[go: up one dir, main page]

0% found this document useful (0 votes)
476 views20 pages

26 Solution of Triangle

Geometry was first discovered by the Egyptians for measuring land areas after flooding of the Nile. The sine rule, cosine formula, and projection formula relate the sides and angles of a triangle. The radius of the circumcircle, incircle, and excircles of a triangle can be determined using formulas involving the triangle's angles and sides. The lengths of angle bisectors, medians, and altitudes also have formulas in terms of the triangle's properties. Important points like the circumcenter, incenter, and orthocenter are located distances from the triangle's vertices and sides that can be calculated. The pedal and excentral triangles are related to a given triangle.

Uploaded by

Sachin Kumar
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
476 views20 pages

26 Solution of Triangle

Geometry was first discovered by the Egyptians for measuring land areas after flooding of the Nile. The sine rule, cosine formula, and projection formula relate the sides and angles of a triangle. The radius of the circumcircle, incircle, and excircles of a triangle can be determined using formulas involving the triangle's angles and sides. The lengths of angle bisectors, medians, and altitudes also have formulas in terms of the triangle's properties. Important points like the circumcenter, incenter, and orthocenter are located distances from the triangle's vertices and sides that can be calculated. The pedal and excentral triangles are related to a given triangle.

Uploaded by

Sachin Kumar
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 20

Download FREE Study Package from www.TekoClasses.

com & Learn on Video


www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
fo/u fopkjr Hkh# tu] ugha vkjEHks dke]
foifr ns[k NksM+s rqjra e/;e eu dj ';keA
iq#"k flag ladYi dj] lgrs foifr vusd]
^cuk^ u NksM+s /;s; dks] j?kqcj jk[ks VsdAA
jfpr% ekuo /keZ iz.ksrk
ln~xq# Jh j.kNksM+nklth egkjkt
f=Hkqt ds xq.k/keZ
(Solution of triangle)
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
According to most accounts, geometry was first discovered among the Egyptians, taking its origin from
the measurement of areas. For the found it necessary by reason of the flooding of the Nile, which wiped
out everybody’s proper boundaries. Nor is there anything surprising in that the discovery both of this
and of the other sciences should have had is origin in a practical need, since everything which is in
process of becoming progresses from the imperfect to the perfect.
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
T;k fu; (Sine Rule) :
a b c
fdlh f=Hkqt ABC dks.kksa dh T;k lEeq[k Hkqtkvksa ds lekuqikrh gksrh gS vFkkZr = = .
sin A sin B sin C

dksT;k lw= (Cosine Formula):


b2 + c 2 − a2
(i) cos A = ;k a 2 = b2 + c2 - 2bc cos A = b2 + c2 + 2bc cos (B + C)
2bc

c 2 + a2 − b2 a2 + b 2 + −c 2
(ii) cos B = (iii) cos C =
2ca 2ab

iz{ksi lw= (Projection Formula):

(i) a + b cosC + c cosB (ii) b = c cos A + a cosC

(iii) c = a cosB + b cosA

usfi;j lw= & Li”kZT;k fu;e (Napier’s Analogy - tangent rule) :


B−C b−c A C−A c −a B
(i) tan = cot (ii) tan = cot
2 b+c 2 2 c+a 2

A −B a−b C
(iii) tan = cot
2 a+b 2

v/kZ dks.kksa ds f=dks.kferh; Qyu (Trigonometric Functions of Half Angles)

1
Page 1
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
A ( s − b)(s − c ) B (s − c )(s − a) C (s − a)(s − b)
(i) sin = ; sin = ; sin =
2 bc 2 ca 2 ab

A s(s − a) B s(s − b) C s(s − c )


(ii) cos = ; cos = ; cos =
2 bc 2 ca 2 ab

A (s − b)(s − c ) ∆ a+b+c
(iii) tan = = tgk¡ s = f=Hkqt dk v/kZ ifjeki gSA
2 s(s − a) s(s − a) 2

2 2∆
(iv) sin A = s(s − a)(s − b)( −c ) =
bc bc

f=Hkqt dk {ks=Qy (Area of Triangle ( ∆ ))

1 1 1
∆= ab sin C = bc sin A = ca sin B = s(s − a)(s − b)(s − c )
2 2 2

m - n fu;y (m - n Rule)

(m + n) cot θ = m cot α − n cot β


= n cot B − m cot C

ifjo`r dh f=T;k (Radius of Circumcirlce):

a b c abc
R= = = =
2 sin A 2 sin b 2 sin C 4∆

vUr% o`r dh f=T;k (Radius of the Incircle):


∆ A B C
(i) r= (ii) r = (s − a) tan = ( s − b) tan = (s − c ) tan
s 2 2 2

B C
a sin sin
2 2 rFkk blh rjg vU; A B C
(iii) r= (iv) r = 4R sin sin sin
A 2 2 2
cos
2

ckg~; o`r dh f=T;k (Radius of The Ex- Circles) :


∆ ∆ ∆ A B C
(i) r1 = : r2 = : r3 = (ii) r1 = s tan ; r2 = s tan : r3 = s tan
s−a s−b s−c 2 2 2

B C
a cos cos
2 2 & so on A B C
(iii) r1 = (iv) r1 = 4R sin . cos . cos
A 2 2 2
cos
2

2
Page 2
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
dks.k lef}Hkktdks]a ef/;dkvksa ,oa “kh’kZyEcksa dh yEckbZ;k¡ %
(Lenght of Angle Bisectors, Medians & Altitudes):
A
2bc cos
(i) dks.k A ds v/kZd dh yEckbZ A = βa = 2
b+c
1
(ii) dks.k A ls [khaph xbZ ekf/;dk dh yEckbZ = ma = 2b2 + 2c 2 − a2
2
2∆
rFkk (iii) dks.k A ls [khapsa x, “kh’kZyEc dh yEckbZ = A a =
a
3 2
uksV % ma + mb + mc = (a + b + c )
2 2 2 2 2
4

f=Hkqt dh Hkqtkvksa ,oa “kh’kksaZ ls fo”ks’k fcUnvksa dh nwfj;k¡


(The Distances of the Speial Points from Vertices and Sides of Triangle):

(i) ifjdsUnz (O) : OA = R ,oa Oa = R cos A

A
(ii) vUr%dsUnz (I) : IA = r cosec rFkk Ia = r
2

A
(iii) cfg’dsUnz (I1) : I1 A = r1 cosec rFkk I1a = r1
2

(iv) yEcdsUnz (H) : HA = 2R cos A rFkk Ha = 2R cos B cos C

1 2∆
(v) dsUnzd (G) : GA = 2b 2 + 2c 2 − a 2 rFkk Ga =
3 3a

yEcdsUnz rFkk ifnd f=Hkqt (Orthocenter and Pedal Triangle):


“kh’kZyEcksa ds iknksa dks feykus ls cuus okyk f=Hkqt LKM ifnd f=Hkqt dgykrk gSA

(i) bls dks.k π − 2A. π − 2B ,oa π − 2C gSA

(ii) bldh Hkqtk,¡ a cosA = R sin 2A,

b cosB = R sin 2B ,oa

c cosC = R sin 2C

(iii) f=Hkqt PBC, PCA, PAB ,oa ABC dh ifj=T;k,¡ cjkcj gksrh gSA

cfg’dsfUnz; f=Hkqt (Excentral Triangle):


f=Hkqt ABC ds rhu cfg’dsUnzksa Ι1, Ι 2 ,oa Ι3 dks feykus ls cuk f=Hkqt cfg’dsfUnz; f=Hkqt dgykrk gSA

(i) f=Hkqt ABC, f=Hkqt Ι1Ι 2Ι3 dk ifnd f=Hkqt gksrk gSA

π A π B π C
(ii) blds dks.k − , − ,oa − gSA
2 2 2 2 2 2

A B C
(iii) bldh Hkqt k,¡ 4R cos , 4R cos ,oa 4 R cos . gSA
2 2 2
3
Page 3
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881

A B C
(iv) Ι Ι1 = 4 R sin ; Ι Ι 2 = R sin ; Ι Ι 3 = 4 R sin .
2 2 2

(v) f=Hkqt ABC dk vUr% dsUnz f=Hkqt Ι1Ι 2Ι3 dk yEcdsUnz gksrk gSA

fo”ks’k fcUnqvksa ds e/; nwjh (Distance Between Special Points):


(i) ifjdsUnz ,oa yEcdsUnz ds e/; nwjh OH2 = R2 ( 1 - b cosA cosB cos C)
A B C
(ii) ifjdsUnz ,oa vUr% ds e/; nwjh OΙ 2 = R2 (1 − 8 sin sin sin ) = R 2 − 2Rr
2 2 2
1
(ii) ifjdsUnz ,oa dsUnzd ds e/; nwjh OG2 = R 2 − (a2 + b2 + c 2 )
9

Exercise - 1
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1-A ¼cgqfodYih; iz”u½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

dsoy ,d fodYl lgh


bc sin2 A
1- f=Hkqt ABC esa =
cos A + cos B cos C
(A) b2 + c 2 (B) bc (C) a2 (D) a2 + bc

2- f=Hkqt ABC esa (a + b + c) (b + c -a ) = k. b c gS] ;fn &


(A) k < 0 (B) k > 6 (C) 0 < k < 4 (D) k > 4

3- f=Hkqt ABC tks B ij ledks.k gS] esa s - a = 3 ,oa s - c = 2 gks] rks&


(A) a =2, c = 3 (B) a = 3, c = 4 (C) a = 4, c = 3 (D) a = 6, c = 8

A B 3
4- ;fn f=Hkqt ABC esa b cos2 + a cos 2 = c gks] rks a, c, b gS&
2 2 2
(A) lekUrj Js<+h esa (B) xq.kksRrj Js<+h es (C) gjkRed Js<+h esa (C) buesa ls dksbZ ugha

B C
5- f=Hkqt ABC esa ;fn b + c = 3a gks] rks cot . cot dk eku gS &
2 2
(A) 4 (B) 3 (C) 2 (D) 1

2π 9 3
6- f=Hkqt ABC esa A = , b − c = 3 3cm ,oa {ks=Qy ( ∆ABC) = cm2 gks] rks a dk eku gS&
3 2
(A) 6 3cm (B) 9 cm (C) 18 cm (D) bueas ls dksbZ ugha

b2 − c 2
7- ;fn R ifjf=T;k dks iznf”kZ djrk gks] rks f=Hkqt ABC eas dk eku gS&
2a R
(A) cos (B - C) (B) sin (B - C) (C) cos B - cos C (D) bueas ls dksbZ ugha

8- ;fn f=Hkqt ABC eas Hkqtk,¡ 3 : 7 : 8 esa gks] rks R : r =


(A) 2 : 7 (B) 7 : 2 (C) 3 : 7 (C) 7 : 3

9- fdlh ledks.k f=Hkqt esa R dk eku gS &


4
Page 4
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
s+r s−r s+r
(A) (B) (C) s - r (D)
2 2 a

10-
10- ;fn ,d f=Hkqt dk {ks=Qy 100 oxZ lseh] r1 = 10 lseh ,oa r2 = 50 lseh gks] rks b - a dk eku gs &
(A) 20 (B) 16 (C) 8 (D) 4

11-
11- f=Hkqt ABC esa vUr%f=T;k vkSj rhu cfgZf=T;k,¡ Øe”k% r, r1, r 3 ,oa r3 gS] rks r. r1.r2.r3 dk eku gS &
abc
(A) 2∆ (B) ∆2 (C) (D) buesa ls dksbZ ughsa
4R

12-
12- fdlh f=Hkqt eas ;fn r1 > r2 > r3 gks] rks &
(A) a > b > c (B) a > b > c (C) a > b vkSj b < c (D) a < b vkSj b > c
13-
13- f=Hkqt dh Hkqtvksa dh yEckbZ;ksa ds lekUrj ek/; ,oa f=Hkqt ds “kh’kZyEcksa dh yEckbZ;ksa ds gjkRed ek/; dk xq.kuQy gS&
(A) ∆ (B) 2 ∆ (C) 3 ∆ (D) 4 ∆

14-
14- f=Hkqt ABC esa ;f AB = 5 lseh-] BC = 13 lseh- ,oa CA = 12 lseh- gks rks “kh’kZ A dh Hkqt k BC ls yEckbZ gSA
25 60 65 144
(A) (B) (C) (D)
13 13 12 13

_ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _

,d ls vf/kd fodYi lgh

15-
15- ∆ABC ds fy;s] fuEu esa ls lR; gS%&
cos A cos B cos C a2 + b 2 + c 2 sin A sin B sin C 3
(A) + + = (B) + + =
a b c 2aabc a b c 2R
cos A cos B cos c sin 2 A sin 2B sin 2C
(C) = = (D) = =
a b c a2 b2 c2

16-
16- ;fn r1 = 2r2 = 3r3, rks
a 4 a 5 a 3 a 5
(A) = (B) = (C) = (D) =
b 5 b 4 c 5 c 3

31
17-
17- ;fn ∆ABC ds fy, a = 5, b = 4 vkSj cos (A - B)= gks] rks
32
5 7 
(A) c = 6 (B) A = sin−1  
 16 
 
15 7
(C) ∆ABC dk {ks=Qy = (D) buesa ls dksbZ ugha
4

18-
18- f=Hkqt ABC esa fuEufyf[kr lEcU/k lR; gSA fdl fLFkfr eas f=Hkqt ledks.k f=Hkqt gS \
(A) r2 + r3 = r1 - r (B) a2 + b2 + c 2 = 8 R 2
(C) r1 = s (D) 2 R = r1 - r

19-
19- f=Hkqt ABC esa ladsrksa ds lkekU; izpfyr vFkZ gS dks.k A ds v/kZd dh yEckbZ gS &

5
Page 5
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
A A A
2bc cos 2bc sin abc cos ec
2 2 2 2∆ A
(A) (B) (C) (D) cos ec
b+c b+c 2R(b + c ) b+c 2

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1-B ¼fo’k;kRed iz”u½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
sin A sin( A − B)
1- ;fn f=Hkqt ABC esa = gks] rks fl) dhft, fd a 2, b2, c2 lekUrj Js<+h esa gSA
sin C sin(B − C)

2- ekuk a, b rFkk c f=Hkqt ABC dh Hkqtk,¡ gSA ;fn a2, b2 ,oa c2 lehdj.k x3 - Px2 + Qx - R = 0, tgk¡ P, Q rFkk R vpj
cos A cos B cos C
gS] ds ewy gks rks + + dk eku P, Q ,oa R ds inksa esa Kkr dhft,A
a b c
3- f=Hkqt ABC eas fl) dhft, fd &
sin B c − a cos B
(i) b2 sin 2C + c2 sin 2B = 2bc sin A (ii) =
sin C b − a cos C

4- f=Hkqt ABC esa fl) dhft, fd&


A B C
cos2 cos2 cos2 2
 C A 2 + 2 + 2 = s
(i) 2a sin2 + c sin2  = c + a − b. (ii)
 2 2 a b c abc

5- f=Hkqt ABC esa fl) dhft, fd &


 A B C
(i) 4 bc. cos2 + ca. cos2 + ab. cos2  = (a + b + c )2
 2 2 2
A B C
(ii) (b − c ) cot + (c − a) cot + (a − b) cot = 0
2 2 2

A C
6- ;fn f=Hkqt dh Hkqtk¡ a, b, c lekUrj Js<+h esa gks] rks tan + tan dk eku cot (B/2) ds inksa esa Kkr dhft,A
22 2

4∆
7- ;fn f=Hkqt ABC esa CA dk e/; fcUnq D rFkk f=Hkqt dk {ks=Qy ∆ gks] rks iznf”kZr dhft, fd tan( ∠ADB) = .
a2 − c 2

8- ;fn f=Hkqt ABC esa a = 6, b = 3 ,oa cos(A - B) = 4/5 gks] rks bldk {ks=Qy Kkr dhft,A

3a 2
9- ;fn f=Hkqt ABC eas ∠A = 300 rFkk f=Hkqt dk {ks=Qy gks] rks fl) dhft, fd ;k rks B = 4C ;k C = 4B.
4

10-
10- f=Hkqt ABC esa fl) dhft, fd&
(i) R r (sin A + sin B + sin c) = ∆

(ii) a cos B cos C + b cos C cos A + c cos A cos B =
R
1 1 1 1
(iii) + + = .
ab bc ca 2Rr

11-
11- fl) dhft, fd fdlh f=Hkqt ABC esa ckg~; f=T;kvksa dk gjkRed ek/; vUr% f=T;k dk rhu xquk gksr k gSA

12-
12- fdlh f=Hkqt ABC esa fl) dhft, fd &

6
Page 6
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
2
1 1 1 1  41 1 1 bc − r r3 ca − r3r1 ab − r1r2
(i)  + + +  =  + +  (ii) = = =r
r r 
r2 r3  r  r1 r2 r3  r1 r2 r3
 1

13-
13- iznf”kZr dhft, fd f=Hkqt cfgZo`rksa dh f=T;k,¡ lehdj.k x3 - x2 (4R + r) + x s2 - rs2 = 0 ds ewy gSA

14-
14- ;fn f=Hkqt ABC esa “kh’kZyEc AM dks.k BAD dk v/kZd gks] ;gk¡ d Hkqtk BC dk e/; fcUnq gS ] rks fl} dhft, fd
(b2-c2) = a2/ 2.

15- ;fn f=Hkqt ABC dk {ks=Qy 24 oxZ lseh- gks] ifjfer 24 cm gks rFkk lkFk gh cfgo`rksa dh f=T;k,a r1, r2, r3 g-Js- esa gks]
rks Hkqtkvksa dh yEckbZ Kkr djsAa

Exercise - 2
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
2-A ¼cgqrfodYih; iz”u½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

dsoy ,d fodYi lgh

1- f=Hkqt ABC eas B ledks.k gS] rks vUr%f=T;k gS &


AB + BC − AC AB + AC − BC AB + BC + AC
(A) (B) (C) (D) buesa ls dksbZ ugha
2 2 2

2- ;fn f=Hkqt ABC dk yEcdsUnz H gks] rks f=Hkqtksa BHC, CHA ,oa AHB ds ifjxr o`Ùkksa dh f=T;k,¡ Øe”k% gS&
R R R
(A) R, R, R (B) 2R, 2R, 2R (C) 2R, 2R, 2R (D) , ,
2 2 2

3- Hkqtk BC ds e/; fcUnq ,oa “kh’kZ A ls yEc ds ikn ds e/; nwjh gS &
− a 2 + b2 + c 2 b2 − c 2 b2 + c 2
(A) (B) (C) (D) buesa ls dksbZ ugha
2a 2a ba

4- f=Hkqt ABC esa B = 600 ,oa C = 450 gSA ;fn fcUnq D Hkqtk BC dks 1 : 3 ds vuqikr esa vUr% foHkkftr djrk gks] rks
sin ∠BAD
=.
sin ∠CAD
2 1 1 1
(A) (B) (C) (D)
3 3 6 3

5- ekukfd f=Hkqt ABC ds ifjdsUnz ls Hkqtkvksa a, b ,oa c ij Mkys x;s yEcksa dh yEckb;k¡ Øe”k% f, g, h gSA ;fn
a b c abc
+ + =λ gks] rks λ dk eku gS&
f g h fgh
(A) 1/4 (B) 1/2 (C) 1 (D) 2

a−b s−a
6- f=Hkqt ABC esa ;fn = gks] rks r1, r 2, r3 fdl Js<+h esa S \
b−c s−c
(A) A.P. (B) G.P. (C) H.P. (D) bueas ls dksbZ ugha

7- f=Hkqt ABC esa a : b : c = 4 : 5 : 6 gks] rks 3A + B =


7
Page 7
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
(A) 4C (B) 2π (C) π − C (D) π

8- fdlh o`Ùk esa ,d f=Hkqt cuk;k tkrk gSA f=Hkt ds “kh’kZ o`Ùk dks 3 bdkbZ] 4 bdkbZ ,oa 5 bdkbZ ds rhu pkiksa eas foHkkftr
djrs gks rks f=Hkqt dk {ks=Qy gS&
9 3 (1 + 3 ) 9 3 ( 3 − 1) 9 3 (1 + 3 ) 9 3 ( 3 −)
(A) 2
(B) 2
(C) 2
(D)
π π 2π 2π 2

9- ;fn f=Hkqt ABC esa ifjdsUnz ,oa vUr%dsUnz dks feykus okyh js[kk BC ds lekUrj gks] rks cos B + cos C =
(A) 0 (B) 1 (C) 2 (D) buesa ls dksbZ ugha
10-
10- ;fn f=Hkqt ABC dk vUr% o`Ùk bldh Hkqtkvksa dks L, M ,ao N ij Li”kZ djrk gS rFkk ;fn f=Hkqt MΙN, NΙL ,oa LΙM dh
ifjf=T;k,¡ Øe”k% x, y ,oa z gks] tgk¡ Ι vUr%dsUnz gSA rks xq.kuQy xyz dk eku gS&

2 2
(A) R r (B) rR

1 2 1 2
(C) Rr (D) rR
2 2

gks] rks tan  tan + tan  dk eku gS &


r 1 A B C
11-
11- ;fn f=Hkqt ABC esa =
r1 2 2 2 2
1
(A) 2 (B) (C) 1 (D) buesa ls dksbZ ugha
2

π C
12-
12- ;fn f=Hkqt ABC esa ∠A = , rks tan dk eku gS &
2 2
a−c a−b a−c a−b
(A) (B) (C) (D)
2b 2c b c

r1r2r3
13-
13- fdlh f=Hkqt ABC esa dk U;wure eku gS &
r3
(A) 3 (B) 9 (C) 27 (D) bueas ls dksbZ ugha

(r1 + r2 )(r2 + r3 )(r3 + r1 )


14-
14- ;fn f=Hkqt ABC esa dk eku lnSo fdlds cjkcj gksrk gS \
RS 2
(A) 8 (B) 27 (C) 16 (D) buesa ls dksbZ ugha

15-
15- ,d U;wudks.k f=Hkqt ABC eas AP “kh’kZyEc gSA AP dks O;kl ekudj [kahpk x;k o`Ùk Hkqtkvksa AB ,oa AC dks Øe”k% D ,oa
E ij dkVrk gS] rks DE dh yEckbZ gS &
∆ ∆ ∆ ∆
(A) (B) (C) (D)
2R 3R 4R R

16-
16- f=Hkqt ABC ftldk dsUnzd G gS] dh ekf/;dk,¡ AA1, BB 1 ,oa CC1 gSA ;fn fcUnq A, C1, G ,oa B1 lepØh; gks] rks
2 2 2 2 2 2 2
(A) 2b2 = a2 + c (B) 2c = a + b (C) 2a = b + c (D) buesa ls dksbZ ugha

17-
17- ∆ABC esa  “kh’kZ A ls xqtjus okyh ekf/;dk dh yEckbZ gks] rks &
2 2
(A) 4 = b + 4ac cos B (B) 4 2 = a2 + 4bc cos A
(C) 4 2 = c2 + 4ab cos C (D) 4 2 = b2 + 2c 2 - 2a2
8
Page 8
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
18-
18- f=Hkqt ABC esa a = 1 vkSj ifj.kke dks.kksa dh T;kvksa ds lekUrj ek/; dk N% xquk gks] rks dks.k A dk eku gSS &
π π π π
(A) (B) (C) (D)
3 2 6 6
sin B
19-
19- ;fn f=Hkqt ABC dh ekf/;dk AD, ∠ BAC dks 1 : 2 esa foHkkftr djrh gS] rks =
sin C
(A) 2 cos (A/3) (B) (1/2) sec (A/3) (C) (1/2) sin (A/3) (D) 2cosec (A/3)
_ _ _ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _

,d ls vf/kd fodYi lgh

20-
20- ;fn f=Hkqt ABC esa cos A cos B + sin A sin B sin C = 1 gks] rks f=Hkqt gS &
(A) lef}ckgq f=Hkqt (B) ledks.k f=Hkqt (C) leckgqr f=Hkqt (D) bueas ls dksbZ ugha
21-
21- f=Hkqt ABC ds dks.kh; fcUnqvksa ds lEeq[k Hkqtkvksa ij Mkys x;s yEc AD, BE ,oa CF gks rks &
f = Hkqt DEF dk ifjek.k r
(A) = (B) f=Hkqt DEF dk {ks=Qy = 2 ∆ cos A cos B cos C
f = Hkqt ABC dk ifjeki R
R
(C) f=Hkqt AEF dk {ks=Qy = ∆ cos2 A (D) f=Hkqt DEF dh ifjf=T;k =
2

22-
22- f=Hkqt ABC ds “kh’kksaZ ls vUr% dsUnz dh nwfj;ksa dk xq.kuQy gS &
(A) 4 R2r (B) 4 Rr2 (D)
(abc )R (D)
(abc )r
s s

23-
23- f=Hkqt ABC esa Hkqtk B ij fcUnq D ,oa E bl izdkj fy, tkrs gS fd BD = DE = EC. ;fn dks.k ADE = dks.k AED = θ
gks] rks &
6 tan θ
(A) tan θ = 3 tanB (B) 3 tan θ = tanC (C) = tan A (D) dks.k B = dks.k C
tan2 θ − 9

24- bdkbZ f=T;k ds rhu leku o`Ùk ,d nwljs dks Li”kZ djrs gSAa rhuksa o`Ùkksa dks Li”kZ djus okys o`Ùk dh f=T;k gS&
2− 3 3− 2 2+ 3 3+ 2
(A) (B) (C) (D)
3 2 3 2

25-
25- lkekU; ladsrkuqlkj f=Hkqt ABC esa Π(r1 − r ) dk ljyhd`r eku gS&

(A) abcΠ tan


A
(B) 4 r R
2
(C)
(abc )2 (D) 4 R r
2

R(a + b + c ))
2
2

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
2-B ¼fo’k;kRed iz”u½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
cos A + 2 cos C sin B
1- ;fn f=Hkqt ABC esa = gks] rks fl_ dhft, fd f=Hkqt ABC ;k rks lef}ckgq f=Hkqt gS ;k
cos A + 2 cos B sin C
ledks.k f=Hkqt gSA

f=Hkqt ABC esa ;fn a tan A + b tan B = (a + b) tan 


A +B
2-  gks] rks fl) dhft, fd f=Hkqt lef}ckgq gSA
 2 

3- f=Hkqt ABC esa fl) dhft, fd&

(i) (r3 + r1 )(r3 + r2 ) sin C = 2r3 r2r3 + r3r1 + r1r2

9
Page 9
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
A B C
tan tan tan
2 2 2 1
(ii) + + =
(a − b)(a − c ) (b − a)(b − c ) (c − a)(c − b) ∆

B−C C−A A −B
(iii) (r + r1 ) tan + (r + r2 ) tan + (r + r3 ) tan =0
2 2 2

(iv) r 2 + r12 + r23


22
+ r = 16R 2 − a 2 − b 2 − c 2 .

 r  r 
4- ;fn 1 + 1 1 − 1  = 2 gks] rks fl) dhft, fd f=Hkqt ledks.k gSA
 r2  r3 
abc
5- f=Hkqt ABC esa AD, A ls “kh’kZyEc gSA fn;k x;k gS fd b >c dks.k C = 230 ,oa AD = rks dks.k B Kkr dhft,A
b2 − c 2

6- f=Hkqt ABC esa ∠C = 600 ,oa ∠A = 750 gSA ;fn Hkqtk AC ij ,d fcUnq D bl izdkj gS fd ∆BAD dk {ks=Qy]
f=Hkqt BCD ds {ks=Qy dk 3 xquk gA dks.k ABD Kkr dhft,A

7- leyEc prqHkqt
Z ABCD bl izdkj gS fd AB ,oa DC lekUrj gS rFkk BC buds yEcor~ gSA ;fn dks.k AB = θ , BC = p
(p 2 + q2 ) sin θ
,oa CD = q gks] rks iznf”kZr dhft, fd AB= .
p cos θ + q sin θ

8- f=Hkqt ABC esa fl) dhft, fd vUr%o`Ùk ds {ks=Qy vkSj bl f=Hkqt ds {ks=Qy dk vuqikr

A B C


π : cot . cot . cot  gSA
2 2 2
A B C
9- ;fn a, b ,oa c lekUrj Js<+h esa gks rks fl) dhft, fd cos A cot , cos B cot ,oa cos C cot lekUrj Js<h+ esa
2 2 2
gSA

10-
10- f=Hkqt ABC dh Hkqtkvksa dks vUr%o`r ftu fcUnqvksa ij Li”kZ djrk gS mudks feykus ls f=Hkqt DEF fufeZr gksrk gSA fl)
dhft, fd&
A B C
(i) bldh Hkqt k,¡ 2r cos
,2rcis ,oa 2r cos
2 2 2
π A π B π C
(ii) blds dks.k − , − ,ao − gSA
2 2 2 2 2 2
2∆3 1 r
(iii) bldk {ks=Qy gS vFkkZr~ ∆.
abcs 2R

11-
11- ;fn f=Hkqt ABC dk ifjdsUnz blds vUr%o`r ij fLFkr gks] rks fl) dhft, fd cosA + cosB + cosC = 2

12-
12- rhu o`r ftudh f=T;k,¡ a,b,c gS] ,d nwljs dks ckg~; Li”kZ djrs gS rFkk muds Li”kZ fcUnqvksa ij Li”kZ js[kk,¡ ,d fcUnq ij
1
 abc  2
feyrh gSA fl) dhft, fd bl fcUnq dh muds fdlh Li”kZ fcUnq ls nwjh   gSA
a + b + c

Exercise - 3
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
10
Page 10
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
3-A ¼LrEHk feyku½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1- feyku dhft,
LrEHk I LrEHk II
a 2 (a + b + c )
(A) ;fn f=Hkqt ABC es]a 2B = A + C vkSj b2 = ac. dk eku cjkcj gSA (p) 8
3abc
a2 + b2 + c 2
(B) fdlh f=Hkqt ABC es]a dk eku ges”kk cjkcj gksrk gS (q) 1
R2
¼tgk¡ R f=T;k ifjf=T;k gS½
(C) ;fn ∆ABC esa a = 2, bc = 9 rc 2R∆ cjkcj gSA (r) 5
(D) ;fn ∆ABC, a = 5, b = 3 vkSj c = 7 rc 3 cos C + 7 cos B (s) 9
2- feyku dhft,
LrEHk I LrEHk II

(A) f=Hkt ∆ABC ea]s a = 4, b = 3 rFkk ekf/;dk,a AA1 vkSj BB1 ijLij (p) 3
yEcor` gS rc ∆ABC ds {ks=Qy dk oxZ gSA

(B) ;fn ∆ABC es]a ifjdsUnz rFkk yEcdsUn dks feykus okyh js[kk (q) 7
AC ds lekUrj gS rc tan A. tan C cjkcj gSA

C 7
(C) ;fn f=Hkqt ∆ABC es]a a = 5, b = 4 vkSj tan = gks] rks (r) 6
2 9
Hkqtk c cjkcj gSA

(D) f=Hkqt ∆ABC esa 2a2 + 4b2 + c2 = 4ab + 2ac rd 8 cos B cjkcj gSA (s) 11

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
3-B ¼dFku@dkj.k½
¼dFku@dkj.k½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
r1 + r2 + r3
3- dFku&1% ;fn fdlh f=Hkqt ∆ABC esa dk U;wure eku gSA
r
cos A cos B cos C r +r +r
dFku&2% ;fn ∆ABC esa = = rFkk 1 2 3 = 9.
a b c r
(A) dFku&1 lR; gS] dFku&2 lR; gS ; dFku&2] dFku&1 dk lgh Li’Vhdj.k gSA
(B) dFku&1 lR; gS] dFku&2 lR; gS ; dFku&2] dFku&1 dk lgh Li’Vhdj.k ugha gSA
(C) dFku&1 lR; gS] dFku&2 vlR; gSA
(D) dFku&1 vlR; gS] dFku&2 lR; gSA

4- dFku&1% ,d f=Hkqt ABC es%a ckg~; f=T;k dk gjkRed ek/; vUr% f=T;k dk rhu xquk gksrk gSA
dFku&2% fdlh ∆ABC esa r1 + r2 + r3 = 4R
(A) dFku&1 lR; gS] dFku&2 lR; gS ; dFku&2] dFku&1 dk lgh Li’Vhdj.k gSA
(B) dFku&1 lR; gS] dFku&2 lR; gS ; dFku&2] dFku&1 dk lgh Li’Vhdj.k ugha gSA
(C) dFku&1 lR; gS] dFku&2 vlR; gSA
(D) dFku&1 vlR; gS] dFku&2 lR; gSA
5- dFku&1% ;fn ,d ∆ABC dh ifj=T;k R gS] rks ∆Ι1Ι 2Ι 3 ds ckg~; dsUnz dh ifjf=T;k 2R gSA
R
dFku&2% ;fn ,d f=Hkqt dh ifjf=T;k R gS] rks blds ifnd f=Hkqt dh ifjf=T;k gksxhA
2
(A) dFku&1 lR; gS] dFku&2 lR; gS ; dFku&2] dFku&1 dk lgh Li’Vhdj.k gSA
(B) dFku&1 lR; gS] dFku&2 lR; gS ; dFku&2] dFku&1 dk lgh Li’Vhdj.k ugha gSA
(C) dFku&1 lR; gS] dFku&2 vlR; gSA
11
Page 11
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
(D) dFku&1 vlR; gS] dFku&2 lR; gSA

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
3-C ¼vuqPNsn ½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
6- vuqPNsn
ekukfd ABC ,d f=Hkqt gS rFkk var%dsUnz ls Hkqt kvksa BC, CA, AB ij Mkys
x;s yEcksa ds ikn Øe”k% D,E,F gSA ;fn prq’Qyd AFΙE, BDΙF, CEΙD ds
vUr%o`r dh f=T;k,¡ Øe”k% R1, R2, R 3 rFkk dsUnz Øe”k% C1, C2, C3 gSA C1 ds
dsUnz okys o`Ùk dh Li”kZ js[kk M1N1, CB ds lekUrj gS] tgk¡ fp=kuqlkj M1N 1
= x gSA ∆ABC ds ckg~; dsUnz Ι1, Ι 2, Ι 3 gSA
M2N2 = y rFkk M3N 3 = z Bhd mlh izdkj ifjHkkf’kr gS] ftl izdkj M1N 1 gSA
6-1 AC1, AΙ, AΙ lekuqikrh gSA
(A) R1, r, r1 (B) R, R1, r (C) R, R1, r1 (D) r, r1, R1

x y z
6-2 + + =
a b c
r +r +r a b c R1 + R 2 + R3 a b c
(A) 1 2 3 (B) + + (C) (D) + +
R r1 r2 r3 r R1 R 2 R3

R1 + R 2
6-3 ;fn dks.k C vf/kd dks.k gS] rks =
r
(A) 2 +  tan + tan  +  tan2 + tan2  + .......∞
A B A B
 2 2  2 2

(B)  tan + tan  +  tan2 + tan2  +  tan3 + tan3  + .....∞


A B A B A B
 2 2  2 2  2 2

(C) 2 −  tan
A B  A B
+ tan  +  tan2 + tan2  − ......∞
 2 2   2 2
C C C
(D) 2 − tan + tan2 − tan3 + .......∞
2 2 2

7- vuqPNsn
G f=Hkqt ABC dk dsUnzd gSA “kh’kZ fcUnqvks]a A, B rFkk C ls Mkys x;s yEc Hkqtkvksa BC, CA o AB dks Øe”k% D, E o F ij
feyrs gSA rFkk P, Q, R fcUnq G ls Hkqtkvksa BC, CA, AB ij Mkys x;s yEcksa ds ikn GSA rFkk L, M, N Øe”k% Hkqtkvksa BC,
CA, AB ds e/; fcUnq gS rc A

7-1 Hkqtk PG dh yEckbZ gS&


1 1 2 1
(A) b sin c (B) c sin c (C) b sin c (D) c sin B
2 2 3 3

7-2 (∆GPL dk {ks=Qy½ % (∆ALD dk {ks=Qy½ =


1 1 2 4
(A) (B) (C) (D)
3 9 3 9

73-
73- ∆PQR dk {ks=Qy gS&
1 1 2
(A) (a2 + b2 + c2) Sin A sin B sin C (B) (a + b2 + c2) sin A sin B sin C
9 8

12
Page 12
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
2 2 1
(C) (a + b2 + c2) sin A sin B sin C (D) (A 2 + b2 + c2) sin A sin B sin C
9 3

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
3-D ¼lR;@vlR;
¼lR;@vlR; dFku½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

8- f=Hkqt ABc eas cos 3A + cos 3B + cos 3C = 1 gks] rks &

9- r f=T;k ds o`r esa a ,oa b cms yEckbZ;ksa okyh thok,¡ dsUnz Øe”k% θ rFkk 3θ dks.k varfjr djrh gSA iznf”kZr dhft, fd
a
r = a. cm.
2a − b
b−c c −a a−b
10-
10- fdlh f=Hkqt ABC esa fl) dhft, fd + + =0
r1 r2 r3

r1 r r 1 1
11-
11- fdlh f=Hkqt ABC eas fl) dhft, fd + 2 + 3 = −
bc ca ab r 2R

12-
12- ;fn f, g ,oa h f=Hkqt ABC ds vUr% dks.kksa ds v/kZdksa dh yEckbZ;k¡ gks] rks iznf”kZr dhft, fd&
1 A 1 B 1 C 1 1 1
. cos + cos + cos = + + .
f 2 g 2 h 2 a b c

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
3-E ¼fjDr LFkku dh iwfrZ½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
2 cos A cos B 2 cos C a b
13-
13- ;fn f=Hkqt ABC esa + + = + gks] rks dks.k A dk eku Kkr dhft,A
a b c bc ca

14-
14- f=Hkqt PQR esa PL ,oa QM ekf/dk,¡ gSA ;fn PL = 6 cm, ∠QPL = π / 6 ,oa ∠PQM = π / 3 gks] rks f=Hkqt PQR dk
{ks=Qy Kkr dhft,A

15-
15- lehdj.k ac2 + bx + c = 0 tgk¡ a,b,c f=Hkqt ABC dh Hkqtk¡, gS] rFkk lehdj.k x 2 + 2 x + 1 = 0 dk ,d ewy mHk;f’B
gks] rks dks.k C cjkcj gS&

16-
16- ;fn lef}ckg f=Hkqt PQR ds ifjo`Ùk dh f=T;k dk eku OQ (=PR) gks] rks dks.k P dk eku gS &

 1 1  1 1  1 1  KR3
17-
17- f=Hkqt ABC esa  +  +  +  = 2 2 2 gS] tgk¡ K dk eku gS&
 r1 r2  r2 r3  r3 r1  a b c

Exercise - 4
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
4-A ¼iwoZorhZ JEE ijh{kk iz”u½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
IIY-JEE - 2006
1- ,d lefckgq f=Hkqt fn;k x;k gS ftldk ,d dks.k 1200 ,oa blds vUr% o`Ùk dh f=T;k 3 bdkbZ gSA rc f=Hkqt dk
{ks=Qy oxZ bdkbZ esa gS&
(A) 7 + 12 3 (B) 12 - 7 3 (C) 12 + 7 3 (D) 4π
13
Page 13
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
2- f=Hkqt ABC ds dks.k A dk vUr% lef}Hkktd Hkqtk BC dks D ij feyrk gSA AD ds yEcor~ D ls xqtjrh gqbZ ,d js[kk
Hkqtk AC dks E ij izfrPNsn djrh gS rFkk Hkqtk AB dks F ij feyrh gSA ;fn a,b,c f=Hkqt ABC dh Hkqtkvksa dks iznf”kzr
djrs gks] rks &
2bc A
(A) AE, b ,oa c dk gjkRed ek/; gSA (B) AD = cos
b+c 2
4bc A
(C) EF = sin (D) f=Hkqt AEF lef}ckgq f=Hkqt gSA
b+c 2

IIT-JEE-2005
3- f=Hkqt ABC esa a,b,c bldh Hkqt kvksa dh yEckbZ;k¡ gS rFkk A,B,C dks.k gSA lgh lEcU/k gS &
B+C A A B −C
(A) (b + c ) sin  = a cos (B) (b − c ) cos = a sin 
 2  2 2  2 
A B−C B−C A
(C) (b − c ) cos = 2a sin  (D) (b − c ) sin  = a cos
2  2   2  2
4- 3,4,5 bdkbZ f=T;kvksa ds rhu o`Ùk ijLij ckg~; Li”kZ djrs gSA Li”kZ fcUnqvksa ij Li”kZ js[kk,¡ fcUnq P ij feyrh gSA fcUnq
P ,oa Li”kZ fcUnqvksa ds e/; nwjh Kkr dhft,A

IIT-JEE-2004

5- f=Hkqt dh Hkqtk,¡ vuqikr 1 : 3 : 2 eas gS] rks f=Hkqt ds dks.k fdl vuqikr esa gS \
(A) 3 : 2 : 1 (B) 3 : 1 : 2 (C) 1 : 2 : 3 (D) 1 : 3 : 2

6- ;fn bdkbZ f=T;k ds o`Ùk esa n-Hktkvksa dk ,d lecgqHkqt cuk;k tkrk gS ftldk {ks=Qy Ι n gS rFkk fn;s x, o`Ùk ds
 2
On   2Ι n  
ifjxr fufeZr cgqHkqt dk {ks=Qy O n gks] rks fl) dhft, fd Ιn = 1 + 1 −   
2   n  
 

IIT-JEE-2003

7- ;fn f=Hkqt ds dks.k vuqikr 4 : 1 : 1 esa gks] rks lcls yEch Hkqtk dk ifjeki ls vuqikr gS &
(A) 3 : (2 + 3 ) (B) 1 : 3 (C) 1 : 2 + 3 (D) 2 : 3

IIT-JEE-2002

8- fuEufyf[kr vkadM+ksa esa ls dkSu&ls u;wu dks.k f=Hkqt ABC esa vf}rh; :i ls Kkr ugha gksrs gSA
(A) a, sin A, sin B (B) a,b,c (C) a, sin B, R (D) a, sin A, R

IIT-JEE-2001

1
9- ;fn ∆ ml f=Hkqt dk {ks=Qy gS ftldh Hkqtk,¡ a,b,c gS]a rks iznf”kZr dhft, fd ∆ ≤ (a + b + c )abc . ;g Hkh
4
iznf”kzr dhft, fd mijksDr vlfedk esa lerk gksxh ;fn vkSj dsoy ;fn a = b = c gksA
IIT-JEE-2000

1
10-
10- f=Hkqt ABC esa 2 ac son (A - B + C)=
2
(A) a2 + b2 - c2 (B) c2 + a2 - b2 (C) b2 - c2 - a2 (D) c2 - a 2 - b2

π
11-
11- f=Hkqt ABC esa ekuk ∠C = gSA ;fn f=Hkqt dh vUr% f=T;k r ,oa ifjf=T;k R gks] rks 2(r - R) dk eku gS *
2
14
Page 14
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
(A) a + b - c (B) b + c (C) c + a (D) a + b + c

12-
12- ,d [kaHkk m/okZ/kj fdlh f=Hkqt kdkj ikdZ ∆ABC esa [kM+k gSA ;fn “kh’kZ ls voueu dks.k (angle of elevation of the
top) ikdZ ds izR;sd dksus ds fy, leku gS rks ∆ABC esa [kaHks dk yEcikn dgk¡ fLFkr gS &
(A) dsUnzd ij (B) ifjdsUnz ij (C) vUr% dsUnz ij (D) yEcdsUnz ij

13-
13- ekuk ABC ,d f=Hkqt gS ftldk vUr%dsUnz Ι ,oa vUr%f=T;k r gSA ekuk Ι ls Hkqtkvksa BC, CA ,oa AB ij Mkys x;s yEcksas
ds ikn Øe”k% D, E, F gSA ;fn r1, r2 vkSj r3 Øe”k% prqHkqZtksa AFΙE, BDΙF ,oa CEΙD ds vanj cuk, x;s o`Ùkksa dh
r1 r r r1r2r3
f=T;k,¡ gSa rks fl) dhft, fd + 2 + 3 = .
r − r1 r − r2 r − r3 (r − r1 )(r − r2 )(r − r3 )

IIT-JEE-1998
14-
14- ;fn f=Hkqt PQR esa sin P, sin Q, sin R lekUrj Js<+h esa gks] rks &
(A) “kh’kZyEc lekUrj Js<+h esa gSA (B) “kh’kZyEc gjkRed Js<+h eas gSA
(C) ekf/;dk,¡ xq.kksRrj Js<+h esa gSA (D) ekf/;dk,¡ lekUrj Js<+h esa gSA
15-
15- ,d i{kh {kSfrt lery esa o`Ùkkdkj iFk ea mM+ku Hkjrk gSA tehu ij fdlh fcUnq ij ,d iz{s k.k [kM+k gSA ekukfd i{kh dk
vf/kdre ,oa U;wure mUu;u dks.k 600 ,oa 300 gS vkSj ;s dks.k rc curs gSa tc i{kh vius iFk ij Øe”k% fcUnq P ,oa Q
ij gksrk gSA ekukfd θ i{kh dk mUu;u dks.k gSa tc ;g pki PQ ds Bhd e/; fcUnq ij gksrk gSA tan2 θ dk vkafdd
eku Kkr dhft,A ¼ekuk izs{kd] i{kh ds iFk ds m/okZ/kj iz{ksi d vanj ugha gSA½

16-
16- fl) dhft, fd f=Hkqt ABC leckgq gS ;fn vkSj dsoy ;fn tan A + tan B + tan = 3 3 .

IIT-JEE-1997
π
17-
17- ekuk A, B, C rhu dks.k izdkj bl izdkj gS fd A = ,oa tan B tan C = p gSAa p ds lHkh laHkkfor eku Kkr dhft,
4
rkfd A, B, C f=Hkqt ds dks.k gksA
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
4-B ¼iwoZorhZ
orhZ AIEEE/DCE ijh{kk iz”u½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
18-
18- f=Hkqt ABC es]a ekuk ∠C = π / 2 ;fn r f=Hkqt dh vUr%f=T;k gks rFkk R f=Hkqt dh ifjf=t;k gks] rks 2(r + R) gks&
(A) c + a (B) a + b + c (C) a + b (D) b + c

19-
19- f=Hkqt ABC esa “kh’kZ A,B,C ls foifjr Hkqtk ij Mkys x;s yEc ;fn HP esa gks] rks sinA, sinB o sinC gksx
a &
s
(A) HP (B) Arithemetico - Geometric Progression
(C) AP (D) GP

π
20-
20- ;fn < a < ds fy, f=Hkqt dh Hkqtk;sa sin α, cos α o 1 + sin α cos α gks] rks f=Hkqt dk vf/kdre dks.k gksxk&
2
(A) 600 (B) 900 (C) 1200 (D) 1500

21-
21- n Hkqtkvksa esa cgqHkqt ftldh Hkqtk a gks] ds fy, vUr% o`Ùk rFkk ifjo`r dh f=T;kvksa dk ;ksx gksxk&
 π a  π   π  a  π 
(A) a cot  (B) cot  (C) a cot  (D) cot 
n 2  2n   2n  4  2n 

;fn f=Hkqt ABC esa a cos2   + c cos2   = , rc Hkqtk a, b vkSj c gksxkA


C A 3b
22-
22-
2 2 2
(A) AP esa (B) GP esa (C) HP esa (D) a + b = c lar’q V djsxkA
π π
23-
23- ;fn ∆ABC dh ekf/;dk;sa Øe”k% AD o BE gks rFkk ;fn AD = 4, ∠DAB = o ∠ABE = rks ∆ABC dk {ks=Qy
6 3
gksxk&

15
Page 15
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
8 16 32 64
(A) (B) (C) (D) .
3 3 3 3 3
-1 -1
24-
24- f=dks.kfefr; lehdj.k sin x = 2sin a dk gy gksxk &
1 1 1 1
(A) <| a |< (B) a ds lHkh eku (C) | a |< (D) |a| ≥ .
2 2 2 2
25-
25- ;fn ,d lef}ckgq f=Hkqt PQR esa ifjo`r dh f=T;k PQ = PR gks] rks dks.k P gksxk&
2π π π π
(A) (B) (C) (D)
3 2 3 6
26-
26- ;fn ∆ABC esa A, B, C “kh’kZ Hkqtk BC nh xbZ gks] rks ∆ABC dk {ks=Qy gksxk&
1 a 2 sin B sin C b2 sin C sin A s(s − a)(s − b)(s − c )
(A) (B) ab sin C (C) (D)
2 sin A sin B 2
27-
27- ;fn ,d lef}ckgq f=Hkqt dk ,d dks.k 1200 gks rFkk vur% o`r dks f=T;k 3 gks] rks f=Hkqt dk {ks=Qy oxZ bdkbZ eas
gksxk&
(A) 7 + 12 3 (B) 12 + 7 3 (C) 12 - 7 3 (D) 4 + 2 3
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

16
Page 16
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881

Answers
EXERCISE # 1 –A EXERCISE # 2-B

1. C 2. C 3. B 4. A 5. C 6. B 7. B 5. ∠B = 1130 6. ∠ABD = 300


8. B 9. B 10. C 11. B 12. A 13. B 14. B EXERCISE # 3
15. AB 16. BD 17. ABC 18. ABCD 19. ACD
1. (A) → (q), (B) → (p), (C) → (s) (D) → (r)
EXERCISE # 1 –B 2. (A) → (s), (B) → (p), (C) → (r) (D) → (q)
P 2 B 3. B 4. C 5. A 6. 1 A 6.2 C 6.3 C 7.1 D
2. 6. cot
2 R 3 2
7.2 B 7.3 B 8. True 9. Fasle 10.True

8. 9 sq. unit 15. 6, 8 10 cms. 0


11. True 12. True 13.90 14. 8 3sq.unit

π 2π
EXERCISE # 2 – A 15. 16. 17. 64
4 3

1. A 2. A 3. B 4. C 5. A 6. A 7. D EXERCISE # 4

1. C 2. ABCD 3. B 4. 5 5. C 7. A
8. A 9. B 10. C 11. B 12. D 13. C 14. D
8. D 10. B 11. A 12. B 14. B 15. 3/5
15. D 16. C 17. B 18. C 19. B 20. AB
17. p ∈ ( −∞, 0]) ∪ [3 + 2 2,∞] 18. C 19. C
21. ABCD 22. BD 23. ACD 24. AC 25. ACD

20. C 21. B 22. A 24. A 25. B 26. D 27. B

MQB
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
dsoy ,d fodYi lgh
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1 1
1- ;fn f=Hkqt ds vk/kkj dks.k 22  vkSj 112  gks] rks f=Hkqt dh m¡pkbZ cjkcj gksxh&
2 2
(A) vk/kkj ds (B) vk/kkj dh ,d frgkbZ (C) vk/kkj dh vk/kh (D) vk/kkj ls pkSFkkbZ

cos A
2- ;fn ∆ABC ds fy, a, b, c lehdj.k x3 - 11x2 + 38x - 40 = 0 ds ewy gks] rks Σ =
a
3 9
(A) (B) 1 (C) (D) buesa ls dksbZ ugha
4 16

3- ;fn x, y > 0 gS] rks f=Hkqt] ftldh Hkqtk,¡ ftldh Hkqtk,¡ Øe”k% 3x + 4y, 4x + 3y vkSj 5x + 5y bdkbZ dh gS]a gksxk&
(A) ledks.k ∆ (B) vf/kd dks.k ∆ (C) u;wudks.k ∆ (D) buesa ls dksbZ ugha

17
Page 17
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
a+c
4- ;fn ∆ABC eas dks.k A, B, C lekUrj Js<+h esa gks] rks =
(a 2 − ac + c 2 )
A+C A+C A−C A −C
(A) cos (B) 2 sin (C) 2 cos (D) 2 sin
2 2 2 2

a sin B + b sin A π
5- ;fn ∆ABC esa = 4, ∠C gS] rks a2 + b2 - c2 =
sin A sin B 3
(A) 4 (B) 6 (C) 8 (D) 10

b c
6- ;fn ∆ABC esa A = 600 gks] rks + =
c +a a+b
(A) 5 : 6 : 7 (B) 6 : 7 : 5 (C) 7 : 6 : 5 (D) buesa ls dksbZ ugha

7- ∆ABC esa cot B : cot C = 30 : 19 : 6, rks a : b : c


(A) 5 : 6 : 7 (B) 6 : 7 : 5 (C) 7 : 6 : 5 (D) buesa ls dksbZ ugha

8- ;fn (a - b) (s - C) = (b - c) (s - a), rks r1, r2, r3 gS&


(A) HP esa (B) GP esa (C) AP esa (D) buesa ls dksbZ ugha

9- ;fn o`Ùk ds O;kl ds oxZ dk nqxuk vkSj o`Ùk ds vanj cus f=Hkt ABC dh Hkqtkvksa ds oxksaZ dk ;ksx cjkcj gS] rks sin2A +
sin2B + sin2 C =
(A) 2 (B) 3 (C) 4 (D) 1

a a c
10-
10- ∆ABC esa = = , rks
1 3 2
(A) A + B - C = 900 (B) ∆ABC U;wudks.k f=Hkqt gSA
(C) dks.k A, B, C lekUrj Js<+h esa gSA (D) ∆ABC vf/kddks.k f=Hkqt GSA
sin2 A + sin2 C
11-
11- f=Hkqt ABC es]a ;fn s - a, s - b, s - c xq.kksRrj Js<+h esa gks] rks =
sin A + sin C
(A) sin B (B) cos B (C) sin[(a + C)/2] (D) sin [(A - C/2)2]
sin B
12-
12- ;fn cosA = gks] rks ∆ABC gksxk&
2 sin C
(A) leckgq (B) lef}ckgq (C) ledks.k (D) buesa ls dksbZ ugha
2 2 2 2 2 2
b −c c −a a −b
13-
13- ∆ABC esa cos A + cos B + cos C =
a b c
(A) 0 (B) 1 (C) a2 + b2 + c2 (D) abc

cos A tan C
14-
14- f=Hkqt ABC esa ;fn = , rks sin (A + C)=
a c
(A) cos B cos C (B) cos A cos C (C) cos A cos B (D) sin B sin C

15-
15- ∆ABC eas 1 - tan (A/2) tan (B/2) =
2a 2b 2c 2c
(A) (B) (C) (D)
b+c −a c +a−b a+b−c a+b+c

16-
16- f=Hkqt ABC ds dks.k lekUrj Js<+h esa gSA lcls cM+k dks.k lcls NksVs dks.k ls nksxuq k gS vkSj lcls cM+h Hkqtk dh ekf/;dk]
dks.k dks 2 : 3 ls foHkkftr djrh gSA ;fn ekf/;dk dh yEckbZ 2 3cm gks] rks lcls yEch Hkqtk dh yEckbZ gksxh&
(A) 2 sin 320 (B) 2 sin 480 (C) 8 sin 320 (D) 3 sin 400

18
Page 18
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
17-
17- f=Hkqt ds “kh’kZ dks.k dks nks Hkkxksa esa foHkkftr bl izdkj fd;k tkrk gS fd ,d Hkkx dks Li”kZt;k] nwljs Hkkx fd Li”kZt;k
ls frxquh gS lkFk gh nksuksa dks.k esa vUrj 300 gS] rks ∆ gksxk&
(A) lef}ckgq (B) ledks.k (C) vf/kd dks.k (D) buesa ls dksbZ ugha

2(p + q(1 − pq)


18-
18- ∆ABC esa ;fn tan (A/2) = p vkSj tan (B/2) = q rks =
(1 − p 2 )(1 + q2 )
(A) sin A (B) sin B (C) sin C (D) sin A + sin B
19-
19- ;fn f=Hkqt dk ,d vk/kkj dks.k nwljs vk/kkj dks.k dk iakp xquk gS vkSj lkFk gh “kh’kZ dks.k dk vk/kk gS] rks f=Hkqt dk
vk/kkj cjkcj gksxk&
(A) špkbZ ds (B) špkbZ ls vk/kk (C) špkbZ ls nksxu
q k (D) Å¡pkbZ ls ik¡p xqu k
20-
20- ;fn S f=Hkqt dk ifjdsUnz gS vkSj S ifjf=T;k gks vkSj , 1,  2,  3 Øe”k% var% dsUnz vkSj cfgdsUnz gks] rks
S 2 + S 21 + S 2 2 + S 23 =
(A) 4R2 (B) 8R2 (C) 12R2 (D) buesa ls dksbZ ugha
21-
21- ;fn  f=Hkqt dk var% dsUnz gks vkSj 1 2 3 f=Hkqt ds cfgdsUnz gks] rks 1. 2. 3 =
(A) R2r (B) 16R2r (C) Rr2 (D) 16Rr2
22-
22- f=Hkqt ABC ds iknd f=Hkqt dk {ks=Qy gksxk&
(A) (1/2) R2 sin A sin B sin C (B) (1/2) R2 sin 2A sin 2B sin 2C
(C) (1/2) R2 cos A cos B cos C (D) (1/2) R2 cos2A cos 2B cos 2C
23-
23- ∆ABC es
a ekf/;dk AD Hkq
t k AC ds yEcor~ gS
] ;fn b = 5 vkSj c = 11 gks] rks a =
(A) 10 (B) 12 (C) 14 (D) 221
24-
24- ∆ABC es]a ;fn c = (a - b) sec θ gks] rks tan θ =
2 ab C 2 ab C 2 ab C 2 ab C
(A) sin (B) tan (C) cos (D) sec
a−b 2 a−b 2 a−b 2 a−b 2
25-
25- lef}ckgq f=Hkqt esa vk/kkj dks.k α gks vkSj f=;Zd Hkqt k 4 bdkbZ fd gks] rks Rr =
8 cos α 8 cos α
(A) 8 cos α (B) (C) (D) 8 cos α(1 − cos α )
1 − cos α 1 + cos α
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
EXERCISE # 2 ¼fo’k;kRed iz”u½
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1- ∆ABC esa fl) dhft, fd
(i) a2 (cos2 B - cos2 C) + (cos2 C - cos2 A) + c2 (cos2 A - cos2 B) = 0
r1 r r 1 1
(ii) + 2 + 3 = −
bc ca ab r 2R
2 2
(iii) r 2 + r1 + r2 = 16R 2 − a2 − b 2 − c 2
3 3
2- bdkbZ o`Ùk esa fufeZr pØh; prqHkqt
Z ABCD dk {ks=Qy gSA ;fn bldh Hkqtk AB = 1 rFkk fod.kZ BD= 3 gks] rks
2
vU; Hkqtkvksa dh yEckbZ Kkr dhft,A

3- fo’keckgq f=Hkqt ABC esa “kh’kksaZ A ,oa BC ,oa AB ij “kh’kZyEc AD ,oa CF [khaps tkrs gSA f=Hkqt ABC dk {ks=Qy 18,
f=Hkqt BDF dk {ks=y 2 ,oa js[kk[k.M DF dh yEckbZ 2 2 gS] rks ifjxr o`Ùk dh f=T;k Kkr dhft,A

4- f=Hkqt ∆ABC esa BC dk e/;fcUnq D gSA ;fn AD rFkk AC ds yEcor~ gks] rks fl) dhft, fd
2(c 2 − a 2 )
cosA. cos C = .
3ac

5- f=Hkqt ABC esa js[kk,¡ OA, OB ,oa OC bl izdkj [khaph tkrh gSa fd dks.k OAB, OBC ,oa OCA izR;sd ω ds cjkcj gSA
fl) dhft, fd &
(i) cot ω = cot A + cot B + cot VC
(ii) cosec2 ω = cosec2 A + cosec2B + cosec2C

19
Page 19
Download FREE Study Package from www.TekoClasses.com & Learn on Video
www.MathsBySuhag.com Phone : 0 903 903 7779, 98930 58881
6- ,d f=Hkqt ABC dh Hkqtk,¡ a,b,c gSA bl f=Hkqt ds lery esa fcUnq A’, B’, C bl izdkj fy, tkrs gSa fd f=Hkqt A’ BC,
f=Hkqt AB’ C ,oa f=Hkqt ABC’ leckgq f=Hkqt gS]a ftudh ifjf=T;k,¡ Øe”k% Ra, Rb, Rc; vUr% f=T;k,¡ Øe”k% ra, rb, rc
rFkk ckg~; f=T;k,¡ Øe”k% ra’, rb’ ,oa rc’ gSA fl) dhft, fd
 + 6ra + 2ra ') 
∑ (3R
3
 a 
r1r2r3 = 
A
(i) Πra : Π Ra : Π ra ' = 1 : 8 : 27 (ii) Π tan
648 3 2

7- ∆ABC dh Hkqtk,¡ A.P. esa gSA ;fn dks.k A vkSj dks.k C Øe”k% vf/kdre rFkk U;wure dks.k gks] rks fl) djsa fd 4(1 -
cos A) (1- cos C) = cos A + cos C

8- ;fn ∆ABC esa dks.k C dk v/kdZ] AB dks D ij rFkk ifjo`Ùk dks E ij izfrPNsn djrk gS] rks fl) dhft, fd
CE : DE (a + b)2 : C 2.

9- U;wudks.k f=Hkqt ABC ds “kh’kZ A, B rFkk C ls lEeq[k Hkqtk ij Mkys x;s yEcksa dks ifjo`Ùk rd c<+k;k tkrk gSA ;fn
a b c
vfrfjDr js[kk [k.M Øe”k% α, β, γ yEckbZ ds gks] rks iznf”kZr djsa fd + + =2 ( tan A + tan B + tan C)
α β γ

10-
10- ;fn f=Hkqt ds dks.kksa dh T;kvksa dk xq.kuQy P gks rFkk dksT;kvksa dh xq.kuy q gks] gks iznf”kZr dhft, fd lehdj.k qx3 -
px2 + (1 + q) x - p = 0 ds ewy dks.kksa dh Li”kZT;k,¡ gksx
a hA

Answers
EXERCISE # 1 EXERCISE # 2

1. C 2. C 3. B 4. C 5. A 6. B 7. A
2. 1, 1 and 2
8. C 9. A 10. C 11. A 12. B 13. A 14. B

15. D 16. C 17. B 18. C 19. C 20. C 21. B 3. R = 9/2

22. B 23. C 24. A 25. C

for 39 Yrs. Que. of IIT-JEE


&
15 Yrs. Que. of AIEEE
we have distributed already a book

20
Page 20

You might also like