Ete 7023 NK Nota Kursus

BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN VOKASIONAL,
KEMENTERIAN KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA,

PENDIDIKAN ARAS 5&6, BLOK E14, PARCEL E,
MALAYSIA PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN,
62604 PUTRAJAYA.
NOTA KURSUS
SEMESTER SEMESTER 3 DVM SESI 2016/2017
JABATAN JABATAN TEKNOLOGI ELEKTRIK DAN ELEKTRONIK
PROGRAM TEKNOLOGI ELEKTRIK
KOD / KURSUS ETE 7023 CONTROL SYSTEM
KOMPETENSI
1. DESIGN PROCESS SYSTEM

2. DESIGN LOGIC CONTROL SYSTEM
3. DEVELOP TECHNICAL SPECIFICATION
KOMPETENSI UNIT 4. CARRY OUT PLC PROGRAMMING
5. INSTALL CONTROL SYSTEM
6. COMMISION CONTROL SYSTEM
7. MAINTAIN UPS SYSTEM
Trainee must be able to:
1. Apply the PLC programming, fix and commission control system
according to Standard Operating Procedure. (C3, PLO4)
HASIL
2. Construct a process logic control system and develop technical
PEMBELAJARAN
specification. (P3, PLO2)
3. Comply control system according to personnel protection equipment
(PPE) safety procedure. (A2, PLO3)
TARIKH
ETE 7023/K 01/NK

NO KOD KOD JPK C-051-4
EDISI MEI/2017
MAKLUMAT CALON
NAMA
NO. KAD ANGKA

PENGENALAN GILIRAN
DISEDIAKAN OLEH: DISAHKAN OLEH:
………………………………… …………………………………
(KETUA JABATAN/KETUA PROGRAM/PENYELARAS KURSUS)
(PENTAKSIR)
TARIKH:
TARIKH:
NO. KOD ETE7023/K 01/NK 01-01 Muka : 2 drp : 94
PENGENALAN KEPADA SISTEM KAWALAN AUTOMASI
DEFINASI
Sistem Kawalan Automasi ialah sistem yang berupaya mengawal suatu proses dengan
pertolongan insani yang minima atau tanpa insani dan mempunyai keupayaan untuk
memulakan, melaras, bertindak memapar atau mengukur pembolehubah di dalam proses
dan memberhentikan proses dalam usaha mendapatkan keluaran yang diperlukan.
Tujuan utama Sistem Kawalan Automasi digunakan di dalam industri adalah untuk meningkatkan
produktiviti dari segi :-
 Meningkatkan kuantiti keluaran.

 Memperbaiki kualiti keluaran.
 Mengawal kos perbelanjaan.
1.1 JENIS-JENIS AUTOMASI DI INDUSTRI
1.1.1 Pengkelasan Sistem Kawalan Automasi

Sistem Kawalan Automasi boleh dikelaskan kepada DUA (2) bahagian iaitu :
a) Automasi Tetap (Fixed Automation / Hard-Wire Control)

Sistem kawalan ini direka untuk melakukan satu tugas yang khusus. Fungsi litar kawalannya
adalah tetap dan kekal. Kerja akan menjadi rumit jika kita ingin melakukan kerja lain selain
dari tugas yang telah sedia ada pada sistem kawalan jenis ini.
b) Automasi Boleh Aturcara / Automasi Bolehlentur

(Flexible Automation / Programmable Control System)
Automasi Boleh Aturcara atau Automasi Bolehlentur adalah sistem kawalan yang kompleks
yang dapat melakukan perbagai tugas.Fungsi litar kawalannya diaturcarakan oleh pengguna
dan boleh diubahsuai. Apabila tugas yang perlu dilakukan oleh mesin bertukar, perubahan
cuma perlu dilakukan dengan melakukan pengubahsuaian pada aturcara kawalan mesin
tersebut.
1.1.2 Perbandingan Antara Automasi Tetap Dengan Automasi Bolehlentur
AUTOMASI AUTOMASI
TETAP BOLEH ATURCARA
Kegunaan Khusus Perbagai
Kemudahan membuat
perubahan / Sukar Mudah
penambahbaikan
Penyelenggaraan Sukar Mudah
Keupayaan Bergantung kepada rekabentuk
dan pembuatan Sangat tinggi
Kelajuan Perlahan Laju
Kecekapan dari segi Sesuai untuk sistem yang kecil Sesuai untuk semua
ekonomi jenis sistem
Contoh 1.1.2(a)
Kawalan Tetap Kawalan Boleh Aturcara

Contoh 1.1.2(b)
Kawalan Tetap
Kawalan Boleh Aturcara

1.1.3 Tenaga Kendalian
Sistem kawalan akan berfungsi apabila diberikan sumber tenaga. Jadual di bawah menunjukkan
jenis jenis tenaga yang sering digunakan untuk menggerakkan keseluruhan suatu system kawalan.
Terdapat 4 (EMPAT) sumber tenaga yang utama iaitu:-
a) Mekanikal
b) Elektrikal
c) Pneumatik
d) Hidraulik
a) Sistem Kawalan Makanikal

Tenaga Mekanikal dihasilkan dengan penggunaan gear, tuil, pegas dan lain-lain lagi
b) Sistem Kawalan Elektrikal

Terdapat 2 (DUA) jenis tenaga elektrik yang sering digunakan sebagai sumber tenaga bagi sistem
kawalan iaitu:-
i. Arus Terus (AT)

dihasilan oleh sel kering, bateri basah dan generator
ii. Arus Ulangalik (AU)

Tenaga yang dibekalkan oleh Tenaga Nasional Berhad (TNB) yang diperolehi daripada
penjanaan stesen janakuasa yang terdapat di seluruh Malaysia. Boleh didapati dalam 2
(DUA) jenis pengagihan kepada pengguna, iaitu:-
* Satu Fasa (1Ф) - 240V

* Tiga Fasa (3Ф) - 415V
c) Sistem Kawalan Pneumatik

Sistem kawalan pneumatik ialah satu sistem yang menggunakan udara yang di mampatkan untuk
menghasilkan daya / tenaga untuk menjalankan kerja. Sistem pneumatik banyak di dapati dalam
sistem perindustrian seperti industri makanan, petrokimia dan industri yang menggunakan robotik.
Secara amnya sistem pneumatik memerlukan:-
i. Bekalan udara mampat
ii. Injap kawalan
iii. Tiub penghubung
iv. Pemindaharuh (Transducer)
Sistem kawalan pneumatik ini boleh dikawal secara insani dan automatik. Sistem-sistem ini boleh
diwakili oleh gambarajah blok asas pada Rajah 1.1.3(a) dan Rajah 1.1.3(b)
Insani
Tiub Isyarat
Penapis Pemampat Injap
kawalan Penghubung
Rajah 1.1.3(a) : Gambarajah blok asas sistem kawalan pneumatik secara insani
PLC
Pemampat Tiub Isyarat

Penapis Injap
Penghubung
kawalan
Rajah 1.1.3(b) : Gambarajah blok asas sistem kawalan pneumatik secara automatik
dengan menggunakan PLC
Kelebihan dan ciri-ciri kenal beza (distinguishing characteristic) udara mampat adalah seperti
berikut:-
Bekalan Udara boleh didapati di mana-mana tanpa had kuantitinya

Udara boleh dialirkan menerusi talian paip pada yang jauh dengan senang kerana
Pengangkutan
ianya bukan bahantara likat yang tinggi
Pemampat tidak perlu beroperasi berterusan. Udara mampat boleh disimpan di
Penyimpanan
dalam takongan dan dibebaskan bila perlu. Takongan boleh dialihkan kemana-mana
destinasi yang diperlukan
Suhu Udara mampat tidak peka kepada turun naik suhu. Ini memastikan operasi yang
berkeboleharapan walaupun bekerja pada keadaan yang ekstrim
Udara mampat mempunyai risiko yang minima terhadap letupan atau kebakaran,
Letupan
lantaran itu peralatan keselamatan yang mahal dan terkini untuk menghindari
kebakaran tidak diperlukan.
Ekzos taklincir (unlubricated) adalah bersih. Mana-mana udara taklincir

Kebersihan (unlubricated) yang bocor menerusi paip atau komponen tidak menyebabkan
pencemaran. Ini adalah merupakan faktor penting apabila mendirikan industri
makanan, kayu dan pakaian. Tidak mengotorkan tempat kerja.
Komponen Komponen yang beroperasi adalah mudah binaannya dan oleh itu harganya tidak
begitu mahal.
Kelajuan Udara mampat adalah bahantara kerja yang sangat laju. Ini membolehkan kerja yang
memerlukan kelajuan tinggi dihasilkan.
Lebihan Beban Peralatan dan komponen pneumatik boleh diberhentikan pada posisi yang
dikehendaki dan ini dapat menghasilkan keselamatan lebihan beban (overload)
Kuasa Nisbah kuasa kepada berat beban adalah tinggi tetapi kurang daripada nisbah kuasa
hidrolik
Pengawalan Kawalan menggunakan pneumatik adalah lebih mudah dan murah jika dibandingkan
dengan hidrolik .
Disamping kelebihan tenaga pneumatik yang dinyatakan tadi, di bawah ini disenaraikan beberapa
kelemahan-kelemahan yang terdapat pada sistem ini.
Penyediaan Udara mampat perlukan penyediaan yang rapi. Habuk & pemewapan (condensate)
perlu dihindari.
Kemampatan Adalah mustahil untuk menghasilkan kelajuan omboh yang tetap dan stabil dengan
udara mampat. Ini menyebabkan kawalan yang sukar terhadap kawalan kelajuan
ombah.
Perlakuan Adalah rendah disebabkan oleh kebolehmampatan udara yang dihasilkan lengah masa
Dinamik (time delay). Ini menyebabkan berlakunya ciri-ciri dinamik redaman kurang
(underdamped).
Keperluan Udara mampat hanya ekonomik pada tahap keperluan daya yang tertentu. Di bawah
Daya tekanan kerja biasa 6-7 bar (600-700kPa) dan bergantung kepada jarak laju, had
keluaran adalah antara 20000 dan 30000 Newton
Paras Hingar Ekzos dan kebocoran udara adalah bising. Masalah ini sedang diatasi pada masa kini
dengan rekaan penyerap bunyi (sound absorber) dan penyenyap (silencers)
Pematuhan Sangat tinggi paras pematuhannya (compliant). Tidak boleh lentur. Sesuai kawal
pergerakan mudah.
Kos Udara mampat sangat mahal dari segi penghantaran kuasa. Kos tenaga yang tinggi
adalah kerana komponen untuk menghasilkan udara mampat mahal yang mana
kebanyakkan komponannya bermutu tinggi.
Beban Kerja Tidak boleh membawa beban kerja yang tinggi dan sistem robot yang besar.
d) Sistem Kawalan Hidraulik
Sistem kawalan hidraulik ialah satu sistem yang menggunakan bendalir untuk menghasilkan daya
/ tenaga untuk menjalankan kerja. Sistem hidraulik banyak di gunakan di dalam industri automobil
seperti sistem kuasa, sistem brek, kren, jek kereta, satelit dan sebagainya. Bendalir yang biasa
digunakan adalah minyak. Secara amnya sistem hidraulik memerlukan :
i. Bekalan Bendalir Hidraulik

ii. Injap kawalan
iii. Silinder
Sistem kawalan hidraulik ini boleh dikawal secara insani dan automatik. Sistem-sistem ini boleh
diwakili oleh gambarajah blok asas pada Rajah 1.1.3(c) dan Rajah 1.1.3(d)
Rajah 1.1.3(c ) : Gambarajah blok sistem kawalan hidraulik secara insani
Rajah 1.1.3(d): Gambarajah blok sistem kawalan hidraulik secara automatik

dengan menggunakan PLC
Sistem hidraulik menggunakan cecair sebagai pembawa tenaga dari sumber penjanaan ke beban
kerja. Cecair yang dimaksudkan ialah minyak tidak mampat seperti minyak di bawah tekanan
dalam selinder. Minyak hidraulik yang baik mestilah mempunyai ciri-ciri seperti berikut:-
i. Ketidakboleh mampatan berbanding (comparative incompressibility)

ii. Kesesuaian kepada konfigurasi isipada kepelbagaian tak terhingga (Volumetric
configuration)
iii. Keupayaan untuk pergerakkan kadar aliran pada julat yang besar
iv. Keupayaan untuk tenaga berfungsi pada beberapa bentuk tekanan.
Dua (2) parameter / unit yang menentukan keupayaan kerja mana-mana sistem hidraulik adalah:-
i. Aliran (gpm – gallons of liquid displaced per minite)

ii. Tekanan (psi – pounds per square inch)
Pam hidraulik dengan peralatan tambahan lainnya menghasilkan unit penjanaan tenaga bagi
sistem hidraulik dan ini dikenali sebagai “UNIT KUASA HIDRAULIK”
Seperti sistem tenaga pneumatic, sistem tenaga hidraulik juga mempunyai kelebihan dan
kelemahan masing-masing. Di antaranya kelebihan sistem tenaga hidraulik adalah seperti berikut:-
i. Sistem pacuan hidraulik mempunyai nisbah kuasa kepada berat yang sangat tinggi (> 20)
ii. Mempunyai tidakbalas terhadap frekuensi yang sangat tinggi.
iii. Prestasi kerja lebih licin dan tinggi pada kelajuan rendah.
iv. Tidak perlu sistem gear pada julat kelajuan besar
v. Sejuk sendiri dan boleh beroperasi dalam apa jua jenis keadaan dalam suatu jangkamasa
panjang.
vi. Kurang pematuhan (compliant)
vii. Sistem kawalannya menghasilkan redaman yang stabil.
Di bawah ini disenaraikan beberapa kelemahan sistem hidraulik
i. Kebanyakkan peralatan hidraulik menggunakan minyak di dalam sistem tertutup yang mana
jika berlaku kebocoran akan menyebabkan kebakaran.
ii. minyak merupakan bahantara likat yang sangat tinggi. Ini menyukarkan pengaliran pada
jarak beban kerja yang jauh.
iii. Kawalan beban yang sangat besar memerlukan kawalan lanjakan.
iv. Sistem ini tidak lelurus (non-linear), ini memberikan kesukaran untuk mengawal pergerakkan
dan seterusnya memberikan kesan kepada nilai ketepatan sistem.
v. persekitaran kerja adalah kotor

vi. Kos penyelenggaraan dan pembelian peralatan adalah sangat mahal.
1.1.4 Perbezaan Antara Sistem Kawalan Elektrik, Pneumatic Dan Hidrolik
Elektrik Pneumatik Hidrolik

Kebersihan Sangat Bersih Bersih Kotor
Ketepatan Sangat Sistem Yang Lelurus. Sistem Yang Tidak Lelurus. Oleh
Ketepatan Tinggi Kerana Oleh Itu Ketepatan Itu Ianya Menyukarkan
Penggunaan Motor Sistem Jenis Ini Tinggi Pengawalan Dan Seterusnya
Pelangkah/Servo Ketepatan Sistem Jenis Ini
Motor Kurang.
Kebolehulangan Sangat Tinggi Tinggi Tinggi
Kos Kendalian Sederhana Murah Mahal

MEREKA BENTUK SISTEM PROSES

1.1 MENGENAL PASTI FUNGSI PROSES
• Langkah pertama dalam mengkonfigurasi sistem kawalan automatik adalah untuk mengenal pasti apa
yang boleh diautomasikan . Anda perlu mempunyai pemahaman yang baik elektrik asas dan
keselamatan.
• Perlu juga anda mempunyai pemahaman asas hidraulik , pneumatik , mekanisme operasi mekanikal ,
elektronik , urutan kawalan , dan lain-lain dan pengetahuan yang kukuh tentang pengendalian atau
proses yang anda akan mengautomasikan
• Anda perlu memahami bagaimana untuk mengawal gerakan dan pergerakan , mengesan produk
apabila operasi selesai, dan lain-lain
Mengenalpasti pemilihan masukan dan keluaran dalam mesin
• Dalam tajuk ini, anda perlu memilih apa masukan dan keluaran dari mesin yang anda akan bina.
Sebagai contoh yang mudah , katakan kita mempunyai penghantar (Conveyour) yang menggerakkan
produk dari titik A ke titik Penghantar B.
• Input bagi proses ini adalah produk yang diletakkan di permulaan conveyour di titik A Output adalah
produk yang telah sampai di penghujung trek di titik B
Mengenal pasti proses reka bentuk litar

Menggunakan contoh di atas, sistem memerlukan;
• mendapat kuasa 3- fasa AC motor , dimatikan dan dihidupkan oleh starter motor dikawal secara manual
dan termasuk, perlindungan litar pintas dan beban lampau.
• Sistem ini memerlukan operator berdiri di starter motor untuk melihat produk sampai pintu masuk
conveyor, dan untuk menghidupkan conveyor pada untuk menggerakkan produk . Operator juga mesti
mematikan conveyor apabila produk telah mencapai pintu keluar.
• Untuk mengautomasikan conveyor, kita perlu menggantikan starter motor yang dikawal secara manual
dengan starter motor dikawal secara elektrik , termasuk litar pintas dan perlindungan beban lampau.
• Kita juga perlu mengenal pasti di mana untuk mencari sensor seperti suis had , sensor fotoelektrik ,
sensor jarak, dan lain-lain yang akan menunjukkan apabila proses selesai.
• Sistem pengesanan ini diperlukan supaya sistem kawalan tahu bila langkah seterusnya dapat dilakukan.
carta aliran proses
• Simbol gambarajah proses carta aliran
Contoh proses carta aliran conveyor

gambarajah blok
• Gambar rajah blok ialah gambar rajah sistem di mana bahagian atau fungsi utama diwakili oleh blok
dihubungkan dengan garis yang menunjukkan hubungan blok .
• Ia banyak digunakan dalam bidang kejuruteraan dalam reka bentuk perkakasan , reka bentuk elektronik
, reka bentuk perisian , dan rajah aliran proses .
• Masukan / Rujukan: Isyarat yang disuap kepada sistem dan dikenali juga sebagai rujukan atau titik set.
• Isyarat Ralat: Perbezaaan di antara isyarat masukan dan isyarat suapbalik / keluaran.
• Pengawal: Peranti yang mengawal proses sesuatu sistem dan bertindak terhadap isyarat ralat untuk
mengurangkan ralat bagi mengeluarkan keluaran seperti yang dikehendaki.
• Proses: Satu proses yang berterusan yang terdiri daripada pergerakan-pergerakan yang dikawal secara
sistematik untuk menghasilkan keputusan yang tertentu.
• Keluaran: Biasanya terdiri daripada pembolehubah seperti suhu, tekanan, halaju dan lain-lain.
• Elemen Pengukuran / Sukatan: Peranti yang digunakan untuk mengukur isyarat keluaran.
kawalan proses saling kunci (interlock)
Interlock proses :
• Proses saling kunci : Sesuatu yang menghalang operasi yang tidak betul atau kerosakan yang mungkin
berlaku kepada proses atau peralatan .

Interlock keselamatan :
• Keselamatan saling kunci : Sesuatu yang menghalang kerosakan atau kematian kepada orang yang
mengendalikan proses atau peralatan .
Proses interlock tidak di amalkan dalam litar kawalan
Proses interlock tidak di amalkan dalam litar kawalan
Proses interlock yang di amalkan dalam litar kawalan
1.2 MENGENALPASTI KEPERLUAN PENGENDALIAN (MATERIAL HANDLING)
Mengenalpasti Jenis Bahan Produk
• Ciri bahan yang akan dikendalikan dianalisis untuk membantu memilih jenis dan peralatan pengendalian
bahan. Di antara ciri-ciri yang di dianalisis ialah:
• Kuantiti
• Isipadu unit
• Berat unit
• Jenis
• Keseragaman
•
Memilih Sistem Pengendalian
• Peralatan mengangkat di bawah beban

• Memasukan alat mengangkat dalam beban
• Menyepit beban dengan dua permukaan mengangkat.
• Mengantung beban
• Menyedut beban
• Mekanisma elektromagnetik.
Secara umumnya, terdapat tiga jenis sistem perkakasan pengendalian bahan automasi iaitu
• kenderaan panduan automasi Automated Guided Vehicle (AGV),

• pengangkut atau pembawa automasi Automated Conveyors (AC),
• sistem penyimpanan dan perolehan automasi Automated Storage and Retrieval Systems (ASRS) dan
• robot.
Kenderaan Panduan Automasi (AGV)

• AGV boleh ditakrifkan sebagai kenderaan panduan elektronik yang tidak memerlukan pemandu dan
digerakkan dengan kuasa bekalan bateri.
• Kegunaan AGV amat luas. AGV digunakan sebagai alat pengangkutan untuk memindahkan bahan berat
dengan kuantiti yang tinggi seperti dari stor ke lantai kilang. Sesetengah AGV dibekalkan fork mudah
alih supaya dapat menngangkut pallet antara kawasan yang berlainan peringkat.
• Perlaksanaan AGV boleh dilakukan melalui pelbagai cara. Sistem panduan yang lazim digunakan terdiri
daripada wayar panduan laluan yang diletakkan atas lantai kilang. Wayar panduan yang disambung
kepada stesen kawalan tersebut akan dikesan oleh AGV sebagai panduan. Di samping itu wayar
tersebut juga membawa maklumat yang dapat diterima oleh AGV melalui antena. Kelebihan sistem ini
ialah keupayaannya digunakan dalam persekitaran yang agak kotor dan bebas daripada gangguan. Akan
tetapi ia tidak begitu boleh suai ( flexible ) dan kerja-kerja pembaikan adalah sukar.
• Sistem panduan yang moden menggunakan panduan laluan bercat. Dalam sistem ini, penderia foto
dipasang pada AGV. Penderia foto tersebut akan mengesan pantulan cahaya daripada laluan bercat
tersebut lalu mengawal alat kemudi ( steering ) AGV. Kelebihan sistem ini ialah laluan bercat dapat
dibuat di atas kebanyakan jenis lantai. Proses pembaikan atau pengubahsuaian hanya memakan masa
yang singkat.
• Sistem panduan yang terkini tidak memerlukan panduan laluan tetap seperti yang dinyatakan di atas.
Sistem sedemikian dikenali sebagai sistem kawalan sendiri ( self guided system ). AGV yang
menggunakan sistem panduan tersebut mempunyai satu sistem elektronik yang mampu mengukur
putaran roda dan sudut alat kemudi. Sistem elektronik kedua mengumpul maklumat kawasan ( location
information ) sepanjang laluan dengan membaca kod bar sasaran yang terdapat pada dinding. Interaksi
antara kedua-dua sistem ini dapat memampas sebarang ralat yang berlaku.
pengangkut atau pembawa automasi Automated Conveyors (AC)

• Terdapat dua jenis pengangkut automasi sama ada pengangkut yang dipasang atas lantai ( floor
mounted ) ataupun yang dipasang di ruang atas ( overhead mounted ).
• Pengangkut ruang lantai digerakkan dengan menggunakan rantai, penggelek ( roller ) ataupun talisawat.
Konveyor jenis ini adalah cekap dan rendah kosnya. Akan tetapi ia memenuhi sejumlah kawasan lantai
dan mungkin menghadkan penggunaan sesetengah perkakasan.
• Pengangkut ruang atas merangkumi sistem kuasa dan lepas ( power and free conveyor system ) (P&F)
dan ( automated electrified monorail ) (AEM).
• Sistem kuasa dan lepas menggunakan dua trek. Trek pandu dengan rantai penggerak dan trek
berasingan yang menyokong pembawa. Pembawa ini boleh dipisahkan daripada trek pemandu dan
mengawal pergerakan seperti yang diarahkan oleh komputer. Sistem jenis ini sesuai untuk
pengendalian bahan jenis 'non-syschronous' berisipada tinggi. Ia adalah lebih murah dan senang
disenggarakan.
Sistem Penyimpanan dan Perolehan Automasi (AS/RSs)

• AS/RSs banyak digunakan dalam kerja-kerja pembuatan mahupun pergudangan. Ia merupakan
sistem kawalan berkomputer yang dapat memindahkan bahan ke dalam dan keluar daripada
kawasan penyimpanan bahan berdensiti tinggi disamping mencatatkan maklumat yang berkaitan
dengan campur-tangan manusia secara minimum ataupun tiada langsung.
• Fungsi utama AS/RSs ialah dalam pengendalian bahan mentah, ( work-in-process ), produk siap,
penetap ( fixture ), perkakasan ( tooling ), dan pallet .
• AS/RSs terdiri daripada tiga komponen utama iaitu struktur penyimpanan, mesin
storan/perolehan ( storage/retrieval machine ) dan sistem pengawalan. Komponen-komponen
lain termasuklah stesen penghantaran, pengangkut dan palet.
• Stuktur storan dibina daripada rak-rak dalam sebuah rangka bangunan. Kebanyakan rangka
bangunan tersebut adalah tinggi supaya dapat menjimatkan ruang dan meningkatkan kapasiti
penyimpanan.
• Setiap mesin storan/perolehan dilengkapi dengan penderia kedudukan. Mesin tersebut berupaya
melakukan pemindahan ( penyimpanan dan pengeluaran ) bahan antara rak-rak struktur storan
seperti yang diarahkan oleh komputer.
• Sistem kawalan AS/RSs mungkin terdiri daripada komputer mini, komputer mikro mahupun PLC.
Sistem kawalan sedemikian mampu mengawal satu atau lebih sistem AS/RSs yang berfungsi
secara serentak.
• Kelebihan AS/RSs ialah keperluan ruang yang kecil, pengurangan kerosakan produk, memberikan
pengurusan inventori yang lancar dan tepat, memberikan kemudahan pencapaian bahan (
accessibility of items ) pada semua peringkat dan penghantaran bahan yang pantas dengan
keboleh-percayaan yang tinggi.
• Kelemahan yang timbul ialah kos kapital yang tinggi dan kesukaran dalam pengubahsuaian dan
pengembangan sistem yang ada.
Robot
• Robot telah membawa satu dimensi baru dalam dunia proses pembuatan.
• Robot merupakan pengendali pelbagai kegunaan yang boleh diaturcara dan mempunyai ciri-ciri
kepandaian dan kebolehsuaian.
• Berbanding dengan manusia, robot mampu melakukan kerja yang banyak dengan lebih cekap dan
tepat.
• dipertimbangkan termasuklah kemungkinan penggunaannya pada masa hadapan, kos penyelenggaraan
dan keperluan penggunaannya.
• Fungsi robot dalam sistem pengendalian bahan termasuklah pembungkusan, pemindahan benda kerja,
pengagihan dan penyusunan, pengisian dan pemunggahan ( loading and unloading ), dan pengendalian
pallet.
• Penggunaan robot paling sesuai digunakan dalam operasi yang memerlukan kerja yang berulangan,
mengendalikan benda kerja yang penting terutamanya dalam persekitaran yang merbahaya di mana
sedikit kesilapan akan mengakibatkan sekerap yang banyak (reject). Akan tetapi robot adalah mahal.
Dalam memilih sesebuah robot industri, perkara-perkara yang
Memadankan aplikasi produk dengan sistem pengendalian

Pengkelasan sistem pengendalian adalah berguna dalam menganalisa masalah pengendalian bahan dan
menbentuk konsep penyelesaian. Ia mungkin tidak bermakna bahawa masalah pengendalian bahan
dapat diselesaikan dengan sejenis sistem pengendalian bahan saja tetapi ia boleh memberikan
gambaran kasar terlebih dahulu sebelum penyelarasan selanjutnya dilakukan berdasarkan keperluan
masalah. Antara jenis sistem pengendalian bahan yang asas:
• Sistem berorientasikan peralatan
• Sistem berorientasikan bahan/beban
• Sistem berorientasikan kaedah( Pengeluaran)
• Sistem berorientasikan fungsi
Sistem berorientasikan peralatan

•Sistem ini terbahagi kepada 3 jenis peralatan utama dalam pengendalian bahan iaitu pengangkut (
conveyor ), kren ( cranes ) , dan kenderaan industri ( industrial vehicles ).
Sistem berorientasikan bahan/beban

•Bahan terbahagi kepada 3 jenis utama iaitu beban unit, beban berterabur dan beban cacair. Bahan
yang berlaianan memerlukan pengadlian yang tertentu.
Sistem berorientasikan kaedah( Pengeluaran)

•Merekabentuk sistem pengendalian berdasarkan kepada kaedah pengeluaran yang secara amnya
terbahagi kepada kaedah insani, kaedah mekanikal dan automasi, kaedah pengeluran massa dan
kaedah pengeluaran tempahan ( Job shop ).
Sistem berorientasikan fungsi

•Mengkelaskan peralatan mengikut fungsi iaitu sistem pengangkutan (transportation system), sistem
peninggian (Elevating system), sistem pembawaan ( Conveying system ) , sistem pemindahan (
Transferring system ) dan sistem pengisisan sendiri ( Self loading system ).
Mengelakkan kesalahan program antara produk dan pengendali

• Test-run perlu dilakukan bagi menilai kebolehpercayaan sistem sebelum pengeluaran besar-besaran
PENGENALAN KEPADA PLC
2.0 PENGENALAN
Sebelum anda mempelajari PLC secara terperinci, adalah lebih baik anda memahami terlebih dahulu
konsep penggunaan Geganti kerana PLC direkabentuk atau wujud bertujuan menggantikan
pengunaan Geganti di industri di mana sistem automasi yang komplek memerlukan penggunaan
Geganti yang banyak bagi mendapatkan hasil keluaran yang dikehendaki.
Gambarajah 2.0(a) dan Gambarajah 2.0(b) ialah satu contoh proses untuk mengawal keluaran.
Fahamkan 2 gambarajah di bawah ini:-
Gambarajah 2.0(a): Penggunaan Geganti

Gambarajah 2.0(b): Pengunaan PLC
2.1 DEFINISI PLC
Untuk pengetahuan anda, PLC di definisikan oleh National Electrical Manufacturers Association of
Amerika ( NEMA ) sebagai :
“ Satu sistem elektronik beroperasi digital yang digunakan di dalam persekitaran industri, yang mana
menggunakan ingatan yang boleh diaturcara untuk simpanan dalaman ke atas arahan- arahan untuk
melaksanakan fungsi tertentu seperti logik, turutan, pemasaan, pembilang dan pengiraan matematik
untuk mengawal berbagai mesin atau proses melalui modul masukan dan keluaran digital ataupun
analog.”
2.1.1 Latarbelakang PLC
Di antara faktor awal yang mewujudkan rekaan dan pembangunan sistem kawalan yang boleh di
aturcarakan adalah seperti berikut :
a) Keperluan kos yang rendah

b) Penggunaan secara pintar
c) Pengawal yang mudah dikawal
PLC yang pertama telah direka oleh sekumpulan jurutera di Syarikat General Motor (GM), Amerika
Syarikat dalam tahun 1968 bila syarikat tersebut mencari kaedah lain untuk menggantikan sistem
kawalan geganti yang rumit. Mereka juga telah menetapkan bahawa spesifikasi sistem kawalan yang
baru ini mestilah memenuhi keperluan berikut :
a) Mudah diaturcarakan
b) Tidak perlu pendawaian semula keatas sistem kawalan jika berlaku perubahan keatas
aturcara
c) Lebih kecil, murah dan keboleharapan yang tinggi.
d) Binaannya ringkas dan penyelenggaraanya murah.
e) Kos yang kompetitif.
2.2 FUNGSI DAN JENIS BINAAN PLC
2.2.1 Fungsi PLC
PLC boleh melakukan pelbagai fungsi, diantarannya adalah seperti berikut :
JENIS KAWALAN FUNGSI

Kawalan Jujukan a. Pengganti Geganti Kawalan Logik Konventional
b. Pemasa / Pembilang
c. Pengganti Kad Kawalan Papan Litar Bercetak
d. Pengawal Mesin dan Proses bagi Kawalan Automatik, Separuh
Automatik dan Manual
Kawalan Canggih a. Menyelesaikan Operasi Matematik ( +, , , x )
b. Menguruskan Maklumat
c. Kawalan Analog ( suhu, tekanan dll. )
d. Kawalan Motor Servo
e. Kawalan Motor Pelangkah
f. Kawalan P.I.D ( Propotional – Integral - Derivation )
Kawalan Seliaan a. Proses Paparan dan Penggera
b. Diagnosis dan Paparan Kerosakan
c. Antaramuka dengan Komputer ( RS 232C / RS 422 )
d. Antaramuka Pencetak / ASCII
e. Rangkaian Automasi Kilang
f. Rangkaian Kawasan Tempatan (LAN)
g. Rangkaian Kawasan Meluas (WAN)
h. Automasi Kilang (FA), Sistem Pengilangan Bolehlentur (FMS),
Pengilangan Bersepadu Komputer (CIM) dll.
2.2.2 Jenis-Jenis Binaan PLC
Rajah 3.3.2 di bawah menunjukkan beberapa jenis binaan PLC yang terdapat di pasaran masa
kini.
a) Nano Brick Style
b) Compact PLC Series

c) Modular PLC Series
d) Rack PLC Series

REKABENTUK PERKAKASAN PLC
3.1 STRUKTUR BINAAN PLC
Rajah 3.1: Gambarajah Blok PLC
Berpandukan kepada Rajah 3.1, bolehlah diungkapkan bahawa operasi PLC adalah seperti berikut:-
“ PLC beroperasi dengan memeriksa isyarat masukan dari proses dan menjalankan arahan logic
yang telah diprogramkan di dalam ingatan dan seterusnya menghasilkan isyarat keluaran untuk
memacu beban keluaran seperti peralatan proses dan mesin.”
3.1.1 FUNGSI DAN OPERASI UNIT-UNIT PERKAKASAN UTAMA
a) Unit Pemprosesan Pusat

Unit ini merupakan unit yang terpenting di dalam binaan sesebuah PLC. Di dalam unit ini terletaknya
satu cip litar terkamil iaitu cip mikropemproses yang mengawal keseluruhan proses operasi kawalan
PLC. Mikropemproses mengandungi unit logic arithmatik, penumpuk, pendaftar arahan dan
pembilang aturcara.
Unit pemprosesan pusat melakukan semua proses kawalan dan seliaan sebenar berpandukan
kepada aturcara yang disimpan di dalam ingatan. Lebuhraya komunikasi dalaman (system bus)
membawa maklumat ked an dari UPP, ingatan dan unit keluaran & masukan di bawah kawalan UPP.
Unit kawalan pusat dibekalkan dengan jam frekuensi (clock frekuensi) oleh Kristal kuartz luaran atau
pengayun RC dengan nilai antara 1 hingga 8 Megahertz, bergantung kepada kegunaan
mikropemproses dan bidang aplikasi PLC. Jam ini menentukan kelajuan operasi PLC dan
menyediakan pemasaan dan proses penyerakkan (synchronization).
b) Unit Ingatan
Rajah 3.1 di atas menunjukkan unit ingatan yang terdapat di dalam rekabentuk dalaman PLC. Unit
ini mengandungi DUA ( 2 ) jenis ingatan iaitu :-
i) Ingatan Meruap
ii) Ingatan Tidak Meruap
i) Ingatan Meruap
Kandungan di dalam ingatan jenis ini akan hilang apabila bekalan kuasa di”off”kan. INGATAN
CAPAIAN RAWAK atau dalam istilah Bahasa Inggerisnya RANDOM ACCESS MEMORY (RAM)
merupakanperanti ingatan jenis ini. RAM merupakan ingatan baca/tulis, yang mana ianya
membenarkan isyarat individu atau data perkataan ditulis atau dibaca bila isyarat kawalan yang
betul hadir pada ingatan tersebut. Ingatan ini terdiri daripada 2 (DUA) jenis iaitu:-
i(a) RAM Sel Statik (RAM)

Ingatan ini adalah seperti litar dwistabil atau flip-flop. Bila sel atau sel kumpulan pendaftar diset ke
1 atau 0 ianya akan mengekalkan status ini sehingga ianya diresetkan atau bekalan kuasa
di”off”kan.
i(b) RAM Dinamik (DRAM)

Mengandungi pemuat yang disimpan casnya pada had yang tetap bagi tujuan mengekalkan
maklumat yang disimpan. Bagi tujuan ini kita memerlukan bekalan kecemasan (back-up battery)
yang sentiasa menjaga had cas pada setiap sel.
ii) Ingatan Tidak Meruap.

Mengekalkan kandungan di dalam ingatan walaupun bekalan dioffkan. INGATAN BACA SAHAJA
atau dalam istilah Bahasa Inggerisnya READ ONLY MEMORY (ROM) merupakan peranti ingatan
jenis ini. Terdiridaripada 2 (DUA) jenis, iaitu:-
ii(a) Ingatan Tidak Padam (Non-Volatile Memory)

ROM diprogramkan secara kekal oleh pengeluar dan tidak boleh diubah. ROM digunakan untuk
menghasilkan pengeluaran kumpulan yang besar terhadap peranti program yang ada tanda
pengenalan. Programmable ROM (PROM) boleh diprogramkan oleh pengguna dengan bantuan
alat memprogram PROM.
ii(b) Ingatan Boleh Padam (Erasable Memories)

Erasable PROM (EPROM) – kandungan dipadam dengan cahaya ultraviolet lebih kurang 5 minit
dan boleh diprogram semula untuk beberapa kali. Electrical Erasable PROM (EEPROM) –
kandungan boleh dipadam secara elektrikal semasa ianya disambung dalam litar.
c) Unit Paparan Dan Penunjuk

Unit paparan dan penunjuk merujuk kepada paparan status geganti dalaman PLC. Ini dapat dilihat
pada Konsol Pengaturcaraan jika pengguna menggunakan kaedah pengaturcaraan kod mnemonik
dan Skrin Komputer jika pengguna menggunakan kaedah pengaturcaraan perisian.
d) Unit /Modul Masukan Dan Keluaran

Merupakan penghubung dunia luar dengan PLC.bahagian ini sangat mustahak kerana ianya
merupakan bahagian yang memisahkan litar luaran dan litar dalaman PLC. Pemisahan ini sangat
penting dari segi keselamatan litar dalaman PLC kerana kemungkinan masalah yang berlaku diluar
PLC akan memberikan kesan kepada litar dalaman PLC.
i) Unit/Modul Masukan
Tempat menyembung peranti masukan seperti suis, sensor dan lain-lain. Isyarat masukan dari
penderia diproses sebelum dihantar ke Unit Pemproses Pusat. Beberapa fungsi utama modul
masukan adalah seperti berikut:-
 Mengesan isyarat yang sesuai

 Melaraskan voltan kawalan ke voltan logik
 Melindungi komponen elektronik dari voltan luaran
 Penabiran/Menapis isyarat
Komponen utama yang memenuhi keperluan fungsi diatas adalah penjodoh opto (OPTO
COUPLER). Penjodoh opto menghantar isyarat penderia dengan bantuan cahaya yang mana ia
akan menghasilkan penebat / pemisahan diantara litar kawalan dengan litar logic dan seterusnya
melindungi kompenen elektronik yang sensitive daripada voltan luaran yang besar. Penjodoh opto
masa kini boleh melindungi sehingga lebih kurang 5KV.
Pelaransan voltan kawalan dan voltan logic bagi masukan jenis 24VAT dilakukan oleh diod/litar
rintangan manakala bekalan 240 VAU dilakukan oleh penerus yang disambung siri.
Penapisan isyarat penderia adalah sesuatu yang sangat kritikal di dalam bidang pengautomasian
industry. Di dalam industry, laluan elektrikal dipenuhi oleh gangguan voltan induktif. Gangguan ini
menghasilkan gangguan denyutan pada laluan isyarat. Laluan isyarat boleh ditapis samada
menggunakan perisaian, salur kabel diskret atau modul masukan PLC yang membuat penapisan
pada lengah (delay) isyarat masukan. Dedenyut gangguan pada asalnya adalah isyarat fana
(transient), maka lengah isyarat masukanyang pendek (milisaat) sudah cukup untuk membuat
penapisan. Lengah isyarat masukan dipengaruhi oleh:-
 Perkakasan, iaitu sambungan peranti masukan dan modul RC

 Perisian
Tempoh lengah kebiasaannya lebih kurang 1 hingga 20 milisaat – bergantung kepada pengeluaran
dan jenis PLC.
Perbezaan perlu dibuat di antara PENYUISAN POSITIF dan PENYUISAN NEGATIF bila
menyambung penderia ke masukan PLC. Contohnya:-
Jenis Contoh sambungan Masukan PLC Voltan Operasi /

Penyuisan Kawalan Penderia
positif 240 VAU Arus Bekalan Isyarat -1
00000 (Sink)
negatif Arus Sumber Isyarat - 0

00000 (Source)
240 VAU
Pada penyuisan positif, jika perlindungan pembumian diberikan, voltan keluaran pada penderia
adalah litar – pintas menuju 0 volt atau berkeadaan suis “off” pada litar pintas laluan isyarat. Ini
bermakna logic 0 diberikan kepada masukan PLB. Manakala pada penyuisan negative, kaedah
perlindungan yang lain perlu dibuat bagi melindungi isyarat 1 dari memasuki masukan PLC pada
litar pintas laluan isyarat. Kaedah yang boleh dilakukan ialah dengan membuat:-
 Pembumian pada voltan kawalan positif.

 Pengawasan penebatan.
isyarat ke keluaran
isyarat masukan PENGESAN LENGAH
RALAT
ISYARAT
VOLTAN
optocoupler
Gambarajah : Gambarajah blok modul Masukan
ii) Unit/Modul Keluaran

Modul Keluaran adalah perantara isyarat CPU dan beban keluaran. Di antara fungsi modul
keluaran adalah seperti berikut:-
 Melaraskan voltan logic ke voltan kawalan
 Melindungi komponen elektronik yang sensitive dari voltan yang tidak menentu di dalam
pengawal
 Pembesaran kuasa
 Perlindungan litar pintas dan lebihan beban.
2 (DUA) kompenen memenuhi fungsi modul keluaran seperti di atas iaitu samada menggunakan
geganti atau komponen elektronik kuasa (transistor atau triak)
Penjodahopto sekali lagi digunakan pada litar asas elektronik kuasa dan memberikan perlindungan
kepada komponen elektronik dan juga membantu dari segi pelarasan voltan.
Litar perlindungan yang mengandungi diod mestilah memberikan perlindungan pada transistor
kuasa terkamil darivoltan pusuan/ terjah (surge).
Perintang kuasa memberikan perlindungan litar pintas. Penderia suhu memberikan perlindungan
lebihan beban manakala litar darlington atau transistor kuasa memberikan pembesaran kuasa.
Antara kebaikan yang diperolehi jika geganti digunakan sebagai keluaran:-
 Sesentuh dan gegelung geganti ditebat secara elektrikal

 Penguat kuasa yang baik
 Perlindungan lebihan kuasa beban yang baik
 Perlindungan litar pintas yang baik dengan bantuan fius
 Boleh digunakan kepada bekalan AU dan AT
Jika komponen elektronik kuasa (transistor / triak) digunakan maka kelebihannya adalah seperti
berikut:-
 Kelajuan penyuisan yang tinggi

 Jangka hayat yang panjang.
Perbezaan perlu dibuat diantara Penyuisan Positif atau Penyuisan Negatif bila menyambung
beban keluaran ke puncak keluaran PLC. Contohnya:-
Jenis Contoh sambungan Masukan PLC Voltan Operasi /

Penyuisan Kawalan Penderia
positif + 24VAT Arus Sumber Isyarat -1
01000 (Source)
- 24 VAT
negatif -24VAT Arus Bekalan Isyarat - 0

(Sink)
+24 VAT
Pada penyuisan positif, jika berlaku litar pintas pada isyarat keluaran talian ke bumi maka keluaran
adalah litar pintas jika perlindungan pembumian digunakan. Jika guna suis elektronik maka
perlindungan litar pintas berlaku atau suis di”off”kan dimana beban tidak mendapat sumber arus.
Manakala pada penyuisan negative, kaedah perlindungan yang lain perlu dibuat bagi melindungi
beban keluaran jika berlaku litar pintas pada laluan isyarat. Kaedah yang boleh dilakukan ialah
dengan membuat:-
 Pembumian pada voltan kawalan positif

 Perlindungan pembumian dengan pengawasan penebatan.
isyarat dari upp isyarat ke keluaran

PENGUAT AWASAN LITAR
PINTAS
optocoupler
Gambarajah : gambarajah blok modul keluaran
3.1.2 FUNGSI DAN OPERASI UNIT-UNIT PERKAKASAN YANG LAIN
a) Unit Housing
Unit ini memberikan perlindungan kepada litar dan komponen – komponen dalaman PLC.
b) Unit Pengaturcaraan
Unit pengaturcaraan sesuatu PLC terdiri daripada dua peranti iaitu :
 Konsol Pengaturcaraan.
 Komputer.
c) Unit Storan Sekunder

Unit ini berhubungkait dengan Unit Pemprosesan Pusat di mana semua aturcara dan maklumat
disimpan.
d) Unit VDU ( Video Display Unit )

Unit yang memproses maklumat operasi dan status sistem yang akan di paparkan oleh PLC.
e) Unit Bekalan Kuasa

Unit ini membekalkan kuasa kepada Unit Pemprosesan Pusat, Unit Input dan Unit Output.
f) Unit Pencetak
Unit ini digunakan untuk mencetak aturcara sesuatu sistem kawalan yang dikawal oleh PLC
samada secara grafik ataupun teks
PENGATURCARAAN
4.1 SISTEM PENGATURCARAAN PLC

Proses pengaturcaraan PLC adalah merupakan aktiviti merancang seperti membina dan
memasukkan aturcara untuk melaksanakan tugasan yang dikehendaki. Berikut adalah bahagian-
bahagian yang perlu ada di dalam sesuatu aturcara PLC.
Mula Memulakan sesuatu operasi

Mod Operasi Menentukan kedudukan asal peranti masukan/keluaran dan
juga kedudukan mula.
 Keadaan Reset Mengawal operasi mula/henti secara manual atau secara
automatik di dalam aturcara.
 Operasi/Turutan Proses Merekabentuk aturcara seperti yang dikehendaki oleh tugas.
 Isyarat Keluaran Memicu peralatan keluaran.
 Status Keluaran Memaparkan lampu penunjuk atau penggera.
 Tamat Menghentikan operasi.
4.1.1 Kaedah Memprogram PLC
a) Gambarajah Tangga (Ladder Diagram)

* Rajah tangga merupakan bahasa pengaturcaraan jenis grafik yang ditukar dari rajah litar
pendawaian kawalan geganti.
* Rajah tangga mengandungi landasan sesentuh dari kiri ke kanan rajah ( rujuk rajah 4.1.1 ).
* Sesentuh landasan ini disambung kepada elemen penyuisan sedia buka ( normally open
– NO ) atau penyuisan sedia tutup ( normally closed – NC ) menerusi laluan arus
dan gelung elemen.
* Rajah tangga juga menunjukkan litar kawalan dan memaparkan fungsi serta kombinasi
operasi turutan bagi setiap cabang pada baris mendatar secara berasingan.
Rajah 4.1.1(a) :Contoh Gambarajah tangga
b) Senarai Arahan (Instruction List)

Merupakan bahasa jenis penghimpun berteks. Ianya dibina dari suruhan kawalan yang
mengandungi pengendali (operator) dan kendalian (operand). Senarai Arahan ialah bahasa
pengaturcaraan tahap rendah. Berikut adalah contoh aturcara yang menggunakan bahasa senarai
arahan.
c) Teks Struktur (Structured Text)
Merupakan bahasa jenis penghimpun berteks yang mengandungi ungkapan dan suruhan. Teks
struktur ialah bahasa pengaturcaraan tahap tinggi. Contoh penggunaan bahasa ini adalah seperti
berikut :
Contoh 1:
Cylinder out = (Input A OR Input B) AND Output C

Contoh 2:
d) Carta Fungsi Turutan (Sequential Function Chart)
Merupakan jenis bahasa grafik ( rujuk rajah 4.1.4 ). Elemen-elemennya terdiri daripada langkah,
peralihan, pilihan dan cabang selari. Setiap langkah menunjukkan status proses aturcara kawalan
yang aktif atau tidak aktif. Satu langkah mengandungi tindakan yang berdasarkan kepada peralihan.
Tindakan pula mengandungi struktur turutannya sendiri.
Langkah 1 MOTOR (MULA)
Peralihan 1 Tindakan
Langkah 2 MOTOR (HENTI)
Peralihan 2
Langkah 3
Rajah 4.1.1(d) : Contoh Aturcara Dalam Bahasa Carta Fungsi Turutan
e) Rajah Fungsi Blok (Function Block Diagram)
Merupakan jenis bahasa grafik. Elemen-elemen yang terdapat di dalam rajah fungsi ini digambarkan
secara grafik fungsi dan blok fungsi ( rujuk rajah 4.1.1(e) ). Elemen-elemen ini disambungkan dengan
garisan aliran isyarat dan dihubungkan secara terus kedalam rangkaian.
Suis 1
Suis 2 Selinder
Lampu
Rajah 4.1.1(e) : Contoh Bahasa Rajah Fungsi Blok

4.2 ARAHAN-ARAHAN LOGIK YANG DIGUNAKAN PADA PLC OMRON

4.2.1 Arahan-Arahan Asas
Terdapat Pelbagai suruhan yang digunakan untuk membangunkan dan merekabentuk aturcara PLC.
Setiap suruhan mempunyai fungsinya masing – masing. Di bawah ini diterangkan beberapa arahan-
arahan asas yang biasa digunakan.
a) LD - Suruhan LOAD
 Suruhan ini digunakan pada permulaan setiap Rung dan Permulaan Blok.
 Ia digunakan pada sesentuh pertama dalam keadaan normally open (NO).
Rajah Tangga Kod Mnemonik
0000 Alamat Suruhan Operand/Data

suruhan
00000 LD 00000
Penerangan Rajah Tangga 00001 Suruhan
 Keadaan Perlaksanaan (Execution Conditions) bagi suruhan di sebelah kanan akan ON
apabila IR 00000 adalah ON.
b) LD NOT - Suruhan LOAD NOT

 Suruhan ini adalah untuk memulakan sesuatu baris program pada setiap Rung dan
Permulaan Blok.
 Ia digunakan pada sesentuh pertama dalam keadaan normally closed (NC).
Alamat Suruhan Operand/Data

0000
suruhan 00000 LD NOT 00000
00001 Suruhan
Penerangan Rajah Tangga

apabila IR 00000 adalah OFF
c) AND - Suruhan AND

 Suruhan ini digunakan pada sesentuh kedua dalam keadaan normally open (NO) dan sesiri
dengan sesentuh sebelumnya.
00000 00001 Alamat Arahan Operand/Data

suruhan
00000 LD 00000
00001 AND 00001
00002 Suruhan
apabila IR 00000 dan IR 00001 adalah ON.
d) AND NOT - Suruhan AND NOT

 Suruhan ini digunakan pada sesentuh kedua dalam keadaan normally closed (NC) dan sesiri
00000 00001 Alamat Suruhan Operand/Data

suruhan
00000 LD 00000
00001 AND NOT 00001
00002 Suruhan
apabila IR 00000 adalah ON dan IR 00001 adalah OFF.
d) OR - Suruhan OR
 Suruhan ini digunakan pada sesentuh kedua dalam keadaan normally open (NO) dan selari
.

suruhan
00000 LD 00000
00001 OR 00001
00002 Suruhan
0000

apabila salah satu IR 00000 atau IR 00001 atau kedua-duanya sekali ON.
e) OR NOT - Suruhan OR NOT

 Suruhan ini digunakan pada sesentuh kedua dalam keadaan normally closed (NC) dan selari

suruhan
00000 LD 00000
00001 00001 OR NOT 00001
Penerangan Rajah Tangga 00002 Suruhan

apabila IR 00000 ON atau IR 00001 OFF atau IR 00000 ON, IR 00001 OFF dalam keadaan
serentak.
4.2.2 ORLD dan ANDLD
a) ORLD
ORLD digunakan untuk membuat sambungan antara 2 blok aturcara yang berada di dalam rung
yang sama pada keadaan SELARI.
Contoh:-
b) ANDLD
ANDLD digunakan untuk membuat sambungan antara 2 blok aturcara yang berada di dalam rung
yang sama pada keadaan SESIRI.
Contoh:-
4.2.3 Temporary Relay (TR)

Temporary Relay digunakan untuk mengtakrifkan rajah tangga ke kod mnemonic pada cabang
(simpang) pecahan di rail negative (-ve) pada setiap rung di ladder diagram. Simpang-simpang
tersebut mestilah mempunyai kombinasi antara koil dan sesentuh. Pada PLC OMRON model
CPM2A nombor data TR yang boleh digunakan ialah dari TR0 – TR7
Contoh 1:-
+ve - ve
Ada simpang pada rail negatif (-ve) dan simpang
tersebut ada kombinasi antara koil (coil) dan
Sesentuh (contact). Oleh itu, pada kod mnemonic
perlu ada penggunaan TR
Contoh 2:-
+ve - ve Ada simpang pada rail negatif (-ve) dan walaupun
simpang di sebelah bawah tiada kombinasi antara
koil (coil) dan Sesentuh (contact) penggunaan TR
masih perlu digunakan kerana cabang atas masih
mempunyai kombinasi antara koil (coil) dan
Sesentuh (contact)
Contoh 3:-
ADDRESS INSTRUCTION DATA
00000 00001 00002
00000 LD 00000
00001 OUT TR1
TIM 001
00002 AND 00001
00003 OUT TR2
00003 00004 AND 00002
00005 TIM 001
END00003 #050
00006 LD TR2
00007 AND TIM 001
00008 OUT 01001
00009 LD TR1
00010 AND 00003
Contoh 4:- 00011 OUT 01002
00012 END
ADDRESS INSTRUCTION DATA
00002 00001 00002
00000 LD 00002
00001 OUT TR7
00004 00002 AND 00001
00003 AND 00002
00003
00004 TIM 001
TIM 001 #050
END 00005 LD TR7
00006 AND NOT 00004
00007 OUT TR6
00008 AND 00003
00009 OUT 01007
00010 LD TR6
00011 AND TIM 001
00012 OUT 01006
00013 END
4.3 ARAHAN-ARAHAN JUJUKAN YANG DIGUNAKAN PADA PLC OMRON
a) NO OPERATION – NOP ( 00 )
 Suruhan ini tidak mempunyai simbol rajah tangga dan tidak akan melakukan apa-apa
operasi.
 Apabila ingatan di buang suruhan ini akan tertera di skrin konsol pengaturcaraan PLC.
b) END – END(01)
 Bertindak sebagai suruhan terakhir untuk setiap aturcara ( rujuk rajah 6.2).
 Tiada sebarang suruhan akan tertulis selepas arahan END (01) dilaksanakan.
 Jikalau tiada suruhan END (01) di dalam aturcara maka tiada suruhan akan terlaksana dan
ayat NO END LIST akan tertera pada skrin konsol pengaturcaraan PLC.
01001
00000
END
Rajah 4.3 (b) : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan END
Kod Mnemonik
ALAMAT SURUHAN OPERANT/DATA
00000 LD NOT 00000

00001 OUT 01001
00002 FUN(01)
c) INTERLOCK [ IL ( 02 ) ] DAN INTERLOCK CLEAR [ ILC ( 03 ) ]
 IL ( 02 ) dan ILC ( 03 ) mesti di gunakan bersama-sama.

 Suruhan ini di gunakan untuk menyelesaikan masalah penyimpanan keadaan pelaksanaan
( Execution Condition ) pada titik cabang.
 Apabila arahan INTERLOCK adalah ON seperti di Rajah Tangga 6.3, keadaan perlaksanaan
bagi arahan INTERLOCK akan mengawal kesemua perlaksanaan arahan sehinggalah
suruhan INTERLOCK CLEAR. Apabila suruhan INTERLOCK adalah OFF, suruhan
INTERLOCK CLEAR akan reset operasi aturcara.
 Untuk set PLC jenis OMRON – SYSMAC CPM2A, suruhan FUN 02 adalah suruhan
INTERLOCK dan suruhan FUN 03 adalah suruhan INTERLOCK CLEAR

Alamat Suruhan Operand / Data
00000 LD 00000
00001 FUN 02 -
00002 LD 00001
00003 OUT 01000
00004 FUN 03 -
00005 FUN 01 -
Rajah 4.3(C ) : Rajahtangga menunjukkan IL ( 02 ) dan ILC ( 03 )
Merujuk kepada Rajah Tangga 4.3 (c)
 Apabila suruhan masukan LD 00000 adalah ON, suruhan IL(02) akan ON.
 Suruhan keluaran OUT 10000 dan OUT 10002 akan ON bergantung kepada suruhan
masukan LD 00001 dan LD 00002
 Jikalau suruhan masukan LD 00001 ON, suruhan keluaran OUT 10000 akan ON.
 Jikalau suruhan masukan LD 00001 OFF, suruhan keluaran OUT 10000
akan OFF.
 Di dalam keadaan arahan masukan LD 00000 OFF, arahan IL (02) akan OFF.
 Arahan-arahan keluaran OUT 01000 dan OUT 01001 akan OFF.
 Seterusnya aturcara ILC (03) akan mereset aturcara semula .
 Rujuk jadual di bawah.
Suruhan LD 00000 Suruhan LD 00001 Suruhan OUT 10000

IL(02) Masukan Keluaran
ON ON ON
OFF OFF
OFF ON OFF
OFF OFF
d) JUMP [ JMP (04) ] DAN JUMP END [ JME (05) ]
 Arahan JMP (04) biasanya di gunakan berpasangan dengan arahan JME (05) untuk
menghasilkan lompatan.
 JMP (04) adalah arahan untuk menentukan titik permulaan lompatan manakala JME (05)
adalah arahan yang menjadi halatuju lompatan.
 Apabila arahan JMP (04) adalah ON, tiada sebarang lompatan akan berlaku dan aturcara
akan di laksanakan seperti yang tertulis.
 Apabila arahan JMP (04) adalah OFF, lompatan ke arahan JME (05) yang mempunyai nombor
yang sama akan di lakukan. Seterusnya arahan-arahan yang berada selepas arahan JME
(05) akan di laksanakan.
 Arahan-arahan JUMP dan JUMP END boleh menggunakan nombor-nombor dari julat 00
hingga 99.
 Untuk set PLC jenis OMRON – SYSMAC COM2A, suruhan FUN 04 adalah suruhan JUMP
dan suruhan FUN 05 adalah suruhan JUMP END.
Alamat Suruhan Operand /

Data
00000 LD 00000
00001 FUN (04) 01
00002 LD 00001
00003 OUT 01000
00004 FUN (05) 01
00005 FUN (01) -
Rajah 4.3 (d) : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan JUMP
Merujuk kepada Rajah Tangga 4.3(d),
 Apabila suruhan masukan LD 00000 ON, arahan JMP (04) akan ON. Suruhan-suruhan
selepasnya akan di laksanakan sepertimana tertulis
 Jikalau suruhan masukan LD 00001 OFF, suruhan keluaran OUT 01000 akan OFF
 Apabila suruhan masukan LD 00000 OFF, arahan JMP (04) akan OFF. Seterusnya lompatan
ke suruhan JME (05) akan berlaku. Semua suruhan yang berada di antara suruhan JMP (04)
dan JME (05) akan di abaikan.
 Rujuk kepada jadual di bawah.

JMP(04) Masukan Keluaran
ON ON ON
OFF OFF
OFF Tidak Dilaksanakan Tidak Dilaksanakan
4.3 PEMASA DAN PEMBILANG
PENGENALAN
TIMER ( TIM ) dan COUNTER ( CNT ) adalah suruhan-suruhan yang memerlukan nombor TIM /
CNT ( N ) dan nilai set ( SV ). Julat bagi nombor TIM / CNT adalah dari 000 hingga 255 manakala
julat nilai set bagi TIM / CNT adalah 0000 hingga 9999.
Nombor-nombor TIM / CNT tidak boleh digunakan dua kali. Apabila satu nombor telah digunakan
sebagai pentakrif (definer) contohnya nombor 000 untuk arahan TIM / CNT, nombor tersebut tidak
boleh digunakan sekali lagi.
Apabila sesuatu nombor telah ditakrifkan sebagai nombor TIM / CNT, ianya boleh digunakan
seberapa banyak yang dikehendaki sebagai pengendali operand dalam suruhan-suruhan lain
selain daripada arahan TIMER atau COUNTER.
4.3.1 PEMASA (TIMER - TIM)
Simbol
TIM N
# SV
 Nombor-nombor pemasa ( N ) adalah diantara 000 hingga 015.

 Nilai set ( SV ) adalah diantara 0000 hingga 9999.
 Setiap nombor TIM / CNT boleh digunakan sebagai pentakrif (definer) hanya pada satu
arahan TIMER atau COUNTER.
Contoh 1:-
 TIMER diaktifkan apabila keadaan perlaksanaan ( execution condition ) adalah ON dan akan
reset kepada nlai set ( SV ) apabila keadaan perlaksanaan ( execution condition ) adalah OFF.
 Nilai set ( SV ) bagi TIMER adalah nilai BCD diantara #0000 hingga #9999. Sebagai contoh,
jikalau TIMER hendak disetkan kepada 5 saat, maka nilai set ( SV ) adalah #0050.
Rajah Tangga
00000
TIM 000
# 050
(5 saat)
TIM 000
01000
END
Kod Mnemonik
00000 LD 00000
00001 TIM 000
# 0050
00002 LD TIM 000
00003 OUT 01000
00004 END
Kendalian
Apabila masukan (LD 00000) adalah ON, gegelung TIM 000 pada rung pertama akan diaktifkan
(menjadi elektomagnetik) selepas 5 saat. Sesentuh pemasa TIM 000 pada rung kedua akan menjadi
“normally closed” dan menyebabkan litar pada rung kedua menjadi lengkap. Ini seterusnya
menyebabkan keluaran (OUT 01000) akan ON .
Contoh 2:-
Rajah Tangga
00000 TIM 000

#0050
(5 saat)
TIM 000
01000
TIM 000 01001
END
Kod Mnemonik
00000 LD 00000
00001 TIM 000
# 0050
00002 LD TIM 000
00003 OUT 01000
00004 LD NOT TIM 000
00005 OUT 01001
00006 END
Kendalian
 Apabila program ini dirunkan, (OUT 01001) akan ON disebabkan rung ketiga ialah litar lengkap.
Apabila masukan (LD 00000) ON, gegelung pemasa (TIM 000) pada rung pertama akan
diaktifkan selepas 5 saat.
 Gegelung pemasa (TIM 000) yang menjadi elektomagnetik pada rung pertama akan
menyebabkan sesentuh TIM 000 pada rung kedua menjadi normally closed dan sesentuh TIM
000 pada rung ketiga menjadi normally open.
 Ini akan meyebabkan (OUT 01000) ON dan (OUT 01001) OFF
Contoh 3:-
00000 Tim 000 Alamat Suruhan Operand/Data

# 0050
(5 saat) 00000 LD 00000
00001 TIM 000
TIM 000 TIM 001 01000
# 0050
00002 LD TIM 000
00003 AND NOT TIM 001
TIM 000
Tim 001 00004 OUT 01000
# 0030 00005 LD 01000
(3 saat)
00006 TIM 001
TIM 001 01001
#0030
00007 OUT 01001
END 00008 END
Kendalian
 Apabila masukan (LD 00000) ON, pemasa (TIM 000) akan diaktifkan (menjadi
elektromagnetik) selepas 5 saat. Ini akan menyebabkan sesentuh TIM 000 pada rung kedua
menjadi “normally close” dan seterusnya keluaran (OUT 01000) akan ON kerana rung kedua
menjadi litar lengkap.
 Rung ketiga juga menjadi lengkap disebabkan sesentuh TIM 000 menjadi “normally close”.
Selepas 3 saat keluaran (OUT 01000) ON, gegelung pemasa (TIM 001) akan diaktifkan
(menjadi elektromagnetik) seterusnya menyebabkan sesentuh “normally close” TIM 001 pada
rung kedua menjadi “normally open” dan seterusnya menyebabkan keluaran (OUT 01000)
akan OFF.
 Pada masa yang sama juga, sesentuh TIM 001 pada rung keempat akan menjadi “normally
close” disebabkan gegelung TIM 001 pada rung ketiga tadi menjadi elektromagnetik. Ini
seterusnya meyebabkan keluaran (OUT 01001) menjadi ON kerana rung keempat menjadi
litar lengkap.
 Keluaran (OUT 01001) akan ON berterusan sehinggalah masukan (LD 00000) di OFF kan.
4.2.2 PEMBILANG (COUNTER - CNT)
Simbol
CP
CNT N
# SV
 Nombor TIM / CNT boleh digunakan sebagai pentakrif ( definer ) hanya samaada pada
Pemasa atau Pembilang.
 Nombor-nombor pembilang adalah dari julat 000 hingga 255
 Pembilang digunakan untuk mengira dengan kiraan menurun dari nilai set
( SV ) apabila keadaan perlaksanaan ( execution condition ) pada denyut kira (CP), berubah
dari OFF ke ON.
 Nilai set (SV) adalah dari julat 0000 hingga 9999.
 Pembilang akan reset dengan masukan reset ( R ).
0000 CP Alamat Suruhan Operand/Data

CNT 001
00000 LD 00000
00001
# 0010 00001 LD 00001
00002 CNT 000
#0010
01000
CNT 001 00003 LD CNT 001
00004 OUT 10000
00005 FUN 01
END
Kendalian
 Pembilang diset kepada kiraan 10. Apabila masukan (LD 00000) diberi denyut (ditekan lepas)
sebanyak sepuluh kali, gegelung pembilang CNT 001 akan diaktifkan (menjadi
elektromagnatik) dan seterusnya menyebabkan sesentuh CNT 001 pada rung kedua menjadi
“Normally Close”.
 Ini menyebabkan rung kedua menjadi litar lengkap dan keluaran (OUT 01000) akan ON.
 Apabila reset (LD 00001) ON, pembilang akan berada dalam keadaan asal dan keluaran (OUT
01000) akan OFF.
4.2.3 Penggunaan Arahan Pemasa dan Pembilang
 Nombor Pembilang tidak boleh sama dengan nombor Pemasa kerana kedua-duanya
berkongsi kawasan data yang sama di dalam ingatan PLC.
0000 CP
CNT 000
0000 # 0005
(5 kiraan)
CNT 000
01000
CNT 000
TIM 001
# 0050
( 5 saat )
TIM 001 01001
END
Kendalian
 Pembilang diset kepada kiraan 5. Apabila masukan (LD 00000) diberi denyut sebanyak lima,
pembilang CNT 000 akan diaktifkan (menjadi Elektromegnatik) dan menyebabkan sesentuh
CNT 000 pada rung kedua menjadi “normally close”
 Ini menyebabkan rung kedua menjadi litar lengkap dan seterusnya keluaran ( OUT 01000 )
akan ON.
 Pada masa yang sama juga, sesentuh pembilang CNT 000 pada rung ketiga juga akan menjadi
“normally close” (sesentuh CNT 000 pada rung kedua dan ketiga berkongsi gegelung
pemasa), TIM 001 akan diaktifkan (menjadi elektromegnatik) selepas 3 saat.
 Sesentuh TIM 000 pada rung keempat akan menjadi “normally close” dan seterusnya
menyebabkan keluaran (OUT 01001) akan ON disebabkan litar pada rung keempat menjadi
lengkap.
 Kedua-dua keluaran (OUT 01000) dan (OUT 01001) akan sentiasa ON sehinggalah reset (LD
00001) di ON kan.
 Reset akan mengembalikan pembilang kepada keadaan asal.
TUTORIAL
6. Convert the following mnemonic code below to its equivalent Ladder Diagram
7. Convert the following mnemonic code below to its equivalent Ladder Diagram
SET SURUHAN KAWALAN BIT
OBJEKTIF AM
 Menerangkan tentang set suruhan jujukan NO OPERATION , END , INTERLOCK , JUMP , KEEP , SET
/ RESET dan DIFFERENTIATE UP / DOWN.
OBJEKTIF KHUSUS
Diakhir unit ini anda sepatutnya dapat memahami set suruhan jujukan berikut :
 NO OPERATION
 END
 INTERLOCK
 JUMP
 KEEP
 SET/RESET
 DIFFERENTIATE UP / DOWN
INPUT
6.0 PENGENALAN
Di dalam unit ini anda akan didedahkan dengan suruhan-suruhan jujukan yang biasanya bertindak sebagai
suruhan terakhir pada baris-baris arahan (instruction line).
Suruhan jujukan SET, RESET, KEEP, DIFFERENTIATE UP, DIFFERENTIATE DOWN, digunakan
untuk meng ON dan meng OFF kan bit-bit keluaran pada kawasan IR. Suruhan ini juga digunakan untuk
mengawal status bit-bit lain di kawasan IR atau di kawasan lain.
Suruhan jujukan INTERLOCK dapat mengatasi masalah penyimpanan keadaan perlaksanaan (execution
condition) di cabang-cabang rajah tangga.
Suruhan jujukan JUMP pula boleh digunakan bagi mengawal peranti-peranti yang memerlukan keluaran
yang mampu bertahan lama.
6.1 NO OPERATION – NOP ( 00 )
 Suruhan ini tidak mempunyai simbol rajah tangga dan tidak akan melakukan apa-apa operasi.
 Apabila ingatan di buang suruhan ini akan tertera di skrin konsol pengaturcaraan PLC.
6.2 END – END(01)
 Bertindak sebagai suruhan terakhir untuk setiap aturcara ( rujuk rajah 6.2).
 Tiada sebarang suruhan akan tertulis selepas arahan END (01) dilaksanakan.
 Jikalau tiada suruhan END (01) di dalam aturcara maka tiada suruhan akan terlaksana dan ayat NO
END LIST akan tertera pada skrin konsol pengaturcaraan PLC.
10000
0000
0
END
Rajah 6.2 : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan END
Kod Mnemonik

00000 LD NOT 00000
00001 OUT 10000
00002 FUN(01)
6.3 INTERLOCK [ IL ( 02 ) ] DAN INTERLOCK CLEAR [ ILC ( 03 ) ]
 IL ( 02 ) dan ILC ( 03 ) mesti di gunakan bersama-sama.

 Suruhan ini di gunakan untuk menyelesaikan masalah penyimpanan keadaan pelaksanaan ( Execution
Condition ) pada titik cabang.
 Apabila arahan INTERLOCK adalah ON seperti di Rajah Tangga 6.3, keadaan perlaksanaan bagi
arahan INTERLOCK akan mengawal kesemua perlaksanaan arahan sehinggalah suruhan
INTERLOCK CLEAR. Apabila suruhan INTERLOCK adalah OFF, suruhan INTERLOCK CLEAR
akan reset operasi aturcara.
 Untuk set PLC jenis OMRON – SYSMAC CQM1H, suruhan FUN 02 adalah suruhan INTERLOCK
dan suruhan FUN 03 adalah suruhan
INTERLOCK CLEAR
00000
IL
(02)
00001 10000
ILC (03)
END
Rajah 6.3 : RajahTangga Menunjukkan IL ( 02 ) dan ILC ( 03 )

Kod Mnemonik

00000 LD 00000
00001 FUN 02 -
00002 LD 00001
00003 OUT 10000
00004 FUN 03 -
00005 FUN 01 -
Merujuk kepada Rajah Tangga 6.3,
 Apabila suruhan masukan LD 00000 adalah ON, suruhan IL(02) akan ON.
 Suruhan keluaran OUT 10000 dan OUT 10002 akan ON bergantung kepada suruhan masukan LD 00001
dan LD 00002
 Jikalau suruhan masukan LD 00001 OFF, suruhan keluaran OUT 10000
akan OFF.
 Di dalam keadaan arahan masukan LD 00000 OFF, arahan IL (02) akan OFF.
 Arahan-arahan keluaran OUT 10000 dan OUT 10001 akan OFF.
 Seterusnya aturcara ILC (03) akan mereset aturcara semula .
 Rujuk jadual di bawah.

IL(02) Masukan Keluaran
ON ON ON
OFF OFF
OFF ON OFF
OFF OFF
6.4 JUMP [ JMP (04) ] DAN JUMP END [ JME (05) ]
 Arahan JMP (04) biasanya di gunakan berpasangan dengan arahan

JME (05) untuk menghasilkan lompatan.
 JMP (04) adalah arahan untuk menentukan titik permulaan lompatan manakala JME (05) adalah arahan
yang menjadi halatuju lompatan.
 Apabila arahan JMP (04) adalah ON, tiada sebarang lompatan akan berlaku dan aturcara akan di
laksanakan seperti yang tertulis.
 Apabila arahan JMP (04) adalah OFF, lompatan ke arahan JME (05) yang mempunyai nombor yang
sama akan di lakukan. Seterusnya arahan-arahan yang berada selepas arahan JME (05) akan di
laksanakan.
 Arahan-arahan JUMP dan JUMP END boleh menggunakan nombor-nombor dari julat 00 hingga 99.
 Untuk set PLC jenis OMRON – SYSMAC CQM1H, suruhan FUN 04 adalah suruhan JUMP dan
suruhan FUN 05 adalah suruhan JUMP END.
00000
JMP (04)
01
00001 10000
JME (05)
01
END
Rajah 6.4 : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan JUMP
Kod Mnemonik

00000 LD 00000
00001 FUN (04) 01

00002 LD 00001
00003 OUT 10000
00004 FUN (05) 01
00005 FUN (01) -
 Apabila suruhan masukan LD 00000 ON, arahan JMP (04) akan ON. Suruhan-suruhan selepasnya akan
di laksanakan sepertimana tertulis.
 Jikalau suruhan masukan LD 00001 OFF, suruhan keluaran OUT 10000 akan OFF.
 Apabila suruhan masukan LD 00000 OFF, arahan JMP (04) akan OFF. Seterusnya lompatan ke suruhan
JME (05) akan berlaku. Semua suruhan yang berada di antara suruhan JMP (04) dan JME (05) akan di
abaikan.
 Rujuk kepada jadual di bawah.

JMP(04) Masukan Keluaran
ON ON ON
OFF OFF
OFF Tidak Dilaksanakan Tidak Dilaksanakan
INPUT
6.5 KEEP – KEEP (11)
 Suruhan KEEP di gunakan untuk mengekalkan status bit operasi berdasarkan kepada dua keadaan
perlaksanaan ( execution condition ).
 KEEP (11) beroperasi seperti geganti selak ( Latching Relay ) yang di set oleh S dan reset oleh
R.
 Apabila S berada dalam keadaan ON, operasi arahan keluaran tertentu akan ON dan kekal dalam
keadaan ON sehingga reset tanpa mengira samaada S adalah ON ataupun OFF.
 Apabila R berada dalam keadaan ON, operasi arahan keluaran tertentu akan OFF dan kekal dalam
keadaan OFF sehingga reset tanpa mengira samaada R adalah ON ataupun OFF.
 Untuk set PLC jenis OMRON – SYSMAC CQM1H, suruhan FUN 11 adalah suruhan KEEP.
00002
S
KEEP (11)
00004 HR 0000
R 10004
HR0000
END
Rajah 6.5 : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan KEEP
Kod Mnemonik

00000 LD 00002
00001 LD 00003
00002 FUN (11) HR 0000
00003 LD HR 0000
00004 OUT 10004
00005 FUN (01)
Dengan merujuk kepada Rajah 6.5,
 Suruhan LD 00002 bertindak sebagai S (Set) dan suruhan LD 00003 bertindak sebagai R (Reset).
 Apabila suruhan LD 00002 ON, suruhan keluaran OUT 10004 akan ON dan akan tetap ON
walaupun suruhan LD 00002 OFF.
 Apabila suruhan LD 00003 ON , barulah suruhan keluaran OUT 10004 OFF dan akan kekal OFF
walaupun suruhan LD 00002 di OFF atau di ON kan.

Reset Set Keluaran
OFF ON ON
OFF ON
ON ON OFF
OFF OFF
6.6 SET DAN RESET
 Suruhan SET dan RESET akan mengubah status bit operasi hanya ketika keadaan perlaksanaannya
ON.
 Pada Keadaan OFF, suruhan-suruhan tersebut tidak akan mengubah status bit operasi.
00000
SET 10000
00001
RESET
10000
Rajah 6.6 : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan Set dan Reset
Kod Mnemonik

00000 LD 00000
00001 SET 10000
00002 LD 00001
00003 RESET 10000

 Apabila arahan masukan LD 00000 ON, arahan SET akan ON dan sentiasa ON tanpa mengira samaada
arahan masukan LD 00000 ON ataupun OFF.
 Apabila arahan masukan LD 00001 ON, arahan RESET akan ON dan seterusnya arahan SET akan
OFF.
 Operasinya boleh difahami dengan jelas pada set suruhan KEEP.
6.7 DIFFERENTIATE UP [ DIFU (13) ] DAN DIFFERENTIATE DOWN [ DIFD (14) ]
 Suruhan-suruhan DIFU (13) dan DIFD (14) akan ON kan keluaran dalam tempoh masa yang terlalu
singkat.
 Suruhan DIFU (13) akan menukarkan keadaan keluaran kepada ON apabila isyarat masukan
berubah daripada OFF ke ON .
 Suruhan DIFD (14) akan menukarkan keadaan keluaran kepada ON apabila isyarat masukan
berubah daripada ON ke OFF .
 Untuk set PLC jenis OMRON – SYSMAC CQM1H, suruhan FUN 13 adalah suruhan
DIFFERENTIATE UP dan suruhan FUN 14 adalah suruhan DIFFERENTIATE DOWN
Masukan
DIF U
DIF D
00000
DIFU (13)
01OOO
01000 10000
END
Rajah 6.7a : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan DIFFERENTIATE UP

Kod Mnemonik

00000 LD 00000
00001 FUN (13) 01000
00002 LD 01000
00003 OUT 10000
Merujuk kepada Rajah Tangga 6.7a,
 Apabila suruhan masukan LD 00000 ON (telah berlaku perubahan dari OFF ke ON ), bit operasi
01000 akan ON ,keluaran OUT 10000 akan ON dalam tempoh yang terlalu singkat dan kemudian
OFF .Kita tidak dapat melihat keadaan tersebut pada keluaran.
 Selepas itu bit operasi 01000 akan OFF tanpa mengambil kira status suruhan masukan LD 00000.
00000
DIFD (14)
01OOO
01000 10000
END
Rajah 6.7b : Rajah Tangga Menunjukkan Suruhan DIFFERENTIATE DOWN
Kod Mnemonik

00000 LD 00000
00001 FUN (14) 01000
00002 LD 01000
00003 OUT 10000
Merujuk kepada Rajah Tangga 6.7b,
 Apabila suruhan masukan LD 00000 OFF (telah berlaku perubahan dari ON ke OFF ), bit operasi
01000 akan ON ,keluaran OUT 10000 akan ON dalam tempoh yang terlalu singkat dan kemudian
OFF .Kita tidak dapat melihat keadaan tersebut pada keluaran.
 Selepas itu bit operasi 01000 akan OFF tanpa mengambil kira status suruhan masukan LD 00000.
APLIKASI PLC DI DALAM

INDUSTRI
5.1 PENGENALAN
Unit ini akan mendedahkan anda kepada contoh-contoh penulisan aturcara PLC dalam
aplikasi sistem kawalan automasi . Oleh yang demikian , kefahaman arahan dan format
aturcara PLC seperti rajah tangga , kod mnemonik dan carta fungsi turutan yang telah
dibincangkan dalam unit 4 diperlukan untuk membantu anda mengkaji dan menganalisa
contoh-contoh aturcara yang diberikan.
5.1.1 KAWALAN MOTOR BERPENGHANTAR ( CONVEYOR )
Rajah 5.1.1 menunjukkan PLC digunakan untuk memula dan mematikan motor yang
digunakan pada talisawat penghantar. Bahagian ini membolehkan sebarang objek seperti
plet besi digerakkan daripada satu bahagian ke bahagian yang lain. Penderia jenis suis
penghad ( Sensor
- proximity switch ) yang dipasang pada setiap segmen talisawat penghantar diperlukan
untuk mengesan kehadiran plet yang digerakkan oleh penghantar. Motor penghantar akan
berfungsi selagi plet berada di dalam julat penderia yang telah ditetapkan. Motor pada
talisawat akan berhenti sekiranya plet bergerak melebihi julat yang ditetapkan atau pemasa
akan diaktifkan bila masa yang ditetapkan tamat
Rajah 5.1.1 : Kawalan Motor Berpenghantar
Kendalian Kawalan Motor Berpenghantar:-
i. Apabila suis punat tekan mula ditekan lepas, Motor 3 akan ON.
ii. Apabila objek dikesan oleh Sensor 3, Motor 2 akan ON dan Motor 3 akan OFF.
iii. Apabila objek dikesan oleh Sensor 2, Motor 1 akan ON dan Motor 2 akan OFF.
iv. Apabila Sensor 1 mengesan objek, 5 saat kemudian Motor 1 akan OFF.
v. Suis punat tekan henti digunakan untuk menghentikan operasi mesin ini.
Masukan Peranti
00006 Suis punat tekan mula (PB1)
00007 Suis punat tekan henti (PB2)
00000 Sensor 1 ( S1 )
00001 Sensor 2 ( S2 )
00002 Sensor 3 ( S3 )
Keluaran Peranti
01000 Motor 1 ( M1 )
01001 Motor 2 ( M2 )
01002 Motor 3 ( M3 )
Jadual 5.1.1 : Jadual Umpukan
JAWAPAN:-
00006 00007
20000
20000
20000 00002
01002
00002
20001
20001
20001 00001
01001
00001
20002
20002
20002 TIM 001
01000
00000
20003
20003
20003
TIM 001
# 050
END
5.1.2 KAWALAN PEMILIHAN BAHAN ( PART SORTING )
Rajah 5.1.2 menunjukkan sistem kawalan pemilihan bahan. Aplikasi ini bertujuan untuk
mengesan kehadiran sekelompok produk yang rosak dari kumpulannya yang dibawa oleh
penghantar.
01000
Rajah 5.1.2 : Sistem Kawalan Pemilihan Bahan
Kendalian kawalan pemilihan bahan:-
i. Penderia Photoelectric 1 ( PH1 – 00002 ) berfungsi sebagai data masukan pada shift register. Apabila
objek yang rosak dikesan oleh pengesan, isyarat keluaran pada sensor akan di ONkan.
ii. Penderia Photoelectric 2 ( PH2 - 00003 ) digunakan sebagai penjana masa yang berfungsi sebagai
masa masukan pada shift register. Satu denyut akan dijanakan setiap masa pada jarak yang
ditetapkan pada awalnya. Semasa produk yang rosak dikesan oleh PH1, ia dikesan oleh shift register
sehingga produk tersebut tiba pada posisi yang ditetapkan pada penghantar yang akan dipicukan
oleh injap magnetik ( MV – 01000 ).
JAWAPAN:-
PH1 ( 00002 )
SFT(10)
H 00
H 00
PH2 ( 00003 )
HR 004
25314 ( Always OFF Flag )
01000
END
5.1.3 KAWALAN PEMBUNGKUSAN ( PACKING LINE CONTROL )

1) Apabila suis Punat Tekan Mula (PB1) ditekan lepas, motor penghantar kotak akan bergerak
2) Motor penghantar kotak akan berhenti apabila dikesan oleh penderia kotak (SE2) dan
menyebabkan motor epal pula mula berfungsi.
3) Buah epal yang berada pada konvoyer akan jatuh menuju ke dalam kotak yang berada di bawah.
4) Penderia Buah akan mengira buah sebanyak 10 biji dan menyebabkan motor penghantar buah berhenti
dan motor penghantar kota berfungsi semula.
5) Proses ini akan berulang sehingga suis Punat Tekan Henti (PB2) ditekan lepas.
Rajah 5.3 : Kawalan Pembungkusaan
Masukan Peranti
00000 Suis Punat Tekan Mula ( PB1 )
00001 Suis Punat Tekan Henti ( PB2 )
00002 Penderia Buah ( SE1 )
00003 Penderia Kotak ( SE2 )
Keluaran Peranti
01003 Penghantar Epal
01007 Penghantar Kotak
Jadual 5.3: Jadual Umpukan

JAWAPAN:-
5.1.4 KAWALAN LAMPU TRAFIK
Rajah 5.1.4 menunjukkan kawalan lampu trafik yang dipasang di sebatang jalanraya yang
sedang diperbaiki. Sepasang lampu trafik dipasang bertentangan arah di kedua-dua laluan
jalanraya untuk mengawal kesesakan lalulintas. Lampu tersebut akan berkendali secara
berselang-seli. Apabila lampu trafik L1 berwarna hijau, lampu trafik L2 akan memaparkan
warna merah dan keadaan sebaliknya akan berulang. Penukaran nyalaan setiap lampu
dikawal oleh pemasa selama 50 saat.
Rajah 5.1.4 : LAMPU TRAFIK
Masukan Keluaran
00001 – Punat Tekan Mula (PB1) 01002 – LAMPU HIJAU (L1H)
00002 – Punat Tekan Henti (PB2) 01003 – LAMPU MERAH (L1M)
01001 – LAMPU HIJAU (L2H)
01000 – LAMPU MERAH (L2M)

JAWAPAN:-
00001 00002
20001
20001
20001 TIM 002 TIM 001

# 0600
TIM 002
# 1200
TIM 001
01000
01002
20001 TIM 001

01001
01003
END
5.1.5 KAWALAN PENGISIAN DAN PENGELUARAN
MVI
Rajah 5.1.5 : Pengisian dan Pengeluaran
Rajah 9.5 menunjukkan operasi pengawalan paras cecair dalam sebuah tangki. Dalam
proses ini, dua sensor (TLB1 dan TLB2) digunakan untuk mengesan paras cecair yang
dimasukkan ke dalam tangki. Injap MVI berfungsi sebagai pengawal kepada masukan
cecair melalui saluran paip dan injap MV2 pula mengawal keluaran cecair.
Kendaliannya:
1. Apabila punat tekan mula (PB1) ditekan lepas, injap MV1 akan terbuka dan cecair akan dialirkan
ke dalam tangki. Di waktu yang sama, motor pengisar mula berfungsi.
2. Apabila cecair melepasi TLB2 dan air dikesan oleh TLB1, injap MV1 akan tutup dan motor
pengisar mula berhenti.
3. 5 saat kemudian MV2 akan mula beroperasi dan menyebabkan air mula mengalir keluar dari
tangki.
4. PB2 digunakan untuk mengembalikan aturcara pada kedudukan asas dan proses kendalian ini
tidak berulang.
Masukan Keluaran
00001 – Punat Tekan Mula (PB1) 01000 – Injap Bekalan Air (MV1)
00002 – Punat Tekan Henti (PB2) 01001 – Injap Keluaran Air (MV2)
00005 – Suis Paras Atas (TLB1) 01002 – Motor Pengisar (M)
00006 – Suis Paras Bawah (TLB2)
00001 00002
20000
20000
01000
20000 20001
20001
01002
00006 00005 00002

20001
20001
TIM 001
20001 # 050
TIM 001 01001
END
PEMILIHAN DAN PENYELANGGARAAN PLC
6.1 PENGENALAN
Satu sistem kawalan PLC yang baik adalah terhasil dari segi pemilihan spesifikasi PLC dan
penyelenggaraan yang tepat dan betul.
6.1.1 KAPASITI INPUT DAN OUTPUT

PLC mempunyai berbagai nilai kapasiti Input dan Output. Kapasiti bermaksud bilangan terminal
sambungan yang terdapat pada Unit Input dan Unit Output. Seseorang pengguna perlu memilih nilai
kapasiti Input dan Output bersesuaian dengan kerja yang akan di lakukan oleh PLC supaya terminal
sambungan Input dan Output mencukupi. Jadual 6.1.6(a) menunjukkan beberapa nilai Kapasiti Input
dan Output.
6.1.2 JENIS INPUT DAN OUTPUT

Seperti yang anda telah pelajari pada jadual 6.1.6(a), PLC juga mempunyai berbagai jenis Input dan
Output. Sebelum anda menggunakan PLC untuk mengawal sesuatu kerja, anda perlu memastikan
jenis bekalan yang akan di sambungkan kepada Unit Input samada AC ataupun DC. Anda sama
sekali tidak di benarkan untuk menyambung bekalan AC kepada unit Input DC dan sebaliknya
.Manakala untuk mengawal peranti keluaran pada penyuisan biasa, anda perlu menggunakan
Output jenis RELAY dan untuk penyuisan yang cepat maka anda perlu menggunakan Output jenis
TRANSISTOR manakala untuk penyuisan pada voltan tinggi maka Output jenis AC di perlukan.
Jenis-jenis Input dan Output yang telah diterangkan di atas adalah seperti yang terdapat pada Jadual
6.1.6(a).
6.1.3 SAIZ INGATAN

Saiz ingatan sesuatu PLC adalah merujuk kepada keupayaan ruang menyimpan aturcara di dalam
sistem ingatan PLC anda. Jadual 6.1.6(b). menunjukkan beberapa saiz ingatan mengikut jenis
CPUnya.
6.1.4 JENIS BAHASA PENGATURCARAAN

Setiap PLC mempunyai bahasa pengaturcaraannya sendiri. Oleh itu anda perlu berhati-hati sebelum
membangunkan sesuatu aturcara PLC. Jenis-jenis bahasa pengaturcaraan telah anda pelajari
dalam BAB 4 . Untuk pengetahuan anda Rajah Tangga merupakan bahasa pengaturcaraan yang
sangat popular digunakan masa kini.
6.1.5 PERKEMBANGAN SISTEM MASA DEPAN

Sistem kawalan di industri masa kini sedang mengalami perubahan dari kawalan tradisional kepada
kawalan automasi di mana PLC merupakan agen utama sistem pengautomasian ini. Anda perlu
peka kepada fenomena ini kerana buat masa kini banyak industri telah melaksanakan sistem
kawalan berteraskan pengautomasian seperti Flexible Manufacturing System ( FMS ) dan Computer
Intergrated Manufacturing ( CIM ). Pemilihan penggunaan PLC juga perlu melihat kepada keperluan
masa depan industri supaya penggunaan PLC tidak merugikan industri berkenaan.
6.1.6 SOKONGAN DAN BACKUP
Sistem kawalan automasi di industri memerlukan unit sokongan dan backup bagi menjalankan
sistem kawalan yang sedia ada jika berlaku kerosakan . Di sinilah peranan PLC sebagai unit
sokongan dan backup kerana sambungannya yang mudah dan cepat . Kelewatan menggantikan
sistem kawalan yang menghadapi kerosakan akan menyebabkan industri mengalami kerugian.
UNIT INPUT
JENIS NO. MODEL KAPASITI
CQM1-ID211 8 points
DC Input CQM1-ID212 16 points
CQM1-ID213 32 points
AC Input CQM1- IA121 8 points
CQM1-IA221 8 points
UNIT OUTPUT
JENIS NO.MODEL KAPASITI
Relay Output CQM1-OC211 8 points
Units CQM1-OC222 16 points
Transistor Output CQM1-OD211 8 points
Units CQM1-OD212 16 points
CQM1-OD213 32 points
CQM1-OD214 16 points
CQM1-OD215 8 points
AC Output Unit CQM1-OD221 8 points
Jadual 6.1.6(a) : Spesifikasi Unit Input / Output Bagi PLC Omron CQM
No. Model Saiz Ingatan

CQM1-CPU11-E 3.2 K-word Program Memory
CQM1-CPU21-E 1K-word Data Memory
CQM1-CPU41-E
CQM1-CPU42-E 7.2 K-word Program Memory
CQM1-CPU43-E 6K-word Data Memory
CQM1-CPU44-E
Jadual 6.1.6(b) : Spesifikasi Unit CPU

Number of I/O points Power supply Inputs Outputs Model

100 to 240 VAC 24 VDC Relay CPM2A-20CDR-A
20 I/O points
(12 inputs and 8 24 VDC Relay CPM2A-20CDR-D
outputs) 24 VDC 24 VDC Sinking Transistor CPM2A-20CDT-D
24 VDC Sourcing Transistor CPM2A-20CDT1-D
100 to 240 VAC 24 VDC Relay CP M2A-30CDR-A
30 I/O points
40 I/O points
60 I/O points
Jadual 6.1.6(c) : Spesifikasi Jenis-Jenis Bagi PLC Omron CPM2A
6.2 PENYELENGGARAAN SISTEM PLC
6.2.1 Kerosakan Luaran PLC
a) Kerosakan Peralatan Input Dan Output ( Sensor Dan Actuator )

Daripada kajian yang telah di buat di dapati 60% - 80% kerosakan dalam sistem kawalan
automasi kebiasaannya berlaku disebabkan oleh peralatan Input dan Output. Kemungkinan
kerosakan ini adalah di sebabkan oleh perkara berikut : -
 Sensor pada silinder berubah daripada kedudukan asal.

 Sensor terbakar di sebabkan oleh lebihan arus.
 Sesentuh dalaman sensor terputus.
 Gelung motor atau injap solenoid terbakar di sebabkan oleh lebihan arus.
b) Kerosakan Pendawaian
Kerosakan pendawaian yang berlaku di dalam sistem kawalan PLC kemungkinan di sebabkan
oleh perkara-parkara berikut :-
 Pengalir di dalam kabel terputus.

 Kelonggaran pada skru-skru peralatan, terminal Input dan Output.
 Pengalir mengalami proses pengoksidan.
c) Kerosakan Sambungan Komunikasi

Kerosakan sambungan komunikasi yang berlaku di dalam sistem kawalan PLC kemungkinan di
sebabkan oleh perkara-parkara berikut :
 Pengalir di dalam kabel komunikasi terputus.

 Pin penyambungan pada terminal bengkok atau patah.
 Sambungan pin longgar.
 Berlaku gangguan ( interference ) di dalam sambungan kabel komunikasi yang di sebabkan
oleh motor, gelung , voltan tinggi , pematrian yang tidak kemas dan sebagainya.
 Berlaku litar pintas sesama pengalir di dalam kabel komunikasi.
d) Gangguan Bekalan Kuasa

Gangguan bekalan kuasa berlaku di dalam sistem kawalan automasi apabila voltan bekalan susut
di bawah 85% daripada nilai kadaran. Keadaan ini akan menyebabkan PLC berhenti serta merta.
6.2.2 Kerosakan Dalaman PLC

Kerosakan dalaman PLC kemungkinan di sebabkan oleh perkara-parkara berikut:-
 Geganti atau Transistor pada Unit / Module Output di dalam PLC terbakar.
 Optocoupler pada Unit / module Input tidak berfungsi.
 Fius terbakar.
 Bateri simpanan lemah.
 Komponen mikro elektronik ( Mikropemproses, RAM , ROM terbakar.
6.2.3 Pertimbangan Terhadap Pemasangan Dan Pendawaian

Untuk mengurangkan masalah kerosakan pada sistem kawalan automasi, pemasangan dan
pendawaian PLC perlu memberi pertimbangan yang serius terhadap perkara-perkara berikut :
a) Elakkan pemasangan PLC di tempat yang mempunyai ciri-ciri seperti di bawah:-
 Terdedah terus kepada cahaya matahari.

 Suhu ambien melebihi julat 0C hingga 55C.
 Kelembapan relatif melebihi julat 10% hingga 90% RH.
 Pemeluapan berlaku di sebabkan perubahan suhu yang berlaku secara tiba-tiba.
 Mengandungi gas –gas mudah terbakar dan beracun.
 Mengandungi air, minyak, habuk bahan kimia.
 Mudah berlaku gegaran.
b) Memasang PLC di dalam panel / kabinet yang mempunyai ciri-ciri berikut :-
 Ruang yang cukup untuk peredaran udara.

 Kipas pendingin .
 Alat yang menghasilkan haba terletak di bawah PLC.
 Tiada mengandungi peralatan voltan tinggi.
 Talian kuasa terletak lebih kurang 200 mm daripada PLC.
c) Membuat pendawaian seperti di bawah:-
1. Kaedah Pendawaian Handing Ducts

2. Kaedah Pendawaian Floor Ducts
3. Kaedah Pendawaian Konduit
d) Mengikut panduan pendawaian seperti di bawah:-
 Gunakan kabel sependek mungkin.

 Guna talian tunggal di antara peralatan dan jangan menyambung kabel untuk
menjadikannya panjang. Hindarkan daripada membuat lengkongan yang tajam pada kabel.
 Jauhkan ruang sistem dan pendawaian kawalan daripada pendawaian tenaga tinggi.
 Asingkan pendawaian masukan, pendawaian keluaran dan jenis pendawaian lain.
 Asingkan pendawaian AU dan AT.
 Wujudkan pembumian yang baik untuk semua komponen.
6.2.4 Teknik Mengatasi Masalah Grounding

PLC mengandungi banyak komponen aktif ( Transistor, Cip Litar Terkamil ), yang mana ianya
akan terbakar jika voltan terjah ( surge voltage ) terjadi yang terhasil dari kilat . Oleh itu adalah
perlu untuk mengatasi masalah ini dengan menggunakan garis panduan seperti di bawah :-
 Pastikan terminal perlindungan bumi dan fungsian bumi pada PLC di bumikan dengan nilai
100  maksimum.

2
Pastikan kabel yang di gunakan untuk pembumian sekurang-kurangnya 2 mm .
 Tapak pembumian dan kabel hijau mestilah di tamatkan pada kabel lug. Kabel lug ini mesti
di ketatkan dan di pateri.
 Salutan dan hakisan cat mesti dibuang pada kawasan penyambungan pembumian.
6.2.5 Kaedah Penyelenggaraan Pencegahan ( Preventive Maintenance )

Sungguhpun PLC di rekabentuk pada tahap kebolehpercayaan yang tinggi namun ianya masih
boleh menghadapi masalah kerosakan. Bagi mengelakkan masalah ini maka penyelenggaraan
pencegahan adalah di perlukan . Langkah-langkah penyelenggaraan pencegahan boleh di buat
seperti berikut :
e) Membuat pemeriksaan berkala terhadap keketatan skru ( Screw Tightness ) pada terminal
Input dan Output.
f) Memastikan semua komponen bebas dari habuk. Sistem penyejukan pada PLC tidak boleh
di laksanakan jika terdapat habuk pada lapisannya.
g) Hakisan kemungkinan berlaku pada sesetengah keadaan. Lakukan pemeriksaaan berkala
terhadap hakisan yang mungkin ada pada terminal sambungan. Papan Litar Bercetak dan
penyambung kemungkinan terhakis secara dalaman.
h) Simpan dan jaga peralatan simpanan ( spare parts )dengan baik untuk di gunakan pada
masa berlakunya kerosakan pada komponen berkenaan. Pengguna akan mengalami
kerugian jika peralatan simpanan tiada kerana mereka perlu menunggu dalam jangka masa
lama untuk mendapatkan alat ganti.
i) Simpan dokumentasi operasi program dan litar pendawaian dengan kemas. Anda mungkin
memerlukannya jika berlaku keadaan kecemasan.
2.2.6 Checking The Maintenance And Reparation Of The PLC And Making The Report.
a) Testing the PLC

After the PLC is repaired then do the testing by operating the PLC as according to procedure.
Perceive and check, whether the PLC runs normally or there is still error which emerges. If
there is still error, reenact the reparation step.
Examples of the Omron PLC test run procedure;
Power Supply Application

 Check the PLC’s power supply voltage and terminal connections.
 Check the I/O devices’ power supply voltage and terminal connections.
 Turn on the power supply and check that the “PWR” indicator lights.
 Use a Programming Device to set the PLC to PROGRAM mode.
I/O Wiring Checks
 With the PLC in PROGRAM mode, check the output wiring by turning on the output bits
with the force set and force reset operations.
 Check the input wiring with the PLC’s input indicators or a Programming Device’s monitor
operations.
Test Run
 Use a Programming Device to set the PLC to RUN or MONITOR mode and check that
the “RUN” indicator lights.
 Check the sequence of operation with the force set/reset operations, etc.
Debugging
* Correct any programming errors that are detected.
Saving the Program
 Use a Programming Device to write the program to a backup usb drive.
 Print out a hard copy of the program with a printer.
b) Making the report

The report is made for documentation. Documentation of the PLC maintenance represent the
equipment of maintenance administration to help the fluency of the next maintenance. With
the good documentation and depository of the good administration peripheral, we will be
easier to look for the archives nor things which we need.
Documentation of the PLC maintenance usually consisted of the following matters;

 Installation guide
 Operation manual
 Maintenance manual
 Spare part list
 Sheet of component data
 Layout diagram
 Troubleshooting Questionnaire
 Number phone of the service center
 Last Maintenance Record or last maintenance report
 Print out or hard copy from program listing

 Back-up program
MEMASANG SISTEM KAWALAN
Jenis –jenis PLC

Pendawaian PLC
Rajah di atat menunjukkan sambungan input (X) dan output (Y) .

 PLC selalunya akan dibekalkan dengan punca kuasa 24VDC digunakan untuk memberi voltan
kepada litasr suis / input
 Keluaran output selalunya akan menggunakan relay sebagai suis automatic bagi menjaga
terminal pada output PLC untuk tidak mengalami ‘spark’ bila mengendalikan beban arus tinggi
PENDAWAIAN MENGIKUT JENIS PLC
PENDAWAIAN BAGI JENIS PNP

PENDAWAIAN JENIS NPN

MENTAULIAHKAN SISTEM KAWALAN

KEPERLUAN PENTAULIAHAN
Pentauliahan sesebuah sistem kawalan dapat;
1. Menunjukkan spesifikasi setiap alatan, peranti, pengawal dan sebagainya
2. Menunjukkan keputusan – keputusan ujian yang telah dilakukan.
3. Menunjukkan tatacara pengendalian
4. Menunjukkan tatacara keselamatan
Langkah-langkah pengujian
1. Ujian litar pendawaian kawalan
 Memastikan spesifikasi peranti memenuhi syarat pendawaian
 Mengesahkan voltan operasi pada peranti
2. Melakukan ujian kefungsian peranti.
 Memastikan spesifikasi peranti memenuhi syarat kawalan
 Mengesahkan voltan operasi pada peranti
3. Pra ujian (pre test run)
 Menjalankan proses sistem kawalan
 Mengesahkan kerosakan
 Mengeset dan memprogramkan semula sistem kawalan
4. Ujian (test run)
 Memastikan spesifikasi memenuhi syarat

 Menjalankan turutan kawalan
 Merumuskan borang laporan ujian
 Menyerahkan sistem kawalan kepada pemunya
 Menyediakan laporan
SISTEM BEKALAN KUASA TANPA GANGGUAN (UPS)

1. PENGENALAN
Bekalan kuasa bantu adalah satu perkara yang sangat mustahak bagi menjamin agar perjalanan
sesuatu sistem itu tidak terganggu. Sistem bekalan kuasa tanpa gangguan (UPS) adalah salah satu
sistem kuasa bantu yang amat terjamin dan berteknologi tinggi. Kegunaannya adalah berbeza iaitu
mengikut keperluan beban tetapi pada kebiasaannya ianya terhad kepada beban-beban yang kritikal
sahaja umpamanya komputer, PABX, dsb.
Rajah 1 : Gambarajah blok asas system UPS.
2. MENGAPA SISTEM UPS ITU PERLU
Untuk pengetahuan, harga bagi sesuatu UPS itu adalah jauh lebih tinggi daripada harga sebuah set
janakuasa tunggusedia. Jadi kenapakah kita masih mahu menggunakan sistem UPS. Jawapan bagi
soalan ini ialah keperluan kuasa bantu yang stabil dan terjamin bagi sesuatu beban yang kritikal
dimana gangguan kuasa tidak boleh berlaku walau sesaat pun. Contohnya bagi sistem komputer, jika
berlakunya gangguan kuasa ianya akan kehilangan isian didalam memorinya. Begitu juga dengan
sistem lampu landasan kapal terbang (bagi kategori II keatas), gangguan kuasa tidak boleh melebehi
satu saat.
3. JENIS-JENIS SISTEM UPS
Sistem UPS terbahagi kepada beberapa jenis tetapi yang biasa digunakan ialah:
i) Jenis Unitary
ii) Jenis Parallel
4. PEMILIHAN SISTEM UPS

Perkara-perkara utama yang harus diambilkira semasa membuat pemilihan sistem UPS yang sesuai
dengan kehendak kita adalah:
a. Kuasa
Kuasa yang dikehendaki bagi sesuatu pemasangan hendaklah ditentukan. Ada dua cara bagi
menentukan kuasa sistem UPS iaitu memilih saiz sistem UPS yang boleh menampung beban semasa
dan beban tambahan dimasa akan datang. Cara ini akan melibatkan kos permulaan dan kos
penyelenggaraan yang tinggi sedikit oleh kerana kemungkinan sistem UPS ini beroperasi bukan pada
kecekapan yang tinggi, tetapi dalam jangkamasa panjang ianya boleh menjimatkan.
Cara kedua ialah dengan menghadkan kepada beban tersambung sahaja. Ini adalah dengan
menentukan saiz sistem UPS sahaja tetapi keperluan bagi membolehkan sistem UPS ini
dipertingkatkan dimasa hadapan perlu diadakan. Kos permulaan dan penyelenggaraan bagi cara ini
adalah lebih murah.
ii) Peraturan Voltan
Peraturan voltan keluaran dapat memberi panduan mengenai kualiti peralatan yang dicadangkan itu.
Pada kebiasaannya kita hendaklah menentukan bahawa peraturan voltan adalah plus / minus 1%
dalam keadaan tetap dan perubahan voltan keluaran berada dalam jeda (range) +10% hingga –2%
daripada nilai terkadar keatas jumlah beban.
iii) Herotan Harmonik (Harmonic Distortion)
Aras herotan harmonik keseluruhannya hendaklah ditentukan. Ini sebenarnya mengukur kualiti
gelombang bentuk sinus yang dikeluarkan oleh sistem UPS. Pihak pengeluar komputer biasanya
memberikan kadar maksimumnya sebanyak 5% sahaja.
iv) Frekuensi
Beban komputer pada kebiasaannya boleh menerima perubahan frekuensi dalam kadar plus / minus
1% sahaja.
v) Kemuatan Beban Lebih
Oleh kerana terdapatnya beban yang boleh menyebabkan arus rempuh (inrush current) masuk yang
tinggi semasa ianya dihidupkan, kemungkinan sistem UPS yang dicadangkan itu terpaksa dinaikkan
saiz sebanyak 100 – 250%, tertakluk kepada jenis beban.
5. KOMPONEN UTAMA SISTEM UPS
Antara komponen utama sistem UPS ialah:

a. Penerus (rectifier)/battery charger

b. Static transistor inverter
c. Electronic static switch
d. Bateri
e. Manual maintenance by-pass circuit
Katalah satu pemasangan mempunyai beban kritikal yang berkadaran seperti berikut: 40KVA, 30KVA,
15KVA, 10KVA dan 50KVA.
Beban 10KVA mempunyai arus rempuh masuk bersamaan 4 x In selama 200ms, dihidupkan sekali
dalam sehari. Beban-beban lain tidak menyebabkan arus rempuh masuk. Faktur kuasa bagi
pemasangan ini ialah 0.2 menyusul. Keperluan tambahan masa hadapan yang dijangkakan adalah
sebanyak 20% daripada beban maksimum semasa.
Penentuan mengenai tatarajah optimum
Keadaan beban stabil
P = (40+30+15+10+50) KVA = 145KVA
Katalah tambahan beban akan dimasa hadapan sebanyak 20%
P = 20% x 145 = 30KVA
Pu = (145 + 30) = 175KVA
Muatan terpasang tidak boleh kurang daripada Pu. Pa /175KVA
Saiz sistem UPS bagi Unitary Chain piawai yang paling hampir ialah 200KVA
5.1 Kekangan (Constrains)
Beban Lebih Fana (load transient) dari inductive load seperti motor dan yang seumpamanya.
Kes yang paling berat ialah apabila beban 10KVA dihidupkan selepas beban-beban lain. Beban puncak
akan menjadi:
Pp = 40 + 30 + 15 + (4x10) + 50 + 30 = 205KVA
Muatan beban lebih yang dibenarkan ialah 1.7 kali ganda iaitu 1.7 x 200 = 340KVA.
Oleh itu saiz 200KVA itu adalah memadai.

Sistem UPS memberi kuasa bantu selain bateri apabila bekalan kuasa terputus. Bateri ini
mengeluarkan arus terus oleh itu kuasa yang dikeluarkan perlu ditukar kepada arus ulangalik. Ini
diperolehi dengan adanya penyongsang (inverter).
Jenis-jenis bateri yang boleh digunakan bagi tujuan ini adalah:
a. Sel asid plumbum (lead acid cell)

b. Kadmium-nikel (nikel cadmium)
Jenis bateri yang lazim digunakan ialah kadmium nikel atas sebab-sebab penyenggaraan yang
minimum, lasak dan ketahanannya sehingga 10 tahun jika disenggara dengan baik.
5.2 Pemilihan Saiz Bateri
Untuk mendapatkan saiz bateri yang tepat, dua nilai adalah dikehendaki iaitu:
i) Arus discaj atau kuasa discaj

ii) Tempoh discaj dimana bateri dikehendaki membekal kuasa semasa kuasa utama terputus.
6. RUMUSAN AM
Penggunaan sistem UPS adalah yang terbaik bagi menjamin bekalan kuasa Bantu yang berterusan dan
stabil tetapi ada beberapa perkara yang perlu diambil ingatan semasa membuat pemilihan serta
keputusan bagi memesan dan memasang sistem tersebut. Diantaranya ialah:
i) Oleh kerana kos sistem UPS ini adalah tinggi, keputusan untuk memasang sistem ini perlulah
mendapat justifikasi yang memuaskan. Beban-beban yang penting dan kritikal perlu dikenalpasti. Ini
sangat mustahak bagi mempastikan bahawa sistem UPS yang akan dipasang itu nanti akan beroperasi
pada tahap yang optimum.
ii) Selain daripada yang tersebut diatas, penggunaan set janakuasa tunggusedia sebagai bekalan
kuasa Bantu kedua adalah difikirkan perlu dan mustahak agar tempoh penggunaan sistem UPS dapat
dikurangkan kerana tempoh bantu sistem UPS bergantung kepada saiz dan keupayaan bateri. Tempoh
yang panjang dari yang sewajarnya akan hanya menambahkan kos pemasangan.
7 SENGGARAAN SISTEM UPS
7.1 Rectifier dan Inverter
System UPS jenis rectifier dan inverter tidak memerlukan senggaraan berkala secara khusus sebab ia
adalah alat elektronik. Secara amnya alat elektronik hendaklah dijaga kebersihannya terutama dari
habuk.
Selain itu yang penting adalah suhu dan peredaran udara bilik UPS. Suhu yang tinggi akan
mengakibatkan komponen elektronik cepat rosak. Kalau bilik UPS mempunyai alat hawa dingin itu
adalah yang sebaiknya. Kalau tidak system peredaran udara hendaklah dipastikan dalam keadaan baik.
Alat UPS moden mempunyai self-diagnostic system dimana ia akan memberitahu kita apa-apa
masaalah yang terdapat didalam sistemnya.
7.2 Bateri
Jika bateri jenis tanpa senggaraan (maintenance free battery) tiadalah senggaraan yang perlu dibuat
kepada bateri kecuali pastikan caj bateri adalah baik dan masih mempunyai kuasa yang mencukupi.
Jika bateri jenis lead acid, paras elektrolid hendaklah sentiasa dipastikan melebihi paras minima,
ketumpatan bandingan elektrolid diantara 1.1 ke 1.2.
Periksa keadaan caj bateri masih NORMAL, kalau lemah hendaklah ditukar kepada yang baru
Sambungan kepada bateri-bateri hendaklah dalam keadaan bersih dan baik (good contact).
Sekali sekala atau sebulan sekali ujian hendaklah dibuat untuk memastikan system UPS berfungsi
dengan baik iaitu dengan memutuskan bekalan normal (TNB) dan pastikan UPS boleh berfungsi seperti
yang diharapkan.
Untuk trouble shooting dan pembaikan komponen elektronik didalam alat UPS selalunya pembekal
dipanggil untuk kerja-kerja tersebut disebabkan kepakaran yang mereka ada serta bekalan alat ganti
yang hanya boleh diperolehi dari pembekal jenama tersebut sahaja.

Ete 7023 NK Nota Kursus

Uploaded by

Document Informationclick to expand document information

Copyright:

Available Formats

Ete 7023 NK Nota Kursus

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ete 7023 NK Nota Kursus

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN VOKASIONAL,

KEMENTERIAN KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA,

JABATAN JABATAN TEKNOLOGI ELEKTRIK DAN ELEKTRONIK

PROGRAM TEKNOLOGI ELEKTRIK

KOD / KURSUS ETE 7023 CONTROL SYSTEM

1. DESIGN PROCESS SYSTEM

ETE 7023/K 01/NK

NO. KAD ANGKA

PENGENALAN KEPADA SISTEM KAWALAN AUTOMASI

 Meningkatkan kuantiti keluaran.

1.1 JENIS-JENIS AUTOMASI DI INDUSTRI

1.1.1 Pengkelasan Sistem Kawalan Automasi

a) Automasi Tetap (Fixed Automation / Hard-Wire Control)

b) Automasi Boleh Aturcara / Automasi Bolehlentur

1.1.2 Perbandingan Antara Automasi Tetap Dengan Automasi Bolehlentur

Kawalan Tetap Kawalan Boleh Aturcara

Kawalan Boleh Aturcara

1.1.3 Tenaga Kendalian

a) Sistem Kawalan Makanikal

b) Sistem Kawalan Elektrikal

i. Arus Terus (AT)

ii. Arus Ulangalik (AU)

* Satu Fasa (1Ф) - 240V

c) Sistem Kawalan Pneumatik

Pemampat Tiub Isyarat

Bekalan Udara boleh didapati di mana-mana tanpa had kuantitinya

Ekzos taklincir (unlubricated) adalah bersih. Mana-mana udara taklincir

d) Sistem Kawalan Hidraulik

i. Bekalan Bendalir Hidraulik

Rajah 1.1.3(c ) : Gambarajah blok sistem kawalan hidraulik secara insani

Rajah 1.1.3(d): Gambarajah blok sistem kawalan hidraulik secara automatik

i. Ketidakboleh mampatan berbanding (comparative incompressibility)

i. Aliran (gpm – gallons of liquid displaced per minite)

Di bawah ini disenaraikan beberapa kelemahan sistem hidraulik

v. persekitaran kerja adalah kotor

1.1.4 Perbezaan Antara Sistem Kawalan Elektrik, Pneumatic Dan Hidrolik

Elektrik Pneumatik Hidrolik

Kebolehulangan Sangat Tinggi Tinggi Tinggi

Kos Kendalian Sederhana Murah Mahal

MEREKA BENTUK SISTEM PROSES

Mengenalpasti pemilihan masukan dan keluaran dalam mesin

Mengenal pasti proses reka bentuk litar

carta aliran proses

• Simbol gambarajah proses carta aliran

Contoh proses carta aliran conveyor

kawalan proses saling kunci (interlock)

berlaku kepada proses atau peralatan .

Proses interlock tidak di amalkan dalam litar kawalan

Proses interlock tidak di amalkan dalam litar kawalan

Proses interlock yang di amalkan dalam litar kawalan

1.2 MENGENALPASTI KEPERLUAN PENGENDALIAN (MATERIAL HANDLING)

Mengenalpasti Jenis Bahan Produk

Memilih Sistem Pengendalian

• Peralatan mengangkat di bawah beban

• kenderaan panduan automasi Automated Guided Vehicle (AGV),

Kenderaan Panduan Automasi (AGV)

pengangkut atau pembawa automasi Automated Conveyors (AC)