atlant ik os u r i a A tl gi a o bW saq a sa r T l ve r nt Ge o ic Council of 2014 წლის 30 ივლისი ეს ნაშრომი გამოიცა ამერიკელი ხალხის დახმარებით, რომელიც გაწეულ იქნა ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მიერ. ნაშრომში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორებს და არ გამოხატავს ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს და ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის შეხედულებებს. პროექტის განმახორციელებელი გუნდი: vasil sixaruliZe proeqtis direqtori, saqarTvelos atlanti­ kuri sabWos Tavmjdomare, saqarTvelos yofi­ li sagangebo da sruluflebiani elCi amerikis SeerTebul StatebSi, kanadasa da meqsikaSi, saqar­ Tvelos yofili Tavdacvis ministri; giorgi muCaiZe proeqtis menejeri, saqarTvelos atlantikuri sabWos aRmasrulebeli direqtori, saqarTvelos Tavdacvis ministris yofili moadgile; (Tav­ dacvis saministros instituciuri mimoxilva) Teona aqubardia mkvlevari, samoqalaqo sabWo Tavdacvisa da usa­ frTxoebis sakiTxebSi; (usafrTxoebis seqtoris instituciuri mimoxilva, samoqalaqo kontroli) levan alafiSvili iuristi, saqarTvelos atlantikuri sabWo; (sa­ marTlebrivi da sakanonmdeblo sakiTxebi) nodar xarSilaZe mkvlevari, saqarTvelos strategiisa da saer­ TaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi, saqar­ Tvelos Tavdacvis ministris yofili moadgile; (Sinagan saqmeTa saministros instituciuri mi­ moxilva) სარჩევი 1. მოკლე მიმოხილვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2. საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების არქიტექტურის მიმოხილვა – სტრატეგიული დონე . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 2.1. შესავალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 2.2. ეროვნული უსაფრთხოების სფეროს სამართლებრივი ჩარჩო და კომპეტენციათა გადანაწილება ახალი საკონსტიტუციო ცვლილებების ფონზე . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 2.3. ბოლო პერიოდში განხორციელებული irakli mWedliSvili mkvlevari, samoqalaqo sabWo Tavdacvisa da usa­ frTxoebis sakiTxebSi; (samoqalaqo CarTulobis sakiTxebi) საკანონმდებლო ცვლილებები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 2.4. ეროვნული უსაფრთხოების არქიტექტურა – Tamar pataraia mkvlevari, samoqalaqo sabWo Tavdacvisa da usa­ frTxoebis sakiTxebSi; (saparlamento kontroli da samoqalaqo CarTuloba) nika rurua mkvlevari, saqarTvelos parlamentis Tavdacvisa da uSiSroebis komitetis Tavmjdomaris yofili moadgile, saqarTvelos yofili kulturis minis­ tri; (usafrTxoebis seqtoris marTvis saerTaSo­ riso praqtika) 2.6. სტრატეგიული დოკუმენტები – დაგეგმვის evropuli swavlebis kvlevebis centris mkvle­ vari, belgiis samefoSi saqarTvelos yofili sa­ gangebo da sruluflebiani elCi da evrokavSirSi saqarTvelos yofili warmomadgeneli; (usafrT­ xoebis seqtoris marTvis saerTaSoriso praqtika) 2.8. ახალი საკონსტიტუციო ცვლილებებით salome samadaSvili baTu quTelia mkvlevari, makkeinis instituti, saqarTvelos yo­ fili sagangebo da sruluflebiani elCi amerikis SeerTebul StatebSi. (usafrTxoebis seqtoris marTvis saerTaSoriso praqtika) ეროვნული უსაფრთხოების სისტემის ინსტიტუციური მოწყობა . . . . . . . .30 2.5. პირველი ეროვნული უსაფრთხოების მიმოხილვის (NSR) პროცესი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 დოკუმენტების იერარქია და შემუშავების პროცესი . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 2.7. კრიზისების მართვის სისტემა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 განპირობებული გამოწვევები და რეკომენდაციები . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 3. უსაფრთხოების სექტორში მიმდინარე ცვლილებები: მთავრობის დადგენილებით შექმნილი სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 -3- 4. 5.2.2. ფუნქციური და სტრუქტურული ანალიზი . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 საკანონმდებლო მიმოხილვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 5.2.2.1. საზოგადოებრივი უსაფრთხოება და დაცვა . . . . . . . . 115 4.1. უსაფრთხოების სისტემის მთავარი ინსტიტუტები, მათი უფლებამოსილებები და ზედამხედველობის 5.2.2.2. კრიზისების მართვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 კანონით განსაზღვრული ჩარჩო . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 5.2.2.3. კონტრდაზვერვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 4.2. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 5.2.2.4. საზღვრის მართვა და უსაფრთხოება . . . . . . . . . . . . . . . 118 4.3. საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 5.2.3. პოლიტიკის ანალიზი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 4.4. საქართველოს დაზვერვის სამსახური . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 5.2.4. ორგანიზაციული ანალიზი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 4.5. საქართველოს პარლამენტის ნდობის ჯგუფი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 5. 5.2.4.1. მართვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 5.2.4.2. გადაწყვეტილების მიღება. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 უსაფრთხოების სექტორის უწყებების ინსტიტუციური მიმოხილვა. . . . . . . . .70 5.2.4.3. ფინანსური მართვა და ბიუჯეტი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 5.1. თავდაცვის სამინისტრო . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 5.2.4.4. კადრების მართვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 5.1.1. შესავალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 5.2.4.5. განათლება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 5.1.2. არსებული გამოწვევები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73 5.2.4.6. პოლიტიკა და დაგეგმვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 5.1.3. თავდაცვითი საქმიანობის საკანონმდებლო ჩარჩო . . . . . . . .74 5.2.5. შინაგან საქმეთა სამინისტროს სტრუქტურაში 5.1.4. თავდაცვის სამინისტროს დანიშნულება, ძირითადი განხორციელებული ბოლო ცვლილებები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 ამოცანები და ფუნქციები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75 5.1.5. თავდაცვის მინისტრის უფლებამოსილებები . . . . . . . . . . . . . .78 5.1.6. თავდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 5.1.7. შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბი . . . . . . . . . . . . . .82 5.1.8. შეიარაღებული ძალების სტრუქტურის რეორგანიზაცია . . . .87 უსაფრთხოების სექტორის უწყებების სამოქალაქო/დემოკრატიული კონტროლი. საპარლამენტო ზედამხედველობა თავდაცვისა და უსაფრთხოების სექტორზე. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 6.1. შესავალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 5.1.9. შეიარაღებული ძალების პროფესიონალიზაცია . . . . . . . . . . . .88 6.2. პარლამენტის საზედამხედველო უფლებამოსილება განაწილება . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 6.3. საპარლამენტო ზედამხედველობა თავდაცვისა და 5.1.10. თავდაცვის დაგეგმვა, მართვა და რესურსების 5.1.11. პერსონალის მართვა და პროფესიული განვითარება . . .93 5.1.12. სამხედრო განათლებისა და საბრძოლო მომზადების სისტემა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 5.2. შინაგან საქმეთა სამინისტრო. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 5.2.1. მიმოხილვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 -4- 6. უსაფრთხოების სექტორში . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 უსაფრთხოების სექტორის ინსტიტუტებზე: პლენარული სხდომა . . . . 139 6.4. საპარლამენტო ზედამხედველობის პრაქტიკა: პლენარული სხდომა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 6.5. საპარლამენტო ზედამხედველობა: კომიტეტები. . . . . . . . . . . . . . . . 155 6.5.1. საკანონმდებლო მიმოხილვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 -5- 6.5.2. საზედამხედველო უფლებამოსილების განხორციელების პრაქტიკა: კომიტეტები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 6.6. დასკვნა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 7. სამოქალაქო სექტორის ჩართულობა – მექანიზმები და პრაქტიკა . . . . . . 171 7.1. შესავალი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 7.2. უსაფრთხოების სექტორში მომუშავე სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების საქმიანობის მიმოხილვა . . . . . . . . . . 173 7.2.1. უსაფრთხოების სექტორში მოქმედი სამოქალაქო საზოგადოება (არასამთავრობო ორგანიზაციები) და დამოუკიდებელი ექსპერტები. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 7.2.2. უსაფრთხოების სფეროში მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და სამთავრობო სტრუქტურებს შორის თანამშრომლობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 7.2.3. არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და ოფიციალურ სტრუქტურებს შორის გამართული დისკუსიები . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 7.2.4. საქართველოს თავდაცვისა და უსაფრთხოების 7.3.3. ტრენინგები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 7.3.4. მონიტორინგი. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 7.3.5. ადვოკატირება. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 7.4. დასკვნები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 7.4.1. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების სახელმწიფო სტრუქტურებთან თანამშრომლობის მდგრადობა და ინსტიტუციონალიზაცია . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 7.4.2. ზოგიერთი სამთავრობო უწყების არასამთავრობო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობაში ჩართვის პრობლემა . . . . 187 7.4.3. თემები და საქმიანობის ფორმები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 7.4.4. სამოქალაქო სექტორის ჩართულობის გაძლიერება . . . . . 188 რეკომენდაციები საქართველოს უსაფრთხოების სექტორისათვის . . 190 დანართი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 წყაროები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 კონფერენცია . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 7.2.5. თავდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროს ოფიციალური დოკუმენტების შემუშავებაში არასამთავრობო ორგანიზაციების მონაწილეობა და უსაფრთხოების სექტორის დამოუკიდებელი ანალიზი . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 7.2.6. ტრენინგები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 7.2.7. მონიტორინგი. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 7.2.8. საზოგადოებასთან ურთიერთობა და საერთაშორისო თანამშრომლობა. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 7.3. უსაფრთხოების სექტორში მომუშავე სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების საქმიანობის ანალიზი . . . . . . . . . . . . . 180 7.3.1. რეგულარული შეხვედრები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 7.3.2. ექსპერტიზა და დამოუკიდებელი ანალიზი . . . . . . . . . . . . . . . 182 -6- -7- 1. მოკლე მიმოხილვა erovnuli usafrTxoebis saimedo da stabiluri sistemis Tanamedrove, demokratiuli standartebis Sesabamisad CamoyalibebisaTvis aucilebelia sistemis maregulire­ beli, naTlad gansazRvruli baza, saxelmwifo organoebs Soris kompetenciaTa mkveTri gamijvna da kontrolisa da balansirebis efeqtiani meqanizmebi. axalma sakonstitucio modelma Secvala usafrTxoebis sistema: usafrTxoebis sferoSi mTavrobis uflebamosileba gaizarda, prezidentisa ki Semcirda. es cvlileba moiTxovs adekvaturi, efeqtiani da sistemuri sakanonmdeblo cvli­ lebebis ganxorcielebas, romlebic usafrTxoebis seqto­ ris dawesebulebebs Soris koordinaciis, TanamSromlobisa da komunikaciis efeqtian saSualebebs uzrunvelyofs. am angariSSi warmodgenilia saqarTvelos usafrTx­ oebis seqtoris instituciuri, funqciuri da samarTle­ brivi aspeqtebis detaluri mimoxilva, saparlamento da sazogadoebrivi kontrolis meqanizmebi da usafrTxoe­ bis sistemis reformaSi samoqalaqo seqtoris CarTulo­ ba. dokumenti ZiriTadad exeba erovnuli usafrTxoebis seqtorSi momuSave saxelmwifo samsaxurebs, kerZod, Tav­ dacvis saministros, Sinagan saqmeTa saministros, aseve daz­ vervis samsaxurebs. garda amisa, angariSSi gaanalizebulia -9- usafrTxoebis politikis dagegmvisa da uwyebaTaSorisi Sinagan saqmeTa saministro. Sinagan saqmeTa saministros koordinaciis meqanizmebi. sapolicio, kontrdazverviTi, sadazvervo, sagamoZiebo, sazRvris dacvis, terorizmis winaaRmdeg brZolis da saxan­ usafrTxoebis sistemis ZiriTadi institutebi, maTi Zro­samaSvelo funqciebi aqvs. igi usafrTxoebis sistemis uflebamosilebebi da zedamxedvelobis kanoniT gansaz- yvelaze mZlavri da farTo, TiTqmis SeuzRudavi ufle­ Rvruli CarCo. usafrTxoebis sistemis maregulirebeli bamosilebebis mqone institutia. garkveuli reformebis sakanonmdeblo bazis analizi adasturebs, rom saWiroa ganxorcielebis miuxedavad, Sinagan saqmeTa saministros kidev ufro daixvewos im samsaxurebis efeqtiani sazoga­ dRemde ara aqvs misi uflebamosilebebis instituciuri da doebrivi da demokratiuli kontrolis meqanizmebi, rom­ funqciuri gamijvnisaTvis saWiro naTlad gansazRvruli lebsac, zogadad, sapolicio, samxedro da usafrTxoebis CarCo. Zalze warmatebuli da efeqtiani iyo sapatrulo uzrunvelyofis funqciebi aqvT. axali sakonstitucio policiis reforma, romlis Sedegadac gaizarda policii­ modelis amoqmedebis Semdeg kompetenciaTa gamijvnisa sadmi sazogadoebis ndoba. Tumca Sinagan saqmeTa saminis­ da sakanonmdeblo bazis gaumjobesebisaTvis aucilebe­ tros saqmianobis sxva sferoebi safuZvlian reformirebas li procesi jer ar dasrulebula. saTanado sakanonmde­ saWiroebs. saministros strategiisa da politikis dageg­ blo cvlilebebis konstituciis debulebebTan Sesabam­ mvis, samoqalaqo sazogadoebis CarTulobis da gamWvir­ isobis da am procesSi samoqalaqo seqtoris CarTulobis valobis uzrunvelyofis arsebuli meqanizmebi sustia da uzrunvelyofa umniSvnelovanesia qveynis demokratiuli praqtikaSi iSviaTad gamoiyeneba. da instituciuri ganviTarebisaTvis, misi stabilurobi­ sapolicio da saxelmwifo usafrTxoebis uzrunvely­ saTvis da erovnuli usafrTxoebis politikis efeqtiani ofis funqciebis mkveTri gamijvna, kerZod, Sinagan saqme­ ganxorcielebisaTvis. Ta saministros kompetenciis sferodan kontrdazverviTi saparlamento kontrolis zogadad efeqtiani meqaniz­ funqciis gamoyofa da masze saTanado demokratiuli kon­ mebis farglebSi saxelmwifo organoebis dafaruli saqmi­ trolis ganxorcieleba umniSvnelovanesi gamowvevaa ara anobebis efeqtiani sabiujeto kontrolis sistemis Seqmna mxolod saministrosTvis, aramed mTlianad usafrTxoebis parlamentis erT­erTi funqciaa. saqarTvelos parlamentis seqtorisTvis. Sinagan saqmeTa saministroze sazogadoe­ ndobis jgufis specialuri programebis SemuSavebasa da brivi da demokratiuli kontrolis susti da araefeqtiani biujetis proeqtis SedgenaSi CarTva, aseve saxelmwifo meqanizmebis arsebobis pirobebSi saministros mier ufle­ programebisTvis gamoyofili saxsrebis xarjvis kontro­ bamosilebis gadametebis riskebi kvlav Zalze maRali iqne­ li gazrdis usafrTxoebis seqtoris gamWvirvalobasa da ba. am riskebis materializebis SemTxvevebs saqarTvelos efeqtianobas. uaxlesi istoriac adasturebs. Sinagan saqmeTa saministros - 10 - - 11 - funqciebis Sesabamisi gamijvnis da maT Sesrulebaze sazog­ sxvadasxva saxis saganmanaTleblo da saswavlo kursebSi adoebrivi da demokratiuli kontrolis ganxorcielebis monawileobis ZiriTadad natos wevri qveynebis mier daf­ gareSe saqarTveloSi usafrTxoebis seqtoris reformis inanseba daxmarebis aSkarad efeqtiani forma aRmoCnda. warmatebiT dasruleba SeuZlebelia. amasTan dakavSirebiT aRsaniSnavia saerTaSoriso samxedro Tavdacvis saministro. sabWoTa periodSi arsebobda usa­ ganaTlebisa da wvrTnis programis (IMET) farglebSi aSS­is frTxoebis sistemis zogierTi saxelmwifo organos (Sina­ mier gaweuli daxmareba. am programaSi saqarTvelo 1994 gan saqmeTa saministro, dazvervis samsaxurebi, iusticiis wels gaerTianda. aRniSnuli programis farglebSi aSS­is saministro, sasjelaRsrulebisa da probaciis saministro) mTavroba ramdenime wlis ganmavlobaSi afinansebda saqa­ analogebi, romlebic imave an msgavs sakiTxebze muSaobdnen. rTvelos Tavdacvis seqtorSi momuSave samxedro da samo­ 1991 wels saqarTvelos mier damoukideblobis mopovebis qalaqo pirebis ganaTlebasa da wvrTnas. aman didi roli Semdeg maTgan SemorCenili instituciuri mmarTvelobis Seasrula saWiro kadrebis profesiul ganviTarebaSi. 2002 Sesaxeb codnisa da met­naklebad kompetenturi kadreb­ wels aSS­m samxedro SesaZleblobebis ganviTarebaSi dax­ is bazaze axali samsaxurebi Seiqmna. amisgan gansxvavebiT, marebis mizniT „wvrTnisa da aRWurvis programis“ dafi­ erovnuli Tavdacvis sistemis Seneba nulidan daiwyo. Sei­ nanseba da ganxorcieleba daiwyo. am programam safuZveli araRebuli Zalebis ganviTarebisaTvis saWiro adamianuri Cauyara Tanamedrove qarTul armiasa da Tavdacvis insti­ resursebi Zalze SezRuduli iyo. 1991 wlis saxelmwifo tutebs. natos wevri da evropis zogierTi sxva partniori gadatrialebis, afxazeTisa da samxreT oseTis regionebSi qveynis mier mravali wlis ganmavlobaSi gaweulma daxmare­ ruseTis federaciis mier mowyobili SeiaraRebuli kon­ bam SesaZlebeli gaxada Tavdacvis seqtorSi instituciuri fliqtebis, 1990­iani wlebis ekonomikuri kolafsisa da reformebis dinamikuri ganxorcieleba da qarTuli armiis saxelmwifo struqturebSi gamefebuli korufciis gamo swrafi modernizacia. garTulda funqcionirebadi Tavdacvis seqtorisa da Sei­ saerTaSoriso mxardaWeris programebis daxmarebiT araRebuli Zalebis Camoyalibeba. amitom damoukideblo­ momzadebuli Tavdacvis sferos profesionalebis Zalisx­ bis mopovebis Semdeg 10 wlis ganmavlobaSi saqarTvelom mevam, aseve am sferos reformirebisa da transformaci­ ver moaxerxa aRniSnul sferoSi mniSvnelovani progresis is kompetenturad warmarTulma aTwlianma procesebma miRweva. progresis swrafad miRweva ganapiroba. amis Sedegad dRes 1990­ian wlebSi da Semdgom periodSi qveynisTvis gaweul­ saqarTvelos Tavdacvis sistema nawilobriv akmayofilebs ma saerTaSoriso daxmarebam seriozuli wvlili Seitana Tanamedrove moTxovnebs, qarTuli SeiaraRebuli Zalebi saqarTvelos Tavdacvis seqtoris ganviTarebaSi. natos ki mniSvnelovanwilad Tavsebadia natosTan. programis „partnioroba mSvidobisaTvis“ farglebSi - 12 - sagrZnobi progresis miuxedavad, Tavdacvis sfero kvlav - 13 - bevri gamowvevis winaSe dgas. erT­erT seriozul prob­ lovanwilad iqneba damokidebuli imaze, Tu ramdenad moi­ lemad rCeba Tavdacvis politikis dagegmvisa da marTvis survebs da SeZlebs Tavdacvis uwyebis xelmZRvaneloba praqtikis arasakmarisi institucionalizacia. seriozu­ aRniSnuli problemebis sistemur gadaWras. li gamowvevaa samxedro ganaTlebisa da wvrTnis sistemis naklebi efeqtianobac. es problema sinqronizaciisa da dazvervis sistema. angariSSi dawvrilebiT aris mimoxi­ optimizaciis meSveobiT unda gadaiWras. luli dazvervis sferos sakanonmdeblo da instituciuri aRsaniSnavia Tavdacvis saministros axali xelmZRva­ aspeqtebi. kanonmdeblobis Tanaxmad, dazvervisa da kontr­ nelobis wvlili rogorc organizaciis saqmianobis gam­ dazvervis samsaxurebi instituciurad gancalkevebulia. Wvirvalobis gazrdaSi, ise Tavdacvis sferos politikis saqarTvelos dazvervis samsaxuri angariSvaldebulia pre­ ganmsazRvreli mTavari dokumentebis SemuSavebaSi samo­ mier­ministris winaSe, xolo kontrdazvervis samsaxurebis qalaqo sazogadoebis ufro meti CarTulobis uzrunvely­ saqmianoba da administrireba Sinagan saqmeTa saministros ofaSi. grZelvadiani mdgradobis misaRwevad unda ganxor­ prerogativaa. cieldes am pozitiuri qmedebebis institucionalizacia Sesabamisi normebis meSveobiT. sadazvervo saqmianobebis maregulirebeli uwyebrivi dokumentia dazvervis koncefcia. kanonmdeblobaSi ar aris saxelmwifo organoTa xelmZRvanelebis erTpirovnu­ dakonkretebuli, romeli organoa pasuxismgebeli am kon­ li administrirebis kulturam, romelic saqarTvelo­ cefciis SemuSavebisaTvis. aqedan gamomdinare, igi arsebuli Si farTodaa gavrcelebuli, Tavdacvis saministrosac praqtikis Sesabamisad SemuSavdeba. axali sakonstitucio daatyo kvali. saministroSi aTwleulebis ganmavlobaSi cvlilebebis amoqmedebamde aRniSnuli dokumentis momza­ aprobirebuli erTpirovnuli, vertikaluri marTvis sti­ deba erovnuli uSiSroebis sabWos evaleboda, mas Semdeg li adasturebs, rom igi amcirebs organizaciis muSaobis ki am mniSvnelovani funqciis Semsrulebeli samsaxuri ar efeqtianobas, aseve xels uSlis politikis uwyvetobas da gansazRvrula. koncefciis SemuSavebis procesi Sesabamisi mis Tanamimdevrul ganxorcielebas, mmarTvelobis decen­ kanonmdeblobiT unda regulirdebodes. tralizacias da adamianuri resursebis adekvatur marTvas. kanonmdeblobis Tanaxmad, mTavari prokurori da is axalma xelmZRvanelobam daafiqsira Tavisi politikuri prokurori, romelsac igi daavalebs aRniSnuli funqciis neba amasTan dakavSirebiT, Tumca Tavdacvis dagegmvisa Sesrulebas, akontroleben imas, rom sadazvervo saqmi­ da marTvis institucionalizaciis procesSi arasakmarisi anobebi kanonmdeblobiT dadgenil CarCoebs ar gascdes. progresis gamo administraciuli xelisuflebis decen­ Tumca kanonmdeblobaSi arsebuli garkveuli bundovanebe­ tralizacia SedarebiT neli tempiT mimdinareobs. bi operatiul doneze zogierTi sadazvervo saqmianobis saqarTvelos Tavdacvis seqtoris efeqtianoba mniSvne­ - 14 - sasamarTlos an prokuraturis makontrolebeli ufle­ - 15 - bamosilebis farglebis gareT darCenas iwvevs. es mwvave Zliereblad parlaments SeuZlia gazardos Zalisxmeva da problemaa da igi saTanadod unda gadaiWras. komitetebSi da plenarul sxdomebze Tavisi makontrole­ beli uflebamosilebis ukeT ganxorcielebiT uzrunvely­ saparlamento kontroli. saqarTveloSi saparlamen­ os usafrTxoebis sistemis yvela saTanado samsaxuris to kontrolis maregulirebeli sakanonmdeblo baza angariSvaldebuleba. parlaments am kompetencias ani­ metwilad Seesabameba saerTaSoriso normebs. parlamen­ Webs kanonmdebloba, romlis safuZvelzedac mas SeuZlia ti uflebamosilia ganixilos da miiRos kanonproeqtebi, saTanado qmedebebis ganxorcieleba, kerZod: dagegmvis, ganixilos da daamtkicos samTavrobo programa, miiRos programirebisa da biujetirebis sistemis saxelmwifo gadawyvetilebebi sabiujeto asignebebis Sesaxeb. mas biujetis SemuSavebis procesSi danergvis xelSewyoba; aseve SeuZlia kanonproeqtebisa da impiCmentis proce­ saxelmwifo auditis samsaxuris mier makontrolebeli duris iniciireba, mTavrobisTvis ndobis an undoblobis funqciebis Sesrulebis da Sesabamisi saparlamento kon­ gamocxadeba, qveynis SeiaraRebuli Zalebis saqarTvelos trolis ganxorcielebis efeqtianobis gazrda; saWiro saxelmwifo sazRvrebis gareT saerTaSoriso samSvidobo informaciis moTxovnasTan dakavSirebiT ndobis jgufis misiebSi monawileobis Sesaxeb saerTaSoriso xelSekrule­ uflebamosilebis gazrda; saqarTvelos parlamentsa da, bebis ratificireba. meore mxriv, usafrTxoebis sferoSi erTi mxriv, adgilobriv arasamTavrobo organizaciebsa momuSave maRali rangis Tanamdebobis pirTa daniSvnasa da da kvleviT da saganmanaTleblo dawesebulebebs da, meore samsaxuridan daTxovnaSi parlamentis roli SedarebiT mxriv, saerTaSoriso organizaciebs, forumebsa da evropul mcirea. SezRudulia parlamentis uflebamosileba usa­ da evroatlantikur parlamentebs Soris TanamSromlobis frTxoebis seqtorSi dagegmili konkretuli danaxarjebis iniciativebis gaZliereba. Sesaxeb detaluri informaciis miRebasTan an am seqtoris samsaxurebisTvis gamoyofil sabiujeto TanxebSi cvli­ samoqalaqo seqtoris CarTuloba – meqanizmebi da praqti- lebebis SetanasTan dakavSirebiT. parlaments ar SeuZlia ka. angariSSi mocemulia usafrTxoebis seqtorSi momuSave Tavisi makontrolebeli funqciebis srulad Sesruleba qarTuli arasamTavrobo organizaciebis saqmianobis ana­ Sinagan saqmeTa saministrosa da dazvervis samsaxurTan lizi, romlis mizania am seqtoris reformaSi samoqalaqo mimarTebiT. ndobis jgufis arasakmarisi damoukideblobis sazogadoebis CarTulobis xelSewyoba da seqtoris sazog­ gamo Tavdacvisa da usafrTxoebis seqtoris samsaxurebis adoebrivi kontrolis meqanizmebis gaZliereba. dokumenti specialur programebze mxolod SezRuduli saparlamento mimoixilavs saxelmwifo samsaxurebsa (Tavdacvis samin­ kontroli xorcieldeba. istros, erovnuli uSiSroebis sabWos, parlamentis Tav­ usafrTxoebis seqtorze demokratiuli kontrolis gasa­ - 16 - dacvisa da uSiSroebis komitetis, evropul da evroatlan­ - 17 - tikur struqturebSi integraciis sakiTxebSi saxelmwifo ministris aparatis, Sinagan saqmeTa saministros da sxva organoebis) da arasamTavrobo organizaciebs Soris Tan­ amSromlobis arsebul praqtikasa da meqanizmebs. angariSSi ganxilulia arasamTavrobo organizaciebis saqmianobis xuTi ZiriTadi mimarTuleba: sazogadoebis informire­ bulobis gazrda, analitikuri saqmianoba, treningebis 2. საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების არქიტექტურის მიმოხილვა – სტრატეგიული დონე Catareba, monitoringi da uflebebis advokatireba. analizis Sedegad daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom, Sesabamis sferoebSi momuSave arasamTavrobo organiza­ 2.1. შესავალი ciebTan Tavdacvis saministros aqtiuri urTierTobis miuxedavad, samoqalaqo seqtoris CarTulobis Tvalsaz­ risiT, samoqalaqo seqtoris warmomadgenlebsa da Sinagan saqmeTa da sagareo saqmeTa saministroebs Soris TanamS­ romloba arasakmarisia. prezidentis inauguraciis Semdeg amoqmedda sakonsti­ tucio cvlilebebi, romelTa Sedegad saqarTvelos sax­ elmwifo marTvis sistemaSi umniSvnelovanesi cvlileba moxda. konstituciiT gaTvaliswinebuli saprezidento modeli Seicvala axali modeliT, romelic saparlamen­ to mmarTvelobis princips efuZneba. am modelis Tanax­ mad, pirdapiri wesiT arCeul prezidents parlamentis mier damtkicebul mTavrobasTan (premier­ministrTan da ministrebTan) SedarebiT naklebi aRmasrulebeli Zalau­ fleba aqvs. prezidenti inarCunebs saxelmwifos meTaurisa da samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsardlis funqcias, magram misi uflebamosileba safuZvlianad mcirdeba bevr, maT Soris, erovnuli usafrTxoebis sferoSi. kerZod, saqa­ rTvelos prezidenti aRar warmarTavs qveynis sagareo da usafrTxoebis politikas. axali sakonstitucio garemo gavlenas axdens erovnuli usafrTxoebis mTel arqiteqturaze, Tumca gadatvirTuli - 18 - - 19 - politikuri dRis wesrigis gamo am kuTxiT gasaxorciele­ lebebs da bolo dros iniciirebul sxva sakanonmdeblo beli samarTlebrivi da politikuri cvlilebebi dRemde cvlilebebs, romlTa mizania arsebuli kanonmdeblobis srulfasovnad ar gamxdara politikuri debatebis sagani. konstituciis debulebebTan Sesabamisobis uzrunvelyofa, naTelia, rom axali sakonstitucio modelis amoqmede­ maT Soris, prezidentsa da mTavrobas Soris kompetenciaTa basTan dakavSirebiT saWiroa srulad da safuZvlianad gadanawilebis kuTxiT. iqnes mimoxiluli erovnuli usafrTxoebis strategiu­ angariSi aseve mimoixilavs arsebul instituciur wyobas li dokumentebis SemuSavebis, politikis dagegmvisa da da uwyebaTaSorisi koordinaciis meqanizmebs, strategi­ uwyebaTaSorisi koordinaciis meqanizmebis instituciuri uli dokumentebis SemuSavebis, politikis dagegmvisa da CarCo. mizani amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso SemuSavebis uwyebaTaSoris procesebs, politikis ganx­ ganviTarebis saagentos (USAID) mier mxardaWerili saqa­ orcielebaze zedamxedvelobisa da krizisis marTvis rTvelos usafrTxoebis seqtoris mimoxilvis proeqtisa, instrumentebs. dokumentSi ganxilulia erovnuli uSiS­ romelsac saqarTvelos atlantikuri sabWo axorcielebs, roebis sabWos da misi aparatis roli, aseve arsebuli e. w. swored am umniSvnelovanes sakiTxebTan dakavSirebiT poli­ kontrolisa da balansis (Checks and Balances) sistema da tikuri debatebis da kargad gaazrebuli kanonmdeblobisa samoqalaqo CarTulobis meqanizmebi. angariSSi moyvanilia da instituciuri cvlilebebis xelSewyobaa. usafrTxoebis seqtoris marTvis gamocdileba zogierTi saqarTvelo dgas sxvadasxva saxis seriozuli safrTx­ demokratiuli qveynis magaliTze. eebis, riskebisa da gamowvevebis winaSe, romlebic komple­ arsebuli sistemis mimoxilvaze dayrdnobiT, aseve qsur politikur pasuxebs saWiroebs. maTTan gasamklave­ bolo dros iniciirebuli sakanonmdeblo cvlilebebisa blad uaRresad mniSvnelovania usafrTxoebis politikis da sxva qveynebis gamocdilebis gaTvaliswinebiT, angar­ SemuSavebisa da ganxorcielebis efeqtiani sistemis arsebo­ iSi sxvadasxva rekomendacias Seicavs. es rekomendaciebi ba, romelic srulad Seesabameba demokratiuli mmarTvelo­ gvTavazobs sakanonmdeblo da instituciuri cvlilebebis bis, demokratiuli kontrolisa da angariSvaldebulebis process, romlis mizania usafrTxoebis seqtorSi saerTo principebs. mmarTvelobis meqanizmebis efeqtianobisa da mdgradobis saqarTvelos usafrTxoebis seqtoris mimoxilvis proe­ gaZliereba, usafrTxoebis politikis dagegmvis procesis qtis farglebSi momzadebul pirvel angariSSi mocemulia struqturireba, sajaro politikis am umniSvnelovanes saqarTvelos usafrTxoebis seqtoris saerTo samarTle­ sferoSi demokratiuli kontrolisa da angariSval­ brivi da instituciuri struqturis Sefaseba. dokumenti debulebis gazrdas. mimoixilavs erovnuli usafrTxoebis arqiteqturis arse­ bul samarTlebriv CarCos, aseve sakonstitucio cvli­ - 20 - - 21 - 2.2. ეროვნული უსაფრთხოების სფეროს სამართლებრივი ჩარჩო და კომპეტენციათა გადანაწილება ახალი საკონსტიტუციო ცვლილებების ფონზე rogorc aRmasrulebeli xelisuflebis ganmaxorciele­ beli, prezidentis winaSe pasuxismgebeli organos, SemoRe­ bis miuxedavad, erovnuli uSiSroebis sabWos funqciebi mniSvnelovnad ar Secvlila – usafrTxoebis sistemaSi mTavrobis roli minimaluri iyo, prezidents ki farTo uflebamosilebebi hqonda. dRes saqarTvelo axali politikuri realobis winaSe dgas. aRsaniSnavia, rom axalma sakonstitucio cvlilebebma axalma sakonstitucio cvlilebebma sagrZnoblad Secvala mniSvnelovnad gazarda mTavrobis uflebamosileba da qveyanaSi Zalauflebis gadanawilebisa da usafrTxoebis Seamcira prezidentis Zalaufleba sxvadasxva sferoSi, arqiteqturis status­kvo. erovnuli usafrTxoebis sferos CaTvliT, es ki, Tavis 1995 wels miRebuli saqarTvelos konstituciiT gansa­ mxriv, moiTxovs sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorciel­ zRvruli modeli amerikis SeerTebuli Statebis sakon­ ebas erovnuli usafrTxoebis arqiteqturis, sistemis da stitucio models waagavda. igi iTvaliswinebda Zlier erovnuli uSiSroebis sabWos uflebamosilebis kuTxiT. saprezidento instituts da erovnuli uSiSroebis sabWos, rogorc mniSvnelovani mmarTvelobiTi Zalauflebis mqone organos. saqarTvelos konstituciis 99­e muxliT ganisaz­ Rvreba erovnuli uSiSroebis sabWos misia – samxedro aRm­ axali sakonstitucio cvlilebebiT Seneblobasa da qveynis Tavdacvis organizaciaze zrunva. gaTvaliswinebulia Semdegi modeli: konstituciam erovnuli uSiSroebis sabWos saqmianobasTan dakavSirebuli sakiTxebis gadawyveta sakanonmdeblo orga­ prezidenti. prezidenti aRar warmarTavs saxelmwifos nosa da prezidents miando, kerZod, sabWos Semadgenloba, saSinao da sagareo politikas, Tumca mas rCeba mniSvne­ uflebamosileba da saqmianobis wesi organuli kanoniT gan­ lovani sakonstitucio Zalaufleba erovnuli usafrTx­ isazRvreba, xolo sabWos wevrebs saqarTvelos prezidenti oebis sakiTxebSi. prezidenti kvlav aris saxelmwifos niSnavs. „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ 1996 wlis meTauri, samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsardali, saqarTvelos organuli kanonis Tanaxmad, erovnuli uSiS­ aseve qveynis erTianobisa da erovnuli damoukideblobis roebis sabWo iyo saqarTvelos prezidentis saTaTbiro garanti. mTavrobasTan erTad prezidenti isev asrulebs organo, romelsac hqonda erovnul usafrTxoebasTan mniSvnelovan funqciebs sagareo politikis sakiTxebSi dakavSirebuli sakoordinacio da sakontrolo funqcie­ (awarmoebs molaparakebebs, niSnavs elCebs, axorcielebs bi. 2004 wels marTvis sistemis Secvlisa da mTavrobis, saerTaSoriso xelSekrulebebisa da SeTanxmebebis ratifi­ - 22 - - 23 - cirebisa da denonsirebis iniciirebas), Tavdacvisa da kri­ ƒ sagangebo mdgomareobis dros dekretebis gamocema; zisis marTvis sferoebSi. miuxedavad imisa, rom prezidents ƒ umaRlesi samxedro xelmZRvanelobis (SeiaraRebuli aRar aqvs sakanonmdeblo iniciativis ufleba, igi inarCu­ Zalebis generaluri Stabis ufrosis, sxva mxedarT­ nebs parlamentis mier miRebuli kanonebis xelmowerisa da mTavrebis) daniSvna. gamoqveynebis an maTze vetos dadebis uflebas. prezidenti uflebamosilia moiTxovos calkeul sak­ aRniSnul sakiTxebze gadawyvetilebebi prezidentsa da mTavrobas Soris konsensusis miRwevis Sedegad miiReba. iTxTa mTavrobis sxdomaze ganxilva da monawileoba miiRos am ganxilvaSi, romelsac aseve eswrebian erovnuli uSiS­ parlamenti. axal sakonstitucio modelSi parlamen­ roebis sabWos mdivani da sxva wevrebi. tis uflebamosileba mniSvnelovnad ar Secvlila, Tumca prezidents isev aqvs eqskluziuri ufleba, daniSnos erovnuli uSiSroebis sabWos wevrebi. prezidentsa da mTavrobas Soris ZalTa axleburi gadanaw­ ilebis fonze saparlamento xelisuflebis roli mainc sagrZnoblad gaizarda. parlamenti kvlav gansazRvravs mTavroba. mTavrobis uflebamosileba mniSvnelovnad qveynis saSinao da sagareo politikis ZiriTad mimarTule­ gaizarda. garda imisa, rom mTavroba aris aRmasrulebeli bebs, aseve axorcielebs Semdeg uflebamosilebebs: xelisuflebis umaRlesi organo, romelic axorcielebs qveynis saSinao da sagareo politikas, mas erovnuli usa­ frTxoebis sferoSic axali uflebebi da valdebulebebi ƒ saerTaSoriso SeTanxmebebisa da xelSekrulebebis ratificireba, denonsireba da gauqmeba; ƒ sagangebo an saomari mdgomareobis SemoRebis Sesaxeb gadawyvetilebis damtkiceba; aqvs. yvelaze TvalSi sacemia cvlileba, romliTac mTavrobas gadaeca prezidentis uflebamosileba, warmarTos qveynis sagareo da usafrTxoebis politika. sagareo politikasTan, aseve samxedro sferosTan daka­ vSirebul yvela mniSvnelovan sakiTxze prezidentis mier miRebuli gadawyvetileba saWiroebs mTavrobasTan SeTanx­ ƒ mTavrobis Semadgenlobisa da samTavrobo progra­ misTvis ndobis gamocxadeba; ƒ mTavrobisTvis undoblobis gamocxadeba da impiC­ mentis proceduris warmarTva; ƒ biujetis damtkiceba da biujetis Sesrulebis Tao­ baze gadawyvetilebis miReba. mebas. es sakiTxebia: ƒ saerTaSoriso molaparakebebis warmoeba; ƒ elCebis daniSvna; ƒ saerTaSoriso xelSekrulebebisa da SeTanxmebebis ratificirebisa da denonsirebis iniciireba; - 24 - usafrTxoebis seqtorTan dakavSirebuli parlamentis ZiriTadi Zalaufleba efuZneba mis uflebamosilebas, mii­ Ros kanonebi da am gziT gansazRvros erovnuli usafrTx­ oebis axali arqiteqtura. - 25 - axal sakonstitucio cvlilebebs ar Seucvlia erovnuli dokuments amtkicebs prezidenti mTavrobis wardginebiT, uSiSroebis sabWos roli da funqciebi. rac Seexeba „erovnu­ saqarTvelos erovnul samxedro strategias ki – mTavroba li uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ saqarTvelos organul kan­ da ara prezidenti. ons, masSi Sesatani cvlilebebis proeqti kanonmdeblebs jerjerobiT ar miuRiaT. cvlilebebi iqna Setanili „saqarTvelos dazvervis samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSic – dazvervis samsaxuri prezidentis nacvlad premier­ministrs daeqve­ mdebara. 2.3. ბოლო პერიოდში განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილებები aRsaniSnavia, rom am dawesebulebas aqvs SeiaraRebul ZalebTan dakavSirebuli uflebamosileba. saqarTvelos kanonis „Tavisuflebis qartia“ Sesabamisad, erovnuli uSiSroebis sabWos aqvs terorizmis winaaRmdeg brZolis sferoSi gansaxorcielebeli qmedebebis makoor­ bolo, 2012 wlis saparlamento arCevnebis Semdeg saqarT­ dinirebeli organos uflebamosileba. Sinagan saqmeTa samin­ velos parlamentma erovnuli usafrTxoebis seqtorTan istro erovnuli uSiSroebis sabWos aRniSnul sferoSi dakavSirebiT sxvadasxva mniSvnelovani sakanonmdeblo Tavis angariSs warudgens. cvlileba miiRo. amasTanave, iniciirebul iqna „erovnuli „samxedro valdebulebisa da samxedro samsaxuris Ses­ uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ saqarTvelos organul kanonSi axeb“ saqarTvelos kanonSi Setanili cvlilebebiT mTav­ Sesatani cvlilebebi. miuxedavad imisa, rom konstituciiT robas gadaeca prezidentis uflebamosileba, gansazRv­ prezidenti samxedro Zalebis umaRles mTavarsardlad ros samxedro ZalebSi gawvevasa da samxedro samsaxurTan rCeba, SemoTavazebuli sakanonmdeblo cvlilebebi zRu­ dakavSirebuli mniSvnelovani sakiTxebi. konstituciis davs samxedro da Tavdacvis seqtorSi prezidentis ufle­ Tanaxmad, prezidenti kvlav asrulebs samxedro Zalebis bamosilebas. umaRlesi mTavarsardlis funqcias. amdenad, aRniSnuli „Tavdacvis dagegmvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis sakanonmdeblo cvlilebebi konstitucias ewinaaRmdegeba. Tanaxmad, SeiaraRebul Zalebsa da Tavdacvas prezidentis analogiuri gadawyvetileba iqna miRebuli „samxedro mniSvnelovani uflebamosilebebi ukavSirdeboda. kanonSi sarezervo samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonTan cvlilebebis Setanis Semdeg ki ukve mTavrobaa pasuxismge­ mimarTebiT – mTavrobas gadaeca prezidentis ufleba­ beli rogorc saqarTvelos erovnuli samxedro strate­ mosileba, gansazRvros samxedro sarezervo samsaxurSi giis, ise saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumentis gawvevis pirobebi. SemuSavebisaTvis. saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis - 26 - „sagangebo mdgomareobis Sesaxeb“ da „saomari mdgo­ - 27 - mareobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonebSi bolo period­ operaciebSi monawileobis Taobaze gadawyvetilebas iRebs Si Setanilma cvlilebebma aseve Seamcira prezidentis mTavroba da ara prezidenti. uflebamosileba. „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ saqarTvelos konstituciis Tanaxmad, prezidents kvlav aqvs eqsklu­ organul kanonSi Sesatani cvlilebebi mniSvnelovnad ziuri ufleba, gamoacxados sagangebo mdgomareoba, rac cvlis erovnuli usafrTxoebis seqtoris samarTlebriv ar saWiroebs premier­ministris kontrasignacias. Tumca struqturas. es cvlilebebi zRudavs erovnuli uSiSroebis „sagangebo mdgomareobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi Set­ sabWos uflebamosilebas da igi erovnuli usafrTxoebis anilma cvlilebebma situacia Secvala – dawesda moTxovna, sakiTxebidan Tavdacvis sakiTxebamde dahyavs. cvlilebebis rom prezidentma premier­ministris kontrasignacia miiRos. proeqtis miRebis SemTxvevaSi erovnuli uSiSroebis sabWo konstituciis mixedviT, prezidenti uflebamosilia Tavisi aRar iqneba pasuxismgebeli saqarTvelos erovnuli usafrTx­ iniciativiT gamoacxados sagangebo mdgomareoba. mxolod oebis koncefciis – erovnuli usafrTxoebis arqiteqturis sagangebo mdgomareobis gamocxadebis Semdeg gamocemul strategiuli dokumentis – SemuSavebis koordinaciisaTvis. prezidentis dekrets sWirdeba kontrasignacia. gaurkvevelia, romeli uwyeba Seasrulebs am funqcias. „saomari mdgomareobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi SemoTavazebuli cvlilebebiT aseve gaTvaliswinebu­ Setanili cvlilebebiT gauqmda debuleba, romlis Tanaxmad, lia erovnuli uSiSroebis sabWosTvis uwyebaTaSorisi saomari mdgomareobis gamocxadebis SemTxvevaSi preziden­ komisiebis Seqmnis uflebis – politikis ganviTarebisa ti, rogorc samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsardali, da koordinaciis efeqtiani meqanizmis – CamorTmeva. axorcielebda uflebamosilebebs saxelmwifos Tavdacvis, aRniSnuli cvlilebebi arc imas gansazRvravs, Tu romeli sazogadoebrivi wesrigis dacvis uzrunvelyofisa da sax­ uwyebebi iqnebian pasuxismgebeli Sida da sagareo safrTx­ elmwifo uSiSroebis dargSi. gaurkvevelia, vin Seasrulebs eebis Sefasebisa da identificirebisaTvis, maTi Tavidan am funqcias. acilebisa da ganeitralebisaTvis aucilebeli nabijebis „saxelmwifo saidumloebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi koordinaciisa da dagegmvisaTvis. aseve ar aris naTeli, Setanili cvlilebebiT mTavrobasa da premier­ministrs vin iqneba pasuxismgebeli umaRles politikur doneze gadaeca prezidentis, rogorc samxedro Zalebis umaRlesi krizisis marTvis koordinaciisaTvis. mTavarsardlis, uflebamosileba, gadawyvitos saidumlo informaciasTan dakavSirebuli sakiTxebi. cvlilebebis proeqtis Tanaxmad, erovnuli uSiSroeb­ is sabWos wevrebi eqskluziurad mTavrobis wevrebisagan „saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis samSvidobo opera­ SeirCevian. 5 eqs­oficio wevri organuli kanoniT ganisaz­ ciebSi monawileobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi Setanili Rvreba, magram sabWoSi dasaniSni 3 wevris SerCevis krite­ cvlilebebis Tanaxmad, SeiaraRebuli Zalebis samSvidobo riumebi ufro met sicxades saWiroebs. - 28 - - 29 - SemoTavazebuli cvlilebebi erovnuli uSiSroebis sab­ mxardaWeris meSveobiT, rac xorcieldeba erovnul don­ Wos mier gadawyvetilebis misaRebad kvorumis dawesebas eze qmedebebis koordinaciisa da saTanado demokratiuli iTvaliswinebs – sabWo samxedro aRmSeneblobisa da qveynis kontrolis pirobebSi. Tavdacvis organizebis sakiTxebze gadawyvetilebas iRebs qveynis erovnuli usafrTxoebis arqiteqturis mowyo­ wevrebis xmaTa umravlesobiT, xolo samxedro Zalebis raode­ bisas garantirebuli unda iqnes usafrTxoebis sferoSi nobis damtkicebis Taobaze gadawyvetilebas – 2/3­is umravle­ uflebamosilebebis saTanado gadanawileba, uwyebriv da sobiT. konstituciis Tanaxmad ki, erovnuli uSiSroebis sabWo erovnul doneebze politikis efeqtiani SemuSaveba da aris prezidentis saTaTbiro organo da ara gadawyvetilebis ganxorcieleba, saTanado instituciuri urTierTkon­ mimRebi instituti. amitom erovnuli uSiSroebis sabWos gad­ troli da balansi, qmediTi uwyebaTaSorisi koordinacia awyvetilebisTvis kvorumis SemoReba gaugebaria. da demokratiuli kontroli. kerZod, instituciuri mowyoba unda uzrunvelyofdes saTanado CarCosa da SesaZleblobebs: 2.4. ეროვნული უსაფრთხოების არქიტექტურა – ეროვნული უსაფრთხოების სისტემის ინსტიტუციური მოწყობა ƒ erovnuli usafrTxoebis interesebisa da prior­ itetebis gansazRvris, usafrTxoebis garemosa da aqtualuri sakiTxebis safuZvliani analizis, safrTx­ is qveS myofi erovnuli usafrTxoebis interesebis identificirebisaTvis; ƒ erovnuli usafrTxoebis sakiTxebTan dakavSirebu­ erovnuli usafrTxoebis arqiteqtura aris kanonmdeblo­ li mniSvnelovani informaciis drouli Segroveb­ biT regulirebuli institutebis erToblioba, romelic is, analizis da uwyebriv da erovnul doneebze gad­ uzrunvelyofs CarCos erovnuli usafrTxoebis politikis awyvetilebebis mimRebTaTvis gaziarebis, aseve poli­ SemuSavebis, ganxilvis, ganxorcielebisa da zedamxedvelo­ tikis alternatiuli dasabuTebuli variantebis da bis xelSewyobisa da organizebisaTvis. maTi ganxorcielebis strategiebis miwodebisaTvis; aRniSnuli institutebi uzrunvelyofen erovnuli usa­ ƒ politikis ganxorcielebis, misi gadaxedvisa da frTxoebis sistemis gamarTul funqcionirebas erovnu­ Sesworebis, uwyebaTaSorisi TanamSromlobisa da li usafrTxoebis interesebis gansazRvris, erovnuli koordinaciis monitoringis qmediTi meqanizmebis safrTxeebis, riskebisa da gamowvevebis, aseve erovnuli usafrTxoebis mimdinare sakiTxebis identificirebis da maTze efeqtiani reagirebis procesebis marTvisa da - 30 - arsebobisaTvis; ƒ efeqtiani demokratiuli da sazogadoebrivi kon­ trolisaTvis. - 31 - erovnuli usafrTxoebis seqtoris umTavresi uwyebebia: velos organuli kanonis Tanaxmad, erovnuli uSiSroebis Tavdacvis saministro, Sinagan saqmeTa saministro, sagareo sabWo aris saqarTvelos prezidentis saTaTbiro organo. saqmeTa saministro, finansTa saministro, erovnuli uSiS­ mis sxdomebs Tavmjdomareobs saqarTvelos prezidenti. roebis sabWo. TiToeul maTgans aqvs kanonmdeblobiT sabWos mudmivi wevrebi arian: premier­ministri, sagareo gansazRvruli uflebamosileba usafrTxoebis seqtorSi, saqmeTa ministri, Tavdacvis ministri, Sinagan saqmeTa min­ aseve sakuTari struqturuli qvedanayofebi, romlebic istri, finansTa ministri da saqarTvelos prezidentis sakuTari kompetenciis farglebSi pasuxismgebeli arian TanaSemwe erovnuli uSiSroebis sakiTxebSi – erovnuli usafrTxoebis sferosTan dakavSirebuli analizis, poli­ uSiSroebis sabWos mdivani. mis sxdomebSi monawileobs tikis dagegmvis, mimoxilvisa da ganxorcielebisaTvis. parlamentis Tavmjdomare. erovnuli uSiSroebis sabWo 1996 wlidan xelmZRvanelobs sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorcielebis Sedegad usafrTxoebis seqtorSi uwyebaTaSorisi muSaobis koor­ erovnuli uSiSroebis sabWos uflebamosilebebi kidev ufro dinacias (misma winamorbedma, romelic 1991 wlis 24 seqtem­ gafarTovda da yvela tipis krizisis umaRles politikur bers prezident zviad gamsaxurdias brZanebis safuZvelze doneze marTva, saSinao da sagareo safrTxeebis Sefaseba Camoyalibda, cota xans iarseba da funqcionireba 1992 wlis da prognozireba, aseve usafrTxoebis seqtorSi sxvadasxva ianvarSi prezidentis qveynidan gandevnis Semdeg Sewyvita). saxis erovnuli koncefciebisa da strategiebis SemuSavebis 1995 wels miRebuli saqarTvelos konstituciis mixed­ organizeba moicva. erovnuli uSiSroebis sabWo usafrTx­ viT, erovnuli uSiSroebis sabWo pasuxismgebelia samxedro oebis sakiTxebze (maT Soris, erovnuli usafrTxoebisa da aRmSeneblobisa da qveynis Tavdacvis organizaciisaTvis. Sesabamisi sagareo da saSinao politikis sakiTxebze) poli­ „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ 1996 wlis saqarT­ tikuri gadawyvetilebebis mimReb umaRles organod rCeba. velos organuli kanoni gansazRvravda sabWos funqciebs axali sakonstitucio cvlilebebis amoqmedebamde (2013 da mas farTo uflebamosilebebs aniWebda. maT Soris iyo: wlis 17 noembramde) saxelmwifos meTauric da mTavrobis Tavdacvisa da usafrTxoebis kuTxiT saqarTvelos Sesa­ xelmZRvanelic iyo prezidenti, romelsac evaleboda aseve bamisi uwyebebis saqmianobis koordinacia da kontroli; erovnuli usafrTxoebis, sagareo da Tavdacvis politikis saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciisa da SemuSaveba da ganxorcieleba. erovnuli uSiSroebis sabWos usafrTxoebis seqtorTan dakavSirebuli kanonebis pro­ umTavresi funqciebi iyo usafrTxoebis politikis dagegm­ eqtebis SemuSaveba; prezidentis mier gamocemuli, erovnul visa da Camoyalibebis sakiTxebze prezidentisTvis rCevebis usafrTxoebasTan dakavSirebuli normatiuli aqtebis Ses­ micema, saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciis rulebis kontroli. SemuSavebis uzrunvelyofa, saSinao da sagareo politi­ „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ 2004 wlis saqarT­ - 32 - kasTan dakavSirebuli usafrTxoebis sakvanZo sakiTxebis - 33 - ganxilva, samxedro da Tavdacvis seqtoris ganviTarebis ƒ gamWvirvalobis uzrunvelyofa da Tavdacvisa da procesis koordinacia, Tavdacvis, usafrTxoebis, samar­ usafrTxoebis politikis dagegmvaSi arasamTavrobo Taldacvis, korufciis winaaRmdeg brZolis da sagareo seqtoris CarTulobis xelSewyoba. politikis sakiTxebze strategiuli dokumentebis SemuSave­ bis organizeba, usafrTxoebis seqtoris sakanonmdeblo erovnuli uSiSroebis sabWosTan Camoyalibebulma ram­ CarCos Sesaxeb rekomendaciebis SemuSaveba da umaRles denime uwyebaTaSorisma komisiam Seqmna sxvadasxva uwyebebis politikur doneze krizisis marTvis uzrunvelyofa. usafrTxoebis seqtorTan dakavSirebuli saqmianobis koor­ prezidentisadmi daqvemdebarebuli erovnuli uSiS­ dinaciis uzrunvelmyofi CarCo. uwyebaTaSorisi TanamS­ roebis sabWos muSaobis xelSewyobis mizniT sabWos per­ romlobis saTanadod organizebisa da mTavrobis erTiani sonalis funqciebi da saqmianoba moicavda mxardamWeri da midgomis institucionalizaciis mizniT, prezidentis aRmasrulebeli amocanebis Sesrulebas, romlebic exeba brZanebulebiT sabWosTan Camoyalibda mudmivmoqmedi uwye­ erovnuli usafrTxoebis politikis SemuSavebasa da ganx­ baTaSorisi komisia, romelic koordinacias uwevs erovnuli orcielebas, kerZod: usafrTxoebis strategiuli dokumentebis SemuSavebas. ƒ konceptualuri da strategiuli dokumentebis (saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumenti, mis Tavmjdomared erovnuli uSiSroebis sabWos sabWos mdivani dainiSna. saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefcia, aRniSnuli komisia Sesabamisi uwyebebis xelmZRvaneli Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumenti da ministrebis moadgileebiT aris dakompleqtebuli. igi sxva) SemuSaveba; koordinacias uwevs saqarTvelos erovnuli usafrTxoe­ ƒ krizisis marTvis koordinaciis xelSewyoba; ƒ uwyebaTaSorisi koordinaciis mravaldoniani bis koncefciisa da saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis instituciuri meqanizmebis mxardaWera, romelic istros saqarTvelos erovnuli samxedro strategiis eyrdnoba mTavrobis erTian midgomas, mimarTuls teqstis saboloo variantis SemuSavebaSi misi komisiis efeqtiani da sando politikis SemuSavebisa da ganx­ sxdomebze ganxilvis meSveobiT. komisiis farglebSi Ses­ orcielebis uzrunvelyofisken; worda saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumenti, ƒ politikuri gadawyvetilebebis ganxorcielebis monitorigi; dokumentis SemuSavebas, aseve exmareba Tavdacvis samin­ saqarTvelos erovnuli samxedro strategia, dazvervis ƒ politikuri direqtivebis, saxelmZRvanelo princ­ koncefcia, kiberusafrTxoebis strategia da samoqmedo ipebisa da rekomendaciebis SemuSaveba da maTi ganx­ „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ saqarTvelos orcielebis monitoringi; - 34 - gegma da biousafrTxoebis strategia. organul kanonSi Sesatani cvlilebebis proeqtis miRebis - 35 - SemTxvevaSi mniSvnelovnad SeizRudeba sabWos funqciebi, a) erovnuli usafrTxoebis dagegmvis procesSi mTavro­ maT Soris, krizisis marTvis, uwyebaTaSorisi koordinaci­ bis erTiani midgomis institucionalizacia. daigegma isa da strategiuli dokumentebis SemuSavebis ufleba­ mTavrobis erTiani midgomis, rogorc saxelmZRvane­ mosilebebi. lo koncefciis, gamoyeneba amJamindeli usafrTxoe­ bis seqtoris arqiteqturis SemuSavebis procesSi. es midgoma detalizebul iqna adgilobrivi politikuri 2.5. პირველი ეროვნული უსაფრთხოების მიმოხილვის (NSR) პროცესი sistemisa da Taviseburebebis gaTvaliswinebiT. misi mizani iyo Sesabamisi strategiebisa da koncefciebis gaerTianebuli erovnuli ZalisxmeviT SemuSaveba, rac uzrunvelyofda yovelmxriv gaazrebul strategiul analizsa da dagegmvas, efeqtian ganxorcielebas, adekva­ 2008 wlis ruseT­saqarTvelos omis Semdeg erovnuli uSiS­ tur gamWvirvalobasa da kontrols; roebis sabWom erovnuli usafrTxoebis arqiteqturaSi arse­ buli naklovanebebis identificireba moaxdina. aRmoCnda, b) usafrTxoebis politikis dagegmvis procesSi uwyebaT­ rom mTavari problemebi iyo susti uwyebaTaSorisi koor­ aSorisi TanamSromlobis gaRrmaveba. mTavrobis erTiani dinacia da mxolod Sedegis dadgomis Semdeg reagirebaze midgomis uzrunvelyofis da usafrTxoebis politikis dafuZnebuli midgoma krizisis marTvis sferoSi. aRniSnu­ dagegmvisa da ganxorcielebis procesSi uwyebaTaSo­ li naklovanebebis aRmosafxvrelad erovnuli uSiSroebis risi koordinaciis gaumjobesebis mizniT SemuSavda sabWom daiwyo erovnuli usafrTxoebis mimoxilvis procesi, Sesabamisi instituciuri CarCo, romelic 3 donisagan romlis mizani iyo usafrTxoebis politikis dagegmvis Sem­ Sedgeba: 1. politikuri done – uwyebaTaSorisi komi­ deg institucionalizaciis ganxorcieleba da erovnuli sia (ministrebis moadgileebis done); 2. departamentis usafrTxoebis sistemis ganmtkiceba, qveynis usafrTxoe­ done – uwyebaTaSorisi samuSao jgufi; 3. operatiuli bis politikis dagegmvis sistemis da misi komponentebis done – yoveldRiuri uwyebaTaSorisi TanamSromloba, xarvezebisa da Zlieri mxareebis Sefaseba. koordinaciuli romelsac koordinacias uwevs, xels uwyobs da romel­ midgomis safuZvelze mas unda uzrunveleyo im politikis zedac zedamxedvelobas axorcielebs erovnuli uSiS­ gansazRvra, romelic saxelmwifos unda gaetarebina, da im roebis sabWo; SesaZleblobebis identificireba, romelTa ganviTarebac iyo saWiro. erovnuli usafrTxoebis mimoxilvis procesma fokusireba moaxdina Semdeg mimarTulebebze: - 36 - g) erovnuli usafrTxoebis mimoxilvis procesSi CarTuli uwyebebisaTvis SesaZleblobebis SemuSaveba. erovnu­ - 37 - li usafrTxoebis mimoxilvis procesSi Catarebulma SeuZlia reagireba moaxdinos cvalebad usafrTxoebis wvrTnebma da SeZenilma praqtikulma gamocdilebam garemoze da moergos Seqmnil viTarebas mis xelT arse­ xeli Seuwyo masSi CarTuli uwyebebis TanamSromleb­ buli SezRuduli SesaZleblobebis farglebSi, raTa efeq­ is kvalifikaciis amaRlebas da, zogadad, am uwyebebis tianad upasuxos usafrTxoebis Zvel da axalaRmocenebul SesaZleblobebis ganviTarebas; safrTxeebsa da gamowvevebs. saqarTvelos konstitucia zogadad gansazRvravs d) usafrTxoebis dagegmvis gamWvirvale, Ria da farTo prezidentis, mTavrobisa da parlamentis uflebebsa da CarTulobis uzrunvelmyofi procesis garantire­ movaleobebs qveynis erovnuli usafrTxoebis konteqst­ ba. procesis formati imgvarad Camoyalibda, rom mas Si. saqarTvelos usafrTxoebis seqtoris funqcionirebas uzrunveleyo parlamentTan, arasamTavrobo organiza­ sxva sakanonmdeblo aqtebic aregulirebs. isini mijnaven ciebTan, partnior qveynebTan da akademiur wreebTan usafrTxoebasTan dakavSirebul kompetenciebs da maT komunikacia da am procesSi maT mier wvlilis Setana, sxvadasxva erovnul uwyebas Soris anawileben, aweseben aseve usafrTxoebis politikis dagegmvis procesis Ses­ uwyebaTaSorisi TanamSromlobis meqanizmebs koordini­ axeb sazogadoebis informirebulobis gazrda. rebuli politikis SemuSavebisa da politikis ganxorciel­ ebis mizniT, aseve usafrTxoebis seqtorSi uzrunvelyofen saTanado kontrolsa da balanss. 2.6. სტრატეგიული დოკუმენტები – დაგეგმვის დოკუმენტების იერარქია და შემუშავების პროცესი saqarTvelos aqvs ori fundamenturi strategiuli dokumenti, romlebic yvela saTanado uwyebis usafrTx­ oebis seqtorTan dakavSirebuli saqmianobis safuZvelia da erovnul doneze uzrunvelyofs saxelmZRvanelo princi­ pebsa da strategiul CarCos. esenia: saqarTvelos erovnu­ bolo 10 wlis ganmavlobaSi saqarTvelos erovnuli usa­ li usafrTxoebis koncefcia da saqarTvelos safrTxeebis frTxoebis sistema swrafad viTardeboda. xdeboda misi Sefasebis dokumenti. institucionalizacia. muSavdeboda Sesabamisi erovnuli kanonmdebloba, yalibdeboda saTanado struqturebi da saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefcia viTardeboda SesaZleblobebi. es procesebi paralelu­ erov nuli usafrTxoebis politikis saxelmZRvanelo rad mimdinareobda. miuxedavad imisa, rom aRniSnulTagan dokumentebis saTaveSia. igi gansazRvravs fundamentur arcerTi procesi dasrulebuli ar aris, saqarTvelos ukve erovnul Rirebulebebsa da interesebs, qveynis mdgradi aqvs qmedobaunariani usafrTxoebis sistema, romelsac ganviTarebis xedvas, safrTxeebs, riskebsa da gamowvevebs, - 38 - - 39 - aseve gansazRvravs erovnuli usafrTxoebis politikis ma cvlilebebma Secvala situacia da mTavrobas mianiWa ZiriTad mimarTulebebs. uflebamosileba, aRniSnuli dokumenti dasamtkiceblad saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefcia Sei­ prezidents warudginos. es cvlilebebi gulisxmobs, rom muSava erovnuli uSiSroebis sabWos aparatma Sesabamis saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumentis SemuSave­ saministroebTan TanamSromlobiT, ris Semdegad igi bis process mTavroba uxelmZRvanelebs. prezidentma warudgina parlaments, romelmac koncefcia siiTi Semadgenlobis umravlesobiT daamtkica. erovnuli usafrTxoebis mimoxilva konceptualuri da strategiuli dokumentebis paketis SemuSavebis procesia. saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumenti mimoix­ igi 2009 wels daiwyo. es procesi saqarTvelos kanonmde­ ilavs strategiul garemos momdevno ramdenime wlisTvis blobiT regulirebas saWiroebs. erovnuli usafrTxoebis da gansazRvravs safrTxeebsa da gamowvevebs, romelTa mimoxilvis amocana unda yofiliyo Tavdacvisa da usafrTx­ winaSec dgas saqarTvelo erovnuli usafrTxoebis kuTxiT. oebis sakiTxebTan dakavSirebiT Sesabamisi saxelmwifo es fundamenturi, konceptualuri dokumenti aanalizebs uwyebebis rolisa da pasuxismgeblobebis gansazRvra. safrTxeebis SesaZlo ganviTarebis scenarebs, maT albaTo­ erovnuli usafrTxoebis mimoxilva sam etapad unda basa da Sedegebs. dokumentiT gansazRvruli safrTxeebi da ganxorcielebuliyo: pirveli etapi gulisxmobda saqa­ gamowvevebi ar aris mxolod samxedro xasiaTis; isini Sei­ rTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciisa da saqa­ Zleba iyos sagareo­politikuri, socialur­ekonomikuri, rTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumentis adaptirebas, transnacionaluri, bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis. meore – uwyebebis doneze strategiebis SemuSavebas, xolo saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciasTan mesame – erovnuli usafrTxoebis strategiis SemuSavebas, erTad saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumenti romelic gansazRvravda erovnuli usafrTxoebis poli­ aris saxelmZRvanelo dokumenti uwyebebis doneze strate­ tikis mTavar prioritetebs da erTian erovnul strategias giisa da usafrTxoebis politikis SemuSavebis procesSi. misi SemuSavebisa da ganxorcielebisaTvis. mniSvnelobidan gamomdinare, yovelwliurad xdeba doku­ mentis safuZvliani analizi. erovnuli usafrTxoebis mimoxilva aris uwyebaTaSorisi procesi, romlis mizania isaxavs mTavrobis erTiani midgomis saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis dokuments amzadeb­ institucionalizacia saqarTvelos erovnuli usafrTx­ da erovnuli uSiSroebis sabWos aparati Sesabamis saminis­ oebis politikis SemuSavebisa da ganxorcielebis mizniT. troebTan TanamSromlobiT, ris Semdegac igi prezidentis erovnuli usafrTxoebis mimoxilvis farglebSi SemuSa­ brZanebulebiT mtkicdeboda. Tumca, „Tavdacvis dagegmvis vebuli dokumentebis erToblioba saqarTvelos usafrTx­ Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi bolo periodSi Setanil­ oebisa da suverenitetis uzrunvelyofis yovlismomcveli - 40 - - 41 - strategiis safuZvels unda qmnides. erovnuli usafrTxoe­ are politikur direqtivebze dayrdnobiT da saqarTvelos bis mimoxilvis procesi unda gamxdariyo CarCo usafrTxoe­ safrTxeebis Sefasebis dokumentiT gansazRvruli safrTx­ bis politikis dagegmvis, sajaro ganxilvebisa da monawile eebisa da gamowvevebis safuZvelze saqarTvelos erovnuli uwyebebis SesaZleblobebis ganviTarebisaTvis. samxedro strategia gansazRvravs SeiaraRebuli Zalebis samxedro miznebsa da amocanebs, aseve Tavdacvis principebs erovnuli usafrTxoebis strategia erovnuli usafrTx­ da saWiro samxedro SesaZleblobebs. oebis mimoxilvis procesSi SemuSavebuli saboloo doku­ saqarTvelos erovnuli samxedro strategia uzrun­ menti unda yofiliyo. es aris fundamenturi strategiuli velyofs damatebiT saxelmZRvanelo principebs Tavdacvis dokumenti, romelic aRiarebuli da regulirebuli unda seqtorSi politikis dagegmvisaTvis. strategiis anali­ iqnes saqarTvelos kanonmdeblobiT. zi da masSi, saWiroebisamebr, cvlilebebis Setana xdeba rogorc erovnuli usafrTxoebis mimoxilvis procesis yovelwliurad ganviTarebadi usafrTxoebis garemos Sesa­ saboloo Sedegma, erovnuli usafrTxoebis strategiam unda bamisad. „Tavdacvis dagegmvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi gamoasworos saqarTvelos usafrTxoebis sistemaSi arse­ bolo periodSi Setanili cvlilebebiT, miuxedavad imisa, buli xarvezebi da uzrunvelyos strategiuli saxelmZ­ rom prezidenti inarCunebs samxedro Zalebis umaRlesi Rvanelo principebi erovnuli usafrTxoebis politikis mTavarsardlis funqcias, prezidentis uflebamosileba, dagegmvisa da ganxorcielebis procesSi. daamtkicos saqarTvelos erovnuli samxedro strategia, erovnuli usafrTxoebis mimoxilvis dokumentis damt­ mTavrobas gadaeca. kiceba 2012 wlis bolosTvis iyo dagegmili, magram misi SemuSaveba jer ar dasrulebula. Tavdacvis strategiuli mimoxilva. Tavdacvis strate­ giuli mimoxilvis process Tavdacvis saministro xelmZ­ usafrTxoebis seqtoris maregulirebeli sxva strate- Rvanelobs. am procesis saboloo produqti – Tavdacvis giuli dokumentebia: saqarTvelos erovnuli samxedro strategiuli mimoxilvis dokumenti – iZleva im gzebisa strategia da Tavdacvis strategiuli mimoxilvis doku­ da saSualebebis srulyofil analizs, romlebic saqarT­ menti (Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumenti velos SeiaraRebuli Zalebis usafrTxoebis saWiroebebTan jer ar aris aRiarebuli da regulirebuli saqarTvelos adaptirebas uzrunvelyofs. dokumentSi mocemulia Sei­ kanonmdeblobiT). araRebuli Zalebis arsebuli SesaZleblobebis detaluri Sefaseba da gansazRvrulia naklovanebebi, romelTa aRmo­ saqarTvelos erovnuli samxedro strategia. saqarT­ fxvrac, erovnuli da saerTaSoriso saWiroebebis Sesabamis­ velos erovnuli usafrTxoebis koncefciidan gamomdin­ ad, aucilebelia Tavdacvis dagegmvis procesSi. - 42 - - 43 - Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumenti gansaz­ es sistema 1995 wlidan muSaobda. saqarTveloSi krizi­ Rvravs mokle­ da saSualovadian periodSi SeiaraRebuli sis marTvis yvelaze miRebuli praqtika iTvaliswinebda Zalebis struqturas, romelic Seesabameba erovnuli Tav­ erovnuli uSiSroebis sabWos mier warmoqmnili krizi­ dacvis moTxovnebs da uzrunvelyofs saerTaSoriso val­ sis politikur doneze ganxilvasa da analizs, ganxilvis debulebebis Sesrulebas. es aris saxelmZRvanelo doku­ Sedegebze dayrdnobiT krizisis marTvisaTvis saWiro Ron­ menti uwyebriv doneze sxvadasxva koncefciis, doqtrinis, isZiebebis gansazRvras da Sesabamisi uwyebebisaTvis maTi programisa da samxedro saxelmZRvanelos SemuSavebisaTvis. ganxorcielebis davalebas. Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumenti uwye­ erovnuli uSiSroebis sabWo krizisis marTvis sferoSi baTaSorisi TanamSromlobis Sedegia. am procesSi CarTuli mTavar subieqtad iyo miCneuli, Tumca ar arsebobda kri­ iyo samoqalaqo sazogadoeba, aseve gaTvaliswinebul iqna zisebis marTvis sistemis Camoyalibebisa da institucion­ natos eqspertTa rCevebi. Tavdacvis strategiuli mimox­ alizaciis strategiuli xedva da krizisul viTarebaSi ilvis dokuments prezidenti amtkicebs. moqmedebisaTvis formalizebuli saxelmZRvanelo wesebi. zemoT ganxiluli strategiuli dokumentebis gar­ erovnuli uSiSroebis sabWos krizisis marTvaSi CarTulo­ da, dagegmilia uwyebrivi donis dagegmvis dokumentebis bis xarisxi damokidebuli iyo prezidentis nebaze, romel­ (strategiebi) SemuSaveba. maT Sorisaa sagareo politikis ic am xarisxs sakuTari Sexedulebisamebr gansazRvravda. strategia, saqarTvelos saxelmwifo sazRvris marTvis erovnuli uSiSroebis sabWos aparati krizisis marTvis strategia, dazvervis koncefcia da kiberusafrTxoebis sferoSi sabWos mTavari mxardamWeris rols asrulebda. strategia. kanonmdeblobis Tanaxmad, aRniSnul samuSaos igi sakiTxs winaswar aanalizebda da erovnuli uSiSroebis organizebas uwevs erovnuli uSiSroebis sabWo. sabWos wevrebs gadawyvetilebis miRebisaTvis saWiro ana­ litikuri informaciiT uzrunvelyofda. gadawyvetilebis miRebis Semdeg sabWos aparati koordinacias uwevda uwye­ 2.7. კრიზისების მართვის სისტემა baTaSoris doneze mis ganxorcielebas. aRsaniSnavia, rom erovnuli uSiSroebis sabWos apar­ ats aRniSnuli funqciebis Sesasruleblad formaluri strategiuli koncefcia an politikis direqtivebi ar hqon­ saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis arqiteqturis da. garda amisa, sabWos ar hqonda saTanado instituciuri mixedviT, erovnuli uSiSroebis sabWos unda Seesrule­ mowyoba efeqtiani uwyebaTaSorisi koordinaciisaTvis. 2010 bina mTavari roli politikur doneze krizisis marTvis wels SemoRebuli uwyebaTaSorisi koordinaciis meqanizmi sferoSi. strategiuli dokumentebis SemuSavebisa da ganxilvisaTvis - 44 - - 45 - gamoiyeneboda, magram krizisis marTvis sferos TiTqmis saministro aris mTavari pasuxismgebeli organo oper­ ar exeboda. atiul doneze. specialuri da sagangebo RonisZiebebis 2009 wlidan saqarTvelom did britaneTTan daiwyo ormx­ rivi TanamSromlobis programa krizisis marTvis sfero­ Si. didi britaneTis mxares erovnuli uSiSroebis sabWos aparati krizisis marTvis saoperacio meqanizmebiT unda centri pasuxismgebelia erovnuli masStabiT krizisis marTvisaTvis operatiul doneze. misi funqciebi Sinagan saqmeTa saministros vebgverdze (www.police.ge) Semdegnairadaa gansazRvruli: uzrunveleyo. es sabWos aparats krizisis marTvis ufro specialuri da sagangebo RonisZiebebis centris ZalebiT efeqtiani uwyebaTaSorisi modeli Seqmnis saSualebas mis­ xorcieldeba saxelmwifo usafrTxoebis, suverenitetis da cemda. teritoriuli mTlianobis, pirobiTi sazRvrebis, sazoga­ praqtikaSi krizisebis marTvis sistema funqcionirebda doebrivi wesrigis, saministros obieqtebis, saqarTvelos da politikur doneze krizisis marTvaSi SezRudul Sede­ teritoriaze gamavali strategiuli milsadenebis, aseve gebs iZleoda. amave dros, mas hqonda SezRuduli strate­ gansakuTrebiT mniSvnelovan pirTa dacva, saministros giuli CarCo. amJamindeli sistemis erT­erTi mTavari nak­ operatiuli danayofebis Zalismieri uzrunvelyofa, birT­ lovaneba krizisis marTvasTan dakavSirebiT strategiuli vuli, radiaqtiuli nivTierebebis legaluri gadazidveb­ koncefciisa da dagegmvis dokumentebis arqonaa. is kontroli, Tavidan acileba, aRkveTa da usafrTxoebis arsebobs prezidentis brZanebuleba, romelic krizisis RonisZiebebSi monawileoba. saxeobebs da erovnuli donis krizisis dros pasuxismge­ SedarebisaTvis qvemoT ixileT estoneTis samaSvelo bel organoebs gansazRvravs. igi adgens krizisis marTvaSi samsaxurisa da samaSvelo sabWos ZiriTadi funciebi (www. CarTulobis ZiriTad wesebs uwyebaTaSoriso donisTvis rescue.ee): da zogad direqtivebs operatiuli donisTvis. estoneTis samaSvelo sabWo aris samTavrobo instituti, sxvadasxva saministro, kerZod, Sinagan saqmeTa saminis­ romelic Sinagan saqmeTa saministros iurisdiqciaSia da tro, Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis samin­ wamyvan rols asrulebs regionuli samaSvelo centrebis istro, regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis sagangebo da operatiuli marTvis momzadebis dagegmvis saministro, Tavdacvis saministro (erovnuli gvardiis kuTxiT. igi aseve pasuxismgebelia erovnuli samaSvelo departaments krizisebis umravlesobasTan mimarTebiT politikis ganviTarebisa da ganxorcielebisaTvis. mxolod mxardamWeris funqcia akisria), krizisis marTvis procesSi, krizisis tipidan gamomdinare, mTavar an mxar­ damWeris rols asrulebs. krizisebis umravlesobis SemTxvevaSi Sinagan saqmeTa - 46 - estoneTis samaSvelo samsaxuris saqmianobis ZiriTadi sferoebia: ƒ samaSvelo samuSaoebi; ƒ erovnuli xanZris usafrTxoebis zedamxedveloba; - 47 - ƒ krizisebis marTva; ƒ sagangebo situaciebis Tavidan acileba; ƒ feTqebadi masalebis gauvnebleba; ƒ cxeli xazis marTva. ofili arian saqarTvelos erovnuli krizisebis marTvis sistemaSi miRweuli progresis doniT. Tumca ar arsebobs formaluri erovnuli Tu saerTaSoriso Sefaseba ufro Zireuli analizisTvis, romelic saqarTvelos erovnuli krizisebis marTvis sistemis SesaZleblobebsa da funqcion­ samaSvelo sabWo warmoadgens estoneTs ormxriv da irebasTan iqneboda dakavSirebuli. mravalmxriv urTierTobebSi, romlebic dakavSirebulia samoqalaqo TavdacvasTan, da TanamSromlobs gaeros, evrokavSiris, natos da sxva Sesabamisi organizaciebis sagangebo situaciebis marTvisa da samoqalaqo Tavdacvis organoebTan. 2.8. ახალი საკონსტიტუციო ცვლილებებით განპირობებული გამოწვევები და რეკომენდაციები ubralo SedarebiT naTeli xdeba, rom specialuri da sagangebo RonisZiebebis centris funqciebi scdeba kri­ zisis marTvas. Tumca es funqciebi dokumentiT gansaz­ axali sakonstitucio cvlilebebis amoqmedebis Sedegad Rvruli ar aris. amitom gaurkvevelia, ras niSnavs krizisis mTavrobis (premier­ministrisa da ministrebis), rogorc marTvis funqciuri perspeqtiviT sityvebi „xorcieldeba aRmasrulebeli xelisuflebis umaRlesi organos ufle­ saxelmwifo usafrTxoebis, suverenitetis da teritori­ bamosileba prezidentis kompetenciis mniSvnelovani Sez­ uli mTlianobis, pirobiTi sazRvrebis, sazogadoebrivi Rudvis xarjze gaizarda. wesrigis ... dacva“, gansakuTrebiT im fonze, roca Sinagan usafrTxoebis seqtoris instituciuri reorganizaciis saqmeTa saministroSi arsebobs calke departamentebi, rom­ procesSi mTavari gamowvevaa erovnuli uSiSroebis sabWos lebic sazogadoebrivi wesrigis, sazRvris usafrTxoebis im funqciebisa da SesaZleblobebis saTanado gadanawileba, dacvisa da marTvis mimarTulebebiT muSaoben. romlebic uzrunvelyofs qmediT CarCos uwyebaTaSorisi saqarTveloSi operatiul doneze erovnuli krizisis marTvis sferoSi bevri ormxrivi da mravalmxrivi tren­ muSaobis efeqtiani koordinaciisaTvis, rac xels Seuwyobs mTavrobis erTiani midgomis institucionalizacias. ingi Catarda. es treningebi operatiul doneze samZebro ganaxlebuli instituciuri arqiteqtura erovnuli da samaSvelo operaciebTan, aseve uwyebaTaSoris TanamS­ uSiSroebis sabWos yvela funqcias unda moicavdes da im romlobasTan dakavSirebul sxvadasxva sakiTxs exeboda. uwyebebs unda gansazRvravdes, romlebic TiToeuli fun­ am treningebis Sesaxeb oficialuri gancxadebebis da maTi qciis SesrulebisaTvis iqnebian pasuxismgebeli. Sedegebis Sesabamisad, saerTaSoriso partniorebi kmay­ - 48 - „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ saqarTvelos - 49 - organul kanonSi iniciirebuli cvlilebebis Tanaxmad, sabWo saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefci­ is SemuSavebas aRar uxelmZRvanelebs da am dokumentze mxolod winadadebs SeimuSavebs. cvlilebebis proeqtis Tanaxmad, erovnuli uSiSroebis sabWos aseve CamoerTmeva sxva strategiuli dokumentebis SemuSavebisaTvis saWiro uwyebaTaSorisi koordinaciis meqanizmebis uflebamosileba. mas aRar eqneba ufleba, Camoayalibos uwyebaTaSorisi komisiebi an koordinacia 3. უსაფრთხოების სექტორში მიმდინარე ცვლილებები: მთავრობის დადგენილებით შექმნილი სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო gauwios maT muSaobas. erovnuli uSiSroebis sabWo ufle­ bamosili iqneba, koordinacia gauwios „samuSao jgufebis“ saqmianobas, Tumca es jgufebi proeqtSi dakonkretebuli axali sakonstitucio cvlilebebis amoqmedebis Sedegad ar aris. SemoTavazebuli cvlilebebis mixedviT, erovnuli prezidentis uflebamosileba Semcirda, mTavrobisa ki uSiSroebis sabWo aRarc saqarTvelos safrTxeebis Sefase­ gaizarda. amitom mniSvnelovania mTavrobis sistemaSi bis dokuments SeimuSavebs. usafrTxoebasTan dakavSirebuli axali meqanizmebisa da amasTanave, miuxedavad imisa, rom konstituciis Tanax­ dawesebulebebis Camoyalibeba. amiT aixsneba „saxelmwifo mad, prezidenti samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsarda­ usafrTxoebisa da krizisebis marTvis sabWos Seqmnisa da lia, prezidentis uflebamosileba, daamtkicos saqarT­ misi debulebis damtkicebis Sesaxeb“ saqarTvelos mTav­ velos erovnuli samxedro strategia, mTavrobas gadaeca. robis 2014 wlis 6 ianvris №38 dadgenilebiT mTavrobis vinaidan erovnuli usafrTxoebis mimoxilvis da Tav­ struqturaSi axali organoebis (saxelmwifo usafrTxoe­ dacvis strategiuli mimoxilvis procesebi kanonmde­ bisa da krizisebis marTvis sabWo, saxelmwifo usafrTx­ blobaSi asaxuli ar aris, ar arsebobs sakanonmdeblo oebisa da krizisebis marTvis sabWos aparati, krizisuli norma, romelic gansazRvravs, rogor unda warimarTos es situaciebis marTvis operatiuli centri) Seqmna. mTavrobis procesebi. arsebuli viTarebis gaTvaliswinebiT, dRevan­ struqturaSi usafrTxoebasTan dakavSirebuli axali fun­ deli praqtika SesaZlebels xdis Sesabamisi strategiuli qciisa da uflebamosilebis asaxvis cda misasalmebelia, da konceptualuri dokumentebis SemuSavebaSi samoqalaqo Tumca es cda efeqtiani da kanonis Sesabamisi unda iyos. sazogadoebisa da parlamentis CarTvas; amasTanave, sasur­ velia aRniSnuli procesis institucionalizacia. prezidentis uflebamosilebis Semcirebis Sedegad misi kompetenciebis didi nawili gadaeca mTavrobas, kolegi­ ur organos (da ara premierministrs). am pirobebSi bune­ - 50 - - 51 - brivia, rom usafrTxoebis axal arqiteqturaSi mTavrobam debulebis Tanaxmad, sabWo ZiriTadad mTavrobis wevreb­ mniSvnelovani funqcia SeiZina. axali funqciis Sesrule­ isagan Sedgeba. konstituciis mixedviT, mTavroba angar­ bas axali meqanizmi sWirdeba. saqarTvelos mTavrobis iSvaldebulia parlamentis winaSe, aRniSnuli debulebis 2014 wlis 6 ianvris №38 dadgenilebaSi Secdomaa is, rom me­3 muxlis me­5 punqtis Sesabamisad ki, sabWo angariSval­ dadgenilebiT damtkicebuli debulebiT saxelmwifo debulia premierministris winaSe. usafrTxoebisa da krizisebis marTvis sabWo moazrebu­ gasaTvaliswinebelia, rom kolegiur organos (mTav­ lia, rogorc premierministris saTaTbiro organo. ker­ robas) mis wevrTagan Semdgari, saTaTbiro sabWos tipis Zod, debulebis me­4 muxlis me­5 punqtSi aRniSnulia, rom struqturis Seqmna ar sWirdeba – mTavrobis wevrebi mTav­ sabWo SeimuSavebs rekomendaciebs gansaxilvel sakiTxebze robis sxdomaze an sxva formatSi (Tematuri sabWoebi da premier­ministris mier gadawyvetilebis misaRebad. usa­ komisiebi) urTierToben. prezidents saTaTbiro organo – frTxoebasTan dakavSirebul sakiTxebze premierministris erovnuli uSiSroebis sabWo – imitom sWirdeba, rom mTav­ aRniSnuli gadawyvetileba Sesabamisi normatiuli aqtiT roba misi kontrolis miRmaa. prezidenti ar aris kolegi­ unda gaformdes. „normatiuli aqtebis Sesaxeb“ saqarT­ uri organo da gadawyvetilebasac erTpirovnulad iRebs. velos kanonis Tanaxmad, saqarTvelos premierministrs ar amdenad, prezidents gadawyvetilebis misaRebad sakuTari, aqvs normatiuli aqtis gamocemis ufleba; premierministri kolegiuri, mTavrobasTan saTaTbiro formati sWirdeba. ar aris dasaxelebuli kanonis II TaviT gaTvaliswinebuli amis gaTvaliswinebiT, mTavrobis sistemaSi sabWos arse­ normatiuli aqtebis miRebis (gamocemis) uflebamosilebis boba saWiro ar aris, Tumca aucilebelia arsebobdes e. mqone organoebis CamonaTvalSi. saqarTvelos konstituci­ w. mxardamWeri aparati. es aparati mTavrobis sistemaSi is 79­e muxlis me­4 punqtis Sesabamisad, premierministri unda iyos, magram, vfiqrobT, igi kanoniT gansazRvruli mxolod individualur samarTlebriv aqts gamoscems. avtonomiiTa da mandatiT unda sargeblobdes. „saqarT­ „normatiuli aqtebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me­2 velos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da muxlis me­4 punqtis mixedviT, individualuri samarT­ saqmianobis wesis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni aris erTa­ lebrivi aqti erTjeradia. normatiuli aqti, individua­ derTi kanoni, romelic mTavrobas, mis institutebsa da luri samarTlebrivi aqtisagan gansxvavebiT, Seicavs misi organizebas Seexeba. am kanonis moqmedebis sferoSi ver mravaljeradi gamoyenebis qcevis zogad wess. amasTanave, xvdeba saxelmwifo usafrTxoebisa da krizisebis marT­ gasaTvaliswinebelia, rom konstitucia premierministrs vis sabWos debulebiT gaTvaliswinebuli sabWos aparati raime axal da usafrTxoebis TvalsazrisiT gansakuTrebul da krizisuli situaciebis marTvis operatiuli centri. uflebamosilebas ar aniWebs. swored amitom saWiroa „saqarTvelos mTavrobis struq­ saxelmwifo usafrTxoebisa da krizisebis marTvis sabWos - 52 - turis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb“ - 53 - saqarTvelos kanonSi cvlilebebis Setana, kerZod, kanonSi mTavrobis usafrTxoebasTan dakavSirebuli funqciisa da uflebamosilebis asaxva, aseve saxelmwifo usafrTxoebi­ sa da krizisebis marTvis sabWos aparatisa da krizisuli situaciebis marTvis operatiuli centris damoukidebel institutebad gansazRvra. 4. საკანონმდებლო მიმოხილვა 4.1. უსაფრთხოების სისტემის მთავარი ინსტიტუტები, მათი უფლებამოსილებები და ზედამხედველობის კანონით განსაზღვრული ჩარჩო Tanamedrove demokratiis standartebis Sesabamisi, mdgra­ di usafrTxoebis sistemis damkvidreba mkafiod Camoya­ libebuli normebisa da gamijnuli kompetenciebis, aseve zedamxedvelobis efeqtiani meqanizmebis gareSe SeuZle­ belia. saqarTvelos konstituciaSi arsebobda norma, romlis mixedviTac, mTavrobas ekrZaleboda samxedro, sapolicio da specialuri samsaxurebis funqciuri Tu instituciuri gaerTianeba. kerZod, konstituciis 78­e muxlSi miTiTebuli iyo: „akrZalulia samxedro Zalebis, saxelmwifo uSiSroeb­ isa da policiis uwyebaTa Serwyma an sxvagvari gaerTianeba“. es norma 2004 wlis Tebervlamde moqmedebda. institutebis kvlevaSi mocemuli kanonebis analizi da uaxloesi warsulis praqtika adasturebs, rom samxedro, sapolicio da usafrTxoebis uzrunvelyofis funqciebis mqone, efeqtiani kontrolis gareSe darCenili ramdenime - 54 - - 55 - uwyeba Tavisi qmedebiT gasuli iyo kanonis farglebidan1, turad „sazogadoebrivi usafrTxoebis samsaxuris Sesaxeb“ rac safrTxes uqmnis sazogadoebis ganviTarebis stabi­ saqarTvelos kanonSi aRniSnulia: „im sagamoZiebo da sap­ lurobasa da demokratias. roceso moqmedebaTa Catareba, romlebic zRudaven saqa­ „operatiul­samZebro saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos rTvelos konstituciiT gansazRvrul adamianis uflebebsa kanoni specialuri saqmianobis met­naklebad warmatebuli da Tavisuflebebs, daiSveba sasamarTlos motivirebuli zedamxedvelobis meqanizmebs gansazRvravs, magram sxva, gadawyvetilebiT, kanoniT dadgenili wesiT“. rogorc vxe­ specialuri kanonebi („saqarTvelos dazvervis samsax­ davT kanonis es norma mxolod sagamoZiebo da saproceso uris Sesaxeb“, „kontrdazverviTi saqmianobis Sesaxeb“, moqmedebebis sasamarTlo kontrols Seexeba. „sazogadoebrivi usafrTxoebis samsaxuris Sesaxeb“) da sapolicio da usafrTxoebis uzrunvelyofis funqcieb­ maTi gansxvavebuli normebi specialuri samsaxurebis is mkafio (yvelaze optimaluri – instituciuri) gamijvna, saqmianobis kanonierebaze efeqtiani zedamxedvelobis aseve zedamxedvelobis efeqtiani sistemisa da meqanizme­ ganxorcielebisaTvis Tavis aridebis saSualebas iZleva, bis SemuSaveba aris is, riTac unda daiwyos saqarTvelos radgan am kanonebiT saprokuroro zedamxedvelobisa da usafrTxoebis sistemis reforma. marTalia, bolo peri­ sasamarTlo kontrolis sagania specialuri samsaxurebis, odSi Sinagan saqmeTa saministros xelmZRvanelTa gad­ rogorc mxolod sagamoZiebo organoebis, saqmianoba da awyvetilebiT saministroSi ganxorcielda reforma, Tumca mxolod sagamoZiebo (da ara sadazvervo Tu kontrdazver­ kanonis normebi ucvleli darCa, aseve ar momxdara funqcieb­ viTi) moqmedebebi. is mkafio instituciuri Tu funqciuri gamijvna. vfiqrobT, „kontrdazverviTi saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos reformis momdevno etapi swored am sakiTxebs daeTmoba. kanonis Sesabamisad, „specialuri samsaxurebis kontrdaz­ verviTi saqmianoba ar aris saprokuroro zedamxedvelo­ bis sagani“. amasTanave, „saqarTvelos dazvervis samsax­ uris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis mixedviT, sadazvervo informaciis mopovebis meTodebi, taqtika da organizeba 4.2. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ar aris saprokuroro zedamxedvelobis sagani. specialuri samsaxurebis specialuri saqmianobis efeqtiani sasamarT­ saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro usafrTxoebis lo kontrolis minimaluri meqanizmebis ararsebobis das­ sistemis yvelaze mZlavri da farTo uflebamosilebebis mqone institutia, mis saqmianobaze efeqtiani zedamxed­ 1 Dealing with illegal surveillance material. Preliminary advice. By Thomas Hammarberg. EU Special Adviser on Legal and Constitutional Reform and Human Rights in Georgia: http://www. civil.ge/iles/iles/2013/AdviceIllegalRecordingsJuly2013.pdf - 56 - velobis ganxorcielebis meqanizmebi ki – winaaRmdegobrivi da instituciurad susti. - 57 - saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros kompetencias ganekuTvneba operatiuli, sadazvervo, kontrdazverviTi, departamenti saministros struqturuli qvedanayofia da uSualod Sinagan saqmeTa ministrs eqvemdebareba. sagamoZiebo, sapolicio, sazRvris dacvis, terorizmisa da saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro, rogorc trefikingis winaaRmdeg brZolis, saxanZro­samaSvelo da samTavrobo dawesebuleba, angariSvaldebulia mTavrobis e. w. lustraciis sakiTxebi. winaSe da eqvemdebareba administraciul Tu politikur saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro aris mTavari da warmmarTveli instituti iseTi mniSvnelovani mimar­ Tulebebis koordinaciaSi, rogorebicaa: terorizmisa da samTavrobo zedamxedvelobas. winaaRmdegobrivia saqarTvelos Sinagan saqmeTa samin­ istros sistemaze zedamxedvelobis sxva formebi. trefikingis winaaRmdeg brZola, radiaqtiuli nivTiere­ sxvadasxva kanonSi mocemuli debulebebi imis saSualebas bebis gadaadgileba, saxelmwifo sazRvris reJimis dadgena iZleva, rom kontrdazverviTi saqmianoba kanonis farglebs da dacva, saxelmwifo saidumloebis wesebis dadgena, dacva gascdes. da maTi dacvis kontroli. „kontrdazverviTi saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros kontrdazver­ kanonis Tanaxmad, kontrdazverviTi saqmianobis farglebSi vis departamentis kompetenciaa erTiani kontrdazverviTi ganxorcielebuli operatiulteqnikuri RonisZiebebi – saqmianobis organizeba da specialuri samsaxurebis saqmi­ faruli video da audioCawera, faruli kino­ da fotoga­ anobis koordinacia. amdenad, es specialuri samsaxurebi daReba, satelevizio kamerebis da sxva saxis eleqtronuli angariSvaldebuli arian mis winaSe. mowyobilobebis gamoyeneba – mosamarTlis brZanebas ar rogorc aRvniSneT, saqarTvelos Sinagan saqmeTa samin­ saWiroebs. am kanoniT sasamarTlo kontrolis sferoSi istros kompetenciis sfero sadazvervo saqmianobasac mxolod eleqtronuli TvalTvali da safosto korespond­ moicavs, Tumca, kontrdazverviTi saqmianobisagan gansx­ enciis kontrolia datovebuli. yuradReba unda gamaxvil­ vavebiT, sadazvervo saqmianobaSi igi dazvervis sistemis des imaze, rom kanonis es norma vrceldeba ara mxolod mTavari organos – dazvervis samsaxuris – regulaciebs Sinagan saqmeTa saministroze, aramed kontrdazverviTi eqvemdebareba. saqmianobis ganmaxorcielebel yvela struqturaze, maT sadazvervo da kontrdazverviTi funqciisa Tu saqmi­ anobis meTodebis identurobis pirobebSi amgvari siste­ Soris, dazvervis samsaxurze da Tavdacvis saministros uflebamosil struqturebze. muri winaaRmdegoba araefeqtian marTvas ganapirobebs, miT „kontrdazverviTi saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos umetes, imis gaTvaliswinebiT, rom dazvervis samsaxuri kanonis mixedviT, specialuri samsaxurebis (maT Soris, damoukidebelia da eqvemdebareba mxolod premier­minis­ Sinagan saqmeTa saministros) kontrdazverviTi saqmianoba trs, xolo Sinagan saqmeTa saministros kontrdazvervis ar aris arc saprokuroro zedamxedvelobis sagani. - 58 - - 59 - „sazogadoebrivi usafrTxoebis samsaxuris Sesaxeb“ da safrTxis Semcveli, radiaciuli nivTierebebis gadaadg­ saqarTvelos kanonSi miTiTebulia, rom sasamarTlo kon­ ilebis kontrolTan dakavSirebuli saqmianoba, teroriz­ trolisa da saprokuroro zedamxedvelobis sagania Sinagan mis winaaRmdeg brZola, sahaero sivrcis maregulirebeli saqmeTa saministros mier Catarebuli mxolod sagamoZiebo normebis dadgenaSi monawileoba da marTva. da saproceso moqmedebebi. Tavdacvis marTvis TvalsazrisiT saqarTvelos Tav­ aRniSnuli normebis analizis Sedegad SeiZleba davas­ dacvis saministro pasuxismgebelia iseTi mniSvnelovani kvnaT, rom saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros (aseve­ dokumentebis SemuSavebisaTvis, rogorebicaa Tavdacvis usafrTxoebis sistemis sxva specialuri samsaxurebis) dagegmvis debuleba, Tavdacvis dagegmvis saxelmZRvanelo, saqmianobis efeqtiani kontrolis erTaderT meqanizmad samxedro ganviTarebis programebi. saqarTvelos parlamentis ndobis jgufis meSveobiT kon­ troli rCeba. saqarTvelos Tavdacvis saministro, rogorc samTav­ robo dawesebuleba, eqvemdebareba mTavrobis kontrols, Tumca, misi samxedro specifikis gaTvaliswinebiT, igi 4.3. საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო angariSvaldebulia prezidentis, rogorc saqarTvelos samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsardlis, da misi saTaT­ biro organos – erovnuli uSiSroebis sabWos – winaSe. saqarTvelos Tavdacvis saministros sadazvervo, saqarTvelos usafrTxoebis sistemis mniSvnelovani insti­ kontrdazverviTi da operatiuli saqmianoba da maTi gan­ tutia saqarTvelos Tavdacvis saministro, romelic aris maxorcielebeli struqturebi efeqtiani sasamarTlo, saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis saxelmwifo marTvis saprokuroro da saparlamento kontrolis meqanizmebis organo. Tavdacvis saministro pasuxismgebelia SeiaraRe­ gareSe rCeba. amaze saqarTvelos Sinagan saqmeTa saminis­ buli Zalebis momzadebisaTvis, ganviTarebisa da dakisre­ tros mimoxilvis nawilSi iyo saubari. buli amocanebis SesrulebisaTvis. saqarTvelos Tavdacvis saministros aRniSnuli, umTavr­ esi funqciis garda, sxva uflebamosilebebic aqvs. misi kom­ petencia sxvadasxva kanoniT aris gafarToebuli. Tavdacvis 4.4. საქართველოს დაზვერვის სამსახური saministros sistemis kompetencias ganekuTvneba operati­ uli, sadazvervo, konstrdazverviTi, sagamoZiebo, samar­ saqarTvelos dazvervis samsaxuri axorcielebs sadazver­ TaldacviTi, sazRvris dacvasTan, SeiaraRebis, samxedro vo da sagareo kontrdazverviT saqmianobas rogorc saqa­ daniSnulebis teqnikis, ormagi daniSnulebis produqciis rTvelos teritoriaze, ise misi farglebis gareT. garda - 60 - - 61 - amisa, saqarTvelos dazvervis samsaxuri aris saqarTvelos sistemisa da erovnuli uSiSroebis sabWos reformireb­ dazvervis sistemis mTavari organo da pasuxismgebelia isas mTavrobis sistemaSi kanoniT Seiqmnas avtonomiuri sistemis saqmianobis koordinaciisaTvis. saqarTvelos struqtura, romelic uzrunvelyofs mTavrobis efeqtian dazvervis samsaxuri terorizmis winaaRmdeg brZolis monawileobas usafrTxoebis axal arqiteqturaSi. sistemis mniSvnelovani nawilia. sadazvervo da kontrdazverviTi saqmianobisa da dawese­ saqarTvelos dazvervis samsaxuri uzrunvelyofs bulebebis efeqtiani saparlamento, saprokuroro Tu erovnuli sadazvervo programis SemuSavebas, romlis sasamarTlo kontrolis zemoaRniSnuli sisusteebi saqa­ safuZvelia saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncef­ rTvelos dazvervis sistemasa da dazvervis samsaxursac cia. erovnuli sadazvervo programa sadazvervo saqmianobis axasiaTebs. aseve aRsaniSnavia, rom, „saqarTvelos dazver­ miznebs, mimarTulebebsa da prioritetebs gansazRvravs, vis samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Sesabamisad, mas amtkicebs saqarTvelos premier­ministri. sadazvervo informaciis mopovebis meTodebi, taqtika da „sadazvervo saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis organizebac ar aris saprokuroro zedamxedvelobis sagani. Sesabamisad, saqarTvelos dazvervis sistemis funqcioni­ martivad rom vTqvaT, informaciis mopovebisas iZulebis rebaze samsaxurebriv zedamxedvelobas axorcielebs saqa­ gamoyeneba Tu kanonis sxvagvarad darRveva efeqtiani kon­ rTvelos premier­ministri. es imas niSnavs, rom dazvervis trolis gareSe rCeba, xolo ukanono gziTa da meTodebiT sistemis yvela institutis (maT Soris, Sinagan saqmeTa mopovebuli informacia SesaZlebelia specialurma samsax­ saministros da Tavdacvis saministros) samsaxurebrivi urebma da sagamoZiebo organoebma gamoiyenon, rac ar aris zedamxedveloba premier­ministris (da ara mTavrobis) demokratiuli standarti. aRniSnul kanonSi, aseve „sadaz­ personaluri diskreciaa. axali sakonstitucio modeliT vervo saqmianobis Sesaxeb“ da „kontrdazverviTi saqmiano­ prezidentis uflebamosilebis SemcirebiT instituciurad bis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonebSi arsebuli analogiuri gaZlierda mTavroba. amdenad, sazedamxedvelo meqaniz­ normebi mniSvnelovan safrTxeebs Seicavs da maTi Secv­ mebis SemuSavebisas mTavrobis instituciuri roli unda la sagangebo msjelobis sagani unda gaxdes, miT umetes, gaizardos. resursebisa da SesaZleblobebis kuTxiT gasaT­ rom uaxloes warsulSi iyo specialuri samsaxurebis mier valiswinebelia faqtobrivi mdgomareobac: premier­minis­ informaciis ukanonod mopovebis mZime SemTxvevebi. tris, rogorc mTavrobis meTauris, saqmianobis xelSewyo­ saqarTvelos dazvervis samsaxuris saqmianobis sapar­ bas uzrunvelyofs mTavrobis kancelaria, romelsac arc lamento kontrolis mniSvnelovani da efeqtiani sakanon­ samarTlebrivad da administraciulad da arc praqtiku­ mdeblo instrumentia saqarTvelos parlamentis ndobis lad ar SeuZlia am mniSvnelovani funqciis Sesruleba. es jgufis meSveobiT kontroli. garemoeba kidev erTi argumentia imisa, rom usafrTxoebis - 62 - - 63 - kontrdazverviTi saqmianobis proceduruli cvli­ 25­e da 27­e muxlebis Sesabamisad, sasamarTlo kontrolsa lebebi. da saprokuroro zedamxedvelobas mxolod operatiul­te­ saqarTvelos mTavrobis 2013 wlis 17 dekembris №343 („kon­ niSnuli dadgenilebebiT gaTvaliswinebuli qmedebebi ki trdazverviTi saqmianobis ganmaxorcielebel specialur ar aris operatiul­teqnikuri RonisZiebebi. qnikuri RonisZiebebi eqvemdebareba, mTavrobis zemoaR­ samsaxurebs, agreTve saxelmwifo xelisuflebis sxva orga­ gasaTvaliswinebelia, rom saqarTvelos konstituciiT noebs Soris saxelmwifo usafrTxoebis uzrunvelyofis garantirebuli uflebebis SezRudva dasaSvebia mxolod interesebidan gamomdinare informaciis gacvlisa da sain­ parlamentis mier miRebuli kanoniT da sasamarTlos formacio bankis warmoebis wesis Sesaxeb“) da №344 („qveyana­ monawileobiT. mTavrobis dadgenileba ki ar aris kanoni, Si erTiani kontrdazverviTi saqmianobis organizaciis da anu gansaxilvel SemTxvevaSi SesaZlebelia konstituci­ specialuri samsaxurebis saqmianobis koordinaciis wesis is sawinaaRmdegod da sasamarTlos monawileobis gareSe Sesaxeb“) dadgenilebebis Tanaxmad, yvela sajaro dawese­ ganxorcieldes Careva pirad, profesiul Tu komerciul buleba, rogorc specialuri samsaxurebi, ise saxelmwifo saqmianobaSi an cxovrebaSi, Seilaxos saidumloebis dacvis xelisuflebis sxva organoebi, valdebuli arian, Sinagan ufleba. saqmeTa saministros kontrdazvervis departaments miRe­ saqarTvelos mTavrobis 2013 wlis 17 dekembris №343 bisTanave srulad miawodon „erTiani kontrdazverviTi dadgenilebiT damtkicebuli „erTiani kontrdazverviTi saqmianobis informaciuli uzrunvelyofis cnobaTa nusx­ saqmianobis informaciuli uzrunvelyofis cnobaTa nusx­ iT“ gaTvaliswinebuli nebismieri informacia. amasTanave, iT“ gaTvaliswinebulia cnobebi, romlebic gansxvavebuli kontrdazvervis departamentis moTxovnis SemTxvevaSi es interpretaciisa Tu gagebis saSualebas iZleva. „informa­ dawesebulebebi valdebuli arian, aseve dauyovnebliv da cia jaSuSobis niSnebis gamovlenis Sesaxeb“, „informacia srulad gadascen mas damatebiTi informacia. saqarTvelos moqalaqis ucxo qveynis an ucxoeTis organ­ aRniSnuli normebi ewinaaRmdegeba informaciis Tavisu­ izaciis samxedro samsaxurSi Sesvlis Sesaxeb“, „monaceme­ flebis, piradi, komerciuli Tu profesiuli saidumloebis, bi separatistebTan TanamSromlobis Sesaxeb“ ver iqneba aseve pirad cxovrebaSi Caurevlobis fuZemdeblur, saer­ erTgvarovnad gagebuli garemosa da bunebrivi resursebis TaSoriso aqtebiT dacul da saqarTvelos konstituci­ dacvis saministros, saxelmwifo servisebis ganviTarebis iT aRiarebul principebs, radganac zemoxsenebuli val­ saagentos raionuli ganyofilebebisa da Sinagan saqmeTa debulebis Sesruleba ar eqvemdebareba efeqtian sasamarT­ saministros kontrdazvervis departamentis an maT Tan­ lo kontrols da saprokuraturo zedamxedvelobas. „kon­ amSromelTa mier. saqarTvelos konstituciiT gaTval­ trdazverviTi saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis iswinebulia ormagi moqalaqeoba. amdenad, ormagi moqa­ - 64 - - 65 - laqeobis mqone piris mier Tavisi pirveladi moqalaqeobis saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, arsebobs qveyanaSi savaldebulo samxedro samsaxuris gavla Sesa­ sabiujeto kontrolis 2 forma: Zlebelia misi, rogorc saqarTvelos moqalaqis, uflebebis SezRudvis safuZveli gaxdes. saqarTvelos kanonmdebloba­ a) saxelmwifo biujetiT damtkicebuli Tanxebis xarjvis Si termini „separatisti“ ganmartebuli ar aris. amitom kontroli (e. w. postfaqtum kontroli), romelsac sax­ SesaZlebelia es cneba farTod iqnes gagebuli (magaliT­ elmwifo auditis samsaxuri axorcielebs; ad, separatistebad SeiZleba miCneul iqnes ara mxolod okupirebul teritoriebze arsebuli e. w. administraciuli b) biujetSi Tanxebis asaxvasa da biujetis damtkicebaSi dawesebulebebi, aramed iq mcxovrebTa sazogadoebrivi, CarTuloba da monitoringi (e. w. winaswari kontroli), axalgazrduli Tu saTemo gaerTianebebic) da SeizRudos romelic biujetis proeqtis Sedgenisas da damtkice­ saqarTvelos moqalaqeTa Tu saqarTvelos teritoriaze bisas xorcieldeba. am process finansTa saministro, mcxovreb ucxoelTa da moqalaqeobis armqone pirTa ufle­ mTavroba da parlamenti warmarTaven. bebi. aRmasrulebeli xelisuflebis dafaruli da specia­ luri programebis monitoringi efeqtiani ver iqneba, Tu 4.5. საქართველოს პარლამენტის ნდობის ჯგუფი kontrolis orive forma ar iarsebebs, radgan maSin, roca xarjebi da saqmianoba sajaroa, informaciis mopovebasa da monitorings sxva sazogadoebrivi institutebi axorciel­ eben, specialuri programebis SemTxvevaSi ki informacia aRmasrulebeli xelisufleba usafrTxoebis uzrunvel­ sajaro ar aris da SesaZloa TviT umaRlesi politikuri sayofad Tavis saqmianobas warmarTavs rogorc sajaro, Tanamdebobis pirebisTvisac ki ar iyos xelmisawvdomi. ise specifikuri da dafaruli meTodebiT. am saqmianobi­ swored aRniSnuli, umniSvnelovanesi funqcia akisria saTvis saWiro Tanxebi saxelmwifo biujetidan gamoiyofa. da gansakuTrebuli kompetencia aqvs miniWebuli saqarT­ sabiujeto gamWvirvalobisa da usafrTxoebis interesebis velos parlamentis ndobis jgufs – parlamentis wevrTa gaTvaliswinebiT, saWiroa aRmasrulebeli xelisuflebis mcire, magram warmomadgenlobiT jgufs. ndobis jgufis institutebis dafaruli saqmianobis kontroli, upirve­ mobilurobisaTvis kanoniT gansazRvrulia, rom ndobis lesad – sabiujeto zedamxedvelobis TvalsazrisiT. jgufSi sul 5 wevria, magram informaciis xelmisawvdomobisa da politikuri TanamonawileobisaTvis uzrunvelyofilia jgufSi saparlamento umciresobis warmomadgenlis Seyvana. - 66 - - 67 - ndobis jgufisTvis, parlamentis komitetebisagan parlamentis gansaxilveli sakiTxi, romelic ganekuTvne­ gansxvavebiT, gansazRvrulia pirobebi, romelTa dak­ ba ndobis jgufis kompetencias, saWiroebs ndobis jgufis mayofileba iZleva jgufSi gawevrebis saSualebas: daskvnas. amdenad, saxelmwifo biujetiT gaTvaliswinebul yvela specialur programas da mis finansur nawils ndobis a) ndobis jgufis wevri mxolod Tavdacvisa da uSiSroebis komitetis wevrTagan unda SeirCes; jgufis mxardaWera sWirdeba. biujetis damtkicebis Semdeg mTavrobis warmomadgen­ lebi valdebuli arian, weliwadSi erTxel mainc waradginon b) ndobis jgufis wevrobis kandidati Tanaxma unda iyos saqmianobis angariSi parlamentSi, ndobis jgufis moTx­ jgufSi gawevrebaze da saxelmwifo saidumloebis ovnis SemTxvevaSi ki SesaZlebelia samTavrobo instituteb­ dacvasTan dakavSirebuli valdebulebebis Sesrulebaze; ma angariSi an informacia ufro xSiradac waradginon. Tu ndobis jgufi Tavisi mandatis farglebSi saeWvo g) ndobis jgufis wevrobis kandidatma specialuri Semow­ qmedebas an garemoebas aRmoaCens, mas SeuZlia mTavrobisa meba unda gaiaros da masze dadebiTi daskvna unda gaices. Tu sagamoZiebo organoebis winaSe dasvas rogorc adminis­ traciuli, ise sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis „ndobis jgufis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis mixedviT, sakiTxi. Tuki es meqanizmi araefeqtiani an uSedego aRmoC­ saxelmwifo biujetis ganxilvisas, rodesac parlamentsac nda, ndobis jgufs SeuZlia konkretuli Tanamdebobis ki ar waredgineba informacia specialuri programebis piris qmedebebis Sesaswavlad saqarTvelos parlaments da am mizniT gansazRvruli Tanxebis Sesaxeb, es informa­ sagamoZiebo komisiis Seqmnis iniciativa warudginos, rac cia ndobis jgufs unda waredginos. igi Tavis daskvnebs SeiZleba Tanamdebobrivi da sisxlissamarTlebrivi pasux­ specialuri programebis da saxelmwifo biujetSi am ismgeblobis sakiTxis dasmiT dasruldes. programebisaTvis gasaTvaliswinebeli Tanxebis Sesaxeb warudgens parlamentis safinanso­sabiujeto komitets. es zedamxedvelobis umniSvnelovanesi meqanizmia, rad­ gan parlamentis uflebamosil warmomadgenlebs sruli informacia miewodebaT. maT aqvT saSualeba, ganixilon konkretuli sakiTxebi, mTavrobasTan gamarTon debate­ bi dagegmil specialur programebTan dakavSirebiT, ar daeTanxmon mas, an moiTxovon maTSi koreqtivebis Setana, an gascen uaryofiTi daskvna. - 68 - - 69 - aseve xangrZlivi ekonomikuri krizisi, romelmac finansuri saxsrebis mwvave deficiti gamoiwvia. 2002 wels saqarTvelos Tavdacvis saministros biujeti mxolod 75 milion lars Seadgenda, rac saministros struqturebisa da SeiaraRe­ 5. უსაფრთხოების სექტორის უწყებების ინსტიტუციური მიმოხილვა buli Zalebis realur aRmSeneblobasa da ganviTarebas mniSvnelovnad zRudavda. aRsaniSnavia isic, rom 1994­1998 wlebSi saqarTvelos Tavdacvis saministros yofili sabWoTa da Semdgom rusi 5.1. თავდაცვის სამინისტრო oficeri, vardiko nadibaiZe, xelmZRvanelobda. misi min­ istrobis periodSi saqarTvelos Tavdacvis sistemisa da SeiaraRebuli Zalebis sabWoTa jaris tradiciebisagan gaT­ 5.1.1. შესავალი saqarTvelos Tavdacvis saministros Seqmna jer kidev 1990 wlis Semodgomaze daiwyo, rodesac mravalpartiu­ li, demokratiuli arCevnebis Sedegad xelisuflebaSi damoukideblobis mopovebaze orientirebuli politi­ kuri gaerTianeba movida. 1991 wels momxdari samxedro gadatrialebis gamo Tavdacvis saministros Camoyalibeba Seferxda. Semdeg es procesi spontanurad da fragmentu­ lad mimdinareobda. Tavdacvis uwyebis mizanmimarTul da gegmazomier gan­ viTarebas xels uSlida qveyanaSi arsebuli qaosuri sit­ uacia, romelic mniSvnelovani gavlenis mqone ramdenime TviTkontrolirebadi SeiaraRebuli formirebis arse­ bobam da afxazeTisa da cxinvalis regionebSi ruseTis mier inspirirebulma separatistulma konfliqtebma ganapiroba. ganviTarebis Semaferxebeli mniSvnelovani faqtori iyo - 70 - avisufleba da modernizacia naklebad prioritetuli iyo. Tavdacvis sistemis araefeqtianobis mTavari mizeze­ bi wlebis ganmavlobaSi iyo da nawilobriv dResac aris: samTavrobo uwyebis xelmZRvanelis mier misi erTpirovnuli marTvis qveyanaSi farTod fexmokidebuli mavne kultura, erovnuli Tavdacvis dagegmvisa da marTvis arasakmarisi institucionalizacia, kadrebis wvrTna­ganaTlebis da adamianuri resursebis marTvis sistemis SezRuduli efeq­ tianoba. am mizezebis gamo saTanadod ver iqna gamoyenebu­ li damoukideblobis aRdgenis Semdeg pirvel aTwleulSi dagrovili Tavdacvis saministros marTvis da SeiaraRe­ buli Zalebis sabrZolo gamocdilebac. yovelive zemoaRniSnulma ganapiroba is, rom sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg pirvel aTwleulSi saqarTve­ lom faqtobrivad dakarga is dro, romelic zogierTma postsabWoTa qveyanam, gansakuTrebiT – baltiispireTis samma respublikam, nayofierad gamoiyena erovnuli Tav­ dacvis sistemis reformirebisa da transformaciisaTvis. - 71 - 2002 wels aSS­is mTavrobis daxmarebiT daiwyo „wvrTnisa 5.1.2. არსებული გამოწვევები da aRWurvis programa“ (GTEP), romlis farglebSic Catarda saStabo da taqtikuri wvrTnebi. Tanamedrove samxedro zemoaRniSnuli warmatebuli reformirebis procesis standartebis Sesabamisad gaiwvrTna da aRiWurva saqa­ miuxedavad, kidev bevria gasakeTebeli Tavdacvis sistemis rTvelos SeiaraRebuli Zalebis ramdenime qveiTi batal­ ganviTarebisa da institucionalizaciisaTvis. Tavdacvis ioni. aRsaniSnavia, rom programis biujeti saqarTvelos politikis dagegmvis, ganxorcielebisa da gadaxedvis Sida Tavdacvis 2002 da 2003 wlebis biujetebs aRemateboda. regulaciebiT gansazRvruli, arsebuli meqanizmebis sru­ „wvrTnisa da aRWurvis programa“ 2004 wels dasrulda. lad amoqmedeba, maTze dafuZnebuli samuSao kulturis 2005 wlidan mas Caenacvla „saqarTvelos usafrTxoebis danergva da am meqanizmebis srulyofa kvlav Tavdacvis da stabilurobis SenarCunebis programa“, romlis far­ uwyebis erT­erTi mTavari gamowvevaa. glebSic gagrZelda qarTuli armiis qvedanayofebisa da saStabo elementis wvrTna da aRWurva. mniSvnelovan problemad rCeba Tavdacvis saministrosa da SeiaraRebuli Zalebis marTvis zedmeti centralize­ zemoaRniSnulma orma programam umniSvnelovanesi roli bac. Tavdacvis saministros axlandeli xelmZRvanelobis Seasrula saqarTvelos SeiaraRebul ZalebSi dasavluri gamokveTili keTili nebis miuxedavad, decentralizacia samxedro standartebis damkvidrebaSi da Tanamedrove duned mimdinareobs. amis erT­erTi umniSvnelovanesi mize­ qarTuli jaris aRmSeneblobaSi. am programebTan erTad, zia rogorc kadrebis nakleboba, ise Tavdacvis dagegmvisa aSS­is da evropis partniori qveynebis mravalmxrivi dax­ da marTvis qvesistemebis danergvisa da ganviTarebis neli marebis Sedegad moxerxda Tavdacvis dagegmvisa da marTvis, tempi. samxedro personalis marTvisa da wvrTna­ganaTlebis siste­ saministros xelmZRvanelobis damsaxurebad unda iqnes mebis Camoyalibeba da nawilobrivi institucionalizacia. miCneuli isic, rom mniSvnelovnad gaizarda Tavdacvis SemuSavda Tavdacvis seqtoris saxelmZRvanelo dokumen­ uwyebis saqmianobis gamWvirvaloba da Tavdacvis seqto­ tebi da maTi ganxorcielebis monitoringis meqanizmebi. ris saxelmZRvanelo dokumentebis SemuSavebaSi samoqa­ natos egidiT mimdinare da saerTaSoriso koaliciur laqo sazogadoebis CarTuloba. imedia, rom es procesebi antiteroristul operaciebSi monawileobisas dagrovilma institucionalurad gamyardeba, raTa maTi sicocxlisuna­ gamocdilebam mniSvnelovnad gazarda saqarTvelos Sei­ rianoba aRar iyos damokidebuli uwyebis xelmZRvanelobis araRebuli Zalebis natosTan Tavsebadoba da kidev ufro keTil nebaze. daaaxlova erovnuli Tavdacvis sistema Tanamedrove stan­ dartebTan. - 72 - - 73 - 5.1.3. თავდაცვითი საქმიანობის საკანონმდებლო ჩარჩო ƒ teritoriebisa da komunikaciebis TavdacviTi miz­ nebisaTvis momzadebas; saqarTvelos konstituciis 98­e muxlis mixedviT, Tav­ dacviTi omi saqarTvelos suverenuli uflebaa da qveynis damoukideblobis, suverenitetisa da teritoriuli mTlianobis dasacavad, agreTve saerTaSoriso valdebule­ ƒ saxelmwifo saidumloebis dacvis uzrunvelyofas; ƒ samxedro mecnierebis ganviTarebas; ƒ saxelmwifos Tavdacvis mizniT saerTaSoriso Tan­ amSromlobas. baTa Sesasruleblad saqarTvelos hyavs samxedro Zalebi. imave muxlSi aRniSnulia, rom samxedro Zalebis saxeobebi da Semadgenloba ganisazRvreba kanoniT, samxedro Zalebis struqturas amtkicebs saqarTvelos prezidenti, raode­ 5.1.4. თავდაცვის სამინისტროს დანიშნულება, ძირითადი ამოცანები და ფუნქციები nobas ki erovnuli uSiSroebis sabWos wardginebiT – par­ lamenti siiTi Semadgenlobis umravlesobiT. „saqarTvelos Tavdacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni TavdacviTi saqmianobis CarCos ayalibebs. „saqarTvelos Tavdacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me­9 muxlis mixedviT, saqarTvelos Tavdacvis saministro aris saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis saxelmwifo marTvis organo da pasuxismgebelia maT momzadebaze, ganviTare­ kanonis mixedviT, Tavdacva moicavs: ƒ samarTlebriv regulirebas Tavdacvis sferoSi; ƒ omis safrTxis prognozirebasa da Sefasebas; ƒ samxedro Zalebis aRmSeneblobas, momzadebas da sabrZolo mzadyofnas; ƒ iaraRis, samxedro teqnikis warmoebas da mis gaum­ jobesebas; baze da maTTvis dakisrebuli TavdacviTi amocanebis Ses­ rulebaze. saqarTvelos Tavdacvis saministro aris saqarTvelos konstituciis, „saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb“ saqarT­ velos kanonis Sesabamisad Seqmnili aRmasrulebeli xelisu­ ƒ qveynis ekonomikis, saxelmwifo xelisuflebisa da flebis dawesebuleba, romelic moqmedi kanonmdeblobiT adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis, sawar­ saxelmwifo politikis ganxorcielebas Tavdacvis sfero­ moebis, organizaciebisa da mosaxleobis samobiliza­ Si. Tavdacvis saministro axorcielebs saqarTvelos Sei­ cio mzadyofnas; araRebuli Zalebis aRmSeneblobas, uzrunvelyofs mudmiv ƒ samobilizacio materialur faseulobaTa maragis Seqmnas; ƒ Tavdacvis RonisZiebaTa dagegmvas da ganxorcielebas; - 74 - miniWebuli uflebamosilebis farglebSi uzrunvelyofs sabrZolo da samobilizacio mzadyofnas, ganamtkicebs brZolisunarianobas, igeriebs qveynis damoukideblobis nebismier xelyofasa da SesaZlo agresias. - 75 - Tavdacvis saministros xelmZRvanelobisa da marTvi­ saTvis pasuxismgebelia Tavdacvis ministri. igi saxelm­ SeTanxmebaTa Sesabamisad samxedro TanamSromlobis ganxorcieleba. wifo­politikuri Tanamdebobis piria. ministri angariS­ valdebulia saqarTvelos prezidentis – saqarTvelos samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsardlis – da saqarT­ velos mTavrobis winaSe. Tavdacvis saministros ZiriTad funqciebs Sorisaa: ƒ SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo momzadebis, sabrZo­ lo mzadyofnisa da brZolisunarianobis amaRleba; Tavdacvis saministro sakuTar saqmianobas warmarTavs ƒ SeiaraRebuli Zalebis operatiuli, sabrZolo mza­ saqarTvelos konstituciis, saerTaSoriso samarTlebrivi dyofnaSi moyvanis, samobilizacio Zalebis saxeobaTa aqtebis, „saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamo­ gamoyenebis gegmebis gansazRvra; silebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis, ƒ saqarTvelosa da sazRvargareTis qveynebSi samxed­ „Tavdacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis, saqarTvelos ro­politikuri mdgomareobis analizi da misgan prezidentis brZanebulebebisa da gankargulebebis, saqa­ gamomdinare misaReb gadawyvetilebaTa momzadeba; rTvelos mTavrobisa da premier­ ministris samarTlebrivi ƒ SeiaraRebuli Zalebis samxedro teqnikiT, SeiaraRe­ aqtebis, Tavdacvis saministros debulebisa da Tavdacvis biT, aRWurvilobiT, sabrZolo masalebiTa da sxva ministris samarTlebrivi aqtebis safuZvelze. samxedro qonebiT uzrunvelsayofad SekveTebis momzadeba da maTi Sesrulebis kontroli; Tavdacvis saministros ZiriTadi amocanebia: ƒ saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis aRmSenebloba; ƒ saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis mudmivi mzad­ yofna sabrZolo amocanebis Sesasruleblad; ƒ saqarTvelos umaRlesi sakanonmdeblo da aRmasrule­ beli xelisuflebis mier miRebul politikur gad­ awyvetilebaTa samxedro uzrunvelyofa; ƒ Seqmnili samxedro­politikuri mdgomareobidan gamomdinare, omis saSiSroebis gansazRvra; ƒ SeiaraRebuli Zalebis operatiul­strategiuli mowyobis gansazRvra; ƒ saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebaTa da - 76 - ƒ evropaSi SeiaraRebis kontrolis, uSiSroebis zome­ bis ganmtkicebis Sesaxeb xelSekrulebaTa ganxor­ cieleba, „partnioroba mSvidobisaTvis“ programaSi monawileoba da SeZenili gamocdilebis SeiaraRebul ZalebSi danergva; ƒ samxedro kadrebis momzadeba; ƒ samxedro mecnierebis ganviTareba; ƒ samxedro biujetis SemuSaveba; ƒ samarTlebrivi da normatiuli aqtebis SemuSavebis, maTSi cvlilebebis Setanisa da maTi gauqmebis Sesaxeb winadadebaTa wardgena saqarTvelos mTavrobisaTvis; ƒ saxelmwifoSi Seqmnil sagangebo an saomar situacieb­ - 77 - Si dadgenili wesiT SeiaraRebuli Zalebis gamoyenebis bis ufrosis kandidaturis da misi Tanamdebobidan uzrunvelyofa; gaTavisuflebis Sesaxeb winadadebis prezidentisTvis ƒ kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, Tavisi kompetenci­ is farglebSi, iaraRis brunvasTan dakavSirebuli licenziebisa da nebarTvebis gacema. wardgena; ƒ ministris pirveli moadgilisa da moadgileebis kandidaturebis da maTi Tanamdebobidan gaTavisu­ flebis Sesaxeb winadadebebis premier­ministrisTvis 5.1.5. თავდაცვის მინისტრის უფლებამოსილებები wardgena; ƒ saministros wliur biujetTan dakavSirebuli wina­ dadebebis premier­ministrisTvis wardgena; Tavdacvis saministros xelmZRvanelobs da warmoadgens Tavdacvis ministri, romelic samoqalaqo piria. mas Tan­ ƒ saministros biujetis zusti da mizanmimarTuli xarjvis uzrunvelyofa; amdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs pre­ ƒ saTaTbiro organoebis, komisiebisa da sabWoebis mier­ministri. Tavdacvis ministri angariSvaldebulia Seqmna, maTi ufleba­movaleobebisa da saqmianobis premier­ministris winaSe. wesis gansazRvra. Tavdacvis ministris funqciebs Sorisaa: ƒ qveynis Tavdacvisunarianobis da misi uSiSroebis 5.1.6. თავდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა uzrunvelsayofad organizaciuli RonisZiebebis ƒ Tavdacvis sferosTan dakavSirebuli kanonmdeblobis Tavdacvis saministros struqturaSi Sedis saministros moTxovnebis Sesasruleblad saWiro RonisZiebebis Stabi. Tavdacvis ministri saministros samoqalaqo ofisis ganxorcieleba; meSveobiT asrulebs Tavdacvis saministrosTvis dakisre­ ganxorcieleba; ƒ saministros struqturuli qvedanayofebis saqmi­ samoqalaqo ofisi da SeiaraRebuli Zalebis generaluri bul funqciebs. anobis koordinacia, saministros Sesabamis Tanam­ debobis pirTa gadawyvetilebebisa da saqmianobis samsaxurebrivi zedamxedveloba; ƒ Tavisi kompetenciis farglebSi Sesabamisi aqtebis gamocema da maTi Sesrulebis zedamxedveloba; ƒ saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis generaluri Sta­ - 78 - - 79 - saqarTvelos Tavdacvis saministros samoqalaqo Tavdacvis saministros samoqalaqo ofisis funq­ ofisis struqtura aseTia: ciebia: ƒ SeiaraRebuli Zalebis politikuri xelmZRvanelo­ მინისტრი გენერალური ინსპექცია პროტოკოლის დეპ. სამინისტროს ადმინისტრაცია საქმისწარმოების დეპ. ნატოს კლასიფიცირებული ინფორმაციის ცენტ. სამმართველო პარლამენტთან ურთიერთობისა მინისტრის მოადგილე ფინანსების მართვის დეპარტამენტი სახელმწიფო შესყდ. დეპ. სამხედრო ტექნიკური საკითხთა დეპარტამენტი მინისტრის მოადგილე საპარლამენტო მდივანი ანალიტიკური დეპარტამენტი მინისტრის პირველი მოადგილე სამინისტროს მთლიანი კოორდინაცია საერთაშორისო ურთიერთ. და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის დეპ. თავდ. პოლიტიკისა და დაგეგმვის დეპ. ს.ს.ი.პ. „საქ. თავდ. სამინისტროს სამხედრო ჰოსპიტალი“ თავდ. ატაშეების და სამოქ. წარმომადგენლობის ოფისი საინფ. ტექნოლოგიების დეპარტამენტი რეფორმების კოორდინაციის სამმართველო ს.ს.ი.პ. დელტა ba da saerTo xelmZRvaneloba Tavdacvis politikis gansaxorcieleblad; ƒ saqarTvelos Tavdacvis politikis warmarTva da saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciis SemuSavebaSi monawileoba; ƒ Tavdacvis sferos kanonmdeblobis SemuSavebaSi monawileoba da misi dacvis kontroli; ƒ Tavdacvis politikis gegmebis SemuSaveba da maTi მინისტრის მოადგილე მინისტრის მოადგილე ადამიანური რესურსებისა და პროფ. განვითარების დეპ. ganxorcielebis kontrolis uzrunvelyofa; ƒ SeiaraRebuli Zalebis mzaobis, ganviTarebisa da sru­ lyofisaTvis aucilebeli programebisa da gegmebis SemuSaveba; SeiaraRebuli Zalebis mzaobisaTvis saW­ iro materialur­finansuri proeqtebis SemuSavebis საზოგადოებრივ საქმეთა დეპარტამენტი ს.ს.ი.პ. დავით აღმაშენებლის სახელობის საქ. ეროვნული თავდაცვის აკადემია ს.ს.ი.პ. „კადეტთა სამხედრო ლიცეუმი“ uzrunvelyofa; ƒ qveynis mokle da grZelvadiani samxedro safrTxeebis gansazRvra da SeiaraRebuli Zalebis mier Sesabamisi reagirebis RonisZiebebis gegmebis SemuSaveba; ƒ Tavdacvis biujetisa da materialuri faseulobebis miznobrivi xarjvisa da gamoyenebis zedamxedveloba; ƒ SeiaraRebuli Zalebis brZolisunarianobisa da mom­ zadebisaTvis saWiro samxedro­sabrZolo aRWurvi­ lobiT uzrunvelsayofad Sesabamisi zomebis miReba; ƒ qveynis TavdacviTi infrastruqturisa da komunika­ ciebis ganviTarebis gegmebis SemuSaveba; ƒ qveynis Tavdacvis politikis ganxorcielebisaTvis samxedro­politikuri ganaTlebisa da sakadro poli­ - 80 - - 81 - tikis programebis SemuSavebisa da ganxorcielebis samxedro mrCeveli. igi pasuxismgebelia generaluri Sta­ uzrunvelyofa; bisTvis dakisrebuli funqciebis SesrulebisaTvis. lobis gegmebis da samxedro sferoSi saerTaSori­ generaluri Stabis mniSvnelovan funqciebs Sorisaa: ƒ saerTaSoriso samxedro­politikuri TanamSrom­ so xelSekrulebebisa da SeTanxmebebis proeqtebis SemuSaveba; ƒ saministros sadazvervo politikis gansazRvra da misi samoqalaqo kontrolis ganxorcieleba; ƒ samxedro mosamsaxureTa mier samxedro samsaxuris gavlis saxeebis SemuSaveba da maT mier samsaxuris kanonmdeblobiT dadgenili wesiT gavlis kontrolis uzrunvelyofa; ƒ SeiaraRebuli Zalebis rezervis Seqmnis politikis gansazRvra; ƒ SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo momzadebis, gan­ viTarebis da maTTvis dakisrebuli amocanebis Ses­ rulebis uzrunvelyofa; ƒ SeiaraRebuli Zalebis operatiuli da samobilizacio mzadyofnis uzrunvelyofa; ƒ saomari mdgomareobis dros samxedro Zalebis marTva; ƒ SeiaraRebuli Zalebis marTvis sistemis ganviTarebis uzrunvelyofa; ƒ SeiaraRebuli Zalebis rezervis momzadebis programe­ bis SemuSavebisa da ganxorcielebis uzrunvelyofa; ƒ samxedro­samoqalaqo urTierTobebis ganmtkiceb­ ƒ saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebisa da is mizniT SeiaraRebuli Zalebisa da sazogadoebis SeTanxmebebis Sesabamisad samxedro TanamSromlo­ TanamSromlobisaTvis xelis Sewyoba; bis ganxorcieleba; ƒ Tavdacvis resursebis marTvis uzrunvelyofa. 5.1.7. შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბი ƒ erovnuli Tavdacvis gegmebis SemuSaveba; ƒ SeiaraRebuli Zalebis sabiujeto moTxovnebis da Tanxebis ganawilebis Sesaxeb rekomendaciebis Tav­ dacvis saministrosTvis wardgena; ƒ SeiaraRebuli Zalebis SeiaraRebiT, samxedro teqniki­ saministros samoqalaqo ofisis garda, Tavdacvis saminis­ Ta da sxva materialuri saSualebebiT uzrunvel­ tros struqturuli qvedanayofia SeiaraRebuli Zalebis sayofad moTxovnebis Tavdacvis saministrosTvis generaluri Stabi, romelic axorcielebs SeiaraRebuli wardgena; Zalebis operatiul marTvas. generalur Stabs xelmZRvanelobs generaluri Sta­ bis ufrosi, romelic aris saqarTvelos prezidentis – samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsardlis –mTavari - 82 - ƒ SeiaraRebuli Zalebis dakompleqtebis, wvrTnisa da swavlebis gegmebis gansazRvra; ƒ sakuTari kompetenciis farglebSi sadazvervo saqmi­ anobis ganxorcieleba; - 83 - ƒ SeiaraRebis, samxedro teqnikisa da sxva materialuri 5. J­5/9 – strategiuli dagegmvis, samxedro politikisa saSualebebis saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis da samxedrosamoqalaqo TanamSromlobis departa­ saxeobebisTvis ganawilebis uzrunvelyofa; ƒ samobilizacio gegmebis SemuSaveba; ƒ SeiaraRebuli Zalebis mzaobis, ganviTarebis sru­ lyofisaTvis aucilebeli programebisa da gegmebis ganxorcielebis uzrunvelyofa; menti; 6. J­6 – kavSirgabmulobis da informaciuli sistemebis departamenti; 7. J­7 – samxedro ganaTlebisa da sabrZolo momzadebis departamenti; ƒ RonisZiebebis ganxorcieleba Tavdacvis saministros 8. generaluri Stabis administraciuli departamenti; mier gansazRvruli mokle da grZelvadiani safrTx­ 9. sabrZolo mzadyofnis monitoringis sammarTvelo; eebis Tavidan acilebis mizniT; 10. SeiaraRebis kontrolisa da verifikaciis sammarT­ infrastruqturis Seqmna da ganviTareba; 11. samxedro policiis departamenti; ƒ SeiaraRebuli Zalebis funqcionirebisaTvis saWiro ƒ samxedro mosamsaxureTa mier samxedro samsaxuris velo; 12. wvrTnebisa da samxedro ganaTlebis sardloba; kanonmdeblobiT dadgenili wesiT gavlis uzrun­ 13. jarebis logistikuri uzrunvelyofis sardloba; velyofa; 14. erovnuli gvardia; ƒ samxedro mosamsaxureTa Sesabamis samxedro qvedanay­ ofebSi samsaxurisaTvis ganawilebis uzrunvelyofa; ƒ samxedro mosamsaxureebis samxedro­saswavlo dawese­ 15. specialuri operaciebis Zalebi; 16. samxedro dazvervis departamenti; 17. samedicino departamenti; bulebebSi Sesabamisi ganaTlebis misaRebad da kval­ 18. sazRvao Tavdacvis departamenti. ifikaciis asamaRleblad wardgena; 19. generaluri Stabis ufross hyavs pirveli moadgile ƒ samxedro sarezervo samsaxuris gavlis droisa da da ori moadgile. adgilis gansazRvra. generaluri Stabis ufross hyavs erTi pirveli moad­ generaluri Stabis struqturuli qvedanayofebia: gile da ori moadgile. 1. J­1 – piradi Semadgenlobis departamenti; 2. J­2 – dazvervis departamenti; 3. J­3 – operatiuli dagegmvis departamenti; 4. J­4/8 – logistikisa da resursebis dagegmvis depar­ tamenti; - 84 - - 85 - saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis generaluri Stabis struqtura aseTia: 5.1.8. შეიარაღებული ძალების სტრუქტურის რეორგანიზაცია optimizaciis mizniT ganxorcielebuli reorganizaciis Sedegad SeiaraRebuli Zalebis struqturaSi mniSvnelovnad Seicvala: ƒ Camoyalibda damoukidebeli aRmosavleTisa da dasav­ საქართველოს შეიარაღებული ძალები leTis mimarTulebebis operatiuli sardlobebi; J1 სამხედრო პოლიციის დეპარტამენტი J2 სამხედრო დაზღვევის დეპარტამენტი J3 J 4/8 J 5/9 J6 J7 ადმინისტრაციული დეპარტამენტი ეროვნული გვარდია სახმელეთო ჯარების სარდლობა SF შეიარაღ. კონტრ. და ვერიფიკაციის სამმართველო ჯარების ლოჯისტ. უზრუნველყ. სარდლობა წვრთნებისა და სამხ. განათლების სარდლობა ვეტერანთა საქმეების დეპარტამენტი საზღვაო თავდაცვის დეპარტამენტი საბრძოლო მზადყოფნის მონიტ. დეპარტამენტი სამედიცინო დეპარტამენტი ƒ aRmosavleTisa da dasavleTis mimarTulebebis operatiuli sardlobebis mxardasaWerad daigegma calkeuli dazvervisa da samedicino batalionebis Camoyalibeba; ƒ safreni aparatebisa da sahaero Tavdacvis erTian daqvemdebarebaSi mosaqcevad daigegma aviaciisa da sahaero Tavdacvis sardlobis Camoyalibeba. vinaidan zemoaRniSnuli komponentebis Seqmna jer ar dasrulebula, reorganizaciis warmatebulobis Sefaseba momavlis saqmea. Tumca winaswar SeiZleba aRiniSnos, rom sardlobis aRmosavleTisa da dasavleTis mimarTulebeb­ is sardlobebad dayofa Seesabameba qveynis geografiul specifikas da dafuZnebulia ruseTis 2008 wlis samxedro agresiis gamocdilebidan gamotanil daskvnebze. axla mniSvnelovania, ramdenad efeqtianad moxdeba am sard­ lobebis da damxmare qvedanayofebis Camoyalibeba, maTi marTvisa da kontrolis sistemis gamarTva, maTi Sesabami­ si sawvrTneli momzadebiT, ganaTlebiT da logistikuri momsaxurebiT uzrunvelyofa. am process sWirdeba adekva­ turi gaTvla da dagegmva, rac moiTxovs rogorc marTvis - 86 - - 87 - jgufisa da gadawyvetilebis mimRebi sabWos, ise dagegmvis, gadavxedavT, cxadi gaxdeba, rom profesionalizaciasTan programirebisa da biujetirebis sistemis amoqmedebas. dakavSirebiT xedva ramdenimejer Seicvala. mniSvnelovan­ aqve unda aRiniSnos, rom Tavdacvis sferos saxelmZ­ wilad wvevamdelebze dafuZnebuli SeiraRebuli Zalebi Rvanelo dokumentebis Sesruleba, SeiaraRebul ZalebSi jer ZiriTadad profesionalur samxedro mosamsaxureebze struqturuli cvlilebebis ganxorcieleba da Tavdacvis dafuZnebul Zalebad gardaiqmna, Semdeg dominirebda jaris sistemis TiToeuli (maT Soris, samxedro) struqturuli sruli profesionalizaciis xedva, romelic wvevamdelebis qvedanayofis gamarTuli muSaoba mniSvnelovanwilad aris nawilobriv SenarCunebis midgomiT Seicvala, Tavdacvis damokidebuli adekvaturi standartuli operatiuli pro­ uwyebis axalma xelmZRvanelma ki Tanamdebobaze daniSvnidan cedurebis arsebobaze da maT zedmiwevniT ganxorciele­ mcire xanSi kvlav jaris sruli profesionalizaciis Ses­ baze. am mxriv SeiaraRebul Zalebsa da generalur StabSi axeb ganacxada. namdvilad ar aris saxarbielo mdgomareoba. rogorc saSta­ zemoaRniSnulidan gamomdinare, rCeba STabeWdileba, bo, ise savele nawilebis doneze sxvadasxva mniSvnelovani rom am sakiTxTan dakavSirebiT miRebuli gadawyvetilebebi standartuli operatiuli procedura jerac ar aris ar iyo Rrmad gaazrebuli da maT win ar uZRoda Sesabami­ SemuSavebuli, rom aRaraferi vTqvaT maT ganxorcielebaze. si kvlevebi, romlebic Seafasebda, ra gavlenas moaxdenda es seriozuli xelis SemSleli faqtoria SeiaraRebul TiToeuli alternativa qveynis Tavdacvisunarianobasa ZalebSi natos standartebTan Tavsebadi samuSao kulturis da biujetze. danergvasa da, zogadad, maTi efeqtianobis uzrunvely­ ofaSi. aucilebelia, es sakiTxi prioritetuli gaxdes Tavdacvis saministros sistemaSi funqcionireben da saTanado Zalisxmeva iqnes mimarTuli aRniSnuli nak­ Semdegi sajaro samarTlis iuridiuli pirebi: lovanebebis mizanmimarTuli da gegmazomieri aRmofx­ vrisken. a) giorgi abramiSvilis saxelobis saqarTvelos Tavdacvis saministros samxedro hospitali; 5.1.9. შეიარაღებული ძალების პროფესიონალიზაცია b) kadetTa samxedro liceumi; gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia profesionalur jarze g) daviT aRmaSeneblis saxelobis saqarTvelos erovnuli gadasvlis gadawyvetileba, romlis Tanaxmad, pirvel etapze Tavdacvis akademia. savaldebulo samxedro samsaxuris vada ukve 15­dan 12 Tve­ mde Semcirda. Tu qarTuli jaris bolo 10 wlis istorias - 88 - - 89 - 5.1.10. თავდაცვის დაგეგმვა, მართვა და რესურსების განაწილება rekomendaciebis proeqts warudgens gadawyvetilebis mim­ Reb sabWos. marTvis jgufs Tavdacvis ministris pirveli moadgile xelmZRvanelobs. Tavdacvis saministros Tav­ yvela organizacias sWirdeba sakuTari saqmianobis marTvis dacvis politikisa da dagegmvis departamentis direqtori gamarTuli sistema. am mxriv arc Tavdacvis saministroa aris marTvis jgufis xelmZRvanelis moadgile. Tavdacvis gamonaklisi. Tavdacvis dagegmva da arsebuli resursebis saministros reformebis koordinaciis sammarTvelos war­ marTva da ganawileba organizaciis efeqtian Sida menej­ momadgeneli asrulebs marTvis jgufis mdivnis movaleobas. ments moiTxovs. 2006 wlidan Tavdacvis uwyeba ucxoeli Tavdacvis saministros samoqalaqo ofisisa da SeiaraRe­ partniorebis daxmarebiT muSaobs am sistemis Camoyalibeb­ buli Zalebis generaluri Stabis Semdegi struqturuli isa da ganviTarebisaTvis. qvedanayofebis xelmZRvanelebi arian marTvis jgufis wev­ Tavdacvis sistemis marTvis institucionalizaciisa rebi: J­1, J­3, J­4/8, J­5/9 da J­7 departamentebi, sainformacio da optimizaciis mizniT Seqmnilia gadawyvetilebis mim­ teqnologiebis departamenti, reformebis koordinaciis Rebi sabWo, marTvis jgufi da Tematuri samuSao jgufebi. sammarTvelo. saWiroebis SemTxvevaSi Tavdacvis saminis­ gadawyvetilebis mimRebi sabWos wevrebi arian Tavdacvis tros warmomadgenlebi xmis micemis uflebiT iqnebian ministri (sabWos Tavmjdomare) da misi moadgileebi, aseve miwveuli gadawyvetilebis mimRebi sabWos sxdomebSi monaw­ SeiaraRebuli Zalebis generaluri Stabis ufrosi da misi ileobis misaRebad. marTvis jgufi ganixilavs Tavdacvis moadgileebi. mimRebi sabWo iRebs gadawyvetilebebs Tav­ marTvasTan dakavSirebul sakiTxebs, koordinacias uwevs dacvis dagegmvis, marTvisa da resursebis ganawilebis strategiuli da Sidauwyebrivi dokumentebis SemuSavebas, mniSvnelovan sakiTxebze. is ganixilavs marTvis jgufis Tavdacvis programebis alternatiul proeqtebsa da sxva winadadebebs, iRebs Sesabamis gadawyvetilebebs da saTana­ sakiTxebs, romlebzedac gadawyvetilebis miReba scilde­ do instruqciebs aZlevs zemoaRniSnul jgufs. Tavdacvis ba saministros struqturuli qvedanayofebis kompeten­ saministros Tavdacvis politikisa da dagegmvis depar­ ciebs. marTvis jgufis mier am sakiTxebis gansaxilvelad tamentis direqtori asrulebs gadawyvetilebis mimRebi momzadebisaTvis marTvis jgufTan Seqmnilia 5 mudmivmo­ sabWos mdivnis movaleobas. qmedi samuSao jgufi, romlebic Sesabamisi dargobrivi marTvis jgufi gadawyvetilebis mimRebi sabWosTvis eqspertebiT aris dakompleqtebuli. esenia: adamianuri amzadebs sakiTxebs da misaReb gadawyvetilebebTan daka­ resursebis samuSao jgufi, materialuri resursebis sam­ vSirebul rekomendaciebs. is instruqciebs aZlevs 5 mudmiv uSao jgufi, wvrTnebisa da ganaTlebis samuSao jgufi, samuSao jgufs, romlebic uzrunvelyofen mis muSaobas, natosa da saerTaSoriso TanamSromlobis samuSao jgu­ ganixilavs am jgufebis mier miwodebul winadadebebs da fi, ZalTa dagegmvis samuSao jgufi. es jgufebi Tavdacvis - 90 - - 91 - saministros samoqalaqo ofisisa da SeiaraRebuli Zalebis Tu samxedro TanamSromels, metad iyos informirebuli generaluri Stabis saTanado struqturuli qvedanayofe­ da aqtiurad CaerTos cvlilebebis iniciirebasa da ganx­ bis warmomadgenlebisagan Sedgeba. orcielebaSi. aRsaniSnavia, rom jerjerobiT ver moxerxda zemoaR­ dagegmvis, programirebisa da biujetirebis sistemis niSnuli marTvis sistemis muSaobis gamarTva. xSirad (PPBS) Camoyalibeba da danergva jer kidev 2006 wels daiwyo. gadawyvetilebebi am sistemis gverdis avliT miiReba, ucxoeli partniorebis daxmarebis programebis farglebSi ris Sedegadac mkveTrad izrdeba imis albaToba, rom es momzadda Sesabamisi personali, SemuSavda saxelmZRvane­ gadawyvetilebebi arakoordinirebuli da araoptimaluri lo dokumentebi da sistemam sabaziso doneze daiwyo fun­ iqneba. es vnebs Tavdacvis sistemis qmedobaunarianobas da qcionireba. samwuxarod, 2010 wels am sistemis moqmedeba zrdis arasaWiro xarjebs, aseve uaryofiT gavlenas axdens faqtobrivad SeCerda. moiSala saTanado struqturebi, Tavdacvis saministros samoqalaqo ofisisa da SeiaraRebu­ romlebic met­naklebi efeqtianobiT uzrunvelyofda Tav­ li Zalebis generaluri Stabis TanamSromlobis xarisxze. dacvis ZiriTadi programebis momzadebas da, Sesabamisad, aRsaniSnavia isic, rom zogierTi mimarTulebiT deficitia sistemis gamarTul muSaobas. verc sistemis momsaxurebi­ eqspertebi, romlebiTac zemoxsenebuli samuSao jgufebi saTvis momzadebuli personali da misi eqspertiza Senar­ unda dakompleqtes. Cunda. aRniSnulidan gamomdinare, misasalmebelia saminis­ dRis wesrigSi dgas aseve Tavdacvis saministros mier tros axali xelmZRvanelobis iniciativa, momzaddes pro­ damtkicebuli samoqmedo gegmebis ganxorcielebis moni­ gramebze dafuZnebuli biujeti, magram misi ganxorcieleba toringis qmediTi meqanizmebis SemuSaveba da amoqmedeba. bevr, mravalwlian da Tanamidevrul muSaobas moiTxovs. am kuTxiT progresis miRweva garkveulwilad damokidebu­ aRsaniSnavia am mimarTulebiT ukve gadadgmuli nabijebi, li iqneba reformebis koordinaciis sammarTvelos efeq­ maT Soris, Tavdacvis resursebis marTvis koncefciisa da tian muSaobaze, radgan swored am sammarTvelos erT­erTi Tavdacvis dagegmvis saxelmZRvanelos damtkiceba. umTavresi funqciaa mniSvnelovani samoqmedo gegmebis ganx­ orcielebis monitoringi, Sesabamisi angariSebis periodu­ li momzadeba da angariSis xelmZRvanelobisTvis wardgena. dasaxvewia horizontaluri da vertikaluri komuni­ 5.1.11. პერსონალის მართვა და პროფესიული განვითარება kaciis praqtika Tavdacvis saministroSi, saministrosa da SeiaraRebuli Zalebis generalur Stabs Soris, aseve nebismieri dawesebulebis (saxelmwifo uwyeba, kerZo kom­ SeiaraRebul ZalebSi. am problemis gadaWra saSualebas pania, saganmanaTleblo instituti, arasamTavrobo organ­ miscems Tavdacvis uwyebaSi momuSave TiToeul samoqalaqo izacia) warmatebulobas mniSvnelovanwilad gansazRvravs - 92 - - 93 - saTanado sakadro resursis arseboba da misi swori marTva. sxvadasxva mniSvnelovani komponentisagan Sedgeba. maT adamianuri resursebi Tavdacvis saministrosTvisac yve­ Sorisaa: personalis SerCeva da daniSvna, momzadeba da laze mniSvnelovani aqtivia. misi samoqalaqo da samxedro gadamzadeba, karieruli ganviTarebis dagegmva da marT­ personalis marTvis sistemis adekvaturobasa da gamar­ va, Sefaseba, waxaliseba, dawinaureba, SenarCuneba da sxva. Tulobas pirdapiri kavSiri aqvs qveynis Tavdacvisunari­ kritikuli mniSvnelobisaa Tavdacvis saministros saWiroe­ anobasTan. bebis Sesabamisi raodenobis da kvalifikaciis personalis 10 wlis win Tavdacvis saministros personalis marTvis uzrunvelyofa yovel doneze, anu adekvaturi personalis sistema sabaziso moTxovnebsac ver akmayofilebda da faqto­ piramidis qona. samoqalaqo da samxedro mosamsaxureTa mud­ brivad ar funqcionirebda. aseT uwyebaSi arsebuli sawyisi mivi rotaciis pirobebSi aucilebelia personalis piramidis inertulobisa da eqspertizis naklebobis gamo persona­ Seqmna da misi balansirebis uzrunvelyofa, rac aramokle­ lis marTvis reforma pirvel wlebSi sakmaod neli tempiT vadiani da sakmaod Sromatevadi procesia. mimdinareobda. eqspertizis zrdis da aRniSnuli sistemis dReisaTvis Tavdacvis saministros mier Catarebuli mniSvnelobis gacnobierebis Sedegad TandaTan moxerxda samuSaoebis Sedegad Sedgenilia saministros samoqalaqo reformis daCqareba. Seiqmna sistemis muSaobisaTvis aucile­ ofisisa da SeiaraRebuli Zalebis generaluri Stabis beli komponentebi, struqturebi da sabaziso dokumentebi. struqturuli qvedanayofebis organizaciuli da Tanam­ meti yuradReba mieqca Sesabamisi specialistebis momzadebas. debobaTa samuSao aRwerilobebi. funqcionirebs, Tumca samwuxarod, bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi reformis daxvewasa da institucionalizacias saWiroebs, samoqalaqo ganxorcieleba isev Senelda, sanam 2013 wels saministros da samxedro mosamsaxureTa Sefasebisa da karieris marTvis axalma xelmZRvanelobam aRniSnuli sfero kvlav prior­ sistema, SerCevis, waxalisebis, SenarCunebis, kompensaciis itetuli ar gaxada da ar daiwyo saTanado nabijebis gadadgma da personalis marTvis sistemis sxva komponentebi. winas­ personalis marTvis sitemis ganviTarebisaTvis. wari finansuri gaTvlebisa da savaraudo zemoqmedebis bolo 10 wlis gadmosaxedidan Tu SevafasebT, dRes arse­ Sedegebis analizis gaTvaliswinebiT daigegma da xorciel­ buli sistema SeiZleba mniSvnelovan miRwevad iqnes miCneuli. deba samxedro anazRaurebis Tanamdebobrividan wodebriv Tumca aqve unda aRiniSnos, rom kidev bevria gasakeTebeli, sargoze gadasvla. raTa Tavdacvis saministros personalis marTvis sistema aRsaniSnavia, rom 2013 wels Tavdacvis saministros axalma instituciurad gaimarTos da misma yvela komponentma xelmZRvanelobam personalis marTvis sistemaSi sxvadasxva efeqtianad da Tanamedrove standartebis Sesabamisad cvlileba ganaxorciela. qvemoT aRniSnuli ori sferos mWi­ ifunqcioniros. dro urTierTkavSiris arsebobis gamo da ukeTesi koordi­ Tavdacvis saministros personalis marTvis sistema - 94 - naciis uzrunvelsayofad adamianuri resursebisa da ganaT­ - 95 - lebis sistemebi erTian mmarTvelobaSi moeqca. adamianuri ukeTesi gamarTulobis miuxedavad, samoqalaqo per­ resursebis marTvis departamenti, gamovida saministros sonalis marTvis sistemas Tavdacvis saministroSi, iseve, administraciidan da ministris im moadgiles daeqvemde­ rogorc sxva saxelmwifo uwyebebSi, aqvs erTi fundamenturi bara, romelic kurirebas uwevs saministros ganaTlebis nakli, romelic seriozul safrTxes uqmnis sistemis sta­ sistemasac. am departaments gaufarTovda uflebamosileba bilurobasa da efeqtianobas. es nakli imaSi mdgomareobs, da adamianuri resursebis administrirebasTan erTad daeki­ rom Tavdacvis saministroSic da sxva saxelmwifo uwyebeb­ sra samoqalaqo da samxedro personalis marTvis politikis Sic karieruli saxelmwifo samsaxuri ar aris gamijnuli gansazRvris da misi ganxorcielebis xelSewyobis funqcia. Sesabamisi uwyebis xelmZRvaneli politikuri Tanamdebobis departaments Seecvala saxeli da daemata struqturuli qve­ pirisagan. arcerT uwyebaSi ar arsebobs karieruli saxelmwi­ danayofebi, ris gamoc gaizarda TanamSromlebis raodenoba. fo samsaxuris umaRlesi Tanamdebobis piris, e. w. saxelmwifo SemuSavda personalis marTvis sferos saxelmZRvanelo mdivnis (State Secretary) Tanamdeboba, romelic uzrunvelyof­ dokumentebi, kerZod, adamianuri resursebis marTvisa da da am samsaxuris apolitikurobas da uwyebis politikuri profesiuli ganviTarebis koncefcia, samxedro personalis xelmZRvanelisagan damoukideblobas. dasavleTSi arsebuli marTvis strategia, dawinaurebis axali koncefcia, pro­ praqtikis mixedviT, saxelmwifo mdivani uwyebis persona­ fesiuli ganviTarebis programebis monawileTa SerCevisa lis marTvis sistemasac kurirebs da sakadro cvlilebebis da Sefasebis axali wesi da sxva. arsebobs aseve personalis depolitizaciis garanticaa. saxelmwifo mdivnis uwyebis marTvis reformis saimplementacio gegma 2013­2014 wleb­ politikuri xelmZRvanelisagan damoukidebloba imiT aris isaTvis, romlis adekvatur ganxorcielebazedac iqneba uzrunvelyofili, rom igi garkveuli vadiT iniSneba da Tan­ damokidebuli xedvebis realizeba. amdebobas uwyebis politikuri xelmZRvanelis survilis miuxedvad inarCunebs. samoqalaqo personalis marTva. aRsaniSnavia, rom samo­ qalaqo personalis marTvis sistema samxedro persona­ samxedro personalis marTva. samxedro personalis marT­ lis marTvis sistemaze ukeTaa ganviTarebuli, rac albaT vis politikis SemuSavebaSi adamianuri resursebis marT­ moulodneli ar unda iyos. Tavdacvis saministros samo­ visa da profesiuli ganviTarebis departamentTan erTad qalaqo ofisis mcirericxovnobis da misi sakadro resursis monawileobs SeiaraRebuli Zalebis generaluri Stabis samoqalaqo ganaTlebiT ukeTesi uzrunvelyofis gaTval­ piradi Semadgenlobis departamenti (J­1), romelic gegmavs, iswinebiT, bunebrivia, rom samoqalaqo personalis marTvis axorcielebs da akontrolebs uwevs SeiaraRebuli Zalebis sistema gacilebiT advili Sesaqmneli da gasamarTi iyo, sakadro politikis danergvisaTvis saWiro RonisZiebebs. vidre samxedro personalisa. - 96 - - 97 - piradi Semadgenlobis departamenti uzrunvelyofs mniSvnelovanwilad iqneba damokidebuli imaze, Tu ramde­ samxedro mosamsaxureTa rekrutirebas, SerCevas, gadanaw­ nad daefuZneba karieruli ganviTarebisa da dawinaurebis ileba­daniSvnas, maTTvis samxedro saaRricxvo specialoba­ procesi wvrTnis, ganaTlebisa da Sefasebis komponentebs. Ta miniWebas, maT momzadeba­gadamzadebas, profesiul gan­ viTarebas, SenarCunebas da maTi karieris marTvas. igi aseve amzadebs samobilizacio resursebis gegmebs, SeiaraRebul Zalebs akompleqtebs samxedro mosamsaxureebiT da xelSe­ 5.1.12. სამხედრო განათლებისა და საბრძოლო მომზადების სისტემა krulebis safuZvelze – samoqalaqo pirebiT, aRricxavs da akontrolebs sakadro resurss. saidumlo ar aris, rom SeiaraRebul ZalebSi kvalifici­ samxedro personalis marTvaSi miRweuli progresis kuTx­ uri samxedro kadrebis deficitia. am problemis gadaWris iT gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia samxedro personalis erT­erTi mniSvnelovani gzaa erovnuli samxedro ganaT­ SerCevis sabWoebis Seqmna da amoqmedeba. inergeba sabWos lebisa da sabrZolo momzadebis sistemis ganviTareba. aseve wevrobisaTvis SesarCev kandidatTa vinaobis argamxelis problemad rCeba sxvadasxva mimarTulebis specialuri meqanizmi, ramac mniSvnelovnad unda Seamciros subieqturi samxedro doqtrinebisa da savele wesdebebis SemuSavebisa Sefasebis albaToba. obieqturi gadawyvetilebis miRebis da danergvis institucionalizacia, samxedro gamocdileb­ uzrunvelsayofad qmediTi meqanizmia aseve sabWos wevrTa is gaziarebis meqanizmebis danergva da ganxorcieleba. Sefasebebis urTierTkontroli, rac danarCeni wevrebisa­ aRniSnuli sistemis politikis SemmuSavebeli, misi muSa­ gan mkveTrad gansxvavebuli Sefasebis dasabuTebis aucile­ obis damgegmavi, makoordinirebeli da makontrolebeli blobas gulisxmobs. struqturuli qvedanayofebia: SeiaraRebuli Zalebis samxedro personalis SerCevis sabWoebis optimaluri generaluri Stabis wvrTnebisa da samxedro ganaTlebis muSaobis uzrunvelyofis SemTxvevaSi mniSvnelovanwilad sardloba, samxedro ganaTlebisa da sabrZolo momzadebis gaizrdeba samxedro personalis marTvis sistemis efeqtiano­ departamenti (J­7) da Tavdacvis saministros adamianuri ba da samxedro personalis motivacia. resursebis marTvisa da profesiuli ganviTarebis depar­ sayuradReboa aseve samxedro personalis Sefasebis tamenti. sistema. is met­naklebi efeqtianobiT ukve muSaobs, magram wvrTnebisa da samxedro ganaTlebis sardloba uzrun­ saWiroebs daxvewas, raTa uzrunvelyofil iqnes misi peri­ velyofs samxedro saswavlo dawesebulebaTa instituciuri oduloba da minimumamde Semcirdes mikerZoebuli Sefasebis bazisa da organizaciuli sferos ganviTarebas, swavlebisa riskebi. da wvrTnebis koordinaciasa da kontrols, maRalkvali­ samxedro personalis marTvis sistemis efeqtianoba - 98 - ficiuri, saerTaSoriso standartebis Sesabamisi profe­ - 99 - sionali kadrebis (samxedro mosamsaxureebis) momzadebas. saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis samxedro ganaTleb­ samxedro ganaTlebisa da sabrZolo momzadebis depar­ isa da sabrZolo momzadebis ZiriTad institutebs miekuT­ tamenti (J­7) sakuTari kompetenciis farglebSi: ƒ saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo pro­ vneba: daviT aRmaSeneblis saxelobis saqarTvelos erovnu­ fesiuli donis amaRlebisa da natosTan Tavsebadobis erovnuli saswavlo centri „krwanisi“, serJantTa skola, mizniT ayalibebs politikas, samomavlo gegmebs da saCxeris samTo skola, javSansatanko saswavlo centri. li Tavdacvis akademia (eTa), kadetTa samxedro liceumi, aviTarebs samxedro ganaTlebis, sabrZolo momza­ daviT aRmaSeneblis saxelobis saqarTvelos erovnu- debis, gamocdilebis gaziarebisa da doqtrinebis li Tavdacvis akademiam moamzada akademiis ganviTarebis SemuSavebis sistemas; axali xedva, romlis Tanaxmad, akademiis misiaa „umaRl­ ƒ profesiuli samxedro­saganmanaTleblo kursebisTvis esi akademiuri da samxedro ganaTlebis, maRali eTikis, SeimuSavebs samxedro ganaTlebis politikas, gegmebs, mtkice moralis da lideris Tvisebebis mqone oficerTa moTxovnebsa da standartebs; SeimuSavebs oficerTa korpusis momzadeba“, xolo mizani – „Tavdacvis transfor­ da serJantTa profesiuli ganviTarebis politikasa maciis procesis mxardaWera, Tavdacvis saministrosa da da programebs da axorcielebs maT monitorings; ƒ axorcielebs oficrebisa da serJantebis samxedro usafrTxoebis seqtoris samoqalaqo da samxedro persona­ ganaTlebis sameTauro da specializaciis kursebis dafuZnebuli maRalxarisxiani akademiuri da profesiuli dagegmvas, koordinacias da am kursebis periodul ganviTarebis uzrunvelyofa“. Seicvala saganmanaTleblo monitorings; programebis struqtura – pirveli ori wlis ganmavlobaSi ƒ SeimuSavebs doqtrinebis ganviTarebis politikas; lis Tanamedrove teqnologiebisa da swavlebis meTodebze ƒ axorcielebs doqtrinebis SemuSavebis mimoxilvas, yvela iunkeri identur programas gadis, mesame wlidan dasaxuli prioritetebidan gamomdinare, da uzrun­ gaxda, gaizarda msmenelebis damoukidebeli muSaobis da velyofs saswavlo dawesebulebebsa da struqturul samoqalaqo ganaTlebis wili saswavlo programaSi, aseve qvedanayofebSi SemuSavebuli doqtrinebis danergvas gaizarda leqciebis interaqtiuloba. samwuxarod, erT­ natosTan Tavsebadobis mizniT; erT mTavar problemad rCeba kvalificiuri leqtorebisa ƒ SeimuSavebs gamocdilebis gaziarebis sistemis gan­ viTarebis politikas; ki isini specializacias irCeven. kursebi mravalferovani da finansuri resursebis simcire. eTa­s farglebSi funqcionirebs Semdegi ZiriTadi sag­ ƒ doqtrinebisa da swavlebebis gaumjobesebis mizniT anmanaTleblo dawesebulebebi/programebi: sabakalavro aviTarebs da nergavs sabrZolo gamocdilebis gazi­ saganmanaTleblo programebi, sameTauro­saStabo koleji, arebis sistemas. oficerTa sakariero kursebi. - 100 - - 101 - sabakalavro saganmanaTleblo programebze sruli zoga­ aris samagistro safexuri, sadac sabrZolo moqmedebebis di ganaTlebis mqone, 24 wlamde pirebi miiRebian. Sesabamisi warmoebis xelovneba mxolod samxedro mosamsaxurisTvis programis warmatebiT gavlis Sedegad maT menejmentisa da aris savaldebulo mimarTuleba. Tavdacvis umaRlesi sko­ informatikis bakalavris xarisxi eniWebaT. bakalavriatis la axla yalibdeba. programebze swavla 4wliania. Tavdacvis umaRles skolaSi iswavleba: sameTauro-saStabo kolejSi Sedis sameTauro­saStabo ƒ evropis usafrTxoebis kvlevebi; skola da Tavdacvis umaRlesi skola. ƒ Tavdacvis analizi; ƒ Tavdacvis resursebis menejmenti; ƒ kiberusafrTxoeba. sameTauro-saStabo skola batalionis meTaurisa da brig­ adis Stabis oficris donis saSualo samxedro ganaTlebas Tavdacvis umaRles skolaSi xdeba Teoriuli codnisa uzrunvelyofs. samxedro mosamsaxurisaTvis aRniSnuli da praqtikuli gamocdilebis gaRrmaveba, Tavdacvisa da kursis gavla savaldebuloa Tavdacvis umaRles skolaSi usafrTxoebis SesaZleblobebis operatiul da strategiul swavlis gasagrZeleblad. igi moicavs Semdeg modulebs: ƒ lideroba da meTauroba; doneebze Seswavla momavali liderebis, Stabis oficrebis, ƒ batalionis operaciebi; sxva qveynebis usafrTxoebis samsaxurebis warmomadgenel­ ƒ brZolis safuZvlebi; saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis specialistebisa da ƒ brigadis operaciebi; TaTvis. ƒ arakonvenciuri operaciebi; oficerTa sakariero kursebi oficerTa momzadebis Semdeg ƒ samxedro istoria da Teoria; oficerTa ZiriTadi momzadebis skola, aviaciisa da sahaero ƒ saxmeleTo Zalebis operaciebi; ƒ Tavdacvisa da usafrTxoebis kvlevebi; institutebSi tardeba: kapitnis sakariero skola, umcros ƒ swavlebis marTva. Tavdacvis oficerTa ZiriTadi momzadebis skola, samxedro samedicino oficerTa momzadebis skola. Tavdacvis umaRlesi skola uzrunvelyofs strategi­ kadetTa samxedro liceumi quTaisSi mdebareobs. igi sam­ uli da operatiuli donis ganaTlebas saqarTvelos Sei­ wlian saswavlo programas axorcielebs. liceumSi miiRe­ araRebuli Zalebis oficrebisa da partniori qveynebis bian zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis moswavleebi, warmomadgenlebisaTvis. Tavdacvis umaRles skolaSi samo­ romlebic mimdinare wels warmatebiT daamTavreben sabazo qalaqo pirebsac SeuZliaT swavlis gagrZeleba. es skola safexurs (IX klasi). - 102 - - 103 - kadetTa samxedro liceumSi swavleba saqarTvelos programebi, maT Soris, axalgazrda jariskacTa sabazi­ ganaTlebisa da mecnierebis saministros erovnuli sas­ so momzadebis, samSvido operaciebSi monawileobisaTvis wavlo gegmis da damatebiTi samxedro programis mixedviT mosamzadebeli da sxva specialuri programebi. mimdinareobs, rac zogadsaganmanaTleblo programiT gaT­ valiswinebul sagnebTan erTad gaZlierebuli datvirTviT samxedro wvrTnisa da ganaTlebis sistemis ganviTare­ fizikur momzadebas, istoriis, samxedro saqmis da infor­ ba sakmaod Sromatevadi, didi moculobis da xangrZlivi matikis Seswavlas gulisxmobs. procesia. is Sesabamisi sakadro da finansuri resursebis mobilizacias moiTxovs. am resursebis simwiris pirobeb­ serJantTa skolaSi sxvadasxva rangis serJantebis mosamza­ Si aucilebelia aRniSnuli sistemis ganviTarebis mimar­ debeli kursebi moqmedebs. amJamad mimdinareobs skolis Tulebebis prioritetizacia, adekvaturi dagegmva da transformacia da adgilsamyoflis Secvla. gegmazomieri ganxorcieleba. saWiroa im mTavari naklovanebebisa da SesaZleblobebis saCxeris samTo momzadebis skola 2006 wels daarsda. sko­ deficitebis identificireba, romlebic yvelaze metad da laSi qarTvel da partniori qveynebis samxedro mosamsaxu­ mravalmxriv aferxebs SeiaraRebuli Zalebis aRmSeneblobas reebs samTo momzadebis sxvadasxva saxis kursebi utarde­ da mdgrad ganviTarebas. maTi identificirebis Semdeg unda baT. SemuSavdes Sesabamisi grZelvadiani ganviTarebis gegma, romelic sakadro da finansuri resursebis arsebul da javSansatanko saswavlo centri 2009 wlis 1 ivliss axal­ realurad prognozirebad moculobebs unda eyrdnobodes. cixeSi javSansatanko kursis bazaze Camoyalibda. centri samxedro mosamsaxureebs Semdeg saswavlo kursebs sTava­ zobs: javSanteqnikis teqnikosebis kursi da satanko, qsm samoqalaqo CarTulobis meqanizmebis institucio­ (qveiTTa sabrZolo manqana), jtr (javSantransportiori) nalizacia. da mcire SejavSnuli gamwes ekipaJebis momzadebis kursebi. Tavdacvis saministros dagrovili aqvs samoqalaqo sazog­ adoebasTan TanamSromlobis gamocdileba. pirvel rigSi, erovnuli saswavlo centri „krwanisi“ SeiaraRebu­ aRsaniSnavia Tavdacvisa da usafrTxoebis sakiTxebSi samo­ li Zalebis generaluri Stabis wvrTnebisa da samxedro qalaqo sabWosTan TanamSromloba. ganaTlebis sardlobas eqvemdebareba. centrSi samxedro 2006 wlidan Tavdacvis saministroSi imarTeboda regu­ mosamsaxureTa profesiuli donis amaRlebis mizniT xor­ laruli Sexvedrebi aRniSnuli sabWos wevrebTan Tavdacvis cieldeba sxvadasxva saxis sawvrTnel­mosamzadebeli sferos aqtualur sakiTxebTan dakavSirebiT, ganixilebo­ - 104 - - 105 - da konkretuli Temebi, xdeboda Sesabamisi informaciis Tu Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumentis ganx­ miwodeba da mosazrebebis gacvla. samoqalaqo seqtor­ ilva arasrulyofilad, magram mainc moxerxda erT­erTi Tan TanamSromlobis es formati nel­nela gafarTov­ samuSao jgufis farglebSi, adre arsebuli praqtikis miuxe­ da da regularul SexvedrebSi sabWos wevrebTan erTad davad, samoqalaqo seqtors ar miscemia „ministris xedvis“ monawileobdnen Tavdacvis seqtorSi momuSave sxavdasxva SemuSavebaSi monawileobis saSualeba, rac mniSvnelovnad adgilobrivi organizaciis warmomadgenlebi, maT Soris, daetyo mis xarisxs. samxedro mosamsaxureTa uflebebis damcveli organizaci­ arsebuli realobidan da saWiroebebidan gamomdin­ is wevrebi. am formatis meSveobiT moxerxda, samoqalaqo are, sasurvelia aRniSnuli samuSao jgufebis muSaobis seqtori CarTuliyo Tavdacvisa da usafrTxoebis sferos institucionalizacia, raSic, pirvel rigSi, igulisxme­ iseTi mniSvnelovani strategiuli da uwyebrivi dokument­ ba jgufebis Sekrebebis regularulobis dadgena, maTze ebis SemuSavebaSi, rogorebicaa saqarTvelos safrTxeebis gansaxilveli sakiTxebis SeTanxmebis meqanizmis SemuSaveba Sefasebis dokumenti, Tavdacvis strategiuli mimoxilvis da sxva. kargi iqneba, Tu SeTanxmdeba Tavdacvis sferos im dokumenti, „ministris xedva“ da sxva. mniSvnelovani strategiuli da uwyebrivi dokumentebis bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi aRniSnul SexvedraTa sia, romelTa SemuSavebasa da romelTa ganxorcielebis formati faqtobrivad ar gamoiyeneboda. Tavdacvis amJa­ monitoringSic samoqalaqo seqtori miiRebda monawileobas. mindeli ministris, irakli alasanias, iniciativiT 2013 wels samoqalaqo sazogadoebasTan TanamSromlobis axali formati Seiqmna. Camoyalibda 3 samuSao jgufi: Tavdacvis transformaciis jgufi; natoSi integraciisa da saerTaSo­ 5.2. შინაგან საქმეთა სამინისტრო riso operaciebis jgufi; gamWvirvalobisa da adamianis uflebebis jgufi. Tavdacvis saministros xelmZRvanelo­ bis samoqalaqo seqtorTan TanamSromlobisaTvis mzaobis 5.2.1. მიმოხილვა Sedegia is, rom xsenebuli samuSao jgufebis farglebSi ukve moxerxda ramdenime Sexvedris gamarTva Tavdacvis 1991 wels damoukideblobis aRdgenis Semdeg saqarTveloSi seqtoris mimdinare mniSvnelovan sakiTxebze. Camoyalibda erovnuli usafrTxoebis modeli, romelSic aRniSnuli progresi misasalmebelia, Tumca isic unda Sinagan saqmeTa saministro (Sss) marto mTavar rols ki aRiniSnos, rom Tavdacvis sferos mniSvnelovani saxelmZ­ ar asrulebda, aramed is gaxda Zalauflebis erT­erTi Rvanelo dokumentebis SemuSavebaSi samoqalaqo sazogadoe­ ZiriTadi wyaro, romelsac saxelmwifos xelmZRvaneloba bis CarTuloba kvlav ar aris sakmarisad uzrunvelyofili. eyrdnoboda. usafrTxoebis sistemaSi, romelic saqarT­ - 106 - - 107 - veloSi Seiqmna, SevardnaZis, saakaSvilis da dRevandeli rigiTi moqalaqeebis cxovreba Zalian gaarTula, ris gamoc xelisuflebis mmarTvelobis CaTvliT (ar vTvliT gamsax­ maT xelisuflebis winaaRmdeg masobrivi protesti gamoxates. urdias mmarTvelobas, romelic Zalian susti da xanmokle 2004 wlis saprezidento arCevnebis Semdeg saakaSvilis iyo imisaTvis, rom raime sistema Seeqmna), Ssss, rogorc mTavrobam Sss­is masStaburi reforma ganaxorciela. man Zalauflebis wyaros, roli sul ufro izrdeboda. igi bevr gaauqma Zveli, korumpirebuli da araefeqtiani policiis SemTxvevaSi mmarTveli politikuri partiis sayrdeni iyo. ganyofilebebis umravlesoba da danerga axali sistema. SevardnaZis mmarTvelobis periodSi Sss saxelmwifo mcire xanSi (2­3 weli) reformam pozitiuri Sedegebi moitana. usafrTxoebis sistemaSi mTavar rols asrulebda, Tum­ Seiqmna Tanamedrove, kargad aRWurvili policia, romelsac ca saministrom ver SeZlo iseTi ZiriTadi da yvelaze ukve SeeZlo ZiriTadi momsaxurebebis uzrunvelyofa. am mniSvnelovani momsaxurebis uzrunvelyofa, rogoricaa cvlilebebma saqarTveloSi mkveTrad gaaumjobesa sazog­ sazogadoebrivi usafrTxoeba. farTod gavrcelebulma adoebrivi usafrTxoeba. policiam, gansakuTrebiT – sap­ korufciam da araefeqtianma samarTaldacvis sistemam atrulo policiam, mosaxleobis uprecedento ndoba da xeli Seuwyo „kanonieri qurdebis“ institutis gaZliere­ mxardaWera moipova. bas, romelic ssrk­is periodSi sabWoTa kavSiris saidumlo garda amisa, saxelmwifo atarebda agresiul da, zogier­ samsaxurebma Seqmnes. kriminaluri dajgufebebi sakmaod mom­ Ti eqspertis azriT, sastik kampanias „kanonieri qurdebis“ Zlavrdnen. maT TandaTan alternatiuli marTlmsajulebis kriminaluri organizaciebis da maTi liderebis winaaRm­ ganxorcieleba daiwyes da policiis korumpirebul Cinos­ deg, romlis Sedegadac „kanonieri qurdebi“ TiTqmis sru­ nebTan daamyares urTierTobebi. saerTo jamSi, SevardnaZis li daamarcxa da saqarTveloSi kriminaluri situacia mmarTvelobis periodSi (1993­2003) sazogadoeba ukidure­ radikalurad gaamjobesa. sad ukmayofilo iyo policiiT. misi araefeqtianobisa da korumpirebulobis gaTvaliswinebiT, mosaxleobis umeteso­ imavdroulad, Sss­is Sinagani jarebi gauqmda da maTi funqciebi Tavdacvis saministros gadaeca. ba orWofobda, miemarTa Tu ara policiisTvis, maSinac ki, amasTanave, uamravi cvlileba ganxorcielda Sss­is roca es saWiro iyo. garda amisa, Sss­s memkvidreobiT ergo gaZlierebisaTvis da misi uflebamosilebis gazrdisaTvis. sabWoTa sistemis iseTi elementebi, rogorebicaa Sinagani aseve gauqmda saxelmwifo sazRvris dacvis saxelmwifo jarebi – sabWoTa modelis gasamxedroebuli, masobrivi areu­ departamenti da mis nacvlad Seiqmna sasazRvro policia, lobis CamxSobi Zalebi, rac Sss­is struqturas demokrati­ rac, saqarTvelos sazRvrebis axlos arsebuli gasamxedroe­ uli kontrolis elementebTan SeuTavsebels xdida. buli dajgufebebis raodenobis gaviTvaliswinebT, sakamaTo arasworma marTvam, sabWoTa tipis usafrTxoebis sistemam, kriminalis maRalma donem da yovlismomcvelma korufciam - 108 - gadawyvetileba iyo. gauqmda saxelmwifo uSiSroebis saministroc, romelic - 109 - pasuxismgebeli iyo saqarTvelos farglebSi kontrdazvervi­ ar aris gadadgmuli, Tu ar CavTvliT saministros ramden­ Ti saqmianobis ganxorcielebaze, da misi funqciebi gadaeca ime departamentis saxelis (ZiriTadad – arapopularuli Sinagan saqmeTa saministros, ris Sedegadac Sss Tanamedrove kudisa da sodis) Secvlas. Sss dRemde Zalian didi da cudad saqarTvelos istoriaSi yvelaze didi uwyeba gaxda. marTuli organizaciaa, rac arTulebs ori mTavari prob­ Sss­is funqciebis gazrdasTan erTad warmoiSva demokra­ lemis – demokratiuli kontrolisa da gamWvirvalobis – tiuli kontrolisa da gamWvirvalobis problema, rac gadaWras. uwyebis gamarTuli funqcionireba da marTva adamianis uflebaTa damcveli jgufebisa da aqtivistebis efeqtiani reformebis Sedegad iqneba SesaZlebeli. SeSfoTebis mTavari sagani iyo saakaSvilis mmarTvelobis periodSi. es axlac asea. garda amisa, gaCnda SekiTxvebi uwyeb­ is efeqtiani funqcionirebisa da marTvis unarTan dakavSire­ 5.2.2. ფუნქციური და სტრუქტურული ანალიზი biT. rogorc kvleva cxadyofs, Sss­Si efeqtiani marTvisa da dagegmvisaTvis saWiro meqanizmebi ar arsebobda. Sss­is dReisaTvis Sinagan saqmeTa saministro qveynis mTavari zogierTi qvedanayofi, magaliTad, sapatrulo policia, samarTaldamcavi uwyebaa. misi funqciebia: sazogadoebrivi Zalian efeqtian (Tumca vinmem SeiZleba amtkicos, rom es wesrigisa da moqalaqeTa usafrTxoebis uzrunvelyofa, efeqti moklevadiani iyo) da sazogadoebrivi usafrTxoebis danaSaulisa da samarTaldarRvevebis Semcireba, demokra­ RonisZiebebis ganmaxorcielebel, popularul struqturad tiuli standartebis Sesabamisad adamianis uflebaTa dacva, iyo miCneuli. amasTanave, iyo arasamTavrobo organizaciebis, sagzao moZraobis usafrTxoebis uzrunvelyofa, sazRvre­ mediis, da zogierTi partniori qveynis angariSebi, sadac bis dacva, gadaudebeli situaciebis Tavidan acileba da aRniSnuli iyo Sss­s sxvaqvedanayofebis, kud­isa da sod­is marTva, migraciis marTva, narkomaniisa da narkotikuli mier adamianis uflebaTa darRvevis da uflebamosilebis saSualebebis ukanono brunvis, trefikingis, korufciis, gadametebis SemTxvevebi, romelTa nawili SesaZloa poli­ terorizmisa da kiberdanaSaulis winaaRmdeg brZola, kon­ tikurad motivirebuli yofiliyo. trdazverva da gamoZieba. amJamindelma mmarTvelma Zalam – koalicia „qarTulma Sinagan saqmeTa ministrs hyavs pirveli moadgile da ocnebam“ – xelisuflebaSi mosvlamdec da Semdegac araerTx­ 5 moadgile, romlebsac Tanamdebobaze niSnavs premier­ el ganacxada, rom Sss­s reformireba sWirdeboda. ZiriTadad ministri. TiToeuli moadgile pasuxismgebelia misdami es iyo mowodebebi uzarmazari struqturis demontaJisken. daqvemdebarebuli struqturuli qvedanayofebis saqmi­ aseTi struqtura Zalian arTulebs uwyebis demokratiul anobisaTvis. 2004 wlidan Sinagan saqmeTa ministri samo­ kontrols, maSinac ki, roca amis politikuri neba arsebobs. qalaqo politikuri Tanamdebobis piri iyo, Tumca Sssis Tumca Sssis reformirebis mimarTulebiT arcerTi nabiji - 110 - amJamindeli xelmZRvaneli policiis polkovnikia. - 111 - Sinagan saqmeTa saministro 22 struqturuli qve­ danayofisagan Sedgeba. maT Sorisaa: ƒ saministros administracia (departamenti); ƒ generaluri inspeqcia (departamenti); ƒ safinanso­sameurneo departamenti; ƒ kadrebis mTavari sammarTvelo; ƒ saeqsperto­kriminalistikuri mTavari sammarTvelo; ƒ sainformacio­analitikuri departamenti; ƒ operatiul­teqnikuri departamenti; ƒ kontrdazvervis departamenti; ƒ centraluri kriminaluri policiis departamenti; ƒ sapatrulo policiis departamenti; ƒ interpolis erovnuli centraluri biuro saqarT­ ƒ aWaris avtonomiuri respublikis mTavari sammarT­ velo; ƒ q. Tbilisis mTavari sammarTvelo; ƒ mcxeTa­mTianeTis samxareo mTavari sammarTvelo; ƒ Sida qarTlis samxareo mTavari sammarTvelo; ƒ qvemo qarTlis samxareo mTavari sammarTvelo; ƒ kaxeTis samxareo mTavari sammarTvelo; ƒ samcxe­javaxeTis samxareo mTavari sammarTvelo; ƒ imereTis, raWa­leCxumisa da qvemo svaneTis samxareo mTavari sammarTvelo; ƒ guriis samxareo mTavari sammarTvelo; ƒ samegrelo­zemo svaneTis samxareo mTavari sammarT­ velo. veloSi (mTavari sammarTvelo; ƒ specialuri da sagangebo RonisZiebebis centri; ƒ reformebisa da ganviTarebis saagento (departamen­ ti); ƒ saxelmwifo usafrTxoebis saagento (departamenti); ƒ antikorufciuli saagento (departamenti); ƒ kontrteroristuli centri (departamenti); ƒ saerTaSoriso urTierTobebis departamenti; ƒ adamianis uflebaTa dacvisa da monitoringis mTavari sammarTvelo. saministros mmarTvelobis sferoSi funqcionirebs 6 sajaro samarTlis iuridiuli piri: ƒ saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros akademia; ƒ dacvis policiis departamenti; ƒ saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros janmrTe­ lobis dacvis samsaxuri; ƒ saqarTvelos saxelmwifo materialuri rezervebis departamenti; ƒ saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros momsaxu­ rebis saagento; saministros aqvs 11 teritoriuli organo: ƒ afxazeTis avtonomiuri respublikis mTavari sam­ marTvelo; - 112 - ƒ „112“. saministros daaxloebiT 35000 TanamSromeli hyavs. - 113 - Sss­s aqvs 4 ZiriTadi funqcia, romlebsac damoukide­ მინისტრი blad asruleben calkeuli struqturebi: მინისტრის მოადგილეები ქვედანაყოფები ტერიტორიული ორგანოები სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებები მინისტრის აპარატი აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავარი სამმართველო საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია სამინისტრო ადმინისტრაცია (დეპარტამენტი) გენერალური ინსპექცია (დეპარტამენტი) საფინანსო-სამეურნეო დეპარტამენტი კადრების მთავარი სამმართველო საექსპერტოკრიმინალისტიკური დეპარტამენტი ოპერატიულ-ტექნიკური დეპარტამენტი კონტრდაზვერვის (დეპარტამენტი) ცენტრალური კრიმინალური პოლიციის დეპარტამენტი საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტი ინტერპოლის ეროვნული ცენტრალური ბიურო საქართველოში (მთავარი სამმართველო) სპეციალური და საგანგებო ღონისძიებების ცენტრი რეფორმებისა და განვითარების სააგენტო (დეპარტამენტი) სახელმწიფო უსაფრთხოების სააგენტო (დეპარტამენტი) ანტიკორუფციული სააგენტო (დეპარტამენტი) კონტრტერორისტული ცენტრი (დეპარტამენტი) საერთაშორისო ურთიერთობების დეპარტამენტი ადამიანის უფლებათა დაცვისა და მონიტორინგის მთავარი სამმართველო - 114 - აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავარი სამმართველო ქ. თბილისის მთავარი სამმართველო მცხეთა-მთიანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველო შიდა ქართლის სამხარეო მთავარი სამმართველო ქვემო ქართლის სამხარეო მთავარი სამმართველო კახეთის სამხარეო მთავარი სამმართველო სამცხე-ჯავახეთის სამხარეო მთავარი სამმართველო იმერეთის, რაჭალეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველო გურიის სამხარეო მთავარი სამმართველო სამეგრელო-ზემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველო ƒ sazogadoebrivi usafrTxoeba da dacva; სსიპ-ები შსს აკადემია დაცვის პოლიცია შსს ჯანმრთელობის დაცვის სამსახური სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტი შსს მომსახურების სააგენტო 112 ƒ krizisebis marTva; ƒ kontrdazverva; ƒ sazRvris marTva da usafrTxoeba. 5.2.2.1. საზოგადოებრივი უსაფრთხოება და დაცვა Sss­is yve­ laze mniSvnelovani funqciaa. 2004 wlis reformis Semdeg es saministros yvelaze warmatebulad reformirebuli komponenti iyo. amis Sedegad saqarTveloSi mkveTrad Semcirda danaSaulis done da gaizarda policiisadmi sazogadoebis mxardaWera da ndoba. dReisaTvis sazoga­ doebrivi usafrTxoebisa da dacvisaTvis pasuxismgebelia ori mTavari departamenti: sapatrulo policiis departa­ menti da kriminaluri policiis departamenti. sapatru­ lo policiis departamenti aris sazogadoebis samsaxurSi mdgari saxelmwifo organo, romelic kanonis ganuxreli dacviT uzrunvelyofs TiToeuli moqalaqis Tavisufle­ basa da usafrTxoebas. policia angariSvaldebulia sazog­ adoebis winaSe. simSvidis, wesrigisa da usafrTxoebis Ses­ anarCuneblad policia Tavis saqmianobas sazogadoebasTan partniorobis gziT axorcielebs. sapatrulo policiis departamentis ZiriTadi amocane­ bia: ƒ sagzao moZraobis mowesrigebis mizniT samarTlebriv da organizaciul­teqnikur RonisZiebaTa ganxor­ cieleba; ƒ sagzao­satransporto SemTxvevaTa aRkveTisa da - 115 - Tavidan acilebis mizniT Sesabamisi RonisZiebebis sazRvrebis, sazogadoebrivi wesrigis, saministros ganxorcieleba; obieqtebis, saqarTvelos teritoriaze gamavali ƒ avariebis, katastrofebis, xanZrebis, stiqiuri ube­ durebebisa da sxva sagangebo movlenaTa adgilebSi sazogadoebis wesrigis dacva; ƒ sakuTari kompetenciis farglebSi danaSaulis an strategiuli milsadenebis, aseve gansakuTrebiT mniSvnelovan pirTa dacvas; ƒ axorcielebs saministros operatiuli danayofebis Zalismier uzrunvelyofas; sxva marTlsawinaaRmdego qmedebis Tavidan acileba, ƒ axorcielebs birTvuli, radiaqtiuli nivTiere­ gamovlena da aRkveTa, sasazRvro gamtar punqtebze bebis legaluri gadazidvebis kontrols, Tavidan gamovlenil marTlsawinaaRmdego qmedebebze saga­ acilebas da aRkveTas, monawileobs usafrTxoebis moZiebo moqmedebebis Catareba; RonisZiebebSi. ƒ gzebze satransporto saSualebis moZraobis SezRud­ vis an Sewyvetis organizeba saqarTvelos kanonmde­ 5.2.2.3. კონტრდაზვერვა blobiT dadgenili safuZvliTa da wesiT; ƒ sasazRvro gamtar punqtebSi saxelmwifo sazRvris sadazvervo da kontrdazverviTi saqmianobis ganxorciel­ reJimis dacva, sasazRvro gamtar punqtebze moqalaqe­ menti da saxelmwifo usafrTxoebis saagento (departamen­ Ta inspeqtireba, migraciisa da ucxoelTa samarT­ ti). saxelmwifo usafrTxoebis saagento (departamenti) lebrivi mdgomareobis Sesaxeb kanonmdeblobiT uzrunvelyofs qveynis safrTxeebis prognozirebas, sax­ gaTvaliswinebuli sxva moTxovnebis Sesrulebis elmwifos winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis gamovlenasa ƒ danaSaulis an sxva marTlsawinaaRmdego qmedebis uzrunvelyofa; da aRkveTas, konstituciuri sistemis da xelisuflebis gamovlena, aRkveTa da misi Tavidan acilebis mizniT vas. kontrdazvervis departamentis ZiriTadi amocanebia operatiul­samZebro saqmianobis ganxorcieleba. informaciis Segrovebis gziT erovnuli usafrTxoebis 5.2.2.2. კრიზისების მართვა ebisaTvis pasuxismgebeli arian kontrdazvervis departa­ arakonstituciuri, Zaladobrivi gziT Secvlisagan dac­ uzrunvelyofa, ucxo qveynis jaSuSuri qselis gamovle­ na da neitralizacia. ar arsebobs Ria informaciis wyaro, krizebis marTvisaTvis pasuxismgebelia specialuri da romlidanac SesaZlebelia am ori departamentis struq­ sagangebo RonisZiebebis centri. turisa da funqciebis Sesaxeb monacemebis da debulebebis ƒ uzrunvelyofs saxelmwifo usafrTxoebis, suve­ mopoveba. kontrdazvervis departamentTan da saxelmwifo renitetis da teritoriuli mTlianobis, pirobiTi buli nebismieri informacia mkacrad klasificirebulia. specialuri da sagangebo RonisZiebebis centri: - 116 - usafrTxoebis saagentosTan (departamentTan) dakavSire­ - 117 - 5.2.2.4. საზღვრის მართვა და უსაფრთხოება sazRvris marTvisa da dacvisaTvis pasuxismgebeli mTavari organoa sasazRvro policia. sasazRvro policiis ZiriTadi amocanebia: velos sazRvao sivrcis dabinZurebaze reagireba; ƒ saerTaSoriso aeroportebisa da portebis dacvi­ sa da usafrTxoebis RonisZiebebis koordinacia da kontroli; ƒ saqarTvelos saxelmwifo sazRvris dacva, sxva sax­ ƒ samaSvelo operaciebis ganxorcieleba zRvaze, sasaz­ elmwifo uwyebebTan erTad qveynis teritoriuli Rvro zolsa da zonaSi, gansakuTrebul SemTxvevebSi – mTlianobis, saxelmwifo sazRvris xelSeuxeblobis, adamianTa sicocxlisa da qonebis gadarCenis mizniT saxelmwifos, moqalaqeTa da maTi qonebis usafrTx­ ki – saqarTvelos mTel teritoriaze. oebis dacva; ƒ moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad, saqarTvelos saxelmwifo sazRvarze, sasazRvro zolSi, sasazRv­ ro zonaSi, saqarTvelos sazRvao sivrcesa da saqa­ rTvelos iurisdiqcias daqvemdebarebul gemebsa da safren saSualebebze kanonsawinaaRmdego qmedebaTa prevencia, gamovlena da aRkveTa; ƒ sasazRvro gamtar punqtebSi saxelmwifo sazRvris dacvis subieqtebis saqmianobis koordinireba, saba­ Jo samsaxurTan SeTanxmebiT, sasazRvrosamigracio, sabaJo da sxva saxis kontrolis adgilis, droisa da Tanamimdevrobis gansazRvra; ƒ saqarTvelos sazRvarTan saqarTvelosa da ucxo qveynis moqalaqeebis Semowmeba, kanoniT gansazRvru­ li procedurebis Sesruleba; ƒ saqarTvelos sazRvao sivrceSi sanavigacio da san­ aosno usafrTxoebis uzrunvelyofa; ƒ sakuTari kompetenciis farglebSi sazRvao inciden­ tebis gamoZieba; ƒ garemosa da bunebrivi resursebis dacva­SenarCuneba გმს ინსპექტორი (თანაშემწე) უფროსი ინსპექტორი (რეფერენტი) სასაზღვრო პოლიციის უფროსი სასაზღვრო პოლიციის უფროსის მოადგილე-სახმელეთო საზღვრის დაცვის დეპარტამენტის დირექტორი სასაზღვრო პოლიციის უფროსის მოადგილე-სანაპირო დაცვის დეპარტამენტის დირექტორი სახმელეთო საზღვრის დაცვის დეპარტამენტი სანაპირო დაცვის დეპარტამენტი საგამოძიებო-ოპერატიული მთავარი სამმართველო საფინანსო-სამეურნეო უზრუნველყოფის მთავარი სამმართველო ინსპექციის სამმართველო საკადრო უზრუნველყოფის სამმართველო საქმისწარმოების ორგანიზებისა და კონტროლის სამმართველო სამართლებრივი უზრუნველყოფის სამმართველო პრესასთან და საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახური ადმინისტრაციული ობიექტების დაცვის სამმართველო სასაზღვრო მონიტორინგის, კავშირგაბმულობის და ინფორმაციული სისტემების სამმართველო da sasazRvro zolis, sasazRvro zonisa da saqarT­ - 118 - - 119 - 5.2.3. პოლიტიკის ანალიზი Sinagan saqmeTa saministros 2013 wlis ganviTare­ ƒ saerTaSoriso TanamSromlobis gaRrmaveba. strategiis farglebSi Sss­m gansazRvra prioritetebi, bis strategia. romlebic umniSvnelovanesia saqarTveloSi sazogadoebri­ Sss­m gamoaqveyna Sinagan saqmeTa saministros 2013 wlis gan­ vi usafrTxoebisa da dacvis RonisZiebebis ganxorcielebaSi viTarebis strategia, romelic saministros mier SemuSave­ warmatebis misaRwevad: buli pirveli strategiuli dokumentia. strategiaSi ƒ Sss saministros personalis profesiuli unarebis mocemulia Sss­is susti mxareebis gamovlenisa da maTi gaumjobesebas gansakuTrebul yuradRebas dauTmobs. gamosworebis gzebis moZiebis cda. dokumenti dafuZnebu­ is Sesabamis sferoebSi sistematur treningebs gaiv­ lia Sss­is saqmianobis 4 mTavar principze: kanoniereba, lis; humanuroba, samarTlianoba da gamWvirvaloba. ƒ Sss­is struqturul qvedanayofebSi, sadac SesaZle­ belia, iqneba Tanamedrove aRWurviloba, imisaTvis, strategia Semdeg sakiTxebs exeba: ƒ Sinagan saqmeTa saministros sistemis reforma; ƒ sazogadoebrivi marTlwesrigi da moqalaqeTa usa­ frTxoebis uzrunvelyofa; ƒ sagzao usafrTxoebis uzrunvelyofa; rom efeqtianad ganxorcieldes danaSaulis Tavidan acileba, operatiul­samZebro da sagamoZiebo saqmi­ anoba. usafrTxoebis gasaZliereblad aucilebelia zedamxedvelobis eleqtronuli saSualebebis raode­ nobis zrda; ƒ sasazRvro usafrTxoebis uzrunvelyofa; ƒ gansakuTrebuli yuradReba mieqceva skolebSi da ƒ migraciuli procesebis efeqtiani marTva; sxva saganmanaTleblo dawesebulebebSi interaqti­ ƒ sagangebo situaciebis prevencia da efeqtiani marTva; ƒ narkotikebis ukanono brunvisa da narkomaniis winaaRmdeg brZola; uli diskusiebisa da seminarebis gamarTvas safrTx­ eebis, danaSaulis SemTxvevebisa da maTi Sedegebis ƒ trefikingis winaaRmdeg brZola; Sesaxeb. arasrulwlovanTa danaSaulis ganmeorebisa ƒ terorizmis winaaRmdeg brZola; ganxorcieldeba Sesabamisi RonisZiebebi maTi reso­ ƒ korufciis winaaRmdeg brZola; da mozardTa kriminalis Tavidan acilebis mizniT ƒ kiberdanaSaulis winaaRmdeg brZola; cializaciisa da sazogadoebaSi integraciisaTvis; ƒ xarisxiani momsaxurebis gaweva; ƒ saqarTvelos Sss­is akademiis SesaZleblobebis gan­ viTareba; - 120 - ƒ trefikingis winaaRmdeg efeqtiani brZolis gaZlier­ ebisaTvis daixveweba dakiTxvis meqanizmebi. aseve gaR­ rmavdeba partnior saxelmwifoebTan TanamSromloba; ƒ Sss­isTvis korufciis winaaRmdeg brZolis prior­ - 121 - itetebia: kanonmdeblobis daxvewaSi monawileoba, sajaro samsaxurSi kadrebis marTvis gaumjobese­ baSi CarTva; ƒ Sss gaaZlierebs sazRvris usafrTxoebas, raTa ter­ oristebma saqarTvelos teritoria satranzito miz­ nebisaTvis ar gamoiyenon; ƒ kiberdanaSaulis winaaRmdeg brZolis gasaZlier­ eblad Sss cifruli mtkicebulebebis saeqsperto kvlevis ganmaxorcielebel danayofs Camoayalibebs; ƒ momsaxurebis xarisxis gasaumjobeseblad Sss ganax­ orcielebs erovnuli marTvis mowmobebis saerTaSo­ riso standartebTan gaTanabrebas. aseve daixveweba SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa mier satrans­ porto saSualebebis gamoyenebis maregulirebeli normebi. ƒ sagzao moZraobis marTvis avtomatizebuli siste­ mebis nakleboba; ƒ sasazRvro seqtorebis infrastruqturis gaumar­ Taoba; ƒ sazRvris dacvis sainJinroteqnikuri mowyoba; ƒ saqarTvelos okupirebuli teritoriebis milita­ rizacia; ƒ satransporto da mgzavrTa nakadis zrda; ƒ regionSi arsebuli maRali safrTxis Semcveli obieq­ tebi; ƒ radioaqtiuri nivTierebebis ukanono tranziti; ƒ qbrb sferoSi erTiani midgomis ararseboba; ƒ migraciis nakadebis monitoringis uwyebaTaSorisi erTiani sistemis ararseboba; ƒ aralegaluri migrantebis dakavebisa da deportaciis qmediTi meqanizmebis ararseboba; Sss­m aseve gamoavlina mTavari gamowvevebi: ƒ sakuTrebis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis gaxsnis dabali procentuli maCvenebeli; ƒ ojaxuri, maT Soris, qalisa da arasrulwlovan pirTa mimarT Cadenili Zaladoba; ƒ Sssis personalis kvalifikaciis amaRlebis aucile­ bloba; ƒ Sinagan saqmeTa saministros materialurteqnikuri saSualebebis ganaxlebis aucilebloba; ƒ gzis saxifaTo monakveTebze usafrTxoebis arasak­ marisi zomebi; ƒ sapatrulo ekipaJebisa da Tanamedrove aRWurvilo­ ƒ readmisias daqvemdebarebul pirTa ganTavsebis cen­ tris ararseboba; ƒ narkotikebis ukanono brunvaSi monawile pirTa Sesa­ xeb monacemTa dauxvewavi baza; ƒ adamianebiT vaWrobis (trefikingi) danaSaulis gamo­ Ziebis meqanizmis daxvewis saWiroeba; ƒ „elituri korufcia“; ƒ iaraRis ukanono Semodinebis, gavrcelebisa da tran­ zitis saSiSroeba; ƒ informaciuli sistemebis daucveloba; ƒ zaris („112“is meSveobiT) iniciatoris adgilsamyo­ flis dadgenis SeuZlebloba. bis nakleboba; - 122 - - 123 - miznebsa da gamowvevebze dayrdnobiT Sss­m gamoavlina sagangebo situaciebSi, zeda doneze imarTeba. isini analo­ da aRnusxa 2013 wlis prioritetebi, Tumca ubralo ana­ giuria uwyebis danayofebis umravlesobaSi, regionebis liziTac TvalsaCinoa, rom isini grZelvadian perspeqtivaSi CaTvliT. ganxorcieldeba. CamoTvlili miznebis umravlesoba moiTx­ ar arsebobs gadawyvetilebis horizontaluri princip­ ovs grZelvadiani midgomis politikas, saWiro resursebis, iT miRebis meqanizmi, rogoricaa biujetireba, dagegmva, grafikisa da samoqmedo gegmis Sefasebis CaTvliT. strategiuli ganaTleba, Sesyidvebi da sxva. aseve ar arse­ is faqti, rom Sss zemoaRniSnul sakiTxebs 2013 wlis bobs eqspertuli samuSao jgufi, romelic gadawyvetilebis mTavar prioritetebad gansazRvravs, mianiSnebs mis sur­ mimReb organoebs swor informaciasa da analizs miawvdida. vilze, gadawyvitos es sakiTxebi. rogorc Cans, am uwyebas ufro metic, ar arsebobs gunduri marTvis modeli, rom­ aklia is institutebi, romlebic gamoavlens strategiul lis mixedviTac, maRali Tanamdebobis pirebi (magaliTad, miznebs da maT biujetisa da vadebis Sesabamisad ganaxor­ departamentebis ufrosebi) erTmaneTs ganviTarebisa da cielebs. marTvis sakiTxebTan dakavSirebiT TavianT mosazrebebs gauziarebdnen. 5.2.4. ორგანიზაციული ანალიზი 5.2.4.1. მართვა Sss­is organizaciuli marTvis meqanizmebi Zalian sustia. mTavar problemad rCeba xedvis nakleboba da, Sesabamis­ ad, raime tipis marTvis modelis Seqmnis survilis arqona, romelic yoveldRiur saqmianobasa da krizisebis marTvis saWiroebebze meti iqneboda. is ZiriTadad yoveldRiur, rutinuli marTvis sistemas 5.2.4.3. ფინანსური მართვა და ბიუჯეტი iyenebs da saSualo da grZelvadian perspeqtivaSi Zalian Sss­Si biujetis marTvisaTvis pasuxismgebelia safinan­ mcire an arainstituciuri potenciali aqvs. so­sameurneo departamenti. samwuxarod, am departamen­ 5.2.4.2. გადაწყვეტილების მიღება tis detalurad gansazRvruli misiis Sesaxeb monaceme­ bi xelmisawvdomi ar aris. saboloo jamSi, es departa­ Sss­Si gadawyvetilebis miReba metad centralizebulia. menti, Sss­is msgavsad, uzarmazari struqturaa. igi 3 is iyenebs isev Zvel, sabWoTa kavSiris models, romelSic mTavar funqcias – finansebs, Sesyidvebs da logistikas – gadawyvetilebebis miReba da miTiTebebis gacema zemod­ iTavsebs. an qvemoT, vertikalurad xdeba. es sistema iTvaliswinebs ar arsebobs aRniSnul funqciebTan dakavSirebuli raime TaTbirebs, romlebic rutinulia da moklevadiani gad­ procesi, romelic mokle an saSualovadian midgomas saW­ awyvetilebebis formati aqvs. TaTbirebi periodulad da iroebs. samive funqciis SeTavseba angariSvaldebulebis - 124 - - 125 - sakiTxs ayenebs da moklevadian perspeqtivaSic ki araefeq­ velos Sinagan saqmeTa saministros akademia. 2004 wlamde tian marTvas ganapirobebs. mas hqonda 4wliani sabakalavro kursi da aspirantura, Sss­is biujeti mis oficialur vebgverdze xelmis­ awvdomi ar aris. 5.2.4.4. კადრების მართვა aseve ramdenime moklevadiani kursi, romlebic rigiTi moqalaqeebisTvis sauniversiteto xarisxis miniWebas iTvaliswinebda. 2004 wlis Semdeg Sss­m aSS­is msgavsi saganmanaTleblo sakadro saqmianobis ganxorcielebisaTvis pasuxismgebelia modeli danerga. Sinagan saqmeTa saministros akademia kadrebis mTavari sammarTvelo. sammarTvelos ZiriTadi pirebs moklevadian (3­4Tvian) saganmanaTleblo kursebs funqciebia kadrebis SerCeva, daniSvna, gadaadgileba da sTavazobs, aseve aZlevs saSualebas moklevadiani tre­ ganTavisufleba. misi movaleobaa aseve instituciuri reor­ ningebis gavlisa samomavlo perspeqtivebiT. bolo cvli­ ganizaciis procesis teqnikuri mxardaWera, rac gulisx­ lebebi 2013 wels samagistro programasTan dakavSirebiT mobs axali saStato erTeulebisaTvis saStato ganrigis ganxorcielda. akademiam gaiara akreditacia saqarTvelos Seqmnas (Tanamdebobebi, maTi ierarqia, saxelfaso ganakveT­ ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi da miiRo licen­ ebi). kadrebis mTavari sammarTvelo akontrolebs Sss­Si zia. Tumca gaugebaria, ra mizani aqvs aspiranturis pro­ kadrebis ricxovnobas, raTa ar moxdes misi gadaWarbeba. gramas. sabakalavro programaSi cvlilebebi ar ganxor­ Sss­is kadrebis marTvis strategiis ganmsazRvreli cielebula. konceptualuri dokumentebi, aseve kadrebis waxaliseb­ mTavar problemad rCeba Sss­Si ganaTlebis strategiis is, SenarCunebisa da ganTavisuflebis politikis Sesaxeb an/da politikis nakleboba. ar arsebobs samoqmedo gegma monacemebi xelmisawvdomi ar aris. ar arsebobs saxelmZ­ saganmanaTleblo programebis (moklevadiani an aspirantis Rvaneloebi an procedurebi kadrebis marTvis samuSao (taq­ xarisxis misaniWebeli sruli kursebis) mdgradi ganviTare­ tikuri) donisTvis. ar funqcionirebs rangirebis sistema. bis mxardasaWerad. Sss­Si pirs wodeba staJis mixedviT eniWeba. aseve arse­ bobs Tanamdebobrivi minimumi, romelsac unda akmayofileb­ 5.2.4.6. პოლიტიკა და დაგეგმვა des piri waxalisebis momentSi. magaliTad, polkovnikis politikisa da dagegmvisaTvis pasuxismgebelia reformebisa wodebis misaniWeblad minimaluri Tanamdebobrivi moTx­ da ganviTarebis saagento (departamenti). Tumca sapro­ ovnaa qvedanayofis xelmZRvaneloba. gramo dokumentebi an samoqmedo gegmebi, romlebic Sss­Si 5.2.4.5. განათლება Sss­is mTavari saganmanaTleblo dawesebulebaa saqarT­ - 126 - politikisa da dagegmvis procesis arsebobas daamtkicebda, xelmisawvdomi ar aris. aRniSnuli saagentos mier miRweul warmatebad aris miC­ - 127 - neuli Sss­is istoriaSi pirveli Ria konceptualuri doku­ wels ganxorcielda. gauqmda konstituciuri usafrTxoebis menti – Sinagan saqmeTa saministros 2013 wlis ganviTare­ departamenti da specialuri operaciebis departamenti bis strategia. Tumca es aris miznebisa da prioritetebis da Seiqmna antikorufciuli saagento da saxelmwifo usa­ ubralo sia, romelSic ar aris gansazRvruli Sesabamisi frTxoebis saagento. biujeti, vadebi an samoqmedo gegma. strategia sazoga­ antikorufciuli saagentos funqciaa korufciisa da doebasTan urTierTobisaTvis gamiznuli dokumentia da Tanamdebobis pirTa mier danaSaulis Cadenis winaaRmdeg politikisa da dagegmvis procesSi naklebi mniSvneloba brZola, rac specialuri operaciebis departamentis fun­ aqvs. qcia iyo. politikisa da dagegmvis procesis SemuSaveba, elemen­ saxelmwifo usafrTxoebis saagento aanalizebs erovnu­ tarul donezedac ki, moiTxovs adamianur da finansur li usafrTxoebis safrTxeebs, gansazRvravs da reagirebas resursebs da Sesabamis instituciur wyobas, magram, pir­ axdens saxelmwifos winaaRmdeg mimarTul danaSaulze, rac vel rigSi, amisTvis politikuri nebaa saWiro. samwuxarod, konstituciuri usafrTxoebis departamentis funqcia araferi adasturebs imas, rom Sss axlo momavalSi daiwyebs iyo. politikisa da dagegmvis procesis ganxorcielebas. Sss­m sodis funqciebi kriminaluri policiis funqcieb­ is dublirebad miiCnia. am funqciebs misi gauqmebis Sem­ 5.2.5. შინაგან საქმეთა სამინისტროს სტრუქტურაში განხორციელებული ბოლო ცვლილებები deg Camoyalibebuli centraluri kriminaluri policiis departamenti asrulebs. es departamenti aseve ufleba­ mosilia, ganaxorcielos saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli operatiul­samZebro da sagamoZiebo 2012 wlis agvistoSi Sss­Si Seiqmna politikisa da dagegm­ RonisZiebebi. vis departamenti, rac iyo Sss­is marTvis institucional­ mTavari gamowvevaa is, rom Sss rCeba uzarmazar struq­ izaciis pirveli cda natosTan da evrokavSirTan TanamS­ turad, romelsac 4 ZiriTadi funqcia (sazogadoebrivi romlobisaTvis. Tumca imave wlis noemberSi departamenti usafrTxoeba, sazRvris dacva, kontrdazverva, krizise­ gauqmda da mis nacvlad Sss­is axalma xelmZRvanelobam bis marTva) aqvs. am funqciebs Zalian cota ram akavSirebT Seqmna reformebisa da ganviTarebis saagento. saagentos erTmaneTTan da isini warmatebiT SeiZleboda gayofiliyo. ZiriTadi funqciaa strategiuli dokumentebis SemuSaveba, 2012 wels koalicia „qarTuli ocneba“ winasaarCevno pro­ saministros politikisa da gegmebis ganviTareba da aqcen­ gramaSi da Sinagan saqmeTa amJamindeli ministris erT­er­ tis reformebze gakeTeba. Ti moadgile iZleodnen rekomendacias, rom saministro Tumca aRniSnul saagentoSi ZiriTadi reformebi 2013 - 128 - dayofiliyo, raTa Sss­is mimdinare funqciebTan dakav­ - 129 - Sirebuli sferoebi ufro gamWvirvale, demokratiuli da arsebobdes sxvadasxva mosazreba, Tu rogor unda gardaiqm­ angariSvaldebuli gamxdariyo . nas Sss demokratiuli kontrolisa da marTvis problemebis 2 Sss­is dayofis sxvadasxva modeli arsebobs. erT­erTi gaTvaliswinebiT. Sss­is gardaqmnisa da reformirebis sawi­ problema saministros funqciebis misi funqcionirebis naaRmdego mTavari argumentia sazogadoebrivi usafrTxoe­ Seuferxeblad gayofaa. 2013 wlis bolomde ar arsebobda bisa da saxelmwifo uSiSroebis moTxovnebi, romlebic amJa­ mkafio gegmebi da xedva Sss­is momaval mowyobasTan daka­ mindeli struqturis arsebobis pirobebSic kmayofildeba, vSirebiT. saministros amJamindeli struqtura uaRresad Tumca dRemde ar arsebobs naTeli ganmarteba, romelic didi da rTulia, rac demokratiuli kontrolisa da efeq­ gaamarTlebda Sss­is dRevandel struqturas. Sssis gar­ tiani marTvis problemas qmnis. zedmetad gafarToebuli daqmnis gzebi da saSualebebi SeiZleba gansxvavdebodes struqtura Zalian arTulebs uwyebis demokratiul kon­ erTmaneTisagan, Tumca, cxadia, rom erTaderTi, „swori“ trols (politikuri nebis arsebobis SemTxvevaSic ki). Sssis gamosavali ar arsebobs. am kvlevis daskvnebze dayrdnobiT warmatebuli marTva seriozul gamowvevad rCeba. SeiZleba iTqvas, rom saministrosTvis da mTlianad Tav­ sazogadoebrivi usafrTxoebis dacvis amocanis Ses­ dacvisa da usafrTxoebis seqtorisTvis mTavari gamowveva rulebaSi Tavdapirvelad (2004 wlidan) miRweuli war­ iqneba 4 mTavari funqciis gancalkeveba, romlebsac Sss matebis miuxedavad, aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT aerTianebs (sazogadoebrivi usafrTxoeba, kontrdazver­ saqarTveloSi legitimuri kiTxvebi gaCnda. sazogadoeba va, krizisebis marTva da sazRvris dacva). am problemis SeSfoTebulia 2004–2012 wlebSi arsebuli demokratiuli gadaWra mniSvnelovnad gaaumjobesebs gamWvirvaloba­ kontrolis problemebis gamo da eSinia, rom es sakiTxi sa da demokratiul kontrols Sss­is ukve warmatebuli momavalSic mougvarebeli darCeba. eqspertTa Tvalsaz­ reformebisTvis zianis miyenebis gareSe. risiT, araferi adasturebs mimdinare an dagegmil Zalisx­ mevas, romelic aamaRlebda marTvis efeqtianobis dones da gadaWrida Sss­Si dRes arsebul Rrma struqturul problemebs. yvelaze advili iqneba Sss­is or an ramdenime nawilad dayofa, romelic TavisTavad ar aris gamosavali, magram martivad gaumklavdeba mimdinare gamowvevebs. SeiZleba 2 http://www.partiebi.ge/index.php?thematic_id=5&party_1_id=17&lang=geo http://www.slideshare.net/gdri_ge/skema11?qid=a78d0525-4d01-4f65-80ec-c69815d1c436&v=qf1&b=&from_search=2 - 130 - - 131 - saxelmwifoebSi miRebul, saparlamento kontrolis saer­ TaSoriso standartebs. aseve mocemulia zogadi rekomen­ daciebi, romelic xels Seuwyobs saqarTveloSi moqmed Tavdacvisa da usafrTxoebis uwyebebze saparlamento 6. უსაფრთხოების სექტორის უწყებების სამოქალაქო/დემოკრატიული კონტროლი. საპარლამენტო ზედამხედველობა თავდაცვისა და უსაფრთხოების სექტორზე 6.1. შესავალი zedamxedvelobis efeqtianobis gazrdas. 6.2. პარლამენტის საზედამხედველო უფლებამოსილება უსაფრთხოების სექტორში axalma sakonstitucio cvlilebebma SezRuda prezidentis aRmasrulebeli Zalaufleba. garda amisa, Semcirda misi 2013 wlis 28 oqtombers saqarTvelos mosaxleobam axali gavlena parlamentis saqmianobaze. am mxriv aRsaniSnavia prezidenti airCia, ris safuZvelzedac srulyofilad amo­ norma, romlis Tanaxmad, prezidents aRar aqvs parlament­ qmedda konstitucia da Tanamdevi samarTlebrivi aqtebi. Si kanonproeqtis iniciireba ufleba. prezidentis mier saqarTvelos politikuri sistema marTvis centralize­ parlamentis daTxovnis procedurac garTulebulia. buli saprezidento sistemidan Sereul sistemaze gadavi­ parlaments aqvs mniSvnelovani uflebamosileba saom­ da. axali sakonstitucio modelis Tanaxmad, parlamentis ari mdgomareobis gamocxadebis dros. konstituciis Zalaufleba gafarTovda, prezidentisa ki SeizRuda, ramac mixedviT, prezidenti acxadebs saomar mdgomareobas da mniSvnelovani gavlena moaxdina rogorc Tavdacvisa da am gadawyvetilebas 48 saaTis ganmavlobaSi warudgens par­ usafrTxoebis uwyebebis marTvis maregulirebel normebsa laments dasamtkiceblad. Tu parlamenti mxars ar dauWers da procedurebze, ise parlamentis sazedamxedvelo fun­ prezidentis gadawyvetilebas, es gadawyvetileba uqmdeba. qciebsa da SesaZleblobebze. parlaments aseve SeuZlia uari Tqvas prezidentis gad­ qvemoT warmodgenilia saqarTvelos parlamentis awyvetilebaze da ar gaagrZelos saomari mdgomareobis xelT arsebuli, Tavdacvisa da usafrTxoebis uwyebebze moqmedeba saqarTvelos teritoriaze, ris Sedegadac saom­ zedamxedvelobis SesaZleblobebis Sefaseba da aRwerilia, ari mdgomareoba gauqmebulad unda gamocxaddes. ramdenad Seesabameba amgvari zedamxedveloba demokratiul - 132 - parlamentis uflebamosileba sagangebo mdgomareo­ - 133 - bis gamocxadebasac ukavSirdeba. konstituciis Tanaxmad, 2011 wlebSi). erovnuli uSiSroebis sabWo aseve valdebu­ parlamentis Tanxmobis gareSe ZalaSi ar Seva preziden­ lia SeimuSaos da parlaments dasamtkiceblad warudginos tis brZanebuleba sagangebo mdgomareobis gamocxadebis winadadeba samxedro Zalebis raodenobis Sesaxeb. es wina­ an gagrZelebis Sesaxeb. es brZanebuleba, romelsac, Tavis dadeba parlaments yoveli fiskaluri wlis bolos, biuje­ mxriv, premierministris kontrasignacia sWirdeba, 48 saaTis tis proeqtTan erTad waredgineba. parlamentis Tanxmoba ganmavlobaSi unda waredginos parlaments dasamtkiceblad. aucilebelia „saqarTvelos samxedro Zalebis raodenobis parlamenti uflebamosilia gaakontrolos aRmasrule­ damtkicebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis asamoqmedeblad. beli xelisuflebis gadawyvetileba samxedro Zalebis gasul wels am kanonis proeqti parlamentma 2013 wlis 24 gamoyenebis Sesaxeb. sagangebo mdgomareobis gamocxadeb­ dekembers, xanmokle ganxilvis Semdeg miiRo. is SemTxvevaSi samxedro Zalebis parlamentis Tanxmobis dReisaTvis parlamentSi gansaxilvelad wardgenilia gareSe gamoyeneba SeuZlebelia, rac imas gulisxmobs, rom „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ saqarTvelos orga­ sagangebo mdgomareobis dros Tavidan unda iqnes acile­ nul kanonSi Sesatani ramdenime cvlileba (isini 2013 wlis buli saxelmwifo uwyebebis mier uflebamosilebis gad­ 29 seqtembers iqna iniciirebuli). am kanonproeqtiT kanon­ ameteba. amgvarad, konstitucia da „sagangebo mdgomare­ Si uaxloes momavalSi unda asaxos axali sakonstitucio obis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni aRiarebs parlamentis cvlilebebi, romlebiTac prezidentis uflebamosileba upirates uflebas sagangebo mdgomareobis gamocxadebaze SeizRuda da ZiriTadad sagareo urTierTobebiTa da Tav­ an gauqmebaze da uzrunvelyofs, rom prezidentis mier dacviT Semoifargla (prezidenti rCeba samxedro Zalebis miRebuli gadawyvetileba premierministris kontrasig­ umaRles mTavarsardlad). naciis Semdeg parlamentma daamtkicos. 2012­2013 wlebSi Tavdacvisa da usafrTxoebis sferos aRsaniSnavia „erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb“ saqa­ kanonebSi cvlilebebis Setanis mizani saTanado kanoneb­ rTvelos organuli kanonis is muxlebi, romlebic erovnuli is muxlebis axal sakonstitucio cvlilebebTan Sesabam­ uSiSroebis sabWos muSaobaSi parlamentis monawileobas isobis uzrunvelyofaa. parlamentma SeinarCuna ufle­ exeba. parlamentis Tavmjdomare uflebamosilia daeswros bamosileba, zedamxedveloba gauwios aRmasrulebeli erovnuli uSiSroebis sabWos sxdomebs; parlamenti amt­ xelisuflebis gadawyvetilebas saxelmwifo saidumloebis kicebs an ganixilavs erovnuli uSiSroebis sabWos mier dacvis sferoSi, aseve saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis miRebul dokumentebs. samSvidobo operaciebSi monawileobis, samxedro ZalebSi 2005­2012 wlebSi erovnuli uSiSroebis sabWom parla­ gawvevis Sesaxeb da samxedro samsaxurTan da samxedro ments orjer warudgina saqarTvelos erovnuli usafrTx­ sarezervo samsaxurTan dakavSirebiT miRebul gadawyve­ oebis koncefcia, romelic parlamentma daamtkica (2005 da tilebebs. - 134 - - 135 - konstituciisa da Sesabamisi kanonebis Tanaxmad, parla­ menti uflebamosilia, gaakontrolos da zedamxedveloba an sagangebo mdgomareobis dros samxedro Zalebis gamoyenebis Sesaxeb. gauwios aRmasrulebeli xelisuflebis institutebs. ker­ Zod, aRmasrulebeli xelisuflebis winaSe parlamentis uflebamosilebebi aseTia: ƒ miiRos kanonebi Tavdacvisa da usafrTxoebis insti­ tutebis funqcionirebis Sesaxeb; ƒ gansazRvros qveynis saSinao, sagareo da Tavdacvis politikis prioritetebi; ƒ ganaxorcielos saerTaSoriso SeTaxmebebisa da xelSe­ krulebebi, samxedro kontraqtebis ratificireba, denonsireba da gauqmeba; ƒ daamtkicos mTavrobis struqtura, mTavrobis sax­ elmwifo programebi da samoqmedo gegmebi; aRsaniSnavia, rom parlamenti formalurad ar monaw­ ileobs Tavdacvis saministros maRali rangis samxedro Tanamdebobis pirTa daniSvnaSi/gadayenebaSi. Tavdacvis ministrs premierministri niSnavs. parlamenti ndobas ucx­ adebs mTel mTavrobas. Tavdacvis ministris moadgileebs niSnavs premierministri Tavdacvis ministris wardginebiT. amasTanave, saqarTvelos parlamentis reglamentis Tanaxmad: a) parlamentis wevri uflebamosilia saTaTbiro xmis uflebiT miiRos monawileoba saxelmwifo da adgilo­ ƒ moiTxovos mTavrobis programebis ganxorcielebis brivi TviTmmarTvelobis organoebis muSaobaSi da maT Sesaxeb arsebuli Sefaseba da moawyos saparlamento winaSe dasvas saqarTvelos kanonebisa da sxva aqtebis mosmenebi am Temebze; darRvevebis sakiTxebi; ƒ ganixilos da daamtkicos saxelmwifo biujeti, Tav­ dacvis xarjebis CaTvliT; b) parlamentis wevri uflebamosilia kiTxviT mimarTos ƒ daamtkicos saqarTvelos erovnuli samxedro strate­ parlamentis winaSe angariSvaldebul organos, saqarT­ gia da samxedro Zalebis ganviTarebis koncefcia; ƒ daamtkicos samxedro fici; donis teritoriuli erTeulis aRmasrulebeli organos ƒ daamtkicos prezidentis gankarguleba saqarTvelos Seafasos pasuxebi; g) parlamentis wevrTa aTkacian jgufs, saparlamento teritoriaze ucxo qveynis samxedro nawilebis gan­ fraqcias ufleba aqvs, SekiTxviT mimarTos parlamen­ Tavsebis, darCenis an gasvlis Taobaze; tis winaSe angariSvaldebul organos, saqarTvelos ƒ daamtkicos samxedro Zalebis raodenoba; ƒ daamtkicos prezidentis brZanebuleba saomari an sagangebo mdgomareobis gamocxadebis Sesaxeb; ƒ daamtkicos prezidentis gadawyvetileba saomari - 136 - velos mTavrobas, saqarTvelos mTavrobis wevrs, yvela xelmZRvanels, saxelmwifo dawesebulebas, miiRos da mTavrobas, mTavrobis wevrs. isini valdebuli ari­ an, dasmul SekiTxvas upasuxon plenarul sxdomaze. SekiTxvebs upasuxeben plenaruli sxdomebis yoveli - 137 - Tvis bolo paraskevs, samTavrobo saaTis dros. Tanam­ saqarTvelos prezidentis, saqarTvelos uzenaesi sasa­ debobis pirs ufleba aqvs, SekiTxvas pasuxi ar gasces marTlos Tavmjdomaris, saqarTvelos mTavrobis wevris, mxolod im SemTxvevaSi, Tu informacia saxelmwifo an generaluri auditoris, saqarTvelos erovnuli bankis samxedro saidumloebas Seicavs; sabWos wevris impiCmentis wesiT Tanamdebobidan gaday­ d) parlamentis wevri uflebamosilia, reglamentiT dadgenili wesiT Sesabamisi organoebis winaSe dasvas enebis sakiTxis aRZvris ufleba aqvs parlamentis sruli Semadgenlobis aranakleb erT mesameds. saqarTvelos kanonebisa da sxva normatiuli aqtebis Sesrulebis Semowmebis sakiTxi; e) parlamentis wevri uflebamosilia Seuferxeblad Sev­ ides yvela saxelmwifo organizaciaSi, garda saqarT­ velos kanonmdeblobiT dadgenili gamonaklisi SemTx­ vevebisa; Sexvdes saqarTvelos konstituciiT gansaz­ 6.3. საპარლამენტო ზედამხედველობა თავდაცვისა და უსაფრთხოების სექტორის ინსტიტუტებზე: პლენარული სხდომა Rvrul da sxva Tanamdebobis pirebs; v) parlamentis wevri uflebamosilia uSualod miiRos monawileoba mis mier dasmuli sakiTxebis ganxilvaSi; plenarul sxomaze miRebuli gadawyvetilebebis mixedviT z) parlamentis wevri uflebamosilia informaciis mos­ parlaments SeuZlia Tavdacvisa da usafrTxoebis insti­ menis, kontrolisa da Semowmebis Sedegad saqarTvelos tutebs efeqtiani zedamxedveloba gauwios. yovelwliurad konstituciisa da kanonebis darRvevis gamovlenil biujetis damtkiceba parlamentisaTvis sazedamxedvelo faqtebze SeimuSaos da saqarTvelos mTavrobas, aRmas­ uflebamosilebis ganxorcielebis mniSvnelovani berke­ rulebeli xelisuflebis sxva organoebs gaugzavnos tia. wliuri biujetis kanons parlamenti amtkicebs, Tum­ rekomendaciebi. ca mas ar uqvs ufleba, Tavad Secvalos mTavrobis mier warmodgenili finansebis xarjvis gegma. mas Semdeg, rac amdenad, parlamentis mier arCeuli piri, is Tanamdebobis mTavroba warudgens parlaments biujetis proeqts, par­ piri, romlis daniSvnazedac Tanxmoba misca parlamentma, laments SeuZlia mxolod daamtkicos an uaryos biujeti moTxovnis SemTxvevaSi valdebulia daeswros parlamentis, mTlianad. parlamentis wevrebs ar SeuZliaT moiTxovon komitetis, sagamoZiebo an sxva droebiTi komisiis, sapar­ biujetis konkretul muxlSi cvlilebis Setana; maT xeli lamento umravlesobis, umciresobis sxdomas, dadgenil ar miuwvdebaT ufro detalurad gaweril biujetze, ar vadaSi warmoadginos Sesabamisi dokumentebi, daskvnebi, monawileoben resursebis marTvis ciklis sxva etapze, sxva masalebi da ganmarteba misces gansaxilvel sakiTxze. biujetis proeqtis momzadebisas da mTavrobis mier ganx­ - 138 - - 139 - ilvisas. konstituciis Tanaxmad, mTavroba valdebulia nos biujetis xarjvis angariSi. parlamenti uflebamosilia parlaments momavali wlis saxelmwifo biujetis proeqti qveynis mTavar auditorul samsaxurs mosTxovos samarT­ sabiujeto wlis dasrulebamde araugvianes sami Tvisa, mim­ aldamcavi da samxedro uwyebebis mier gaweuli xarjebis dinare wlis saxelmwifo biujetis Sesrulebis angariSTan miznobriobisa da mizanSewonilobis srulyofili Sefaseba erTad warudginos. mTavrobis Tanxmobis gareSe dauSvebe­ da ganaxorcielos efeqtiani sabiujeto kontroli. sax­ lia saxelmwifo biujetis proeqtSi cvlilebebis Setana. elmwifo auditis samsaxuri parlaments weliwadSi orjer Tu parlamenti axali sabiujeto wlis dawyebidan 2 Tvis warudgens moxsenebas saxelmwifo biujetis Sesrulebis ganmavlobaSi ver moaxerxebs saxelmwifo biujetis miRe­ Sesaxeb saqarTvelos mTavrobis angariSis Taobaze, xolo bas, es CaiTvleba mTavrobisaTvis undoblobis gamocxa­ weliwadSi erTxel, araugvianes saangariSo wlis momdevno debis sakiTxis aRZvrad. Tu parlamenti dadgenil vadaSi wlis 1 ivnisisa, – Tavisi saqmianobis angariSs. am angariSis undoblobas ver gamoucxadebs mTavrobas, prezidenti ganxilvis Semdeg parlamenti iRebs Sesabamis dadgenile­ valdebulia am vadis amowurvidan 3 dReSi daiTxovos bas. saxelmwifo auditis samsaxuri Tavisi saqmianobis geg­ parlamenti da daniSnos riggareSe arCevnebi. amgvarad, mis Sedgenisas valdebulia gaiTvaliswinos parlamentis Tu saparlamento umravlesoba iziarebs aRmasrulebeli komitetebis, sagamoZiebo da sxva droebiTi komisiebis wina­ xelisuflebis xedvas qveynis marTvasTan dakavSirebiT dadebebi. parlamentisa da droebiTi sagamoZiebo komisi­ da mas ndobas ucxadebs, parlamenti iZulebulia brmad, is mimarTvis safuZvelze saxelmwifo auditis samsaxuri mxolod zogadi parametrebis ganxilvis safuZvelze dau­ atarebs aragegmur auditsa da Semowmebas. is uflebamosi­ Wiros mxari mTavrobis mier warmodgenil biujets. lia, xolo moTxovnis SemTxvevaSi – valdebulia, parlamen­ amasTanave, parlaments aqvs SezRuduli SesaZleblo­ tis Sesabamis komitetsa da droebiT sagamoZiebo komisias ba, uzrunvelyos monitoringis ganxorcieleba biujetis gadasces reviziisa da Semowmebis masalebi. parlaments aqvs Sesrulebis periodSi. parlamenti uflebamosilia gaakon­ saxelmwifo auditis samsaxuris Semowmebis sakanonmdeb­ trolos mTavrobis mier saxelmwifo biujetis saxsrebis lo berketebi. saxelmwifo auditis samsaxuris saqmianobas xarjvis kanoniereba da darRvevebis aRmoCenis SemTxvevaSi yovelwliurad amowmebs parlamentis gadawyvetilebiT mimarTos prezidents. parlamenti uflebamosilia damt­ Seqmnili droebiTi komisia, romelsac parlamenti qmnis kicebuli biujetis xarjvis kontroli mxolod biujet­ araugvianes 1 dekembrisa. is Sesrulebis Semdeg ganaxorcielos. e. w. postfaqtum saqarTveloSi adamianis uflebebis dacvis sferoSi kontrolis SesaZlebloba eniWeba saxelmwifo auditis monitoringis gansaxorcieleblad parlamenti irCevs samsaxurs, romlis Tavmjdomaresac parlamenti irCevs da saqarTvelos saxalxo damcvels 5 wlis vadiT. weliwadSi romelic valdebulia parlaments yovelwliurad warudgi­ erTxel, kalendaruli wlis martSi, saqarTvelos saxalxo - 140 - - 141 - damcveli parlaments warudgens angariSs qveyanaSi ada­ frTxoebis politikis iseTi strategiuli dokumentebi, mianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis rogorebicaa saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis kon­ Sesaxeb, agreTve weliwadSi erTxel – specialur moxsene­ cefcia, Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumenti an bas, romelTa ganxilvis safuZvelzedac parlamenti iRebs „TeTri wigni“, romelic Tavdacvis ganviTarebis grZel­ dadgenilebas an rezolucias. vadian gegmebs moicavs. aseTi dokumentebi iqmneba saqa­ saqarTvelos ar hyavs samxedro ombudsmeni. amitom ada­ rTvelos safrTxeebis Sefasebis dokumentis safuZvelze, mianis uflebebis darRvevis faqtebze reagireba saqarT­ romlis SemuSavebis valdebuleba „Tavdacvis dagegmvis velos saxalxo damcvelis ofisis uflebamosilebas gane­ Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT, axali sakonstitucio cvli­ kuTvneba. ofisis warmomadgenlebs aqvT ufleba, nebismier lebebis farglebSi mTavrobas daekisra (am dokuments amt­ dros Sevidnen samxedro nawilebSi da gamoikvlion faqte­ kicebs prezidenti mTavrobis wardginebiT, manamde ki mas bi an moipovon informacia uflebebis darRvevis Sesaxeb. brZanebulebiT prezidenti amtkicebda). saxelmwifo oficialuri pirebi valdebuli arian, xeli aRmasrulebeli xelisuflebis mier momzadebul doku­ Seuwyon saxalxo damcvels da misi ofisis warmomadgen­ mentTan, parlamentis mier misaReb sxva gadawyvetile­ lebs TavianTi uflebamosilebebis srulyofilad ganx­ bebTan dakavSirebiT, rogorc wesi, saparlamento debate­ orcielebaSi. bi imarTeba. amis Sedegad parlamenti gavlenas axdens saxalxo damcvels aqvs ufleba, rekomendacia misces momavali politikis Camoyalibebaze, zrdis dokumentis kanonmdeblebs xarvezebis aRmosaxvrelad, aseve rekomen­ samoqalaqo mxardaWeras da demokratiul legitimacias. dacia misces saxelmwifo uwyebas da mimarTos sasamarT­ saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, aseTi debatebi los sisxlis samarTlis danaSaulebTan da konstituciur televiziiT, pirdapir eTerSi gadaicema. sazogadoebrivi samarTaldarRvevebTan dakavSirebiT. mas SeuZlia aseve mauwyeblis meore arxs 2010 wlidan kanoniT aqvs dakisre­ mimarTos prezidents an parlaments adamianis uflebebis buli valdebuleba, saqarTveloSi mimdinare politikuri mimdinare darRvevebis sakiTxze. procesebi saredaqcio Carevis gareSe asaxos3. meore arx­ saxalxo damcveli uflebamosilia xeli Seuwyos usa­ frTxoebis seqtoris gamWvirvalobas wliuri angariSis wardgenis dros an mediis daxmarebiT mimarTos sazoga­ doebas. Tumca, „saxalxo damcvelis Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanonis mixedviT, am gadawyvetilebebis Sesrule­ ba savaldebulo ar aris. parlamenti uflebamosilia gaecnos da ganixilos usa­ - 142 - is funqcionireba uzrunvelyofs gamWvirvalobis maRal 3 meore arxma ganaxlebuli formatiT mauwyebloba 2010 wlis 1 martidan daiwyo. igi mosaxleobis 65%­isTvisaa xelmisawvdomi. arxis gadacemebis yureba SesaZlebelia internetiT. misi saeTero dro dRe­RameSi 15 saa­ Tia. mauwyeblobis specializebuli formidan gamomdinare, arxs dakisre­ buli aqvs mxolod „mauwyeblobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me­16 mux­ lis „a“, „b“, „e“, „v“, „k“ da „m“ qvepunqtebiT gansazRvruli Sinaarsobrivi valdebulebebi. - 143 - dones, amaRlebs sazogadoebis cnobierebas da zrdis liT moxdes ucxo qveynis jarebis nawilebis an SeiaraRebis interess politikis mimarT. gadaadgileba, aucilebelia parlamentis Tanxmoba. parlamentis sxva uflebamosilebebTan dakavSirebiT bolos unda aRiniSnos, rom saparlamento zedamxed­ aRsaniSnavia „saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis samSv­ velobis gansaxorcieleblad mniSvnelovania kanonebi, rom­ idobo operaciebSi monawileobis Sesaxeb“ 1999 wlis saqa­ lebic ganmartavs Tavdacvisa (Tavdacvis saministro) da rTvelos kanoni, romelSic bolo cvlileba 2013 wlis usafrTxoebis (Sinagan saqmeTa saministro) struqturebSi seqtemberSi iqna Setanili. kanonis Tanaxmad, saqarT­ momuSave Tanamdebobis pirTa da momsaxure personalis, velos SeiaraRebuli Zalebis sazRvargareT samSvidobo aseve maT daqvemdebarebaSi arsebuli samxedro Tu poli­ operaciebSi monawileobis Sesaxeb gadawyvetileba unda ciuri Zalebis daniSnulebasa da misias, qcevis kodeqss, am ganixilos da Sesabamisi SeTanxmebis ratificireba unda uwyebebisdami daqvemdebarebul saxelmwifo sawarmoTa da ganaxorcielos parlamentma. dawesebulebaTa uflebamosilebebs. xelisuflebis aRmasrulebeli Sto valdebulia gansaz­ Rvros sazRvargareT gasagzavni samxedro nawilebi, raode­ noba, ganTavsebis adgili da amocanebi, aseve operaciebSi „saqarTvelos Tavdacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis mixedviT, saqarTvelos parlamenti uflebamosilia: maTi monawileobis wesebi da pirobebi. upirveles yovlisa, ƒ daamtkicos saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis sagareo saqmeTa saministro da Tavdacvis saministro iReben koncefcia da gansazRvros saxelmwifo politika gadawyvetilebas qveynis mier aRebuli saerTaSoriso val­ Tavdacvis sferoSi; debulebebis Sesrulebis mizniT jarebis gagzavnis Taobaze. Semdeg mTavroba iRebs Sesabamis gadawyvetilebas, romelsac ZalaSi Sesasvlelad parlamentis Tanxmoba sWirdeba. miuxe­ davad imisa, rom parlaments ar aqvs ufleba, gamoiwvios samxedro nawilebi, sagareo saqmeTa da Tavdacvis minis­ trebi valdebuli arian, weliwadSi erTxel mainc warudg­ ƒ daamtkicos saqarTvelos samxedro doqtrina da samxedro Zalebis aRmSeneblobis koncefcia; ƒ daamtkicos samxedro Zalebis raodenoba; ƒ daamtkicos samxedro ficis teqsti; ƒ ganixilos Tavdacvis biujeti da daamtkicos saxelm­ wifo biujetTan erTad; inon parlaments moxseneba saqarTvelos samxedro Zalebis ƒ moaxdinos samxedro xasiaTis saerTaSoriso xelSe­ saerTaSoriso samSvidobo misiebSi monawileobis Sesaxeb. krulebaTa da SeTanxmebaTa ratificireba, denon­ saqarTveloSi ar moqmedebs kanoni, romelic saqarT­ sireba da gauqmeba; velos teritoriaze ucxo qveynis jarebis ganTavsebasa ƒ ganaxorcielos kontroli Tavdacvis sferoSi saqa­ da gadaadgilebas daaregulirebda, Tumca imisaTvis, rom rTvelos samxedro Zalebis aRmSeneblobasa da saqa­ mTavrobam gasces nebarTva, saqarTvelos teritoriis gav­ rTvelos kanonmdeblobis Sesrulebaze. - 144 - - 145 - „saqarTvelos Tavdacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni da Sss­is sxva mosamsaxuris saqmianobis saparlamento kon­ aseve ganmartavs saqarTvelos samxedro Zalebis daniSnule­ trols ganaxorcielebs. saparlamento zedamxedvelobis bas. kanonis Tanaxmad, saqarTvelos samxedro Zalebis TvalsazrisiT aseTive gaurkvevlobaa „sazogadoebrivi daniSnulebaa saqarTvelos damoukideblobis, suverenite­ usafrTxoebis samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanon­ tisa da teritoriuli mTlianobis dacva, agreTve saqarT­ Si, romelic gansazRvravs saqarTvelos Sinagan saqmeTa velos mier nakisr saerTaSoriso valdebulebaTa Sesrule­ saministros departamentebisa da sxva struqturuli ba. saqarTvelos parlamentis Tanxmobis gareSe dauSvebelia qvedanayofebisTvis dakisrebul amocanebs, uflebamo­ samxedro Zalebis gamoyeneba sagangebo mdgomareobis dros silebebs, struqturasa da saqmianobis wess. aRniSnuli an saerTaSoriso valdebulebaTa Sesasruleblad. garda kanonis me18 muxlSi miTiTebulia, rom sazogadoebrivi usa­ amisa, kanonSi naTladaa ganmartebuli, rom saqarTvelos frTxoebis samsaxurze saparlamento kontrolis formebi parlamentis Tavdacvisa da uSiSroebis komiteti Tavdacvis ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT, Tumca ar sferoSi zedamxedvelobas axorcielebs. aris gamokveTili is komiteti, romelsac ekisreba pasux­ Sinagan saqmeTa saministros mimarT sazedamxedvelo ismgebloba saparlamento zedamxedvelobisaTvis. aseve uflebamosilebas parlamenti „policiis Sesaxeb“ 2013 wlis aRsaniSnavia, rom es kanoni Sinagan saqmeTa saministros 4 oqtombris saqarTvelos kanonis safuZvelze axorcielebs. mosamsaxureebs aZlevs uflebas, monawileoba miiRon saer­ am kanonis mizania, uzrunvelyos sazogadoebrivi usafrTx­ TaSoriso RonisZiebaTa usafrTxoebis uzrunvelyofaSi, oebisa da marTlwesrigis dacva. misi moqmedeba vrcelde­ Tumca kanoni ar avaldebulebs parlaments, ganixilos ba Sss­is sistemaSi dasaqmebuli, specialuri da samxedro da daadasturos am RonisZiebebSi Sss­is mosamsaxureebis wodebebis mqone pirebis saqmianobaze. kanoni aregulirebs monawileobis SesaZlebloba, kerZod, kanonis Tanaxmad, policiis saqmianobis ZiriTad principebze, organizaciuli sazogadoebrivi usafrTxoebis samsaxuri valdebulia mowyobis samarTlebriv safuZvlebze da policiis saqmi­ saqarTvelos premierministris an saqarTvelos parlamen­ anobaze parlamentis zedamxedvelobis SesaZleblobebs. tis gadawyvetilebiT monawileoba miiRos saerTaSoriso amasTanave, aRsaniSnavia, rom „policiis Sesaxeb“ axa­ RonisZiebaTa usafrTxoebis uzrunvelyofaSi. li kanoni SedarebiT asustebs saparlamento kontrols „saqarTvelos dazvervis samsaxuris Sesaxeb“ saqarT­ policiis da, zogadad, Sss­is saqmianobaze. am kanonis velos kanonis Tanaxmad, saqarTvelos dazvervis samsaxurze miRebis Semdeg policielis ficis teqsts amtkicebs Sina­ samsaxurebriv zedamxedvelobas axorcielebs saqarTvelos gan saqmeTa ministri (da ara parlamenti, rogorc es 1993 premier­ministri, xolo samsaxuris saparlamento kon­ wlis kanoniT iyo gaTvaliswinebuli). amasTanave, kanoni ar trols axorcielebs saqarTvelos parlamenti Tavdacvisa azustebs im saparlamento komitets, romelic policielisa da uSiSroebis komitetis meSveobiT. - 146 - - 147 - saqarTvelos dazvervis sistemaSi Semavali dawesebule­ velos erovnuli usafrTxoebis koncefcia, romlis bolo bebi arian: saqarTvelos dazvervis samsaxuri, saqarTvelos versia parlamentma 2011 wlis 23 dekembers daamtkica. kon­ Tavdacvis saministros sadazvervo qvedanayofebi da saqa­ cefciis adrindeli versia 2005 wels damtkicda. orive rTvelos Sinagan saqmeTa saministros sistemaSi Semavali dokumentze muSaoba sajaro ganxilvebis da saparlamento uflebamosili organos sadazvervo qvedanayofebi. debatebis fonze mimdinareobda. 2012 wels qveynis saTa­ „sadazvervo saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis veSi axali politikuri Zala movida. mosalodnelia, rom es norma gaugebrobas iwvevs, radgan „saqarTvelos daz­ xelisuflebis politikuri Sexedulebebi da prioritete­ vervis samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni Tavdacvisa bi strategiul dokumentebSic aisaxeba. es gaaZlierebda da uSiSroebis komitets Sssis sadazvervo qvedanayofis dokumentebis legitimacias. Tumca dRevandel parlaments saparlamento kontrolis ganxorcielebis uflebas ani­ ar gamouxatavs Tavisi damokidebuleba moqmedi strate­ Webs, Tumca „sazogadoebrivi usafrTxoebis Sesaxeb“ saqa­ giuli dokumentebis mimarT, aseve ar ganuxorcielebia rTvelos kanoni ar akonkretebs saparlamento zedamxed­ axali strategiuli dokumentebis Seqmnis iniciireba. velobis uflebamosilebis mqone komitets. natos wevr ramdenime qveyanaSi strategiuli dokumentebis SemuSavebis vadebi kanonmdeblobiT ganisazRvreba da es procesi axali politikuri ciklis dawyebas ukavSirdeba. 6.4. საპარლამენტო ზედამხედველობის პრაქტიკა: პლენარული სხდომა sasurvelia, saqarTvelos parlamentma gamoxatos Tavisi damokidebuleba aRniSnuli sakiTxis mimarT. parlamenti biujetis, kerZod, usafrTxoebis sistemis institutebis biujetebis xarjvas auditis samsaxuris meS­ veobiT akontrolebs. is yovelwliurad unda axerxebdes rogorc gamocdileba aCvenebs, bolo wlebSi parlamenti samarTaldamcavi da samxedro uwyebebis mier gaweuli aqtiurad monawileobs kanonproeqtebis SemuSavebis pro­ xarjebis miznobriobisa da mizanSewonilobis srulyo­ cesSi, axorcielebs iniciirebas da ganixilavs im kanon­ fil Sefasebas. proeqtebs, romlebic adgens Tavdacvisa da usafrTxoe­ dReisaTvis saxelmwifo auditis samsaxuris saqmianoba bis sferoSi aRmasrulebeli xelisuflebis saqmianobis, Tavdacvisa da usafrTxoebis uwyebebis kontrolis Tval­ saxelmwifo politikis maregulirebel normebs. SeiZleba sazrisiT efeqtianad ver iqneba miCneuli, radgan gasuli gamoiyos ramdenime problemuri sakiTxi. 9 wlis ganmavlobaSi (2004­2012 wlebSi) mxolod ramdenime saqarTvelos parlamentis mier damtkicebuli erovnuli donis strategiuli dokumentebidan aRsaniSnavia saqarT­ - 148 - departamentisa Tu usafrTxoebis uwyebebisdami daqvem­ debarebuli samsaxuris auditi ganxorcielda. - 149 - amis erTerTi mizezi is aris, rom saxelmwifo auditis saxelmwifo auditis samsaxurma 2012 wels Sinagan saqmeTa samsaxuri saerTaSoriso stadartebis Sesabamis audits saministroSi Catarebuli Semowmebis Sedegebi gamoaqvey­ mxolod 2010 wlidan atarebs. manamde arc saxelmwifo na. 2012 wlis angariSSi Sevida momsaxurebis saagentos struqturebis biujetis gankargvis forma da menejmenti da finansuri auditis aqti (2008­2009), sasazRvro policiis arc maTi kontroli saerTaSoriso standartebs ar Seesa­ finansuri auditis aqti (2008­2010) da Sss­is finansuri da bameboda; kontrolis palata saqmianobaSi xelmZRvanelob­ Sesabamisobis auditis aqti (2010). da Zvel, sabWoTa sistemaSi damkvidrebuli praqtikiT, 2013 wlis angariSSi aisaxa Sss­is konstituciuri usa­ romlisTvisac ucxo ar iyo korufciuli Tu politikuri frTxoebis departamentis finansuri da Sesabamisobis audi­ garigebebi. amdenad, 2010 wlamde ganxorcielebuli auditis tis angariSi (2011 wlis 1 ianvridan 2012 wlis 30 noembramde), efeqtianobisa da miznobriobis, aseve finansuri auditis dacvis policiis finansuri angariSi (2008­2009) da Sss­is daskvnis sandoobis Sefaseba erTmniSvnelovani ver iqneba. centraluri aparatis finansuri da Sesabamisobis auditis 2010 wlidan saxelmwifo auditis samsaxurSi refor­ angariSi (2011 wlis 1 ianvridan 2012 wlis 30 seqtembramde). ma xorcieldeba. SemuSavda 2010­2012 wlebis samsaxuris amasTanave, 2011­2013 wlebSi saxelmwifo auditis samsax­ ganviTarebis strategia. misi mizani iyo uzrunvelyofa uri bolomde ver axerxebda dagegmili RonisZiebebis ganx­ sajaro seqtoris Tanamedrove, damoukidebeli auditor­ orcielebas. Tavdacvis uwyebis auditi ar moxvda arc 2011, uli momsaxurebisa, romelic saerTaSoriso standartebs arc 2012 da arc 2013 wlis angariSSi. aseT situaciebze rea­ Seesabameba da moqalaqeTa ndobiT sargeblobs. daigegma girebisaTvis parlaments aqvs uflebamosileba, dainter­ usafrTxoebis sferos marTva da am sferos institutebis esebis SemTxvevaSi mosTxovos saxelmwifo auditis samsax­ mier sabiujeto xarjebis gankargvis auditi. urs usafrTxoebis struqturebis auditis ganxorcieleba amasTanave, arsebuli normebis Tanaxmad, saxelmwifo auditis samsaxuri yoveli wlis dasawyisSi adgens Tavisi da angariSis parlamentis sxdomaze wardgena. Tumca par­ laments aseTi interesi ar gamouxatavs. auditoruli saqmianobis prioritets sajaro interesTa saqarTveloSi arsebuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT nusxis safuZvelze, romelic, Tavis mxriv, didi moculobis SeiZleba iTqvas, rom saparlamento kontrolis ganxor­ sabiujeto Tanxis an maRali riskis Semcveli saqmianobis cielebisaTvis aucilebelia, parlamenti ufro momTxovni kriteriumiT ganisazRvreba. magaliTad, saxelmwifo audi­ gaxdes saxelmwifo auditis samsaxuris mimarT, kerZod, tis samsaxuris 2010 wlis angariSSi 2011 wlis prioritetul mosTxovos mas, kompetenciis farglebSi, auditis saer­ sferoebs Soris moxseniebuli iyo auditis Catareba sazoga­ TaSoriso normebis Sesabamisad yovelwliurad Caataros doebrivi wesrigisa da Tavdacvis sferos finansuri marTvis sazogadoebrivi wesrigisa da Tavdacvis sferoSi moqmedi Semowmebis mizniT. programebis dafinansebis gegmazomieri auditi politi­ - 150 - - 151 - kuri konteqstisgan damoukideblad. amdenad, parlaments kanonmdeblobis daxvewisa da demokratiul normebTan aqvs imis SesaZlebloba, rom saWiroebis SemTxvevaSi saxelm­ Sesabamisobis uzrunvelyofis mizniT. wifo auditis samsaxurs konkretuli uwyebebis Semowmeba parlaments aqvs potenciali, gaaZlieros zedamxedvelo­ mosTxovos. parlaments saxelmwifo auditis samsaxuris bis meqanizmebi – erTi mxriv, cvlilebebi Seitanos kanon­ Semowmebis sakanonmdeblo berketebic aqvs. amis gakeTeba mdeblobaSi da, meore mxriv, iTanamSromlos samoqalaqo parlaments Tavisi gadawyvetilebiT Seqmnili droebiTi sazogadoebis organizaciebTan, romlebic aqtiurad saqmi­ komisiis meSveobiT SeuZlia. anoben rogorc qveynis usafrTxoebis politikis Camoya­ amasTanave, saxelmwifo auditis samsaxuri Tavisi saqmi­ libebisa da ganviTarebisaTvis, ise misi ganxorcielebis anobis gegmis Sedgenisas valdebulia gaiTvaliswinos monitoringisa da dasavluri standartebis damkvidreb­ parlamentis komitetebis, sagamoZiebo da sxva droebiTi is procesSi saqarTvelos Tavdacvisa da usafrTxoebis komisiebis winadadebebi. parlamentisa da droebiTi saga­ institutebis marTvisaTvis. moZiebo komisiis mimarTvis safuZvelze saxelmwifo audi­ dasavluri gamocdilebis gasacnobad da aqtiuri tis samsaxuri atarebs aragegmur auditsa da Semowmebas. sazedamxedvelo saqmianobis gansaxorcieleblad Zalian parlamentis sazedamxedvelo funqciis ganxorcielebas mniSvnelovania saqarTvelos parlamentis wevrTa monaw­ xels ar uwyobs is sakanonmdeblo norma, romlis Tanax­ ileoba saerTaSoriso an regionuli saparlamentTaSoriso mad, parlamenti ar aris valdebuli, ganixilos calkeul asambleebis muSaobaSi. saqarTvelos parlamentis regla­ samTavrobo Tanamdebobaze wardgenili yvela kandida­ mentis mixedviT, mudmivmoqmedi saparlamento delegacieb­ tis profesiuli unarebi, samuSao gamocdileba, piradi is wevrebi arian rogorc umravlesobis, ise umciresobis Tvisebebi da sxva SesaZleblobebi. parlamenti, rogorc warmomadgenlebi. maTi Semadgenloba proporciuli war­ wesi, praqtikulad debatebis gareSe amtkicebs mTavrobis momadgenlobis kvotebis gaTvaliswinebiT ganisazRvreba. Semadgenlobas, romelsac premier­ministri waradgens. es garda amisa, parlamentSi Seqmnilia ramdenime megobrobis imaze miuTiTebs, rom parlamentis damoukideblobisa da jgufi, romelTa mizania sxva qveynebis parlamentebTan Tan­ Tavisuflebis xarisxi SezRudulia da aRmasrulebeli amSromlobis xelSewyoba. aseTi formatebi mniSvnelovania xelisufleba gavlenas axdens mis saqmianobaze. im mxrivac, rom xels uwyobs iseTi qveynebis parlament­ 2012 wlis saparlamento arCevnebis Semdeg axali sakon­ ebTan urTierTobas, romelTac saqarTvelos aRmasrule­ stitucio cvlilebebis amoqmedebasTan dakavSirdebiT bel xelisuflebasTan sakmaod SezRuduli diplomatiuri 2012­2013 wlebSi Tavdacvisa da usafrTxoebis sferoSi urTierTobebi aqvT. daaxloebiT 42 sakanonmdeblo cvlileba ganxorcielda. zogadad, Tavdacvisa da usafrTxoebis seqtorze efeq­ parlamentma kvlav unda gadadgas konkretuli nabijebi tiani saparlamento zedamxedvelobis ganxorcieleba saW­ - 152 - - 153 - iroebs eqspertizasa da damatebiT resursebs parlamentis 6.5. საპარლამენტო ზედამხედველობა: კომიტეტები SigniT. rogorc wesi, aseTi resursebi dasavleTis demokra­ tiuli qveynebis parlamentebSic ki sakmaod SezRudulia. amis gamo aRiarebulia, rom aucilebelia, parlamentma 6.5.1. საკანონმდებლო მიმოხილვა miiRos alternatiuli informacia, upirveles yovlisa, samoqalaqo sazogadoebisagan, saerTaSoriso analitikuri saqarTvelos kanonmdeblobiT (saqarTvelos parlamen­ kvleviTi centrebisagan da saerTaSoriso saparlament­ tis reglamenti, komitetebis debulebebi) parlamentis TaSoriso forumebisagan; aseve aucilebelia parlamentis komitetebi uflebamosili arian uzrunvelyon mTavro­ aparatis TanamSromelTa unarebis ganviTareba da codnis bis saqmianobis gamWvirvaloba da angariSvaldebuleba. gaRrmaveba; kvleviTi resursebis, biblioTekebis, samec­ usafrTxoebis seqtorSi momuSave komitets saparla­ niero­kvleviTi kavSirebisa da sakonferencio formatebis mento zedamxedvelobis gansaxorcieleblad ramdenime gafarToeba da gaZliereba. mniSvnelovani instrumenti aqvs. aseTi cdebi erovnul parlamentebs, maT Soris, saqa­ komitetisaTvis erT­erTi yvelaze mniSvnelovani rTvelos parlaments rom ZiriTadi problemis gadaWraSi sakanonmdeblo iniciativis uflebaa. am saSualebis gamoy­ exmareba. es problema imaSi mdgomareobs, rom parlamenti enebiT komitets SeuZlia xeli Seuwyos usafrTxoebis informacias ZiriTadad mTavrobisa da samxedro pirebi­ seqtoris saqmianobis ZiriTad principebze, calkeuli uwye­ sagan iRebs. maT mier miwodebuli informacia parlaments, bebis organizaciuli mowyobis samarTlebriv safuZvlebze mTavrobasa da samxedro pirebs Soris informaciis asime­ da maTi saqmianobis wesze parlamentis zedamxedvelobis triulobaze damokidebul urTierTobas qmnis. amdenad, saSualebebis ganviTarebasa da regulirebas. yvela qveynis parlamentma unda gaiTvaliswinos amgvari komiteti aseve uflebamosilia winaswar damtkicebuli safrTxis arseboba da zedamxedvelobis efeqtianobis gegmis an Sesabamisi peticiis safuZvelze Seiswavlos admin­ gazrdis mizniT unda gaaaqtiuros TanamSromloba, erTi istraciuli organoebis saqmianoba, saWiroebis SeTxvevaSi mxriv, erovnul arasamTavrobo organizaciebTan, kvleviT gamoiTxovos Sesabamisi masalebi da daskvna gansaxilvelad institutebsa da saganmanaTleblo centrebTan da, meo­ warudginos parlaments. re mxriv, saerTaSoriso organizaciebTan, forumebsa da parlamentis winaSe angariSvaldebuli organoebis saparlamentTaSoriso TanamSromlobis xelSemwyob ini­ Tanamdebobis pirebi da saqarTvelos mTavrobis wevre­ ciativebTan. bi, komitetis moTxovnis SemTxvevaSi, valdebuli arianm komitetis mier dadgenil vadaSi waradginon Sesabamisi dokumentebi, daskvnebi da sxva saWiro masalebi. saxelmwifo - 154 - - 155 - an samxedro saidumloebis Semcveli cnobebi waredgineba sxva sakiTxebi, ris safuZvelzec komiteti iRebs rekomenda­ parlamentis Tavdacvisa da uSiSroebis komitetSi Seqmnil cias, daskvnas, winadadebas. komitetis daskvna waredgineba ndobis jgufs, romlis saqmianobis wesi „ndobis jgufis parlamentis biuros, parlamentis plenarul sxdomas. Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT ganisazRvreba. amasTanave, parlamentis 4 komitets aqvs usafrTxoebis seqtoris mniSvnelovania, rom saqarTvelos mTavrobis wevri, par­ samTavrobo uwyebebze kontrolis ganxorcielebis Sesa­ lamentis mier arCeuli Tanamdebobis piri, agreTve Tan­ Zlebloba. esenia: amdebobis piri, romlis daniSvnazedac parlamentma Tanx­ 1. safinanso­sabiujeto komiteti; moba misca, uflebamosilia, xolo moTxovnis SemTxvevaSi 2. Tavdacvisa da uSiSroebis komtiteti; valdebulia, daeswros komitetis sxdomebs, pasuxi gasces 3. iuridiul sakiTxTa komiteti; sxdomaze dasmul SekiTxvebs da waradginos gaweuli saqmi­ 4. adamianis uflebaTa dacvisa da samoqalaqo integ­ anobis angariSi. komiteti valdebulia aseT Tanamdebobis raciis komiteti. pirs moTxovnisTanave mousminos. saqarTvelos parlamentis reglamentis Tanaxmad, parla­ safinanso­sabiujeto komiteti ganixilavs biujet­ mentis komitetis SemadgenlobaSia aranakleb 10 parlamen­ is proeqts, SeimuSavebs daskvnas, organizebas uwevs mis tis wevri. komitetis sxdomebis gamarTvis periodulobas ganxilvasa da SeTanxmebas sxva komitetebsa da fraqcieb­ gansazRvravs komiteti, magram sasesio periodSi TveSi unda Si; akontrolebs kanonebis, parlamentis dadgenilebebisa gaimarTos aranakleb 2 sxdomisa (sesiebs Soris periodSi da sxva gadawyvetilebebis Sesrulebas, aseve axorcielebs komiteti ar aris valdebuli, gamarTos sxdoma). komitetis kontrols parlamentis winaSe angariSvaldebuli organoe­ sxdoma uflebamosilia, Tu mas eswreba komitetis siiTi bisa da mTavrobis saqmianobaze da saWiroebis SemTxvevaSi Semadgenlobis umravlesoba. gadawyvetileba miiReba Ria Sesabamis daskvnas warudgens parlaments; axorcielebs kenWisyriT, sxdomaze damswre komitetis wevrTa xmebis mosaxleobis informirebas qveynis safinanso­sabiujeto umravlesobiT. xmebis Tanabrad gayofisas gadamwyvetia sferoSi arsebul mdgomareobaze, samomavlo gegmebsa da sxdomis Tavmjdomaris xma. reglamentiT gansazRvrulia ganxorcielebul RonisZiebebze. komitetis sxdomis Sesaxeb informaciis gavrcelebis wesic: saparlamento kontrolis ganxorcielebisaTvis kanon­ komitetis sxdomis Sesaxeb informacia sxdomamde 1 dRiT mdeblobiT miniWebuli yvelaze farTo uflebamosileba adre unda ganTavsdes parlamentis vebgverdze, radgan aqvs Tavdacvisa da uSiSroebis komitets. mas aqvs Tavdacvi­ komitetis sxdoma sajaroa (Tumca gansakuTrebul SemTx­ sa da usafrTxoebis sferoSi sakanonmdeblo iniciativis vevaSi komiteti marTavs daxurul sxdomas). ufleba. komiteti SeimuSavebs daskvnebsa da winadadebebs komitetis sxdomaze ganixileba kanonproeqtebi, agreTve - 156 - parlamentSi wardgenili sakanonmdeblo iniciativebis - 157 - Sesaxeb. garda amisa, „saqarTvelos Tavdacvis Sesaxeb“ da ndobis jgufi Sedgeba 5 wevrisagan, mas Tavmjdomareobs „sadazvervo saqmianobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonebis Tavdacvisa da uSiSroebis komitetis Tavmjdomare. ndobis Tanaxmad, Tavdacvis saministro da dazvervis samsaxuri jgufis sxva wevrebi arian: erTi saparlamento umravleso­ angariSvaldebuli arian Tavdacvisa da uSiSroebis komite­ bis wevri, erTi maJoritaruli wesiT arCeul parlamentis tis winaSe. komiteti monawileobs Tavdacvis politikis wevrTa SeTanxmebiT wardgenili parlamentis wevri, erTi ganviTarebaSi, zedamxedvelobs kanoniT da politikis doku­ saparlamento umciresobis wevri da erTi umravlesobi­ mentebiT gaTvaliswinebuli RonisZiebebis ganxorcielebas sa da umciresobis gareT darCenil parlamentis wevrTa da saWiroebis SemTxvevaSi SeuZlia mimarTos parlaments. SeTanxmebiT wardgenili parlamentis wevri. saparlamento zedamxedvelobis yvelaze efeqtiani for­ aRmasrulebeli xelisuflebis organoebi valdebuli ma Tavdacvisa da usafrTxoebis struqturebis sabiujeto arian, weliwadSi erTxel mainc warudginon ndobis jgufs kontrolia. am mizniT, saqarTvelos parlamentis regla­ moxsenebebi gaweuli da mimdinare saqmianobis Sesaxeb. mentis Sesabamisad, Tavdacvisa da uSiSroebis komitetSi ndobis jgufis moTxovnis SemTxvevaSi es organoebi val­ iqmneba ndobis jgufi, romlis amocanaa aRmasrulebeli debuli arian, jgufis mier dadgenil vadaSi warudginon xelisuflebis organoebis specialuri programebisa da mas moTxovnili masalebi. ndobis jgufi uflebamosilia, saidumlo saqmianobis sabiujeto kontroli. aRsaniSnavia, mis mier momzadebuli daskvna warudginos parlamentis rom „ndobis jgufis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni exeba sabi­ safinanso­sabiujeto komitets. Tu ndobis jgufi war­ ujeto kontrols aRmasrulebeli xelisuflebis yvela modgenili saidumlo informaciis safuZvelze miiCnevs, uwyebaSi, romlebic specialur programebsa da saidumlo rom Sesabamisi organo arRvevs kanonmdeblobas, igi wer­ saqmianobas axorcieleben. aRmasrulebeli xelisuflebis ilobiT mimarTavs premier­ministrs am informaciisaTvis dawesebulebebidan ndobis jgufis zedamxedvelobas Tav­ saxelmwifo saidumloebis grifis moxsnis moTxovniT, xolo dacvis saministro da dazvervis samsaxuri eqvemdebarebian. Tuki ndobis jgufi miiCnevs, rom Sesabamisi organoebis „saqarTvelos dazvervis samsaxuris Sesaxeb“ saqarT­ saqmianoba saSiSroebas uqmnis sazogadoebriv usafrTxoe­ velos kanonis Tanaxmad, dazvervis samsaxuris saparla­ bas, an Tu Sesabamisi organos xelmZRvaneli ametebs Tavis mento kontrols axorcielebs saqarTvelos parlamentis uflebamosilebas, igi saqarTvelos parlamentis winaSe Tavdacvisa da uSiSroebis komiteti. samsaxuris saidumlo akeTebs wardginebas sagamoZiebo komisiis Seqmnis Sesaxeb. saqmianobis, specialuri programebisa da am saWiroebisaT­ 2008 wlamde „ndobis jgufis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni vis saqarTvelos saxelmwifo biujetidan gamoyofili sax­ moiTxovda, ndobis jgufis wevrebi sxdomaze TveSi erTxel srebis xarjvis kontroli xorcieldeba „ndobis jgufis mainc Sekrebiliyvnen, Tumca 2008 wlis 12 seqtembers miRe­ Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Sesabamisad. buli cvlilebebis Tanaxmad, ndobis jgufis sxdoma aranak­ - 158 - - 159 - leb weliwadSi orjer unda gaimarTos. aman mniSvnelovnad zedamxedvelobisaTvis. es aris parlamentis erT­erTi Seasusta ndobis jgufis saqmianobis intensivoba. garda ZiriTadi komiteti, romelic amzadebs kanonproeqtebs amisa, ndobis jgufis wevrs aqvs ufleba, moiTxovos sxdomis konstituciuri samarTlis, administraciuli samarTlis, gamarTva, oRond amas ndobis jgufis wevrTa umravlesobam saproceso kanonmdeblobis Tu saerTaSoriso samarTlis unda dauWiros mxari. amasTanave, aRsaniSnavia, rom ndobis sferoSi, uzrunvelyofs sakonstitucio sasamarTlos, jgufis sxdomebi daxurulia. yvela sakiTxs, romlebic ndo­ saerTo sasamarTloebis, prokuraturis, advokaturis, bis jgufis kompetencias ganekuTvneba da plenarul sxdom­ samarTaldamcavi organoebis organizebisa da saqmiano­ aze ixileba, Tan unda axldes jgufis Sesabamisi daskvna. bis sakanonmdeblo regulirebas, ganixilavs saqarTvelos 2013­2014 wlebSi „ndobis jgufis Sesaxeb“ saqarTvelos saxelmwifo biujetis proeqts da amzadebs daskvnas. am kanonSi damatebiTi cvlilebebi iqna Setanili. 2014 wlis valdebulebebiT iuridiul sakiTxTa komiteti aqtiurad ianvarSi iniicirebuli kanonproeqtiT Seicvala ndobis aris CarTuli rogorc samarTaldamcavi uwyebebis mareg­ jgufis dakompleqtebis wesi – ndobis jgufis wevrebad ulirebel sakanonmdeblo saqmianobaSi, ise Tavdacvisa da dasaxelebuli pirebis wardgenis Semdeg saqarTvelos par­ dazvervis uwyebebis muSaobaSi. lamenti cnobad iRebs ndobis jgufis Semadgenlobas, rac amasTanave, aRsaniSnavia, rom iuridiul sakiTxTa komi­ formdeba saoqmo CanaweriT. amasTanave, ndobis jgufis teti pasuxismgebelia saerTaSoriso xelSekrulebaTa da aparati aRar Sedgeba saqarTvelos parlamentis Tavdacvisa SeTanxmebaTa ratificirebis, denonsirebis da gauqmebis da uSiSroebis komitetis aparatis TanamSromlebisagan. Sesaxeb winadadebebis parlamentisTvis wardgenisaTvis, rac kidev erTi, 2013 wlis 12 ivniss miRebuli cvlilebeb­ TavisTavad gulisxmobs samxedro da, zogadad, erovnuli is iniciatori iyo Tavdacvis saministro. kanonproeqtis usafrTxoebis sakiTxebze aRmasrulebeli xelisuflebis Tanaxmad, Tavdacvis saministro iRebs valdebulebas, mier saerTaSoriso da regionalur doneebze dadebuli ndobis jgufs warudginos informacia gansaxorcielebe­ mravalmxrivi Tu ormxrivi xelSekrulebebis ganxilvas, li saidumlo saxelmwifo Sesyidvis Sesaxeb, Tu Sesasyidi natosTan da evrokavSirTan TanamSromlobis xelSekrule­ saqonlis an momsaxurebis savaraudo Rirebuleba aRemate­ bebis CaTvliT. iuridiul sakiTxTa komiteti zrunavs saer­ ba or milion lars, xolo Sesasyidi samSeneblo samuSaos TaSoriso samarTlis normebTan saqarTvelos kanonmdeblo­ savaraudo Rirebuleba – oTx milion lars. aRniSnulma bis harmonizaciaze, rac aseve mniSvnelovania usafrTxoebis kanonma formalurad ndobis jgufis sazedamxedvelo Ses­ seqtorSi demokratiuli mmarTvelobis damkvidrebisaTvis. aZleblobebi mniSvnelovnad gazarda. aRniSnuli saqmianoba ZiriTadad „saqarTvelos Tavdacvis iuridiul sakiTxTa komiteti ramdenime aspeqtiTaa Sesaxeb“, „sazogadoebrivi usafrTxoebis samsaxuris Sesax­ pasuxismgebeli usafrTxoebis seqtoris saqmianobis eb“, „saomari mdgomareobis Sesaxeb“, „samxedro sarezervo - 160 - - 161 - samsaxuris Sesaxeb“, „samxedro valdebulebisa da samxedro bis piri, agreTve Tanamdebobis piri, romlis daniSvnaze­ samsaxuris Sesaxeb“, „arasamxedro, alternatiuli SromiTi dac Tanxmoba misca saqarTvelos parlamentma, ganixilos samsaxuris Sesaxeb“, „samxedro da ormagi daniSnulebis pro­ maTi saqmianobis angariSi; gamovlenil kanonis darRvevaze duqciis kontrolis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonebis dasav­ komiteti SeimuSavebs da ugzavnis rekomendacias mTavrobas, lur normebTan Tavsebadobas iTvaliswinebs. iuridiul aRmasrulebeli xelisuflebis sxva organoebs. komiteti sakiTxTa komiteti pasuxismgebelia moTxovnis/peticiis TanamSromlobs adamianis uflebaTa dacvis sferoSi moqmed sapasuxod aRmasrulebeli xelisuflebis uwyebis saqmi­ arasamTavrobo sazogadoebriv organizaciebTan rogorc anobis SeswavlisaTvis. saWiroebis SemTxvevaSi komiteti qveynis SigniT, ise misi farglebis gareT. parlaments warudgens Tavis mier SemuSavebul daskvnas. zedamxedvelobis erT­erTi meqanizmia saxalxo damcv­ aRsaniSnavia, rom kanonmdeblobaSi ar aris dakonk­ elis ofisis mier SeiaraRebul Zalebze demokratiuli retebuli is uwyebebi, romelTac zedamxedvelobas uwevs kontrolis ganxorcieleba. adamianis uflebaTa dacvisa iuridiul sakiTxTa komiteti. da samoqalaqo integraciis komitets kanoni aniWebs ufle­ usafrTxoebis sistemis institutebis kontrolis Tval­ bamosilebasa da pasuxismgeblobas, rom mWidrod iTan­ sazrisiT mniSvnelovania adamianis uflebaTa dacvisa da amSromlos saxalxo damcvelis ofisTan, aseve Tavdacvis samoqalaqo integraciis komitetis uflebamosilebac. saministrosTan da gauziaros maT informacia. komitetis movaleobaa samxedro pirTa, rezervistTa da omis veteranTa politikuri Tu socialuri uflebebis dacvis, aseve sazogadoebrivi usafrTxoebis sakiTxebze, policiis da sxva samarTaldamcavi organoebis mier ufle­ 6.5.2. საზედამხედველო უფლებამოსილების განხორციელების პრაქტიკა: კომიტეტები bamosilebis gadametebisas adamianis uflebebis darRvevis faqtebze drouli reagireba. saqarTvelos konstitucia, parlamentis reglamenti, komitetis debulebis Tanaxmad, komiteti awarmoebs komitetebis debulebebi ganmartavs parlamentis komi­ moqalaqeTa miRebas, ganixilavs da reagirebs fizikuri tetebis saqmianobis wessa da normebs. amasTanave, komi­ da iuridiuli pirebis werilebsa da gancxadebebze im sak­ tetebis saqmianobis mimoxilvidan Cans, rom maTi ufleba­ iTxebTan mimarTebiT, romlebic Sedis komitetis kompe­ mosilebebi da pasuxismgeblobebi gasul wlebSi efeqtianad tenciaSi. ar ganxorcielebula. magaliTad, Tavdacvisa da uSiSroebis sazedamxedvelo saqmianobis gansaxorcieleblad komiteti iSviaTad awyobs mosmenebs da iSviaTad ibarebs komiteti uflebamosilia komitetis sxdomaze moiwvios Tavdacvisa da usafrTxoebis institutebis xelmZRvanel­ mTavrobis wevri, parlamentis mier arCeuli Tanamdebo­ ebs angariSvaldebulebisaTvis. warsulis gamocdileba - 162 - - 163 - aCvenebs, rom saparlamento umravlesobis wevrebi ar ari­ da sxvadasxva sakixis ganxilvaSi miiRo monawileoba. an dainteresebuli, mosmenebze daibaron maTi partiebis 2005­2006 wlebSic xSirad imarTeboda Ria sakomiteto liderebi. amdenad, umravlesoba umetes SemTxvevaSi Tan­ mosmenebi, romlebzedac kanonproeqtebisa da reformebis amdebobis pirebis dabarebis da mosmenis mowyobis Sesaxeb Sesrulebis mimdinareoba ganixileboda. am mosmenebs Tav­ umciresobis moTxovnis ignorirebas axdens. dacvis saministros samxedro da samoqalaqo personali, 2004­2013 wlebSi, maSinac ki, rodesac Tavdacvis uwyebis samoqalaqo seqtoris warmomadgenlebi da Jurnalistebi xelmZRvanelebi stumrobdnen parlaments da monawileobd­ eswrebodnen. Tumca 2007 wels praqtika Seicvala da Ria nen sakomiteto mosmenebSi, saparlamento umravlesobis sakomiteto mosmenebi sul ufro iSviaTad imarTeboda. warmomadgenlebi ar yofilan aqtiurebi. isini yvelaze dRes Tavdacvisa da uSiSroebis komitetis Semadgenloba­ aqtualur Temebzedac ki ar svamdnen kiTxvebs. zomierad Sia 16 wevri, romelTac parlamenti amtkicebs. komitets kritikulebi iyvnen umciresobis wevrebi. saparlamento hyavs Tavmjdomare, romelsac irCevs saparlamento umrav­ mosmenebis umetesobis organizeba aRmasrulebeli xelisu­ lesoba, da misi sami moadgile. erTi moadgile umciresobas flebis iniciativiT xdeba da maT dRis wesrigsac Sesabamisi warmoadgens, erTi ki damoukidebeli parlamentis wevria. uwyeba adgens. aseTi praqtika bolomde ver uzrunvelyofs dRevandeli SemadgenlobiT Tavdacvisa da uSiSroeb­ aRmasrulebeli xelisuflebis angariSvaldebulebas. is komitetis araerT wevrs aqvs usafrTxoebis seqtorSi 2007­2010 wlebSi Tavdacvis ministri mxolod erTxel muSaobis gamocdileba. umciresobis warmomadgenlebi Tav­ daeswro Tavdacvisa da uSiSroebis komitetis sxdomas. 2009 dacvisa da uSiSroebis komitetis wevrebi wina mowvevis par­ wlis maisSi Tavdacvis saministrom komitetis sxdomas Tavis lamentSic iyvnen. komitetis danarCeni wevrebis saqmianoba uwyebaSi umaspinZla. am sxdomaze ganxilul iqna Tavdacvis an Tavdacvis saministrosTan, an mTavrobis sxva struq­ koncefcia, okupirebul teritoriebze arsebuli situa­ turebTan iyo dakavSirebuli. amitom maTTvis Tavdacvi­ cia da saqarTvelos armiaSi mimdinare procesebi. 2010­2012 sa da usafrTxoebis seqtori da masze zedamxedvelobis wlebSi parlaments arcerTxel ar gamouCenia iniciativa, ganxorcieleba axali ar aris. sakanonmdeblo baza komite­ moewyo sakomiteto mosmenebi da daebarebina Tavdacvis tis wevrebs sakmaris SesaZleblobas aZlevs, efeqtianad ministri. ministric ar daswrebia komitetis sxdomebs. akontrolon usafrTxoebis seqtorSi aRmasrulebeli miuxedavad amisa, iyo periodebi, rodesac Tavdacvisa da uSiSroebis komiteti Tavdacvis saministrosgan regularu­ xelisuflebis warmomadgenlebis saqmianoba, Tumca amas ramdenime faqtoris arseboba uSlis xels. lad iRebda informacias Tavdacvis seqtorSi mimdinare pirveli problema biujetis kanonis SemuSavebas ukav­ reformebis Sesaxeb. mxolod 2005 wlis ganmavlobaSi Tav­ Sirdeba. gasul wlebSi saqarTvelos mTavrobam programul dacvis ministris moadgile komitetis 5 sxdomas daeswro dokumentebSi araerTxel ganacxada, rom dagegmvis, pro­ - 164 - - 165 - gramirebisa da biujetirebis sistemis SemoReba xelisu­ mowmobs, parlamentSi ZiriTadad dominanturi politikuri flebis prioriteti iyo, Tumca es ver moxerxda. aucile­ Zala flobs ara mxolod ubralo umravlesobas, aramed belia sakanonmdeblo doneze cvlilebebis ganxorcieleba sakonstitucio umravlesobasac. wina mowvevis parlamen­ imisaTvis, rom biujetis proeqti programuli biujetis tebSi opozicia sakmaod sustad iyo warmodgenili. ami­ mixedviT Sedges. tom mmarTveli Zala arasodes yofila dainteresebuli, garda amisa, kanonmdebloba ver uzrunvelyofs imas, rom mTavrobis wevrebisTvis Ria mosmenebi moewyo. saparla­ aRmasrulebeli xelisuflebis mier Zalauflebis borotad mento umravlesobis warmomadgenlebze aRmasrulebeli gamoyenebis riski minimumamde Semcirdes. sazogadoebas es xelisuflebis gavlena dResac SesamCnevia. magaliTad, 2013 Zalian awuxebs. Tavdacvisa da uSiSroebis komiteti ar aris wels iyo SemTxveva, rodesac sakanonmdeblo iniciativa uflebamosili, ganaxorcielos Sinagan saqmeTa saministros saproceduro sakiTxTa da wesebis komitetis Tavmjdo­ saqmianobis monitoringi, miuxedavad imisa, rom 2004­2012 marem waradgina, Tumca misi ganxilvis dros aRmoCnda, rom wlebSi Sss­is mier adamianis uflebebis darRvevis araerTi kanonproeqti arRvevda saerTaSoriso normebs da adamianis faqti gamovlinda. uflebas Tavisufal gadaadgilebaze. amasTanave, komitetis rogorc bolo periodSi gaxmaurebuli faqtebi mowmobs, Tavmjdomarem ganacxada, rom man kanonproeqtis iniciireba Sss­is ramdenime departamenti, aseve SeiaraRebuli Zaleb­ mxolod formalurad moaxdina, realuri iniciatori ki is generaluri Stabis samxedro policiis departamenti aRmasrulebeli xelisufleba, kerZod, Sss iyo. CarTuli iyo ukanono mosmenebisa da videogadaRebebis parlamentisTvis miniWebuli uflebamosilebis ufro Segrovebasa da gamoyenebaSi. sakomiteto mosmenebze am srulyofilad gamoyenebis SesaZleblobas iZleva ndobis Temebze arasodes usaubriaT, Tumca gaxmaurebuli faqtebis jgufis saqmianoba. 2008 wlamde arsebobda ndobis jgufis safuZvelze naTeli gaxda, ramdenad mniSvnelovania Sina­ sxdomebis xSirad, kerZod, aranakleb TveSi erTxel gamarT­ gan saqmeTa saministroze saparlamento zedamxedvelobis vis valdebuleba. Tumca Sesabamis kanonSi cvlilebebis ganxorcieleba. amisTvis arsebobs ramdenime formaluri Setanis Semdeg ndobis jgufis sxdoma 6 TveSi erTxel mainc berketi, magaliTad, komitetis sakanonmdeblo iniciativ­ unda gaimarTos. Sexvedrebis sixSiridan gamomdinare Sei­ is ufleba. am uflebamosilebis gamoyenebiT parlamenti Zleba iTqvas, rom 2008 wlidan ndobis jgufis saqmianobis SeZlebs gaaZlieros daxuruli struqturebis saparlamen­ intensivoba Sesustda, Tumca aseTi Sefaseba marTebuli ar to kontroli da isini ufro angariSvaldebuli gaxados. iqneba. Tavis mxriv, savaldebulo SexvedraTa raodenobis mesame faqtori, romelic xels uSlis saparlamento kon­ gazrdis iniciativam SeiZleba dadebiTi gavlena moaxdinos trolis ganxorcielebas, parlamentSi opoziciis rols ndobis jgufis da, zogadad, parlamentis winaSe Tavdacvis ukavSirdeba. rogorc saqarTveloSi arsebuli tradicia saministros angariSvaldebulebisa da gamWvirvalobis - 166 - - 167 - xarisxze, Tumca, rogorc warsulis gamocdileba aCvenebs, vas mxars dauWers ndobis jgufis wevrTa umravlesoba. am Tavad ndobis jgufis saqmianoba parlamentSi arasodes normebidan gamomdinare, praqtikulad SeuZlebelia, rom yofila sakmarisad efeqtiani. gasuli 10 wlis ganmavlobaSi ndobis jgufis wevrma, romelic saparlamento umcireso­ ndobis jgufis Semadgenlobis gansazRvrac ki rTuli iyo. bis warmomadgenelia, moiTxovos da uzrunvelyos misTvis xSirad saparlamento umravlesoba ar emxroboda umcireso­ mniSvnelovani da saWirboroto sakiTxis plenarul sxdoma­ bis mier wardgenil kandidaturas, ris gamoc ferxdeboda ze ganxilva. umciresobis warmomadgenlis mier iniciativis ndobis jgufis funqcionireba. ndobis jgufis saxeliT plenarul sxdomaze gatanis Seu­ magaliTad, 2004­2008 wlebis mowvevis parlamentSi, rode­ Zlebloba, Tavis mxriv, mniSvnelovnad aferxebs saparla­ sac ndobis jgufi 3 wevrisagan Sedgeboda, misi Semadgen­ mento zedamxedvelobis srulyofilad ganxorcielebas. loba ver damtkicda, radgan saparlamento umravleso­ bam umciresobis kandidats mxari ar dauWira. 2012 wels arCeul parlamentSic pirveli erTi wlis ganmavlobaSi imave mizeziT ver moxerxda ndobis jgufis Sekreba da 6.6. დასკვნა dakompleqteba. amitom dRis wesrigSi dadga sakanomdeb­ lo normis SemuSaveba, romelic ndobis jgufis saqmiano­ bis Seuferxeblad warmarTvas uzrunvelyofda. 2014 wlis daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos kanon­ ianvarSi parlamentma miiRo Tavdacvisa da uSiSroebis mdeblobis ZiriTadi debulebebi demokratiuli sapar­ komitetis iniciativa, romlis Tanaxmad, parlamentma ki lamento kontrolis TvalsazrisiT saerTaSoriso stan­ ar unda daamtkicos ndobis jgufis Semadgenloba, aramed dartebs Seesabameba. parlamenti uflebamosilia ganixi­ mxolod cnobad unda miiRos is ndobis jgufis wevrobis los da daamtkicos samTavrobo programa, ganixilos da kandidatebis wardgenis Semdeg. vinaidan es norma axali miiRos kanonproeqtebi, daamtkicos biujetis xarjvis miRebulia, winaswar rTulia imaze saubari, Tu ramdenad wesi, saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis saerTaSoriso efeqtiani iqneba ndobis jgufis dakompleqtebis aRniSnuli misiebSi monawileoba, ganaxorcielos kanonproeqtebisa da wesi saparlamento zedamxedvelobis gansaxorcieleblad. impiCmentis proceduris iniciireba, ndoba an undobloba ndobis jgufis sxdomebi daxurulia. parlamentis ple­ gamoucxados mTavrobas. amasTanave, parlamenti naklebad narul sxdomaze nebismieri sakiTxis ganxilva, romelic aris CarTuli usafrTxoebis seqtoris maRali rangis ofi­ ndobis jgufis kompetencias ganekuTvneba, ndobis jgufis cialuri pirebis daniSvnisa da gaTavisuflebis procesSi. daskvnas saWiroebs. ndobis jgufis nebismier wevrs aqvs parlaments aqvs SezRuduli SesaZlebloba, cvlilebebi ufleba, moiwvios ndobis jgufis sxdoma, Tu mis gamarT­ Seitanos biujetis proeqtSi misi Sedgenis dros, miiRos - 168 - - 169 - informacia detaluri biujetis da usafrTxoebis seqtorSi dagegmili xarjebis Taobaze. parlamenti ver axorcielebs zedamxedvelobas Sinagan saqmeTa saministros saqmianobaze. parlamentis ndobis jgufis arasakmarisi damoukideblobis gamo SezRuduli kontroli xorcieldeba Tavdacvisa da usafrTxoebis struqturebis daxurul programebzedac. 7. სამოქალაქო სექტორის ჩართულობა – მექანიზმები და პრაქტიკა qvemoT ganxilulia usafrTxoebis seqtorSi CarTuli aras­ amTavrobo organizaciebis saqmianoba da SemuSavebulia is rekomendaciebi, romlebic gaaZlierebs usafrTxoebis seqtoris reformebSi samoqalaqo sazogadoebis CarTulobas da gaaZlierebs am seqtoris sazogadoebriv kontrols. 7.1. შესავალი samoqalaqo sazogadoebas usafrTxoebis seqtorisTvis pasuxismgebeli saxelmwifo institutebis gamWvirvalobisa da sazogadoebis winaSe angariSvaldebulebis uzrunvely­ ofaSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba. samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi (anu, rogorc maT xSirad uwodeben, sazogadoebrivi organizaciebi, an arasamTav­ robo organizaciebi) aris sazogadoebisa da saxelmwifo institutebis damakavSirebeli rgoli, romlis meSveo­ biTac samoqalaqo sazogadoeba akontrolebs usafrTx­ - 170 - - 171 - oebis sferos saxelmwifo struqturebis saqmianobas da gavlenas axdens maTi politikis Camoyalibebaze. arasamTavrobo organizaciebis saqmianobiT mogebuli 7.2. უსაფრთხოების სექტორში მომუშავე სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების საქმიანობის მიმოხილვა rCeba ara mxolod samoqalaqo sazogadoeba, aramed mogebu­ li rCebian usafrTxoebis seqtorisTvis pasuxismgebeli saxelmwifo struqturebic. arasamTavrobo organizaciebi maT exmarebian, gamoasworon TavianT saqmianobaSi arsebuli xarvezebi, aamaRlon sakuTari struqturebis mdgrado­ 7.2.1. უსაფრთხოების სექტორში მოქმედი სამოქალაქო საზოგადოება (არასამთავრობო ორგანიზაციები) და დამოუკიდებელი ექსპერტები bisa da efeqtianobis done. anu samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis saqmianobiT saboloo jamSi mTeli sazog­ usafrTxoebis politikis sferoSi ramdenime arasamTavro­ adoeba igebs. bo organizacia, analitikuri centri da damoukidebeli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs gansakuTre­ eqsperti muSaobs. maT Sorisaa: samoqalaqo sabWo Tavdacvi­ buli mniSvneloba eniWebaT gardamavali reJimis qveynebSi, sa da usafrTxoebis sakiTxebSi; saqarTvelos atlantikuri anu iseT qveynebSi, sadac saTanado doneze ar aris ganvi­ sabWo; saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTier­ Tarebuli politikuri sistemis kontrolisa da balansis Tobebis kvlevis fondi; asociacia „samarTali da Tavisu­ meqanizmebi da politikur sistemas da samTavrobo struq­ fleba“; geopolitikuri kvlevebis saerTaSoriso centri; turebs ar SeswevT TviTganviTarebis unari. samxedro JurnalistTa saerTaSoriso asociacia; saqarT­ saqarTvelo jerjerobiT swored aseTi qveynebis ricxvs velos usafrTxoebis analizis centri; saerTaSoriso da ekuTvnis. swored amis gamo saqarTvelos usafrTxoebis usafrTxoebis kvlevis centri. garda amisa, usafrTxoebis seqtoris reformebSi samoqalaqo CarTulobas gansaku­ sferoSi calkeul proeqtebs axorcieleben: konfliqteb­ Trebuli mniSvneloba eniWeba. bevri ram aris gasakeTebe­ isa da molaparakebebis saerTaSoriso kvleviTi centri; li qveynis usafrTxoebis seqtoris gamWvirvalobisa da saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo; mSvidobis, angariSvaldebulebis gaumjobesebisaTvis. es procesebi demokratiis da ganviTarebis kavkasiuri instituti; sazog­ xels Seuwyobs qarTuli demokratiis konsolidacias, aseve adoebrivi administrirebis qarTuli instituti da sxva. daaCqarebs saqarTvelos evrokavSirsa da natoSi integra­ usafrTxoebis sferoSi aseve aqtiuroben damoukidebeli cias. arasamTavrobo organizaciebis mier usafrTxoebis eqspertebi, romlebic mediasa da akademiur gamocemebSi seqtorze zedamxedvelobis gaZliereba seqtoris gamWvir­ usafrTxoebis seqtorSi mimdinare procesebs aanalizeben valobisa da sazogadoebis winaSe angariSvaldebulebis da maT komentirebas axdenen. gazrdis erT­erTi mniSvnelovani faqtoria. - 172 - - 173 - 7.2.2. უსაფრთხოების სფეროში მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და სამთავრობო სტრუქტურებს შორის თანამშრომლობა organizaciebisa da Tavdacvis saministros TanamSromlo­ bis sferoebi gansazRvra. momdevno amgvari memorandumi 2009 wels gaformda. man daazusta dokumentebis nusxa, romlebzedac Tavdacvis saministro arasamTavrobo organ­ usafrTxoebis sferoSi momuSave arasamTavrobo organiza­ izaciebTan erTad imuSavebda. cota xnis win msgavsi memo­ ciebsa da samTavrobo struqturebs Soris regularuli randumi arasamTavrobo organizaciebsa da saqarTvelos da instituciuri urTierTobebis Camoyalibeba 2004­2005 parlamentis Tavdacvisa da uSiSroebis komitets Soris wlebSi daiwyo. aRniSnul periodSi samTavrobo struqture­ gaformda. rac Seexeba xelSekrulebebs, isini moicavda bTan e. w. sazogadoebrivi mrCevelTa sabWoebi Seiqmna. garda arasamTavrobo organizaciebis mier Tavdacvis saminis­ amisa, arasamTavrobo organizaciebis iniciativiT dafuZnda trosTvis gaweul sxvadasxva momsaxurebas, dakavSirebuls samoqalaqo sabWo Tavdacvisa da usafrTxoebis sakiTxebSi, analitikur muSaobasTan Tu treningebTan. romlis SexvedrebSi regularulad monawileoben samTav­ robo struqturebis warmomadgenlebi. usafrTxoebis mim­ dinare Tu strategiuli sakiTxebis erToblivad ganxil­ vis mizniT arasamTavrobo organizaciebsa da samTavrobo 7.2.3. არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და ოფიციალურ სტრუქტურებს შორის გამართული დისკუსიები struqturebs Soris mravali Sexvedra Sedga. arasamTavrobo organizaciebi da analitikuri centrebi CarTuli iyvnen gasul wlebSi arasamTavrobo organizaciebsa da oficia­ mTavrobis mier SemuSavebuli strategiuli dokumenteb­ lur struqturebs Soris usafrTxoebis sferos aqtualuri is, aseve usafrTxoebis politikis garkveuli sakiTxebis da strategiuli sakiTxebis gansaxilvelad asobiT Sexvedra analizSi. arasamTavrobo organizaciebisa da oficialuri gaimarTa. maTSi monawileobdnen saqarTvelos Tavdacvis struqturebis erToblivi ZalisxmeviT safuZveli Caeyara saministros warmomadgenlebi (maT Soris, ministris, min­ Tavdacvisa da usafrTxoebis regularul saerTaSoriso istris moadgileebisa da departamentebis xelmZRvanel­ konferencias. ramdenime qarTuli organizacia yuradRebas ebis doneze), erovnuli uSiSroebis sabWos, parlamentis adamianis uflebebze da usafrTxoebis seqtorSi sabiujeto Tavdacvisa da uSiSroebis komitetis warmomadgenle­ xarjebis gamWvirvalobis gazrdaze amaxvilebda. bi. usafrTxoebis politikis sakiTxebze fokusirebuli dReisaTvis arasamTavrobo organizaciebsa da samTav­ organizaciebis garda, zogierT SexvedraSi monawileoba robo struqturebs Soris urTierTobas sxvadasxva mem­ adamianis uflebebis dacvisa da saxelmwifo saxsrebis gam­ orandumi da xelSekruleba aregulirebs. pirvel aseT Wvirvalobis sakiTxebze momuSave arasamTavrobo organ­ memorandums xeli 2007 wels moewera. man arasamTavrobo izaciebma miiRes. - 174 - - 175 - Sexvedrebze ganxilul iqna sakiTxTa farTo wre, daw­ yebuli samxedro mosamsaxureTa uflebrivi mdgomare­ integraciis sakiTxebSi saxelmwifo ministris aparatSi regularulad imarTeba. obiT da Tavdacvis sferoSi moqmedi kanonmdeblobiT, damTavrebuli usafrTxoebis seqtoris reformis speci­ fikuri sakiTxebiT, rogorebicaa saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefcia, saqarTvelos erovnuli samxedro 7.2.4. საქართველოს თავდაცვისა და უსაფრთხოების კონფერენცია strategia, Tavdacvis strategiuli mimoxilvis procesi (e. w. SDR), reformebi samxedro ganaTlebis sferoSi, sakadro 2005 wels Tavdacvis saministrom usafrTxoebis sferoSi cvlilebebi da kadrebis marTva, Tavdacvis sferos pro­ momuSave arasamTavrobo organizaciebTan erTad safuZ­ gramirebis, dagegmvisa da biujetirebis sistema (e. w. PPBS), veli Cauyara „saqarTvelos Tavdacvisa da usafrTxoebis erovnuli gvardiis da samxedro sarezervo samsaxuris kon­ konferencias“. konferencia sawyis etapze saqarTvelos cefciebi, sajaro informaciis xelmisawvdomoba, Tavdacvis Tavdacvis sistemis reformis mimdinare sakiTxebze iyo biujetis gamWvirvaloba, Tavdacvis saministros mimdinare fokusirebuli da SedarebiT mcire masStabi hqonda. sul dokumentebi (magaliTad, „ministris xedva“), natoSi inte­ ramdenime weliwadSi arasamTavrobo organizaciebisa da graciis mimarTulebiT arsebuli gamowvevebi da avRaneT­ saqarTvelos Tavdacvis saministros ZalisxmeviT is iqca Si ISAF­is farglebSi qarTuli SeiaraRebuli Zalebis erT­erT mniSvnelovan saerTaSoriso forumad, romel­ monawileoba. Sic daaxloebiT 250 warmomadgeneli monawileobs. forumi qarTuli samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebi ganixilavs rogorc saqarTvelos Tavdacvisa da usafrTx­ aqtiurad monawileobdnen evropuli da evroatlantikuri oebis sakvanZo sakiTxebs, ise usafrTxoebis regionalur integraciis sakiTxebSi saxelmwifo ministrTan arsebu­ da saerTaSoriso problemebs. mas saqarTvelos mTavroba li sazogadoebrivi mrCevelTa sabWos SexvedrebSi. es afinansebs. forumSi regularulad monawileoben saqa­ Sexvedrebi samoqalaqo sazogadoebas saSualebas aZlevs, rTvelos mTavrobis umaRlesi rangis warmomadgenlebi Tvalyuri adevnos saqarTvelos mTavrobis Zalisxmevas da maRali donis saerTaSoriso oficialuri stumrebi evropul Tu evroatlantikur struqturebSi integraci­ da eqspertebi. dReisaTvis aRniSnuli forumi kavkasiis is gzaze, miawodos mTavrobas informacia sazogadoebaSi regionSi da postsabWoTa sivrceSi unikaluria. arsebuli Sexedulebebisa da molodinebis Sesaxeb. aseT­ ma sabWom muSaoba saqarTvelos Tavdacvis saministroSic daiwyo. sazogadoebrivi mrCevelTa sabWos Sexvedrebi Tav­ dacvis saministroSi da evropuli da evroatlantikuri - 176 - - 177 - 7.2.5. თავდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროს 7.2.6. ტრენინგები არასამთავრობო ორგანიზაციების მონაწილეობა და gasul periodSi qarTulma analitikurma centrebma, aras­ ოფიციალური დოკუმენტების შემუშავებაში უსაფრთხოების სექტორის დამოუკიდებელი ანალიზი amTavrobo organizaciebma da akademiurma institutebma organizeba gauwies, Caatares da aqtiurad iyvnen CarTuli qarTuli analitikuri centrebi da arasamTavrobo organ­ Tavdacvis saministros TanamSromlebisaTvis gamarTul izaciebi aqtiurad monawileobdnen „saqarTvelos erovnu­ treningebSi. es treningebi ZiriTadad strategiul swavle­ li usafrTxoebis koncefciis“ (2005 da 2011 wlebis) momza­ bas, usafrTxoebis politikasa da saerTaSoriso urTier­ debaSi da Semdegi dokumentebis SemuSavebaSi: „saqarTvelos Tobebs, aseve analitikuri unarebis ganviTarebas exeboda. erovnuli samxedro strategia“ (2005 da 2009 wlebis); „min­ istris xedva“ (sxvadasxva wlis), „erovnuli gvardiis kon­ cefcia“ (am dokumentze, ucxoeli eqspertebic muSaobdnen); 7.2.7. მონიტორინგი Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumentis calkeuli Tavebi da sxva. analitikurma centrebma da arasamTavro­ arasamTavrobo organizaciebi SeiaraRebuli Zalebis bo organizaciebma saqarTvelos safrTxeebis Sefasebis monitoringsac axorcielebdnen. kerZod, arasamTavro­ dokumentisTvis analitikuri dokumentic moamzades. bo organizaciebi regularulad amowmebdnen samxedro arasamTavrobo organizaciebma moamzades damoukide­ nawilebis winaswari dakavebis saknebs da swavlobdnen beli angariSebi. maT Sorisaa: „usafrTxoebis da Tavdacvis dakavebulTa mimarT ganxorcielebul procedurebs. maT politikis Camoyalibeba“; „gadawyvetilebis miRebis proc­ saqarTvelos teritoriaze ganlagebuli yvela samxedro esi saqarTvelos Tavdacvis sferoSi“; „saqarTveloSi Sei­ nawili Seamomes. aRniSnulma programam mniSvnelovani roli araRebul Zalebze samoqalaqo demokratiuli kontrolis Seasrula jariskacTa da samxedo mosamsaxureTa uflebebis ganxorcielebis xelSemwyobi kanonmdeblobis mimoxilva“; darRvevis da maT mimarT Zaladobis Semcirebis saqmeSi. „usafrTxoebis seqtoris saparlamento kontroli. meqa­ bolo dros gamoikveTa Tavdacvis saministros interesi, nizmebi da praqtika“, „Tavdacvis sferoSi moqmedi saqa­ arasamTavrobo organizaciebi damkvirveblis statusiT rTvelos kanonebis Taobaze“; „qarTul kanonmdeblobasa iyvnen CarTuli satendero (SesyidvebTan dakavSirebu­ da praqtikaSi samxedro mosamsaxureTa uflebebis dacvis li) komisiebis muSaobaSi. arasamTavrobo organizaciebma Taobaze“ da sxva. zogierTi angariSi saerTaSoriso gamoce­ monawileoba miiRes ramdenime aseTi komisiis muSaobaSi, mebSi aisaxa (magaliTad, http://www.dcaf.ch/Publications/Democratic- romelic samxedro nawilebis sakvebiT momaragebasTan da Control-Over-the-Georgian-Armed-Forces-Since-the-August-2008-War) lojistikuri SesyidvebTan iyo dakavSirebuli. - 178 - - 179 - 7.2.8. საზოგადოებასთან ურთიერთობა და საერთაშორისო თანამშრომლობა SevafasoT usafrTxoebis seqtorSi qarTuli samoqalaqo sazogadoebis CarTulobis xarisxi. kerZod, qarTuli aras­ amTavrobo organizaciebis saqmianobidan gamomdinare Sev­ arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebi da ecdebiT gavaanalizoT: a) ramdenad moicavs arasamTavrobo usafrTxoebis sferoze fokusirebuli damoukidebeli organizaciebis saqmianoba (Sexvedrebi/informirebulo­ eqspertebi regularulad urTierTobdnen mediasTan – ba, damoukidebeli analizi, treningebi, monitoringi da monawileobdnen erovnul Tu lokalur radio­ da tel­ advokatireba) usafrTxoebis sferosTvis pasuxismgebel egadacemebSi, debatebSi. amgvari aqtivoba xels uwyobs qarTul oficialur struqturebs; romel struqturebTan arasamTavrobo organizaciebis eqspertizis farTo sazoga­ mimarTebiT xorcieldeba maTi saqmianoba da romlebTan doebisTvis gacnobas, usafrTxoebis politikis sakiTxebze mimarTebiT – ara; b) ramdenad regularulia/mdgradia sazogadoebis informirebulobis zrdas. arasamTavrobo organizaciebis aRniSnuli saqmianobebi; usafrTxoebis sferoSi momuSave arasamTavrobo organ­ g) ramdenad Riaa arasamTavrobo organizaciebisa da samTav­ izaciebi da eqspertebi aseve aqtiurad monawileoben robo struqturebis urTierTobebi – ramdenad moicavs es sxvadasxva saerTaSoriso forumsa Tu qselSi, rogoricaa urTierTobebi yvela saWiro da problemur sakiTxs. konferenciebi natos programis „partnioroba mSvidobi­ saTvis“ , evropuli samezoblo politikis farglebSi da sxva. bevri arasamTavrobo organizacia Tavis proeqtebs 7.3.1. რეგულარული შეხვედრები dasavlur da sxva saerTaSoriso organizaciasTan part­ niorobiT axorcielebs. regularuli Sexvedrebi samTarobo struqturebisa da arasamTavrobo organizaciebis urTierTobis erT­erTi yve­ laze kargad ganviTarebuli formaa. Tavdacvis saministro 7.3. უსაფრთხოების სექტორში მომუშავე სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების საქმიანობის ანალიზი („samoqalaqo sabWos“, „mrCevelTa sabWos“ da „Tavdacvisa da usafrTxoebis konferenciis“ farglebSi) da evropuli da evroatlantikuri integraciis sakiTxebSi saxelmwifo min­ istrs („samoqalaqo sabWo“) arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebTan regularul Sexvedrebs marTaven. gasul periodSi ramdenime Sexvedra Sedga parlamentis Tavdacvisa qvemoT SevecdebiT gavaanaliziT usafrTxoebis seqtorSi da uSiSroebis komitetTan rogorc „samoqalaqo sabWos“ moqmedi arasamTavrobo organizaciebis saqmianoba, raTa formatSi (saeqsperto Sexvedra), ise sxvadasxva sakiTxze - 180 - - 181 - sakomiteto mosmenis farglebSi. rac Seexeba sxva uwyebebs, saeqsperto saqmianobis regularuloba/mdgradoba. rogorebicaa Sinagan saqmeTa saministro da sagareo saqmeTa damoukidebel eqspertizas yvelaze regularulad Tavdacvis saministro, maT ar aqvT SemuSavebuli arasamTavrobo organ­ saministro iyenebda. kerZod, arasamTavrobo organizaciebs izaciebTan da analitikur centrebTan dialogis formati SefasebisaTvis daegzavnaT TiTqmis yvela strategiuli da uwye­ da, Sesabamisad, aseTi Sexvedrebi ar mowyobila. brivi dokumenti, romlebzedac Tavdacvis saministro muSaob­ Sexvedrebis regularulobisa da mdgradobis Tvalsaz­ risiT yvelaze warmatebuli uwyebebaa Tavdacvis saminis­ tro, Semdeg – evropuli da evroatlantikuri integraci­ is sakiTxebSi saxelmwifo ministris aparati, Semdeg – erovnuli uSiSroebis sabWo da parlamentis Tavdacvisa da uSiSroebis komiteti. amasTanave, unda aRiniSnos, rom CamoTvlil uwyebebTan dakavSirebiTac ki rTulia aseTi da („Tavdacvis samxedro strategia“, Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumenti, „ministris xedva“ da sxva). garda amisa, Tavdacvis saministrom pirvelma ganaxorciela e. w. auTsorsin­ gi. kerZod, analitikuri masalis momzadebisaTvis 2010 wels man pirvelma misca SekveTa arasamTavrobo organizaciebs. erovnu­ li uSiSroebis sabWom arasamTavrobo organizaciebi 2005 da 2011 wlebis saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciis SemuSavebis procesSi CarTo. Sexvedrebis instituciurobaze saubari. ZiriTadad es Sex­ vedrebi regularulad ar imarTeboda da zogjer poli­ tikur situaciaze iyo damokidebuli. 7.3.2. ექსპერტიზა და დამოუკიდებელი ანალიზი 7.3.3. ტრენინგები oficialuri struqturebis treningebSi monawile­ oba. gasul periodSi arasamTavrobo organizaciebma Tavdacvis arasamTavrobo organizaciebi yvelaze intensiurad Tav­ saministrosTvis da SeiaraRebuli Zalebis generaluri Sta­ dacvis saministros strategiuli da uwyebrivi dokumenteb­ bisTvis ramdenime aTeuli treningi Caatares. 2012 wels is analizsa da ganxilvaSi iyvnen CarTuli. TanamSromloba treningis erTi kursi Sinagan saqmeTa saministrosTvisac Sedga aseve erovnuli uSiSroebis sabWosTan strategiuli Catarda. dokumentebis („saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis kon­ cefcia“, „samxedro rezervis xedva“) SemuSavebis procesSi. regularuloba da mdgradoba. Sinagan saqmeTa saministros da sagareo saqmeTa saministros miuxedavad imisa, rom Tavdacvis saministrosTvis sakmaod arasamTavrobo organizaciebi da analitikuri centrebi bevri treningi Catarda, isini uwyveti ar yofila da ar arasodes CaurTavT strategiuli dokumentebis analizsa ganviTarebula. Tu eqspertizaSi. - 182 - - 183 - Temebi. cnobili, arasamTavrobo organizaciebs sxva monitoringi Tavdacvis saministrosTvis treningebi diplomatiisa ar ganuxorcielebiaT. da usafrTxoebis sakiTxebze Catarda, Sinagan saqmeTa saministros kursi ki usafrTxoebis sakiTxebs exeboda. ar Catarebula konkretuli saswavlo kursi usafrTxoe­ 7.3.5. ადვოკატირება bis seqtoris samoqalaqo kontrolisa da demokratiuli marTvis Sesaxeb. dReisaTvis advokatireba, rogorc arasamTavrobo seqto­ ris saqmianobis erT­erTi mniSvnelovani forma, praqtiku­ 7.3.4. მონიტორინგი lad ar figurirebs usafrTxoebis sferoSi moqmedi aras­ amTavrobo organizaciebis prioritetebs Soris. Tumca es imas ar niSnavs, rom advokatireba saWiro ar aris. arse­ oficialuri struqturebis monitoringi. bobs saqarTvelos Tavdacvisa da usafrTxoebis seqtoris gasul periodSi arasamTavrobo organizaciebi mxolod demokratiul transformaciasTan dakavSirebuli uamravi Tavdacvis saministros monitorings axorcielebdnen. Tema, romelic aSkarad saWiroebs arasamTavrobo organ­ usafrTxoebis sferoze fokusirebul organizaciebs sxva izaciebis met Zalisxmevas. oficialuri struqturebis monitoringis programa ar ganuxorcielebiaT. monitoringis intensivoba/regularuloba. aRniSnuli monitoringi bolo ramdenime wlis ganmavloba­ 7.4. დასკვნები Si xorcieldeboda . dReisaTvis, rogorc CvenTvis aris cnobili, usafrTxoebis sferoSi moqmedi arasamTavrobo usafrTxoebis seqtorSi momuSave arasamTavrobo organ­ organizaciebi arcerTi oficialuri struqturis moni­ izaciebis saqmianobis mimoxilva cxadyofs, rom, arasamTav­ torings ar axorcieleben. robo organizaciebsa da samTavrobo struqturebs Soris aqtiuri komunikaciis miuxedavad, usafrTxoebis seqtorSi monitoringis sfero. srulfasovan samoqalaqo CarTulobaze saubari sakmaod zemoaRniSnuli monitoringis proeqtis mizani iyo samxedro naadrevia Semdegi mizezebis gamo: mosamsaxureTa uflebebis dacva da maTi darRvevis faqteb­ is aRmoCena. aqve unda aRiniSnos, rom, rogorc CvenTvis aris - 184 - - 185 - 7.4.1. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების სახელმწიფო სტრუქტურებთან თანამშრომლობის მდგრადობა და ინსტიტუციონალიზაცია 7.4.2. ზოგიერთი სამთავრობო უწყების არასამთავრობო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობაში ჩართვის პრობლემა arasamTavrobo organizaciebis usafrTxoebis seqtoris arasamTavrobo organizaciebis samTavrobo uwyebebTan uwyebebTan arsebuli urTierTobebi ar moicavs usafrTx­ urTierTobebi ar aris sakmarisad institucionalizebuli. oebis sferosTvis pasuxismgebeli uwyebebis mniSvnelovan es imas niSnavs, rom aRniSnuli urTierTobebi ZiriTadad nawils. kerZod, Tu Tavdacvis saministros arasamTavrobo damokidebulia pirovnebebis keTil nebaze da ara normebze, organizaciebTan urTierToba SedarebiT intensiuri da romelTa dacvac aucilebelia. mravalferovania TanamSromlobis formebiT (Sexvedrebi, oficialur struqturebTan sazogadoebrivi mrCevel­ eqspertiza, treningi, monitoringi, erToblivi konferen­ Ta sabWoebis arseboba arasamTavrobo organizaciebTan ciebi da sxva), aseve arasamTavrobo organizaciebTan met­na­ TanamSromlobis institucionalizaciis mimarTulebiT klebad intensiuri urTierToba aqvT erovnuli uSiSroebis win gadadgmuli nabijia. mrCevelTa sabWoebis muSaoba sabWos, parlamentis Tavdacvisa da uSiSroebis komitets regulirdeba Sidauwyebrivi debulebebiT, romlebic da evropuli da evroatlantikuri integraciis sakiTx­ avaldebulebs oficialur struqturebs, uzrunvelyon ebSi saxelmwifo ministris aparats, imaves ver vityviT sabWoebis efeqtiani funqcionireba. gasul periodSi ofi­ sxva uwyebebze, kerZod, Sinagan saqmeTa saministrosa da cialur struqturebsa da arasamTavrobo organizaciebs sagareo saqmeTa saministroze. bunebrivia, aseTi mdgo­ Soris gaformda ramdenime memorandumi, romlebmac, Tavis mareoba mniSvnelovnad asustebs usafrTxoebis seqtor­ mxriv, pozitiuri wvlili Seitana samTavrobo struqture­ Si samoqalaqo CarTulobas da usafrTxoebis seqtorze bisa da arasamTavrobo organizaciebis TanamSromlobis sazogadoebrivi zedamxedvelobis meqanizmebs. amitom institucionalizaciaSi. institucionalizaciis gaZliere­ aucilebelia, rom CamoTvlilma uwyebebma usafrTxoeb­ bas emsaxureboda arasamTavrobo organizaciebTan sxvadasx­ is seqtoris demokratiuli transformaciis farglebSi va momsaxurebis gawevis (treningebi, analitikuri masalebis uzrunvelyon arasamTavrobo organizaciebTan TanamS­ momzadeba da sxva) Taobaze dadebuli xelSekrulebebic. romlobis gaRrmaveba. - 186 - - 187 - 7.4.3. თემები და საქმიანობის ფორმები sasikeTo iqneboda. es sargebels moutanda sazogadoebas da gazrdida usafrTxoebis seqtoris gamWvirvalobasa saqmianobis iseT sferoebSi, rogorebicaa interesebis da angariSvaldebulebas. garda amisa, SeiZleboda ukeT advokatireba, samxedro mosamsaxureTa uflebebis dacva yofiliyo gamoyenebuli qarTuli analitikuri centreb­ da yofil samxedro mosamsaxureTa sazogadoebaSi integra­ is, arasamTavrobo organizaciebisa da akademiuri wreebis cia, aseve natoSi integraciis sakiTxebze sazogadoebis damoukidebeli eqspertizisa da kvlevis SesaZleblobebi. informirebulobis gazrda da usafrTxoebis seqtoris demokratiuli standartebi, qarTuli arasamTavrobo organizaciebi ufro aqtiurebi SeiZleba iyvnen. saWiroa ganviTardes monitoringi, raTa man moicvas ara mxolod SeiaraRebuli Zalebi, aramed usafrTxoebis seqtoris sxva institutebic. 7.4.4. სამოქალაქო სექტორის ჩართულობის გაძლიერება qarTul oficialur struqturebTan moqmedi sazogadoe­ brivi mrCevelTa sabWoebi usafrTxoebis seqtorSi mimdin­ are procesebis Sesaxeb samoqalaqo sazogadoebis inform­ irebis efeqtiani instrumentia, Tumca mxolod mrCevelTa sabWoebi ver uzrunvelyofen srulfasovan samoqalaqo CarTulobas. instituciuri safuZvlis gamyarebisaTvis saWiroa miRweul iqnes arasamTavrobo organizaciebis, ana­ litikuri centrebisa da akademiuri wreebis usafrTxoebis seqtorSi sruli samoqalaqo CarTuloba. samoqalaqo sazogadoebis ukeTesi CarTulobis mizniT politikisa da kanonmdeblobis ganviTareba da samTav­ robo struqturebsa da arasamTavrobo organizaciebs Soris TanamSromlobis xelSewyoba orive seqtorisaTvis - 188 - - 189 - bamosilebaTa gamijvna. umniSvnelovanesi amocanaa usa­ frTxoebis iseTi sistemis Camoyalibeba, romelic srul SesabamisobaSia konstituciur moTxovnebTan da uzrun­ velyofs, erTi mxriv usafrTxoebis politikis efeqtur რეკომენდაციები საქართველოს უსაფრთხოების სექტორისათვის dagegmvas, implementacias, krizisuli situaciebis marT­ vas, meore mxriv ki angariSvaldebulebisa da balansis princips da Sesabamisi institutebis CarTulobas. 1.1. usafrTxoebis politikis dagegmvisa da gadawyve­ მომზადებულია საქართველოს ატლანტიკური საბჭოს tilebis miRebis procesis damaregulirebeli kanon­ პროექტის გუნდის მიერ konstitucias da uzrunvelyofs Tanamonawileobas. უსაფრთხოების სექტორის მიმოხილვის პროექტის ფარგლებში, mdeblobis SemuSaveba, romelic srulad Seesabameba პროექტი დაფინანსებულია USAID-ის მიერ miuxedavad imisa, rom `erovnuli uSiSroebis sabWos Sesaxeb~ organuli kanoni aregulirebs erovnuli uSiSroebis sabWos funqciebs, arsebobs ufro far­ 1. რეკომენდაციები ეროვნული უსაფრთხოების არქიტექტურის სრულყოფისათვის. To sakanonmdeblo aqtis saWiroeba, romliTac dar­ egulirdeba mTlianad usafrTxoebis sistema, misi instituciebi da koordinirebis meqanizmebi. eronuli usafrTxoebis maregulirebeli sakanonmdeblo aqtiT konstituciuri marTvis modelis cvlilebasTan erTad unda ganisazRvros uwyebebs Soris kompetenciebis saqarTveloSi dRis wesrigSi dadga erovnuli usa­ gadanawileba, usafrTxoebis seqtorSi saTanado kon­ frTxoebis arqiteqturis SesabamisobaSi moyvana axal troli da balansi, uzrunvelyos mTavrobis erTiani konstituciasTan. uaRresad mniSvnelovania, rom axali midgomis institucionalizeba. kanoni SesaZloa iqces arqiteqturis formirebis procesSi konceptualurad instrumentad sakanonmdeblo CarCos sistematizaci­ gaazrebuli iyos usafrTxoebis sistemis samarTlebrivi isa da im sicarieleebis Sesavsebad, romelic arsebobs da instituciuri aspeqtebi da uzrunvelyofil iqnas usa­ usafrTxoebis politikis dagegmvis, strategiuli frTxoebis sistemis mTavari institutebis – prezidentis, dokumentebis SemuSavebis, uwyebaTaSorisi TanamS­ ministrTa kabinetisa da parlamentis Tanamonawileoba romlobis, krizisebis marTvisa da usafrTxoebis gadawyvetilebebis miRebis procesSi da maT Soris ufle­ axal gamowvevebze sapasuxo politikis SemuSavebis - 190 - - 191 - 1.2. - 192 - procesSi. aqtma sakonstitucio debulebebis Sesa­ qtebis paketi (sxvadasxva kanonSi cvlilebebis Setanis bamisad unda uzrunvelyos usafrTxoebis politikis Sesaxeb), romelTa Sorisac `saqarTvelos mTavrobis dagegmvisa da gadawyvetilebis miRebis procesSi yvela struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis ZiriTadi institutis Tanamonawileoba, rogoricaa Sesaxeb~ kanonSi Sedis cvlileba, romliTac gansaz­ prezidenti, kabineti da parlamenti. msgavsi kanon­ Rvrulia saxelmwifo usafrTxoebisa da krizisebis is miReba sistemas met mdgradobasa da Tanmimdevru­ marTvis sabWos kompetenciebi. garda parlamentSi lobas SesZens. gansaxilvelad wardgenili kanonproeqtebis pake­ tisa mTavrobis mier SemuSavebulia kanonproeqti mTavrobis sistemaSi damoukidebeli da mTavrobisadmi „erovnuli usafrTxoebis politikis dagegmvisa angariSvaldebuli usafrTxoebis politikis koor­ da koordinaciis wesis Sesaxeb`, romelic sxva sak­ dinaciis aparatisaTvis samarTlebrivi bazis Seqmna. iTxebTan erTad aseve iTvaliswinebs saxelmwifo marTvis axali konstituciuri modelis amoqmedebis usafrTxoebisa da krizisebis marTvis sabWos, misi Semdgom, usafrTxoebis axali arqiteqturis formire­ aparatisa da operatiuli centris kompetenciebsa da bis TvalsazrisiT mniSvnelovania, rom atlantikuri struqturas. am kanonproeqtSi jer isev vxvdebiT kon­ sabWos proeqtis pirveli fazis farglebSi SemuSave­ stituciur da funqciur winaaRmdegobebs. magaliTad, buli rekomendaciebi nawilobriv aisaxa mTavrobis sabWos funqciad gansazRvrulia usafrTxoebis yvela dadgenilebaSi (romelic ar aris kanoni) da mTavroba­ institutis, maT Soris Tavdacvisa da Sinagan saqmeTa Si gaCnda usafrTxoebis koordinirebis sakiTxebze saministroebis, agreTve konstituciurad damoukide­ pasuxismgebeli struqtura. Seiqmna saxelmwifo usa­ beli organoebis – avtonomiuri respublikebisa da frTxoebisa da krizisebis marTvis sabWo, saxelmwifo TviTmmarTvelobebis arCeviTi organoebis kontroli. usafrTxoebisa da krizisebis marTvis sabWos aparati, usafrTxoebisa da krizisebis marTvis sabWo erTis agreTve krizisuli situaciebis marTvis operatiu­ mxriv ganixileba rogorc saTaTbiro organo, xolo li centri. amasTanave, atlantikuri sabWos kvlevis meores mxriv gadawyvetilebebs iRebs umravlesobiT. pirveli Sedegebisa da rekomendaciebis wardgenis progresis miuxedavad, sistemuri TvalsazrisiT es Semdgom mTvarobam nawilobriv gaiziara sabWos gadawyvetilebebi saWiroebs koreqtirebas: mTavro­ rekomendacia, romlis mixedviTac mTavrobaSi usa­ bis sistemaSi usafrTxoebis koordinaciisTvis unda frTxoebis koordinirebis sakiTxebi da struqtura arsebobdes mxolod usafrTxoebis koordinaciis gansazRvruli unda iyos kanoniT, SemuSavebulia da samsaxuri an centri (dasaxeleba ar aris gadamwyveti), parlamentSi gansaxilvelad wardgenilia kanonproe­ aparati romelic uzrunvelyofs mTavrobis sistemaSi - 193 - 1.3. usafrTxoebis koordinirebas, xolo gadawyvetilebs ciuri, sazRvris dacvis, terorizmisa da trefinkis mimRebi iqneba mTavroba. amasTan centris struqturu­ winaaRmdeg brZolisa da krizisebze reagirebasTan li da funqciuri damoukidebloba gansazRvruli dakavSirebuli saqmianobebi. Sss­s Sida transformaci­ iqneba kanoniT. uli procesebis efeqturobis uzrunvelsayofad saW­ iroa saTanado samarTlebrivi CarCos Seqmna, romelic erovnuli uSiSroebis sabWosa da premier­ministris iqneba aseve dasayrdeni baza mTavrobisaTvis Semdgomi ofisis struqturul qvedanayofebs Soris TanamSrom­ saWiro reformebis gasatareblad. amasTan erTad, lobis meqanizmebis SemuSaveba da danergva. erovnuli mocemul samarTlebriv CarCoSi gaTvaliswinebul Tavdacvisa da usafrTxoebis sistemis muSaobis dax­ unda iqnas aseve transparentulobisa da demokra­ vewis mizniT saWiroa erovnuli uSiSroebis sabWosa tiuli zdamxedvelobis uzrunvelyofis meqanizmebic. da premier­ministris ofisis struqturul qvedanay­ ofebs Soris TanamSromlobis adekvaturi meqanizmebis 1.4. 1.5. samarTlebrivi bazis srulyofa usafrTxoebis insti­ SemuSaveba da danergva. erToblivi pasuxismgeblobisa tutebis specialur saqmianobaze efeqturi saparla­ da uflebamosilebis aReba erovnuli Tavdacvisa da mento, sasamarTlo, samTavrobo da saprokuroro usafrTxoebis politikis Sesabamis sakiTxebze, rom­ zedamxedvelobis meqanizmebis uzrunvelyofis miz­ lebic warmoadgens rogorc prezidentis, aseve pre­ niT. usafrTxoebis sistemis demokratiuli ganviTare­ mier­ministris kompetencias, xels Seuwyobs ufro bisaTvis mniSvnelovania instituciuri srulyofa, informirebuli da kvalificiuri gadawyvetilebebis romliTac pirvel rigSi Sinagan saqmeTa saministro miRebas Tavdacvisa da usafrTxoebis seqtorSi. da usafrTxoebis sxva instituciebi srulad daeqve­ mdebareba eqfeqtur zedamxedvelobas parlamentis, policiuri, specialuri da samxedro funqciebis mTavrobis, sasamarTlos an prokuraturis da samoqa­ instituciuri gamijvnisaTvis samarTlebrivi bazis laqo sazogadoebis mxridan. optimaluri iqneba Tuki SemuSaveba. Sinagan saqmeTa saministro usafrTxoebis SemuSavdeba kanonproeqtebis erTiani paketi da cvli­ sistemaSi yvelaze didi Zalauflebis mqone institu­ lebebi Seva „operatiul­samZebro saqmianobis Sesaxeb`, ti, Tumca mis saqmianobaze efeqturi zedamxedvelobis „dazvervis samsaxuris Sesaxeb`, „dazvervis Sesaxeb`, gansaxorcielebeli meqanizmebi institucionalurad „kontrdazverviTi saqmianobis Sesaxeb`, „sazogadoe­ sakmaod susti da urTierTwinaaRmdegobrivia. Sss­s brivi usafrTxoebis samsaxuris Sesaxeb~ da `policiis eqskluziur kompetencias miekuTvneba operatiuli, Sesaxeb~ kanonebSi. sadazvervo, kontrdazverviTi, sagamoZiebo, poli­ - 194 - - 195 - 2. თავდაცვის სამინისტროსთვის განკუთვნილი blobebis gasazrdelad samxedro ganaTlebis, wvrTnisa რეკომენდაციები 2.1. ƒ imisaTvis, rom Seicvalos zedmetad centralizebu­ ƒ zusti dagegmva im SesaZleblobebis gansaviTareblad, amcirebs efeqturobasa da arTulebs dasaxuli miz­ romliTac uzrunvelyofil iqneba aRmosavleTis da nebis miRwevas: dasavleTis sardlobebis da maTi damxmare elemen­ Tavdacvis saministrom unda daaCqaros gadawyvetile­ tebis swrafi Seqmna da efeqturi funqcionireba; bebis miRebis decentralizaciis procesi Tav­ aRniSnuli gegmebis integrireba unda moxdes Sesa­ dacvis dagegmvisa da marTvis procesebis Semdgomi bamis Tavdacvis programebSi; ƒ kicebuli Tavdacvis programisTvis da uzrunvelyos jgufi da damxmare samuSao jgufebi; maTi Sesrulebis saTanado monitoringi. saqarTvelos mTavrobam saxelmwifo uwyebebSi, maT 2.3. xelSesawyobad da optimaluri da finansurad gamar­ unda iyos karieruli sajaro samsaxuris umaRlesi Tuli, Tavdacvis prioritetebisa da miznebis Ses­ Tanamdebobis piri samTavrobo uwyebaSi, romelic rulebaze orientirebuli, programebze dafuZnebu­ marTavs am uwyebis muSaobas. saxelmwifo mdivnis mier li biujetis Sedgenis praqtikis dasamkvidreblad, marTvis damoukideblad da politikurad miukerZo­ Tavdacvis saministrom: ƒ gansazRvruli vadiT daniSvniT. srulad unda gamoiyenos ra arsebuli gamocdileba, SesaZleblobebi da dokumentTa baza, unda ganaxor­ cielos dagegmvis, programirebis da biujetirebis Tavdacvis seqtoris saxelmZRvanelo dokumentebis, sistemis (PPBS) Semdgomi ganviTareba, institucion­ Tavdacvis prioritetebisa da saqarTvelos SeiaraRe­ alizacia da amoqmedeba; bul ZalebSi dagegmili struqturuli cvlilebebis - 196 - gadawyvetilebis miRebis procesSi SejibrebiTobis elmwifo mdivnis instituti. saxelmwifo mdivani eblad ganxorcielebis garantireba unda moxdes misi ƒ SeimuSavos saimplementacio gegma TiToeuli damt­ amoqmeddes gadawyvetilebis mimRebi sabWo, marTvis Soris Tavdacvis saministroSi unda danergos sax­ 2.2. dgomi ganviTarebisa da sinqronizaciis saSualebiT; ganaxorcielos detaluri finansuri gaTvlebi da li marTvis praqtika Tavdacvis seqtorSi, romelic institucionalizaciis meSveobiT. srulad unda ƒ da adamianuri resursebis menejmentis sistemebis Sem­ ƒ moamzados/gadaamzados kadrebi, romlebic uzrun­ saTanado implementaciis uzrunvelyofis mizniT, velyofen PPBS­is mdgradobasa, da am mizniT samxedro Tavdacvis saministrom: akademiis farglebSi unda Seqmnas Sesabamisi sawvrT­ meti Zalisxmeva unda gamoiCinos personalis SesaZle­ neli kursebia. - 197 - 2.4. ƒ ƒ samxedro personalis marTvis sistemis Semdgomi gan­ prioritetizacias da miznad isaxavs zemoxsenebuli viTarebis, optimizaciisa da mdgradobis uzrunvely­ naklovanebebis Tanmimdevrul aRmofxvras; ofis mizniT, Tavdacvis saministrom: meqanizmebi, romlebic uzrunvelyofen adamianuri da wvrTnebis mravalwliani programebis SemuSaveb­ resursebis marTvis sistemis samxedro personalis is, gadaxedvisa da implementaciis procesebis insti­ SerCevisa da Sefasebis komponentebis muSaobis miuk­ tucionalizacia da maTi Seuferxeblad realizebi­ erZoeblobasa da maT qmediTunarianobas; saTvis saWiro grZelvadiani dafinanseba; Tanmimdevrulad, mniSvnelovani Zalisxmeva unda unda SeimuSaos saWiro damxmare saxelmZRvanelo dokumentebi, aseve standartuli samoqmedo proce­ winsvlis procesi gaTavisufldes spontanurobisgan durebi (SOP) da meqanizmebi, romlebic uzrunvelyofs da dafuZndes wvrTnebis, ganaTlebisa da Sefasebis maT gadaxedvasa da implementacias. 2.6. samoqalaqo sazogadoebis Tavdacvis saministros samxedro personalis iseTi SesaZleblobebisa da saqmianobaSi CarTulobisa da am saqmianobaze kon­ unarebis dinamiuri ganviTarebis uzrunvelsayo­ trolis saTanadod organizebisa da am procesebis fad, romlebic saWiroa erovnuli Tavdacvis miznebis mdgradobis uzrunvelsayofad, Tavdacvis saminis­ misaRwevad aucilebeli saqarTvelos SeiaraRebuli trom: ƒ arsebuli erToblivi samuSao jgufebis farglebSi saTvis, da am procesis samxedro wvrTnebisa da ganaT­ unda moaxdinos samoqalaqo sazogadoebasTan TanamS­ lebis sistemaSi saTanado institucionalizaciis romlobis institucionalizacia iseTi memorandumis mizniT, Tavdacvis saministrom: xelmoweris saSualebiT, romelic gansazRvravs sam­ unda gamoavlinos xarvezebi/TeTri laqebi samxedro uSao jgufebis Sexvedrebis Catarebis sixSiresa da personalis SesaZleblobebsa da unarebSi da Sei­ modalurobebs, maT Soris aRniSnuli Sexvedrebis dRis muSaos realisturi generaluri gegma (Master Plan) – wesrigSi Sesatani Tavdacvis seqtoris mniSvnelovani dafuZnebuli arsebuli adamianuri da finansuri sakiTxebis erToblivi gansazRvris meqanizmebs; resursebis Sefasebasa da maTi mdgradi zrdis prog­ - 198 - ƒ mimarTos iqiTken, rom karieruli ganviTarebisa da Zalebis Semdgomi aRmSeneblobisa da modernizacii­ ƒ zemoaRniSnuli generaluri gegmis safuZvelze, unda uzrunvelyos samxedro personalisTvis ganaTlebisa komponentebze. 2.5. ƒ unda danergos kontrolisa da balansirebis Sesabamisi ƒ samoqalaqo seqtorTan konsultaciebis safuZvelze nozebze – romelic axdens samxedro ganaTlebisa da unda gansazRvros Tavdacvis seqtoris mniSvnelovani wvrTnebis sistemis ganviTarebis mimarTulebebis dokumentebis sia, romelTa SemuSavebisa da ganxor­ - 199 - cielebaze monitoringis procesSi CarTuli iqneba axlad Seqmnili usafrTxoebisa da krizisebis marTvis samoqalaqo sazogadoeba. sabWo, akademiuri wreebi da kvleviTi institutebi, romlebsac aqvT dargis Sesaxeb codna­gamocdileba 3. შინაგან საქმეთა სამინისტროსთვის განკუთვნილი რეკომენდაციები da Sss­sTan dakavSirebul sferoebSi moRvawe aras­ b. amTavrobo organizaciebi; eqspertebis specialuri jgufis/sabWos farglebSi, saministros transformaciis mizniT, Sss­m inicireba saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros instituciuri unda gaukeTos yovlismomcveli Seafaseba­analizis da funqciuri analizis Sedegad gamovlinda seriozuli procesi, romlis Sedegadac SemuSavdeba rekomenda­ xarvezebi gadawyvetilebis miRebis, organizaciuli marT­ ciebi Sesabamis cvlilebebTan, maT Soris Sss­s struq­ vis, dagegmvisa da programirebis, adamianuri resursebis turisa da funqciebis cvlilebebTan dakavSirebiT. marTvis, biujetis Sedgenis, ganaTlebis, gamWvirvalobisa am rekomendaciebis implementaciaze zedamxedvelo­ da angariSvaldebulebis mimarTulebebiT. ba unda ganaxorcielos zemoxsenebulma eqspertebis 3.1. a. specialurma jgufma/sabWom. Sss­s erT­erT seriozul problemad kvlavac rCeba misi Zalze didi da kompleqsuri struqtura, fun­ 3.2. Sss­s analizma aCvena, rom TiTqmis saerTod ar arse­ qciebi da pasuxismgeblobebi, romlebic scdeba erTi bobs strategiuli donis dokumentebi, grZelvadiani organos kompetenciis farglebs, rogoricaa sazog­ gegmebi da programebi. organizacia, ZiriTadad, muSa­ adoebis usafrTxoeba, sazRvris marTva, kontrdaz­ obs sakanonmdeblo aqtebiT da ministris brZanebebiT, verva da krizisuli situaciebis marTva. romlebsac yoveldRiurad iyeneben. 2013 wlis da 2014 am organos sWirdeba axali struqtura da axleburi wlis strategiebi warmoadgens organizaciis xedvis administrireba, romelic gaiTvaliswinebs saqarT­ msgavsi dokumentis SemuSavebis mcdelobas, xolo velos saxelmwifo usafrTxoebis saWiroebebs da arse­ realobaSi igi aris grZeli, saSualo da moklevadi­ bul biujetsa da adamianur resursebs. aRniSnuli ani miznebis Sereul sias sxvadasxva mimarTulebiT. problemebis gadasaWrelad: aRniSnul strategias Tan ar axlavs samoqmedo gegma Sss­m unda Seqmnas eqspertebis specialuri jgufi/ an resursebis ganawileba. sabWo, romlis SemadgenlobaSic Sevlen TviT Sss­s - 200 - a. am xarvezis gamosasworeblad da organizaciaSi stra­ wamyvani personali, parlamentis Sesabamisi komitete­ tegiuli da dagegmvisaTvis saWiro bazis Sesaqmnelad, bi, erovnuli uSiSroebis sabWo, premier ministrTan Sss­m unda daiwyos detaluri da yovlismomcveli - 201 - instituciuri mimoxilvis procesi, romlis Sedega­ dac unda SemuSavdes konkretuli rekomendaciebi b. tikuri, romelic moicavs politikuri Tanamdebobis fliqtebis, saministros saqmianobis organizaciis, pirebs; samoqalaqo, romelic moicavs Sss­s karierul Sesabamisi struqturuli erTeulebis muSaobisa da samoqalaqo moxeleebs; da policiis sakariero ofi­ maTi Semadgenlobis mosawesrigeblad; crebsa da serJantebs (dResdReobiT Sss­Si ar arse­ mimoxilvis Sedegad unda ganisazRvros uwyebis axali bobs serJantTa instituti); Sss­m zustad unda gansazRvros is Tanamdebobebi, romlebic SeiZleba daikavon samoqalaqo pirebma da romlebic saWiroa ZiriTadi funqciebisa da misiebis policiis Cinis mqone pirebma. c. Sss­m erTmaneTisgan unda mkveTrad gamijnos samoqa­ evrokavSiris da am organizaciis wevri qveynebis Car­ laqo da sapolicio sajaro samsaxurebi, maTi pasux­ Tuloba da maTgan daxmarebis miReba ukeTesi Sedegebis ismgeblobebi, funqciebi da karieruli ganviTarebis miRebis uzrunvelsayofad; struqtura. Tanamdebobebi romlebis ganxorcieleba­ momzadebis kuTxiT daxmareba gaweul unda iqnas stra­ sac ar Wirdeba dapatimrebisa da gamoZiebis uflebamo­ tegiuli dagegmvis, organizaciuli marTvis, menej­ silebis qona unda gadakeTdnen samoqalaqo Statebad; mentis, zedamxedvelobis, kritikuli incidentebis d. Sss­m unda Camoayalibos iseTi sistema, romlis mixed­ menejmentis, logistikis marTvis da sxva sabaziso viTac nebismieri donis, nebismier konkretul Tanam­ unar­Cvevebis SeZenis mimarTulebiT. debobaze daniSvnamde Sesabamisi kandidatebi gaivlian Sesabamis momzadebas. specialuri momzadeba unda war­ kvlevam aCvena, rom Sss­s karierul samsaxurSi Tan­ amSromelTa didi umravlesoba policiis oficrebi arian, maT Soris iseTi profilis departamentebidan, - 202 - b. moTxovnebi, instituciuri meqanizmebi da resursebi, Sesasruleblad. rekomendebulia am procesSi natos, 3.3. unda dainergos sami ZiriTadi donis samsaxuri: poli­ romlebic mimarTuli iqneba iurisdiqciuli kon­ funqciebi da struqtura, sakadro cxrili, sabiujeto c. a. sistemis Seqmna. am problemebis gadasaWrelad: moadgendes karieraSi winsvlis erT­erT winapirobas. 3.4. Sss­s marTvisa da dagegmvis sistemebis analizma ga­ rogoricaa finansebis, saerTaSoriso urTierTobebis moavlina, rom organizaciaSi arsebobs mxolod saba­ da sazogadoebasTan urTierTobebis departamentebi. ziso, rutinuli dagegmvis meqanizmebi, xolo pro­ damkvidrebuli praqtikis mixedviT policiuri Cinis gramirebis meqanizmebi saerTod ar aris. aseT doneze mqone personali ikavebs aseve politikur Tanamde­ darCenis SemTxvevaSi Sss warmatebiT ver Seasrulebs bobebs, rac ewinaRmdegeba samoqalaqo kontrolis grZelvadian amocanebs. biujeti mkacrad gawerilia princips. Sss­s esaWiroeba samoqalaqo samsaxuris mxolod erT fiskalur welze, ar arsebobs saSualo - 203 - da grZelvadiani Sesyidvebis meqanizmebi, Sesyidva a. b. nentebi, rogoricaa SerCeva, Sefaseba, dawinaureba, gegmebi da sabiujeto parametrebi, romlebic xels SenarCuneba da pensiaze gasvla. erTmaneTisgan unda Seuwyobda maT implementacias. am xarvezebis gamo­ gaimijnos samoqalaqo nawilisa da sapolicio Zalebis sasworeblad: karieruli marTva; Sss­m unda danergos dagegmvisa da programirebis Sevides adamianuri resursebis marTvis sistemaSi uwye­ baSi adre Tu amJamad momuSave yvela moxelis monacemTa gaaZlierebs uwyebis SesaZleblobebs yoveldRiuri baza da yovelwliurad unda moxdes moqmedi moxeleebis da moklevadiani rutinuli saqmianobebis miRma; failebis auditi, raTa uzrunvelyofil iqnas moqmed saWiroa damatebiTi Zalisxmeva imisaTvis, rom gan­ wesebTan, politikasa da kanonebTan Sesabamisoba; d. uzrunvelyofil iqnas adamianuri resursebis menej­ strategiis SesamuSaveblad, misaRebi zomebis gansaz­ mentis sistemis mier, uwyebis nebismieri moxelisaT­ RvrisaTvis, sabiujeto parametrebis SesamuSaveblad vis adekvaturi SeasaZleblobis micema gaasaCivros da implementaciis procesisTvis saWiro adamianuri mis dasaqmebasTan dakavSirebiT ganxorcielebuli resursebis gansazRvrisTvis. diskriminaciuli qmedeba. Sss­Si moqmedebs samsaxurebrivi dawinaurebisa da pen­ 3.6. kvalificiuri kadrebis saWiroebidan gamomdinare, siaze gasvlis sistema, romelic regulirdeba ramden­ Sss­m unda moaxdinos ganaTlebis sistemis moderni­ ime samarTlebrivi aqtiT da ministris brZanebiT. ar zeba, Semdegi saSualebebiT: a. realisturi da xelmisawvdomi (rogorc finansurad, xorcieldeba Sefasebis procesi da ucnobia samsaxure­ aseve adamianuri resursebis TvalsazrisiT) ganaT­ obrivi dawinaurebis kriteriumebi. ar arsebobs kari­ lebis gegmis SedgeniT, romelic moicavs im sferoebs eruli marTvis sistema Tanamedrove gagebiT, arsebobs romlebsac Sss Tavisi resursebiT uzrunvelyofs da mxolod rangis miniWebis da Tanamdebobaze daniSvnis im sferoebsac, romlebic sxva samoqalaqo ganaTlebis wesi. am xarvezebis gamosworebis mizniT, Sss­m unda: dawesebulebebma unda uzrunvelyon qvekontraqtis miiRos zomebi resursebis marTvis sistemis Seqm­ safuZvelze; nisaTvis da gansazRvros organizaciis adamianuri - 204 - c. procesis ufro efeqturi meqanizmebi, romlebic arsebobs adamianuri resursebis marTvis koncefcia, ar a. danergos karieruli marTvis axali, efeqturi kompo­ xorcieldeba rutinulad. ar arsebobs samoqmedo viTardes SesaZleblobebi saSualo da grZelvadiani 3.5. b. b. standartis SemuSavebiT wliuri sakvalifikacio wvrT­ resursebis saWiroebebi rogorc samoqalaqo nawilSi nisaTvis, romelic Sss­Si momuSave TiToeulma mox­ aseve sapolicio ZalebSi; elem unda gaiaros samuSao adgilis SesanarCuneblad. - 205 - 3.7. rogorc minimum, fic dadebulma samarTaldamcvelebma bi da SeiZinos eqspertiza xsenebuli procesebis yovelwliurad unda gaiaron wvrTna eTikis, sakanon­ transparentulad da efeqturad warmarTvisaTvis. mdeblo cvlilebebis da iaraRis xmarebis sakiTxebze transformirebis procesis dros fokusireba xde­ (dResdReobiT Sss­s ara aqvs SemuSavebuli specialuri ba ara wmindad sapolicio da samarTaldamcav sak­ sakvalifikacio kriteriumebi romlis mixedviTac unda iTxebze, aramed marTvisa da konceptualuri tipis Catardes momzadeba da romelTa Sesrulebis Sedega­ sakiTxebze, rogoricaa dagegmva, gadawyvetilebis dac unda ganxorcieldes sertifikacia uwyebis im miReba, adamianuri resursebi menejmenti, biuje­ moxeleTaTvis, romlebic muSaoben specializirebul tireba da sxva. aqedan gamomdinare metad qmediTi sferoebSi an specializirebuli iaraRiT). iqneba nato­s mxridan daxmarebis miReba, ramdenadac aliansi mniSvnelovan SesaZleblobebs da resursebs bolo ori aTwleulia Sss­s kritikis erT­erTi seri­ flobs imisaTvis, rom saqarTvelos msgavs qveynebs ozuli safuZvelia uwyebis gamWvirvaleobisa da konsultacia da daxmareba gauwios xsenebul sferoSi. angariSvaldebulebis nakleboba. rogorc kvleviT nato­s daxmarebis warmatebulobis kargi magaliTia dadasturda, situaciis gamosworebisken gadadgmu­ saqarTvelos Tavdacvis saministros sabWouri tip­ li pirveli nabijebi ukve SeiniSneba, magram am Zal­ idan Tanamedrove saxis uwyebad transformireba. isxmevis institucionalizaciisaTvis jer araferi aRniSnul sferoebSi progresis miRwevis mizniT: gakeTebula. Tavisi muSaobis gamWvirvalobisa da a. angariSvaldebulebis gasazrdelad, Sss­m unda Seqm­ 3.8. - 206 - Sss­m unda gaafarTovos TanamSromloba natosTan sazRvris dacvis sakiTxebis miRma. natos mxridan nas samoqalaqo CarTulobis mudmivmoqmedi organo/ dainteresebis SemTxvevaSi, Sss­m unda daiwyos kon­ sabWo, romlis farglebSi ganxorcieldeba TanamS­ sultaciebi natosTan, raTa SeTanxmebul iqnas uwyebis romloba kvleviT institutebTan, arasamTavrobo transformaciasTan dakavSirebuli is sakiTxebi (mag. organizaciebTan da akademiur wreebTan. es Sss­s dagegmva, biujetireba, adamianuri resursebis marTva, miscems saSualebas miiRos damoukidebel eqspertTa gadawyvetilebebis miRebis sistema, ganaTleba da a. S.), daxmareba da gamoZebnos maTTan erTad gamWvirvale­ romlebic Seva aliansTan TanamSromlobis farglebSi obisa da angariSvaldebulebis gaumjobesebis gzebi. moqmed wliur erovnul programaSi (ANP); b. moxdes Sesabamis sferoebSi natosgan sasargeblo reformirebisa da transformaciebis proceseb­ codna­gamocdilebis miReba raTa daCqarde trans­ is gamocdilebis ukmarisobis gamo, Sss­s sWirdeba formirebis procesi da amaRldes Sss­s angariSval­ daxmareba raTa ganaviTaros sakuTari SesaZleblobe­ debulebis xarisxi. - 207 - 4. საპარლამენტო კონტროლი თავდაცვისა და temis damkvidrebis xelSewyoba da misi integrireba უსაფრთხოების საკითხებზე: saqarTvelos moqmedi kanonmdeblobis ZiriTadi debulebe­ saxelmwifo biujetis marTvis sistemasTan; 4.2. Sinagan saqmeTa saministroze saparlamento zedamxed­ bi demokratiuli saparlamento kontrolis TvalsazrisiT velobis ganxorcielebisaTvis pirobebis Seqmna Tav­ Seesabameba saerTaSoriso standartebs. parlaments aqvs dacvisa da uSiSroebis komitetis uflebamosileb­ uflebamosileba ganixilos da daamtkicos samTavrobo is gamoyenebiT, romlis Tanaxmadac komitets aqvs politika, ganixilos da daamtkicos kanonebi, daamtkicos sakanonmdeblo iniciativis ufleba; biujetis xarjvis wesi, daamtkicos qveynis SeiaraRebuli Zalebis monawileoba saerTaSoriso misiebSi, inicireba 4.3. sazedamxedvelo aqtivobebis gaaqtiurebis mizniT gaukeTos kanonebs da impiCments, gamoucxados da/an ar ndobis jgufis wevrebis uflebamosilebis gazrda, gamoucxados ndoba mTavrobas. amasTan, saqarTvelos romlis safuZvelzec ndobis jgufis calkeul warmo­ parlamenti naklebadaa CarTuli usafrToebis seqto­ madgenels eqneba saSualeba mis mier dasmuli sakiTxi ris maRali rangis oficialuri pirebis daniSvna­gaTa­ gaitanos plenarul sesiaze; visuflebis procesSi. parlaments gaaCnia SezRuduli SesaZlebloba clvilebebi Seitanos biujetis proeqtSi 4.4. Tavdacvisa da usafrTxoebis struqturebis angariS­ misi formirebis dros, miiRos informacia detalur biu­ valdebulebis gazrdis mizniT, saxelmwifo auditis jetze da usafrTxoebis seqtorSi dagegmil mosalodnel samsaxuris mier momzadebuli yovelwliuri finan­ xarjebze. suri auditis angariSis farglebSi, yuradRebis gamax­ parlamenti ver axorcielebs zedamxedvelobas Sinagan vileba Tavdacvisa da usafrTxoebis struqtureb­ saqmeTa saministros saqmianobaze. parlamentis ndobis is auditze da parlamentis mier mis dawvrilebiT jgufis arasakmarisi uflebamosilebisa da damoukide­ ganxilvaze; blobis xarisxis gamo SezRuduli kontroli xorcielde­ ba Tavdacvisa da usafrTxoebis struqturebis daxurul 4.5. auditis Sedegebis oficialur vebgverdze gamo­ programebzec. saparlamento kontrolis gaZlierebis qveynebis uzrunvelyofa, raTa uzrubvelyofil iqnas mizniT rekomendirebulia Semdegi nabijebis gadadgma: saaudito angariSis sajarooba da xelmisawvdomoba; 4.1. usafrTxoebisa da Tavdacvis seqtorSi dagegmvis, programirebisa da biujetirebis saerTaSoriso sis­ - 208 - 4.6. parlamentis wevrebis mier usafrTxoebasa da Tav­ dacvis sakiTxebze informaciis sxvadasxva, mTavro­ - 209 - bisa da samxedroebisagan gansxvavebuli wyaroebidan miRebis uzrunvelyofa; 4.7. sazedamxedvelo saqmianobis efeqtianobis gazrdis mizniT parlamentis mier TanamSromlobis gaaqtiu­ reba erTis mxriv erovnul arasamTavrobo seqtoris დანართი organizaciebTan, kvleviT institutebsa Tu sagan­ manaTleblo centrebTan, da meores mxriv saerTaSor­ iso organizaciebs, forumebsa Tu evropisa da evro– atlantikuri saparlamentTaSoriso TanamSormlobis xelisSemwyob iniciativebTan. 5. სამოქალაქო ჩართულობა 5.1. samoqalaqo sazogadoebis CarTulobis uzrunvelyofa საერთაშორისო პრაქტიკა უსაფრთხოების სექტორის მართვის სფეროში winamdebare dokumentSi asaxulia 6 qveynis gamocdileba usafrT­ xoebis seqtoris marTvis sferoSi. es qveynebia: fineTi, litva, poloneTi, slovenia, aSS da gaerTianebuli samefo. erovnuli usafrTxoebis koncefciis SemuSavebisa da gadaxedvis procesSi. unda gaZlierdes parlamentis erovnuli usafrTxoebis politikis implementaci­ aze kontrolis meqanizmebi da xeli Seewyos aRniSnul procesSi samoqalaqo sazogadoebis CarTulobas. 5.2. winamdebare dokumenti warmoadgens rigi daRvinebuli demokra­ tiebis (fineTi, gaerTianebuli samefo da aSS) da aseve ramodenime usafrTxoebis seqtorSi inkluziuri politikis iseTi qveynis usafrTxoebis sferos marTvis sistemebis mimoxil­ warmarTvis procesis uzrunvelyofis mizniT, unda vas, romlebmac bolo ori aTwleulis ganmavlobaSi warmatebiT moxdes erovnuli da uwyebrivi donis saxelmZRvane­ daamkvidres demokratia da usafrTxoebis seqtorSi Zireuli lo politikis dokumentebis SemuSavebis proces­ reformebi gaatares (litva, poloneTi da slovenia). dokumentSi Si sazoga doebrivi organizaciebis CarTulobis institucionalizeba. - 210 - შესავალი asaxulia usafrTxoebis seqtorSi xelisuflebis sam Stos Soris kompetenciebis gadanawilebis sxvadasxva modelebi da aseve ganxilulia demokratiuli zedamxedvelobisa da kontroli­ - 211 - sa da balansis meqanizmebi, romlebic zemoxsenebul qveynebSia damkvidrebuli. garda amisa, dokumentSi aseve mimoxilulia usafrTxoebis seqtoris arsebuli strategiuli arqiteqtura da saxelmZRvanelo dokumentebi. gansakuTrebuli yuradReba eTmoba erovnuli usafrTxoebisa da Tavdacvis struqtureb­ is saqmianobaSi samoqalaqo CarTulobisa da masze kontrolis TvalsazrisiT arsebul saukeTeso gamocdilebas. ფინეთის გამოცდილება ფინეთის უსაფრთხოების სექტორი პრეზიდენტის, პრემიერ მინისტრის და პარლამენტის კომპეტენციები ეროვნული უსაფრთხოების სფეროში fineTis sagareo da usafrTxoebis politikas qveynis preziden­ ti warmarTavs mTavrobasTan TanamSromlobis gziT. mTavrobis saqmianobis administrirebaze pasuxismgebelia premier­ministri. zemoxsenebuli pirebis da struqturebis kompetenciebi fineTis konstituciiTaa gansazRvruli. fineTis prezidenti imavdroulad SeiaraRebuli Zalebis umaR­ lesi mTavarsardalia. prezidenti Tavdacvis ministrTan erTo­ blivad iRebs gadawyvetilebebs samxedro sferosTan dakavSire­ bul sakiTxebze. prezidenti iRebs gadawyvetilebebs samxedro Tanamdebobis pirebis daniSvnasa da prezidentis ofisTan dakav­ Sirebul sakiTxebze fineTis kanonmdeblobis Sesabamisad. fine­ Tis samxedro krizisebis daregulirebaSi monawileobis Taoba­ ze gadawyvetilebebze winadadebebs waradgens prezidenti da amtkicebs parlamenti. sagangebo mdgomareobis dros, mTavrobis mier wardgenili winadadebis safuZvelze prezidenti ufleba­ mosilia am funqciis delegireba fineTis sxva moqalaqeze moax­ dinos. prezidenti niSnavs Tavdacvis Zalebis oficrebs. mTav­ robis winadadebis safuZvelze, respublikis prezidenti iRebs - 212 - - 213 - gadawyvetilebas Tavdacvis Zalebis mobilizaciis Taobaze. Tu am periodSi ar mimdinareobs saparlamento sesiebi, parlamen­ erovnuli usafrTxoebis saagento pasuxismgebelia Semdegze: ƒ ti dauyovnebliv unda Seikribos am winadadebis ganxilvisa da damtkicebisTvis. usafrTxoebis sferoze pasuxismgebeli Sesabamisi admin­ istraciebis (DSAs) saqmianobis koordinireba da maTTan ƒ TanamSromloba; personalis saidumlo informaciaze daSvebis sertifikatis mTavrobaSi sagareo da usafrTxoebis politikis sakiTxebze (PSC sertifikati) da organizaciis/sawarmos saidumlo ZiriTadi gadawyvetilebebis mimRebi pirebia sagareo saqmeTa min­ informaciaze daSvebis sertifikatis (FSC sertifikati) istri, Tavdacvis ministri da Sinagan saqmeTa ministri, radganac gacema da aseT daSvebaze moTxovnaze reagireba. sagareo da Sida usafrTxoebis sakiTxebi sul ufro urTierTda­ kavSirebuli xdeba. evrokavSirSi gaerTianebis Semdeg gaizarda, mTavrobaSi, erovnuli Tavdacvisa da usafrTxoebis sakiTx­ Tavisi kompetenciebis farglebSi, sxvadasxva administraciuli ebi mzaddeba sagareo da usafrTxoebis sakiTxebis komitetis da struqturebis pirdapiri pasuxismgebloba saerTaSoriso Tan­ Tavdacvisa da usafrTxoebis komitetis mier saxelmwifo mdivnis amSromlobis uzrunvelyofaze. doneze. sagareo saqmeTa saministro da Tavdacvis saministro finuri modelis mixedviT, erovnuli usafrTxoebis saagen­ to sagareo saqmeTa saministros eqvemdebareba. sagareo saqmeTa SeimuSaveben da axorcieleben fineTis sagareo, usafrTxoebisa da Tavdacvis politikas. saministroSi damoukidebel erTeulad Semavali es struqtura angariSvaldebulia sagareo saqmeTa ministris winaSe. igi pasux­ ismgebelia gawiios saTanado zedamxedveloba da kontroli, raTa fineTisaTvis gagzavnili saerTaSoriso saidumlo informacia saTanadod iyos daculi da gamoyenebuli saerTaSoriso infor­ maciis usafrTxoebis valdebulebebis Sesaxeb aqtis moTxovnebis მინისტრთა კაბინეტის საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის კომიტეტი ƒ ministrTa kabinetis sagareo da usafrTxoebis politikis komiteti Cveulebriv paraskeobiT ikribeba sapreziden­ Sesabamisad. saerTaSoriso saidumloebasTan dakavSirebuli informaciis to sxdomis Catarebis Semdeg da mas xelmZRvanelobs dacvasa da gamoyenebasTan dakavSirebuli instruqciebi fineTis premier­ministri. bolo wlebis ganmavlobaSi sakomite­ evrokavSiris usafrTxoebis sferos regulaciebisa da infor­ to sxdomebi umeteswilad respublikis prezidentis da maciis usafrTxoebis ormxrivi da mravalmxrivi xelSekrulebebiT kabinetis sagareo da usafrTxoebis politikis komitetis dakisrebuli valdebulebebis gaTvaliswinebiT aris SemuSavebu­ erToblivi sxdomis formatSi tardeba. li. es xelSekrulebebi fineTisTvis da finuri kompaniebisTvis ƒ ministrTa kabinetis sagareo da usafrTxoebis politikis CarCo dokumentebs warmoadgenen, rodesac es kompaniebi an qvey­ komitets premier ministri Tavmjdomareobs. komitetis ana iseT proeqtebSi iRebs monawileobas, romlebic saidumlo SemadgenlobaSi Sedian sagareo saqmeTa ministri, aseve sxva informaciis gacvlasTan arian dakavSirebuli. ministrebi, romelTa uflebamosilebaSi Sedis sagareo - 214 - - 215 - ƒ saqmeTa saministros mandatiT gaTvaliswinebul sak­ gadawyvetilebebs plenarul sesiebze an Sesabamisi saministroebis iTxebze muSaoba, Tavdacvis ministri da mTavrobis mier doneze iRebs. saministroebi erTmaneTTan TanamSromloben da aseT gansazRvruli araumetes oTxi sxva ministri. Tu komitetis TanamSromlobas Sesabamisi kompetenturi saministro kurirebs. mier gansaxilveli sakiTxi Sinagan saqeTa ministris, an sxva garda amisa, saministroebi, sakuTari kompetenciis farglebSi, Sesabamisi ministris kompetenciaSi Sedis, es ministrebic saxelmwifo regionaluri samsaxurebis da administraciis daqve­ monawileoben komitetis sxdomaSi. mdebarebis qveS myofi sxva seqtorebis saqmianobis marTvaze arian komitetis uflebamosilebaSi Sedis sagareo da usafrTx­ pasuxismgebeli. oebis politikasTan, aseve fineTis sxva saxelmwifoebTan premier­ministris aparati daxmarebas uwevs premier­ministrs urTierTobebasTan, Sida usafrTxoebasa da TavdacvasTan mTavrobis saqmianobis saerTo marTvaSi da mTavrobisa da par­ ƒ dakavSirebuli mniSvnelovani sakiTxebis momzadeba. lamentis saqmianobis koordinirebaSi. aparati pasuxismgebelia sagareo saqmeTa saministro komitetis samdivnos funqcias evrokavSirTan dakavSirebuli sakiTxebis momzadebasa da koor­ ƒ asrulebs. dinirebaze. garda amisa, aparati aseve koordinacias uwevs mTav­ sakomiteto Sexvedrebis oqmi aris daxuruli dokumen­ robis saqmianobasTan dakavSirebuli informaciis gavrcelebas da ti. Sexvedrebs aseve eswreba samTavrobo komunikaciebis axdens Sesabamisi samsaxurebis muSaobis organizacias mTavrobis direqtori, romelic premier­ministrisgan miRebuli gamarTulad funqcionirebisaTvis. premier­ministris aparati direqtivebis Sesabamisad pasuxismgebelia miRebul gad­ aseve pasuxismgebelia sagangebo mdgomareobisaTvis mTavrobis awyvetilebebTan dakavSirebuli informaciis gavrcele­ mzadyofnis uzrunvelyofaze. baze. mudmivi mdivnebis funqciebSi Sesabamisi saministroebis saqmi­ anobis warmarTva da masze zedamxedveloba Sedis. mdivnebi pasux­ Sida usafrTxoebasTan dakavSirebuli sakiTxebis koordina­ ismgebeli arian administraciuli seqtoris miznebis SemuSavebaze, ciaze Sida usafrTxoebis saministroTaSorisi samuSao jgufia maT ganxorcielebaze monitoringze, aseve Sesabamisi seqtoris usa­ pasuxismgebeli. frTxoebisa da mzadyofnis uzrunvelyofaze. mudmivi mdivnebis sagangebo mdgomareobisas, parlamentis gadawyvetilebiT mTav­ (ministris mudmivi moadgileebis) kreba da mzadyofnis sakiTxebis robas SeiZleba sagangbo mdgomareobis Sesaxeb kanoniT gaTval­ xelmZRvanelebis kreba warmoadgens mudmivmoqmed TanamSromlo­ iswinebuli damatebiTi uflebamosilebebi mieniWos. gadawyvetile­ bis organoebs. mudmivi mdivnebis kreba da mzadyofnis sakiTxebis ba saxelmwifo Tavdacvis Sesaxeb kanoniT gaTvaliswinebuli ufle­ xelmZRvanelebis kreba pasuxismgebelia sagangebo mdgomareobisas bamosilebebiT sargeblobis Taobaze miiReba parlamentis mier administraciuli seqtorebis krizisis marTvis saqmianobebis koor­ da formdeba Sesabamisi saprezidento brZanebiT. respublikis dinirebaze da aseve exmareba premier­ministris aparats sagangebo prezidentis, premier­ministris, Sesabamisi ministrebis da Tav­ mdgomareobisaTvis mTavrobis mzadyofnis uzrunvelsayofad. saWi­ dacvis xelmZRvanelis (CHOD) uflebamosilebebi Tavdacvisa da roebis SemTxvevaSi, respublikis przidentis generaluri mdivani sasazRvro Zalebis marTvaze calke aqtebiT regulirdeba. mTavroba monawileobas iRebs mudmivi mdivnebis SexvedrebSi. - 216 - - 217 - თავდაცვის შესაძლებლობები administraciul da saeqpsperto momsaxureobiT uzrunvelyofs. samxedro dazvervis erovnuli samsaxurebi Tavdacvis Zaleb­ fineTi mudmivad inarCunebs erovnuli Tavdacvis uzrunvelmy­ is samxedro dazvervis centrSi arian gaerTianebulni. manamde of angariSgasawev SesaZleblobebs, romlebic samxedro samsax­ arsebuli fineTis Tavdacvis Zalebis samxedro dazvervis cen­ urSi sayovelTao gawvevis da teritoriuli Tavdacvis siste­ tri da fineTis dazvervis kvleviTi organizaciebi daSlil iqna. mas efuZneba da emsaxureba qveynis mTeli teritoriis dacvas. Tavdacvis Zalebis kvleviTi da ganviTarebis saqmianobebi fineTis usafrTxoeba miiRweva omis dros sakmarisi raodenobis Tavdacvis Zalebis teqnikur kvleviT centris saqmianobebs samxedro danayofebis gamoyvanis uzrunvelyofiT. fineTis saku­ Seerwya. ZiriTadi lojistikuri da materialuri uzrunvely­ Tari Tavdacvis SesaZleblobebs im faqtoris gaTvaliswinebiT ofis saqmianobani Tavdacvis Zalebis lojistikuri samsaxuris aviTarebs, rom igi ar aris arc erTi samxedro aliansis wevri. pasuxismgeblobaSi Sedis. qveynis Tavdacvis Zalebis formireba samxedro­politikuri fineTi natos mSvidobisTvis partniorobis farglebSi saer­ viTarebis, evrokavSiris Tavdacvis ganzomilebis ganviTare­ TaSoriso samxedro TanamSromlobaSi iRebs monawileobas da bis, natoSi momxdari cvlilebebis da gansakuTrebiT fineTis fineTis SeiaraRebuli Zalebis danayofebi monawileobas iReben samezobloSi arsebuli politikuri situaciis gaTvaliswinebiT natos xelmZRvanelobiT ganxorcielebul krizisebis marTvis xorcieldeba. operaciebSi, magaliTad, dasavleT balkaneTsa da avRaneTSi. fineTis Tavdacvis Zalebis 2015 wlis, mSvidobianobis drois fineTi aseve monawileobas iRebs evrokavSiris usafrTxoebisa organizaciuli struqtura uzrunvelyofs, rom Tavdacvis sard­ da Tavdacvis erTiani politikis farglebSi (CSDP) evrokavSiris lobam SeZlos Tavdacvis dagegmvis xelmZRvaneloba da aseve sabrZolo danayofebis formirebaSi da evrokavSiris da gaerTi­ Tavdacvis SesaZleblobebis Seqmna, ganviTareba, SenarCuneba anebuli erebis xelmZRvanelobiT ganxorcielebul krizisebis da gamoyeneba. qveynis Tavdacvis seqtori Semdeg struqturebs marTvis operaciebSi monawileobis misaRebad miavlens samxedro moicavs: danayofebs. ƒ Tavdacvis Zalebis C4 saagento ƒ Tavdacvis Zalebis samxedro dazvervis centri ƒ ƒ ƒ Tavdacvis Zalebis momsaxureobis centri სამოქალაქო კრიზისების მართვა Tavdacvis Zalebis teqnikuri kvleviTi centri Tavdacvis Zalebis lojistikuri samsaxuri mocemuli mimarTuleba ZiriTadad gulisxmobs samoqalaqo Tavdacvis Zalebis C4 saagento pasuxismgebelia sainformacio eqspertebis mivlinebas evrokavSirisa da saerTaSoriso organ­ teqnologiebis, telekomunikaciebis samsaxurebisa da aseve Tav­ izaciebis mier ganxorcielebul operaciebSi monawileobis mis­ dacvis sistemis marTvis, kontrolisa da administrirebisaTvis aRebad. saWiro erToblivi qselis Seqmnasa da organizaciaze. Tavdacvis Zalebis momsaxureobis centri Tavdacvis Zalebs - 218 - samoqalaqo krizisebis marTvis sferoSi politikur xelmZ­ Rvanelobaze sagareo saqmeTa saministroa pasuxismgebeli da igi - 219 - gadawyvetilebebs iRebs imis Taobaze, Tu romel operaciebSi suraTi iZleva informacias sazogadoebrivi marTlwesrigisa da monawileobis misaRebad miavlens fineTi eqspertebs. misiebSi usafrTxoebis, gansakuTrebul viTarebebze reagirebisa da saz­ eqspertebis monawileobasTan dakavSirebuli xarjebi sagareo Rvao samaSvelo samsaxurebze, sazRvarze arsebuli viTarebasa da saqmeTa saministros biujetidan ifareba. Sinagan saqmeTa samin­ saimigracio nakadebze. am suraTSi aseve asaxulia saerTaSoriso istro pasuxismgebelia erovnul doneze mzaobis uzrunvelyo­ usafrTxoebis TvalsazrisiT da fineTis mezobel regionebSi faze da am procesebis koordinaciaze. funqciebis da davalebebis arsebuli situacia. Sinagan saqmeTa saministros krizisebis marT­ ganawileba krizisuli viTarebebis marTvaSi samoqalaqo person­ vis es modeli da Sesabamisi sainformacio teqnologiebis siste­ alis monawileobis Taobaze kanonis safuZvelze xorcieldeba. mebi iseTi gziT aris SemuSavebuli, rom isini Sida usafrTxoebis situaciur suraTSi mosaxleobis dacvis Taobaze informaciis CarTvis SesaZlebelobas iZlevian. situaciuri suraTi iTval­ შიდა უსაფრთხოება iswinebs aseve sagangebo mdgomareobisa da krizisebis koordi­ Sida usafrTxoebis koordinirebaze Sida usafrTxoebis sak­ aseve yuradReba gamaxvilebulia telekomunikaciebis sarezervo iTxebze saministroTaSorisi jgufia pasuxismgebeli, romlis sistemebis da adgilobrivi xelisuflebis SesaZleblobebis gan­ SemadgenlobaSi Sedian: viTarebaze. regionalur da centralur administraciebs unda naciis sferoSi arsebul evrokavSiris moTxovnebs. garda amisa, ƒ Sinagan saqmeTa ministri SeeZloT situaciuri suraTis droulad Sedgena. garda amisa, ƒ soflis meurneobisa da metyeveobis ministri adgilobrivma xelisuflebam droulad unda miiRos viTarebis evropul sakiTxebsa da sagareo vaWrobis ministri Sefasebis Taobaze damatebiTi sando informacia. ƒ ƒ sagareo saqmeTa ministri ƒ transportis ministri ƒ ƒ ƒ saerTaSoriso ganviTarebis ministri iusticiis ministri კანონების აღსრულების სისტემის შეუფერხებელი ფუნქციონირების უზრუნველყოფა (იუსტიციის სამინისტრო). iusticiis saministro pasuxismgebelia konstituciuri marTl­ jandacvisa da socialur saqmeTa ministri wesrigisa da moqalaqeebis sicocxlisa da janmrTelobis dacvis შიდა უსაფრთხოების სამინისტრო პასუხისმგებელია შიდა garantirebaze, aseve pirovnuli Tavisuflebis, sakuTrebis da უსაფრთხოების სფეროში გასატარებელი ღონისძიებების კოორდინირებაზე და შიდა უსაფრთხოების უზრუნველყოფაზე. sxva fundamentaluri uflebebis dacvaze. es gulisxmobs rogorc policiis, sagamoZiebo da aRsrulebis organoebis efeqtur muSa­ obasa da urTierTanamSromlobas, aseve sasamarTlos gamarTul kerZod ki, saministros funqciebSi Sedis gadawyvetilebebis muSaobas. samarTaldamcavi struqturebis uflebamosileba, droulad miRebis xelSewyoba Sida usafrTxoebis TvalsazrisiT personalis raodenoba, momzadeba da teqnikuri aRWurviloba arsebuli situaciuri suraTis Sedgenais saSualebiT. situaciuri iseTia, rogoric sWirdeba maT efeqtur funqcionirebas arsebuli - 220 - - 221 - garemosa da am struqturebze dakisrebuli amocanebis gaTval­ doebis sxvadasxva seqtorebis warmomadgenlebis dapartniore­ iswinebiT. Seqmnilia winapiroebebi da aRsrulebiTi modelebi ba da CarTva danaSaulTan brZolaSi. aseve muSavdeba Sesabamisi Sesabamisi sakiTxebis gadasawyvetad. dagegmilia sasamarTlo Seno­ RonisZiebebi organizebul danaSaulze, finansur danaSaulze bebis teqnikuri standartebis gaumjobeseba, raTa uzrunvely­ da SromiT migrantebze Tvalyuris sadevneblad. sazogadoebri­ ofil iqnas usafrTxoeba sasamarTloebis SenobebSi danaSaulis vi marTlwesrigis da usafrTxoebis uzrunvelyofis procesSi yvelaze mZime SemTxvevebis ganxilvis procesi Catarebac. garda gaTvaliswinebulia evrokavSiris mier adamianebis Tavisufali amisa, izrdeba cixis administraciis SesaZleblobebi, raTa man gadaadgilebis arealis gazrdis Semdeg Seqmnili realoba. efeqturad SeZlos gazrdil danaSaulTan da danaSaulis axal samarTaldamcavi struqturebis uflebamosileba, person­ formebTan gamklaveba. cixeebis saoperacio pirobebis gaum­ alis raodenoba, momzadebis done da teqnikuri aRWurviloba jobesebis procesSi usafrTxoebis sistemebis ganviTarebisas iseTi donis da moculobisaa, rac maT efeqtur funqcionirebas, gaTvaliswinebuli iqneba cixeebis Sida riskebi. aseve gaumjobes­ usafrTxoebis saTanado donis SenarCunebas da am struqturebze deba patimrebis transportirebis usafrTxoeba. dakisrebuli amocanebis efeqtur Sesrulebas uzrunvelyofs. საზოგადოებრივი მართლწესრიგი და უსაფრთხოება (შინაგან საქმეთა სამინისტრო). Zlierdeba fineTis sabaJos, policiis da sasazRvro dacvis (PCB) uwyebebs Soris da yuradReba maxvildeba kriminaluri dazver­ vis da danaSaulis analizis sakiTxebze. Sengenis sivrcis gafar­ efeqturad xorcieldeba sazogadoebrivi wesrigis Tvalsazris­ ToebasTan erTad saWiro xdeba ufro efeqturi alternatiu­ iT arsebuli seriozuli darRvevebis prevencia. mimdinareobs li zomebis dasaxva gauqmebuli sasazRvro Semowmebis zomebis brZola iseT danaSaulTan, romelic safrTxes uqmnis adamianis Casanacvleblad. imavdroulad, saWiroa evrokavSiris Zveli da fundamentalur uflebebs da sazogadoebis da ekonomikis ZiriTad axali wevri saxelmwifoebis samarTaldamcav struqturebs Soris principebs da faseulobebs. es aseve gulisxmobs policiis Ses­ ufro efeqturi TanamSromlobis damyareba. Sesabamis organoebs aZleblobebs dauyovnebliv gamoavlinos danaSaulis safrTxe, Soris operatiul doneze TanamSromloba fineTis sasazRvro da mimarTuls TvalTvalis dasamyareblad ucxo qveynis moqa­ dacvis uwyebis mier SemuSavebuli TanamSromlobis principebis laqeebze da Sesabamisi kontrteroristuli zomebis misaRebad. safuZvelze xorcieldeba. aseve, dagegmilia sarezervo policiis mudmivad viTardeba dazvervis da analizis SesaZleblobebi, aseve sakmarisi raodenobis momzadeba da gawvrTna. garantirebulia seqtorTaSorisi TanamSromloba. es gansakuTrebulad exeba sarezervo policiisa da gansakuTrebul viTarebebze reagirebis samarTaldamcavi da dazvervis struqturebis TanamSromlobas arsebuli centrebis personalis wvrTnebis da teqnikuri aRWur­ evrokavSiris farglebSi da sxva saerTaSoriso TanamSromlobas, vilobis iseTi xarisxi, romelic uzrunvelyofs usafrTxoebis rac aadvilebs sxvadasxva safrTxeebis gamovlenas da maTTan struqturebis saTanado mxardaWeras. brZolas dazverviT informaciaze dayrdnobiT. usafrTxoebis terorizmTan brZolis mizniT, dgeba terorizmis Tvalsaz­ yovlismomcveli dagegmvis Sedegad SesaZlebeli xdeba sazoga­ risiT arsebuli situaciuri suraTi. es gulisxmobs monacemebis Segrovebas im teroristul saqmianobebze, romelic safrTxes - 222 - - 223 - uqmnis fineTs, aseve teroristebis SesaZlebel samizneebze da arsebobis SemTxvevebSi Seqmnilia sxvadasxva samsaxurebs Soris im pirebze, romlebic fineTis teritoriaze an mis farglebs efeqturi TanamSromlobis meqanizmebi. gareT cxovroben da qveynis usafrTxoebas safrTxes uqmnian. Zlierdeba nebayoflobiTi sazRvao­samaSvelo samsaxurebis situaciuri suraTis momzadebis procesSi gamoiyeneba evrokav­ roli. xdeba sagangebo situaciebze Tvalyuris devnebis, winas­ Siris qveynebis sapolicio da sasamarTlo instituciebis TanamS­ wari gafrTxilebis da marTvis sistemebis ganviTareba sagangebo romlobis farglebSi monawile struqturebis angariSebia, aseve situaciebisa da sazRvao­samaSvelo samsaxurebisaTvis. sagangebo sxva partniorebis daxmareba. garkveul SemTxvevebSi adekvaturi situaciebze reagirebis centrebis SesaZleblobebis ganviTare­ zomebi tardeba radikalizaciis prevenciisaTvis. bis procesSi yuradReba maxvildeba maT infrastruqturasa da საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირების ძალები და საზღვაო სამაშველო სამსახურები (შინაგან საქმეთა სამინისტრო) teqnikur aRWurvilobaze, raTa uzrunvelyofil iqnas situaci­ uri suraTis Seqmna, romelsac iyeneben sxvadasxva samsaxurebi Tavisi saqmianobebis ganxorcielebisas. xdeba eleqtronuli xorcieldeba seriozuli incidentebis gamovlena, prevencia mediis saSualebebis gamoyenebis praqtikis ganviTareba, raTa da winaswari gafrTxilebebis gakeTeba. garda amisa, Sesabamisi moxdes sazogadoebas winmswrebad gafrTxileba mosalodnel zomebi tardeba incidentebiT gamowveuli Sedegebis Serbilebis safrTxesTan dakavSirebiT. mizniT. SemuSavebulia incidentebze da katastrofebze reagire­ bis zomebi. mocemuli sistemis SemuSavebis procesSi yuradReba საზღვრების დაცვა (შინაგან საქმეთა სამინისტრო). gamaxvilebulia seriozuli incidentebis SemTxvevaSi swrafi es uwyeba axorcielebs qveynis saxmeleTo sazRvrebis ukanon­ da efeqturi samaSvelo operaciebis CatarebisTvis aucilebe­ od gadakveTisa da teritoriul wylebSi arasanqcirebuli Ses­ li SesaZleblobebis ganviTarebaze. es gulisxmobs krizisuli vlis, aseve transsasazRvro gadaadgilebiT sazogadoebrivi situaciebisas samaSvelo samsaxurebis muSaobis dagegmvis, aseve marTlwesrigisa da usafrTxoebisaTvis safrTxeebis warmo­ gamovlenis, analizis da operatiuli SesaZleblobebs, romlebic Sobis prevencias. garda amisa, is aris sazRvarze transportisa aucilebelia am samsaxurebis qmedunariani da efeqturi muSa­ da mgzavrebis Seuferxebeli gadaadgilebis uzrunvelmyofeli. obisTvis radiaciuli, qimiuri an biologiuri incidentebis am mizniT Sesabamisi zomebi tardeba adamianebiT trefikingis da aRmosafxvrelad. sazRvao samaSvelo samsaxuri (SAR) sasazRvro kontrabandis, maT Soris birTvuli da radiaqtiuli nivTiere­ dacvis samsaxuris daqvemdebarebaSia. sazRvao samaSvelo samsax­ bebis kontrabandis SemTxvevebis gamosavlenad da aRsakveTad. uri uzrunvelyofs mudmiv mzadyofnas kritikuli situaciebis xorcieldeba ra efeqturi kontroli fineT­ruseTis sazRvarze, samarTavad da komunikaciebis uzrunvelsayofad, da aseve radi­ uwyeba aseve inarCunebs, saWiroebis SemTxvevaSi, Sengenis sivrcis okavSiris qselis gamarTul muSaobas. sazRvao samaSvelo saqmi­ yvelaze mniSvnelovan wertilebSi efeqturi sasazRvro kontr­ anoba xorcieldeba sxva sazRvao struqturebis mxardaWeriT. olis saguSagoebis xelaxla Seqmnis SesaZleblobebs. seriozuli incidentebis an erTdroulad ramodenime safrTxis - 224 - - 225 - კრიზისების მართვის ცენტრი (CMC) pasuxismgebelia qveynis erovnul usafrTxoebaze. mis ZiriTad funqciebSi kontrterorizmi, kontrSpionaJi da usafrTxoebis fineTis krizisebis marTvis centri (CMC), romelic kuopioSi uzrunvelyofa Sedis. dazvervis samsaxuris ZiriTadi princi­ mdebareobs, aris ra samTavrobo struqtura, warmoadgens samo­ pebia kanoniereba, sandooba da xarisxi. dazvervis samsaxuris qalaqo krizisebis marTvis eqspertizis centrs. centris mTavar pasuxismgeblobebi policiis administraciis Sesaxeb kanonSia funqciebSi Sedis saerTaSoriso samoqalaqo krizisebis marTvisa da gansazRvruli. saagentos personali 220 policielisgan Sedge­ saerTaSoriso samSvidobo misiebSi monawileobasTan dakavSirebiT ba, romlebsac damatebiTi treiningi aqvT gavlili. dazvervis eqpertebis rekrutireba da wvrTna, aseve kvlevebis Catareba samo­ samsaxuri usafrTxoebis TvalsazrisiT arsebuli safrTxeebis qalaqo krizisebis marTvis kuTxiT. centri erovnul saTao ofiss prevenciaze specializirdeba da iRebs monawileobas saparlamen­ warmoadgens krizisebis marTvis specialistebisTvis, romlebic to demokratiisa da erovnuli usafrTxoebis interesebis dacvaSi. krizisebis daregulirebis mizniT sazRvargareT arian mivlinebuli. mocemul struqturas manamde fineTis usafrTxoebis policia samoqalaqo krizisebis daregulirebis pasuxismgebloba fine­ erqva, xolo 2010 wlis 27 agvistos mas saxeli Seecvala da sityva Tis or saministros Soris aris gadanawilebuli. esenia sagareo policia masSi aRar figurirebs. saxelis cvlileba miznad isax­ saqmeTa saministro da Sinagan saqmeTa saministro. sagareo saqme­ avda saagentos misiis mimdinare cvlilebis demonstrirebas, da Ta saministro pasuxismgebelia samoqalaqo krizisebis marTvis policiis tradiciuli pasuxismgeblobebis arealidan fokusis politikur koordinaciaze da igi gadawyvetilebebs iRebs imis gadatanas saerTaSoriso usafrTxoebis uzrunvelyofis mizniT Taobaze, Tu romel misiebSi unda miiRon finelma eqspertebma sadazvervo saqmianobis ganxorcielebaze. monawileoba. Sinagan saqmeTa saministro pasuxismgebelia mocemul samxedro dazvervis samsaxuri Tavdacvis saministros daqve­ sferoSi strategiul doneze erovnuli SesaZleblobebis ganvi­ mdebarebaSia. igi SUPO­sgan damoukidebeli struqturaa da Tav­ Tarebaze. centri Sinagan saqmeTa saministros daqvemdebarebaSia dacvis saministros winaSe aris angariSvaldebuli. dazvervis da igi pasuxismgebelia personalis da eqspertebis rekrutire­ orive struqtura saparlamento zedamxedvelobas eqvemdebareba, baze, wvrTnaze, da aseve samecniero­kvleviT saqmianobaze. garda rac fineTis konstituciiT da sxva sakanonmdeblo aqtebiT dadge­ amisa, am centrma da fineTis Tavdacvis Zalebis saerTaSoriso nili saparlamento kontrolis sistemis farglebSi xorcieldeba. centrma (FINCENT) erToblivad Camoayalibes fineTis eqspertizis centri krizisebis yovelmxriv marTvaze. დაზვერვის სამსახური საპარლამენტო ზედამხედველობა fineTis parlaments sakmaod farTo uflebamosileba gaaCnia aRmasrulebeli xelisuflebis saqmianobaze zedamxedvelobis fineTis dazvervis samsaxuri (finurad Suojelupoliisi, SemoklebiT TvalsazrisiT. erovnuli usafrTxoebisa da Tavdacvis sfero­ Supo) warmoadgens fineTis sadazvervo struqturas, romelic Si yvela sakvanZo gadawyvetilebebis misaRebad, dawyebuli omis - 226 - - 227 - gamocxadebidan, rac prezidentis prerogativaa, damTavrebuli evrokavSiris krizisebis marTvis misiebSi fineTis monawileobis თავდაცვისა და უსაფრთხოების სექტორის პოლიტიკის სტრატეგიული დოკუმენტები. Taobaze gadawyvetilebis miRebiT, parlamentis Tanxmobaa saWiro. saerTaSoriso urTierTobebTan dakavSirebuli sakanonmdeblo mTavrobis safrTxoebisa da Tavdacvis politikis angariSi, aqtebis miRebaze da sagareo da usafrTxoebis politikis ganx­ romelSic politikis ZiriTadi mimarTulebebia gansazRvruli, orcielebis kontrolze parlamentia pasuxismgebeli. sagareo yovlismomcvel usafrTxoebis koncefcias efuZneba. am doku­ saqmeTa komitetis funqciebSi parlamentis mier gansaxilveli ments parlaments dasamtkiceblad premier ministri warudgens. saerTaSorso sakiTxebis momzadeba Sedis; mTavari komitetis angariSi mocemul sferoSi fineTis politikis saxelmZRvanelo (Grand Committee) funqciebSi evrokavSiris sakiTxebze, xolo Tav­ dokuments warmoadgens qveynis interesebis da miznebis gatarebis dacvis komitetis funqciebSi Tavdacvaze sakiTxebze politikis saqmeSi. angariSSi ZiriTadad ganxilulia globaluri usafrTxoe­ SemuSaveba Sedis. bis garemos cvlilebebi da mimdinare tendenciebi, fineTis usa­ parlamenti iRebs gadawyvetilebas fineTis mier saerTaSo­ frTxoebis politika, Tavdacvis sferos ganviTarebis sakiTxebi riso valdebulebebis aRebisa da maTi denonsirebis Sesaxeb. igi da is zomebi, romlebic sazogadoebis sasicoxlod mniSvnelovani aseve wyvets, konstituciis Sesabamisad, fineTis saerTaSoriso funqciebis dacvisTvisaa aucilebeli. angariSi gadaixedeba da valdebulebebis ZalaSi Sesvlis sakiTxebs. parlamentis sagareo parlaments dasamtkiceblad waredgineba sam weliwadSi erTx­ saqmeTa komiteti mTavrobisTvis Sesabamisi Txovnis wardgenis el. rogorc wesi, angariSSi minimum aTwliani periodis ganxilva safuZvelze, an saWiroebis Sesabamisad, iRebs angariSebs mTav­ xdeba, radgan, Tavdacvis sferoSi Sesyidvebisa da dagegmvis cik­ robisagan sagareo da usafrTxoebis politikasTan dakavSire­ li grZelvadiania, da rameTu Tavdacvis ganviTareba saWiroebs bul sakiTxebze. parlamentis mTavari komiteti angariSebs iRebs grZelvadiani saxelmZRvanelo principebis analizs. fineTis evrokavSirTan dakavSirebul sxva sakiTxebze. spikeris sabWo gad­ usafrTxoebisa da Tavdacvis politikis yvelaze mniSvnelovani awyvetilebas iRebs imis Taobaze, Tu romeli angariSi unda iyos miznebia qveynis damoukideblobis, teritoriuli mTlianobisa da wardgenili plenarul sesiaze gansaxilvelad. aRsaniSnavia, rom fundamentaluri faseulobebis dacva, mosaxleobis keTildRe­ aseTi ganxilvis Sedegad parlamenti ar iRebs gadawyvetilebas. obisa da usafrTxoebis da aseve sazogadoebis normaluri fun­ premier­ministri winaswar warudgens parlaments an komitets qcionirebis uzrunvelyofa. mTavrobis rezolucia sazogadoebis informacias im sakiTxebis Taobaze, romlebzec evropis sabWom sasicoxlod mniSvnelovani funqciebis strategiis Taobaze kidev unda miiRos gadawyvetileba, da aseve droulad warudgens erTi mniSvnelovani strategiuli dokumentia. mocemuli doku­ maT informacias evropis sabWos sxdomis dasrulebis Semdeg. menti ufro konkretulad ganixilavs fineTis usafrTxoebisa da igive procesia ZalaSi, rodesac cvlilebebis momzadeba xdeba Tavdacvis politikis angariSSi asaxul sakiTxebs da avsebs usa­ evrokavSiris xelSekrulebebSi. zemoxsenebul angariSebze da frTxoebis sxvadasxva qve­sakiTxebze miRebul mTavrobis saxelmZ­ informaciaze dayrdnobiT, parlamentis Sesabamisma komitetma Rvanelo dokumentebs. strategiis ganxorcielebis monitoringze SesaZlebelia SeimuSavos mimarTva mTavrobisadmi. usafrTxoebisa da Tavdacvis komitetia pasuxismgebeli. - 228 - - 229 - სამოქალაქო ჩართულობა usafrTxoebis politikis SemuSavebaSi CarTulia samoqalaqo sazogadoeba. kerZod, danergilia zemoxsenebuli strategiuli dokumentebis SemuSavebis procesSi sazogadoebis CarTulobis meqanizmebi. strategiuli dokumentebis SemuSavebisTvis saW­ iro informaciis Segrovebis procesSi, Sesabamisi saxelmwifo uwyebebi arasamTavrobo organizaciebTan da biznes wreebis warmomadgenlebTan gadian konsultaciebs, raTa moxdes maTi mosazrebebis gaTvaliswineba potenciuri safrTxeebisTvis mza­ dyofnis principebTan dakavSirebiT. sazogadoebriv organiza­ ლიტვის გამოცდილება ლიტვის უსაფრთხოების სექტორი პრეზიდენტის, პრემიერ მინისტრის და პარლამენტის კომპეტენციები ეროვნული უსაფრთხოების სფეროში ciebs gansaxilvelad waredgineba strategiuli dokumentebis saboloo proeqtebic maT damtkicebamde. imis gaTvaliswinebiT, rom baltiispireTis qveynebSi axlo warsulSi sabWoTa wyoba iyo, ris Semdegac es qveynebi demokra­ tiuli ganviTarebis gzas daadgnen, baltiispireTis qveynebis gamocdileba uaRresad sainteresoa saqarTvelos usafrTx­ oebisa da Tavdacvis seqotoris reformirebis procesisTvis. 1998 wels litvis uzenaesma sasamarTlom daadgina, rom qveyana saparlamento demokratias warmoadgens da ara saprezidento demokratias. zemoTxsenebuli periodidan moyolebuli litvis konstituciuri modeli saqarTvelos konstituciuri modelis msgavsad viTardeboda. Sesabamisad, litvis gamocdileba uaR­ resad sainteresoa saqarTvelosTvis. sabWoTa kavSiris daSlisa da qveynis damoukideblobis aRdgenis Semdgom periodSi lit­ vis axali konstituciis arqieqtorebis ZiriTadi mizani iyo demokratiuli kontrolis damyareba samxedro da usafrTx­ oebis seqtorebze. zemoTxsenebul seqtorebze demokratiuli kontroli litvaSi sami mxaris, kerZod prezidentis, kabinetis da parlamentis (seimi) meSveobiT xorcieldeba. zemoTxsenebu­ li institutebis kontrolis uflebamosileba damokidebulia konkretul konteqstze (mSvidobiani an saomari mdgomareoba) - 230 - - 231 - da sakiTxze (mag. Tavdacvis dagegmva an samxedro danayofebis mis romelime nawilze, gamoacxados mobilizacia da parlamentis mivlineba da ganTavseba). Semdgom sxdomas warudginos dasamtkiceblad zemoTxsenebuli miuxedavad imisa, rom litvis konstituciuri modeli saparla­ gadawyvetilebebi, xolo parlamentis sxdomebs Soris period­ mento sistemad aris aRiarebuli, Tavad is garemoeba, rom qveynis Si prezidenti uflebamosilia parlamentis riggareSe sxdoma uzenaesma sasamarTlom miiRo am sakiTxze gadawyvetileba imaze moiwvios. miuTiTebs, rom qveynis konstituciuri sistema ufro „hibriduli“ saxelmwifo Tavdacvis sabWos (SDC), romelic konstituciis modelis msgavsia. Sesabamisad, prezidentsa da mTavrobas Soris Tanaxmad erovnuli Tavdacvis ZiriTad sakiTxebze gadawyvetile­ garkveuli paeqroba da daZabuloba arsebobs qveynis Tavdacvisa bebis miRebasa da koordinirebazea pasuxismgebeli, prezidenti da erovnuli usafrTxoebis sakiTxebTan mimarTebaSi. am Tval­ Tavmjdomareobs. sabWos SemadgenlobaSi premier ministri, par­ sazrisiT sainteresoa ra realuri uflebamosilebebi arsebobs lamentis spikeri, Tavdacvis ministri da SeiaraRebuli Zalebis mocemul sferoSi imis gaTvaliswinebiT, rom litvis saxelmwifo sardali Sedis. Tavdacvis sabWo mniSvnelovani organoa. mocemuli sakiTxisadmi erovnuli usafrTxoebis strategias saxelmwifo Tavdacvis miZRvnili kvlevebidan naTeli xdeba, rom realurad saxelmwifo sabWosTan arsebuli uwyebaTaSorisi samuSao jgufi SeimuSavebs. Tavdacvis sabWo da ara kabineti gansazRvravs Tavdacvis sferos saxelmwifo Tavdacvis sabWo aseve Tavdacvis saministros mier biujets da gadawyvetilebebs iRebs Tavdacvis sferosTan daka­ SemuSavebul litvis samxedro strategias amtkicebs. vSirebul umniSvnelovanes sakiTxebze. aseve aRsaniSnavia, rom saxelmwifo Tavdacvis sabWos erovnuli usafrTxoebisa da Tavdacvisa da usafrTxoebis politikis gansazRvris Tvalsaz­ krizisebis marTvis ganyofileba erovnuli safrTxeebis Sefasebas risiT qveynis prezidentis uflebamosileba ufro didia, vidre anxorcielebs da igi aseve pasuxismgebelia saagentoebs Soris saxelmwifo Tavdacvis sabWos uflebamosileba. am TvalsazrisiT koordinaciaze da safrTxeebis Sefasebis Sedegebis sabWosTvis baltiispireTis sam saxelmwifos Soris litvaSi yvelaze ufro gansaxilvelad da dasamtkiceblad wardgenaze. saxelmwifo Tav­ Zlieri prezidentis instituti arsebobs. dacvis sabWo erovnuli safrTxeebis Sefasebis damtkicebis Semdeg dokuments mTavrobas warudgens, romelic misi ganxorcielebis პრეზიდენტი organizebazea pasuxismgebeli. zemoTxsenebuli ganyofileba aseve amzadebs erovnuli usafrTxoebis riskebis Taobaze dokuments, magram es dokumenti saidumlo dokumentia. prezidenti SeiaraRebuli Zalebis umaRlesi mTavarsardalia. saxelmwifo Tavdacvis sabWo zedamxedvelobs rogorc qveyanaze SeiaraRebuli Setevis SemTxvevaSi, romelic safrTxes samxedro, aseve samoqalaqo dazvervis samsaxurebs da maT mier uqmnis saxelmwifos suverenitets an mis teritoriul mTlianobas, momzadebul wliur angariSebs afasebs. sabWo aseve samoqalaqo respublikis prezidenti uflebamosilia dauyovnebliv miiRos dazvervis strategias da samxedro dazvervis strategias amt­ gadawyvetileba SeiaraRebuli agresiisgan Tavdacvis Taobaze, kicebs. saxelmwifo Tavdacvis sabWos daqvemdebarebaSia agreTve gamoacxados saomari mdgomareoba qveynis mTel teritoriaze an dazvervis sakoordinacio jgufi, romelsac sabWos Tavmjdomare - 232 - - 233 - xelmZRvanelobs. mocemuli jgufi dazvervis prioritetebis belia Sesabamisi saxelmwifo struqturebis da saxelmwifo biu­ dokumentis momzadebazea pasuxismgebeli. jetidan dafinansebuli organizaciebis finansur auditze. 2011 wlamde dazvervisa da kontrdazvervis saagentoebs aseve samarTaldamcavi funqciebi gaaCndaT, magram kanonmdeblobaSi Setanili cvlilebebis Sedegad samarTaldamcavi da sadazvervo პრემიერ მინისტრი და მთავრობა saqmianoba gaimijna. litvaSi dazvervisa da kontrdazvervis ori saagento arsebobs, saxelmwifo usafrTxoebis departamenti da saxelmwifos SeiaraRebuli Zalebis administrirebaze da xelmZ­ samxedro dazvervis me­2 saoperacio departamenti. saxelmwifo Rvanelobaze mTavroba, Tavdacvis ministri da SeiaraRebuli usafrTxoebis departamenti dazvervis sferoSi centraluri Zalebis sardali arian pasuxismgebeli. miuxedavad imisa, romm organoa, sadac mTeli informacia iyris Tavs. igi prezidentis litva saparlamento respublikaa, aRmasrulebeli xelisufleba daqvemdebarebaSia da saagentos xelmZRvanels prezidentis mTavrobasa da prezidents Soris aris ganawilebuli. mTavrobas wardginebiT parlamenti amtkicebs. premier ministri xelmZRvanelobs da misi Zalaufleba garda imisa, specialuri sagamoZiebo samsaxuri (SIS), romelsac FBI­s msgavsi funqciebi gaaCnia, pasuxismgebelia sixslis samarTlis gamoZieb­ rom konstituciiTaa gansazRvruli, aseve damokidebulia imaze, igi mTavrobis umravlesobas Tu umciresobas warmoadgens. is warmoebaze, aseve korufciisa da Tanamdebobrivi uflebamo­ Tavdacvis ministrad ar SeiZleba dainiSnos samxedro mosamsax­ silebis borotad gamoyenebis prevenciaze da igi prezidentis ure, romelsac jer ar dautovebia samxedro samsaxuri da ar gada­ winaSe aris angariSvaldebuli. prezidenti gansazRvravs saga­ vida rezervSi. amgvarad, litvis Tavdacvis ministri samoqalaqo moZiebo samsaxuris prioritetebs, rac SeTanxmebuli unda iyos piri unda iyos. seimTan. litvis mTavrobas samTavrobo saagentoebis depolitizaciis kidev erTi mniSvnelovani samarTaldamcavi stqruqtu­ Zalian saintereso da xangrZlivi gamocdileba gaaCnia. yovel ra, romelic prezidentis daqvemdebarebaSia, prokuraturaa. saministroSi TiTo kancleria (yofili saxelmwifo mdivani), prokuratura uflebamosilia gansazRvros, Tu romeli saagen­ romelic umaRlesi rangis mqone arapolitikuri sajaro mox­ to, anu policia Tu specialuri sagamoZiebo samsaxuri miiRebs elea. kanclers mniSvnelovani uflebamosileba gaaCnia, igi monawileobas erovnuli usafrTxoebis sakiTxebTan dakavSire­ garkveuli vadiT iniSneba da Sesabamisi saxelmwifo struqturis buli saqmeebis gamoZiebaSi. prokuratura aseve uflebamosilia xelmZRvanels ara aqvs misi Tanamdebobidan ganTavisuflebis jaSuSobasTan dakavSirebuli saqmeebis gamoZiebaze. ufleba sanam misi uflebamosilebis vada ar amoiwureba. kan­ prezidentis kompetenciebs miekuTvneba litvis policiis clerebis instituti uzrunvelyofs saxelmwifo struqturebis generaluri komisaris daniSvna. policias ori biuro gaaCnia, institucionalur stabilurobas da zepartiulobas (mocemul kriminaluri policiis biuro da saxelmwifo policiis biuro. instituts mTavrobis Sesaxeb kanoni da sajaro samsaxuris Sesaxeb prezidenti aseve niSnavs saxelmwifo auditors (kontrolze kanoni aregulirebs). pasuxismgebel pirs), romelsac seimi amtkicebs. igi pasuxismge­ - 234 - - 235 - პარლამენტი (სეიმი) instrumentebs warmoadgenen: Txovna parlamentSi gamocxadebis Taobaze, sabiujeto kontroli, sagamoZiebo komisiebis Seqmna, litvis Tavdacvisa da usafrTxoebis politikas seimi amtkicebs. angariSebis mosmena da sxva. ZiriTadad saparlamento zedamxed­ mTavroba, Tavdacvis ministri da SeiaraRebuli Zalebis sardali veloba sabiujeto kontrolzea orientirebuli da savaraudod, pasuxismgebeli arian SeiaraRebuli Zalebis efeqtur adminis­ sasurvelia ufro meti yuradReba daeTmos politikis kontrols. trirebasa da xelmZRvanelobaze. parlamenti amtkicebs erovnuli usafrTxoebis strategias da konstituciis Sesabamisad seimi uflebamosilia gamoacxados grZelvadiani dagegmarebis programas. parlamentis uflebamo­ saomari mdgomareoba, mobilizacia an demobilizacia, miiRos silebaSi ar Sedis dazvervisa da kontrdazvervis saxelmZRvanelo gadawyvetileba gamoiyenos SeiaraRebuli Zalebi Tu qveynis dokumentebis damtkiceba, radganac es saxelmwifo Tavdacvis teritoriuli mTlianobis dacvis an litvis mier dakisrebu­ sabWos uflebamosilebaSi Sedis. li saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebis aucilebloba Seiqmneba. seimi uflebamosilia daamtkicos an gaauqmos/daZlios prezidentis gadawyvetileba omis gamocxadebis Taobaze. seims Tavdacvisa da usafrTxoebis seqtorebis saqmianobaze ეროვნული თავდაცვისა და უსაფრთხოების სისტემის მარეგულირებელი კანონმდებლობა. efeqturi zedamxedvelobis meqanizmebi gaaCnia da mas wvdoma aqvs yvela Sesabamis informaciasTan, maT Soris saidumlo da konfi­ aRsaniSnavia, rom litvis istoriuli, politikuri da usafrTx­ dencialur dokumentaciasTan. seimis erovnuli usafrTxoebisa oebis aspeqtebis gaTvaliswinebiT, litvis konstitucia sakmaod da Tavdacvis komiteti da evrokavSirisa da adamianis uflebaTa maRali xarisxis detalizaciiT asaxavs erovnuli Tavdacvisa da sakiTxebis komiteti mTavari saparlamento struqturebia, rom­ usafrTxoebiis sistemebTan dakavSirebul detalebs, rac zoga­ lebic Tavdacvisa da usafrTxoebis seqtorebze demokratiul dad ar aris damaxasiaTebeli sxva qveynebis konstituciebisTvis. kontrols anxorcieleben. seimis erovnuli usafrTxoebisa miuxedavad amisa, Tavad konstituciaSi sruli detalizaciiT ar da Tavdacvis komiteti ZiriTaid struqturaa, romelic aseT aris asaxuli erovnuli Tavdacvis dagegmvis sistema, an masze zedamxedvelobas anxorcielebs da misi muSaobis umetesi naw­ samoqalaqo kontrolis struqtura. Sesabamisad, ramodenime ili specialuri samsaxurebis saqmianobaze zedamxedvelobas mniSvnelovani kanoni arsebobs, romlebic konstituciasTan gulisxmobs, Tumca komiteti agreTve Tavdacvisa da sasazRvro erTobliobaSi gansazRvaven mocemuli sistemis funqcionire­ dacvis struqturebis zedamxedvelobasac anxorcielebs. Sina­ bis wesebs. am kanonebs miekuTvneba erovnuli Tavdacvis sistemis gan saqmeTa saministrosa da prokuraturaze zedamxedvelobas da samxedro samsaxuris Sesaxeb organizaciis kanoni, romelic seimis iuridiul saqmeTa komiteti anxorcielebs. 1998 wlis maisSi iyo miRebuli da romelSic litvis erovnuli 6 TveSi erTxel parlamentis mxolod 10 wevrs SeuZlia iTxovos Tavdacvis sistemis ZiriTadi principebia asaxuli. kanoni xazs ministrebis mowveva seimSi Sesabamis sakiTxebze maTgan ganmarte­ usvams litvis survils monawileoba miiRos Tavdacvis dasavlur bebis mosmenis mizniT. saparlamento komitetebis kontrolis struqturebSi da gansazRvravs qveynis SeiaraRebuli Zalebis da - 236 - - 237 - naxevrad­samxedro SeiaraRebuli danayofebis rols da pasux­ parlamenti strategiul dokumentebs ixilavs, maTi proeqtebi ismgeblobebs. kanoni aseve adgens, rom SeiaraRebuli Zalebi arasamTavrobo organizaciebisa da damoukidebeli eqsperteb­ politikurad neitraluria da rom samxedro mosamsaxureebi isTvisacaa misawvdomi da maT SeuZliaT Tavisi komentarebi da ar SeiZleba iyon romelime politikuri partiebisa da organ­ mosazrebebi warudginon Sesabamis saparlamento komitetebs. izacibis wevrebi da maT ekrZalebaT monawileobis miReba poli­ saxelmwfo Tavdacvis sabWo samoqalaqo sazogadoebrivi tikur saqmianobaSi da parlamentis, prezidentis an mTavrobis organizaciebis (CSO) warmomadgenlebs iwvevs eTikisa da saja­ mier miRebuli politikis winaaRmdeg sajaro gamosvla. ro samsaxurSi daqiravebis komisiebis sxdomebSi monawileobis kanoni erovnuli usafrTxoebis fundamentaluri principebis misaRebad. litvis samoqalaqo sazogadoebrivi organizaciebs Taobaze kidev erTi mniSvnelovani sakanonmdeblo aqtia, romel­ ZiriTadad usafrTxoebis seqtorSi adamianis uflebebis dacvis ic 1996 wlis dekemberSi iqna miRebuli. kanonSi gansazRvrulia sakiTxebi ainteresebT. demokratiuli gziT arCeuli mTavrobis funqciebi Tavdacvisa da Tavdacvisa da usafrTxoebis sferoSo momuSave litvis aras­ SeiaraRebuli Zalebis konteqstTan dakavSirebiT. konstituciisa amTavrobo organizaciebma arasamTavrobo organizaciebis liga da 1996 wlis kanonis Sesabamisad SeiaraRebuli agresiis SemTx­ Seqmnes, romelic ZiriTadad erovnuli usafrTxoebis sakiTxebze vevaSi prezidenti da seimi iRebs gadawyvetilebas SeiaraRebuli muSaobs. liga usafrTxoebis sakiTxebs ganixilavs, amzadebs Ses­ Zalebis mobilizaciis, omis gamocxadebisa da SeiaraRebuli danay­ abamis sakanonmdeblo aqtebis proeqtebs da mTavrobas warudnes ofebis dislokaciis Taobaze. prezidenti an Tavdacvis ministri maT gansaxilvelad. liga weliwadSi erTxel Sexvedrebs marTavs uflebamosilia gasces brZaneba Tavdacvis Zalebis samaSvelo Tavdacvis ministrsa da generaluri Stabis xelmZRvanelTan. operaciebSi an bunebrivi katastrofebiT miyenebuli zianis specialur samsaxurebTan aseTi mWidro TanamSromloba ar aris Semcirebisa da aRmofxvris operaciebSi monawileobis Taoba­ damyarebuli. ze. mxolod parlamentia uflebamosili gadawyvetileba miiRos litvis SeiaraRebuli Zalebis samSvidobo misiebSi monawileobis misaRebad wargzavnis Taobaze. სამოქალაქო ჩართულობა seimis komitetebi damoukidebel eqspertebs da arasamTavrobo organizaciebis warmomadgelebs iwveven sakomiteto mosmenebSi monawileobis misaRebad Sesabamisi sakiTxebis erToblivi ganx­ ilvis mizniT. garda amisa SeiZleba eqspertebTan da arasamTav­ robo organizaciebTan calke Sexvedrebi gaimarTos. rodesac - 238 - - 239 - ეროვნული უშიშროების საბჭო prezidenti uflebamosilia gansazRvros poloneTis erovnuli uSiSroebis sabWos (NSCP) Semadgenloba da dRis wesrigi. sabWo პოლონეთის გამოცდილება Sida da sagareo usafrTxoebis sakiTxebze prezidentis samrCe­ vlo organos warmoadgens. mis ZiriTad funqciebSi Sedis im sak­ iTxebis Seswavla da maTze Sesabamisi mosazrebebis SemuSaveba, პოლონეთის უსაფრთხოების სექტორი პრეზიდენტის, პრემიერ-მინისტრის და პარლამენტის კომპეტენციები ეროვნული უსაფრთხოების სფეროში romlebic exeba saxelmwifo usafrTxoebas, maT Soris Sida da sagareo usafrTxoebas, saxelmwifo usafrTxoebis sferos ZiriT­ ad saxelmZRvanelo principebs, sagareo politikis principebs da ZiriTad mimarTulebebs, da SeiaraRebuli Zalebis ganviTarebis mimarTulebebs. amJamad poloneTis erovnuli uSiSroebis sabWos Semadgen­ 1997 wels miRebuli axali konstituciiT poloneTi saparlamen­ lobaSi Sedian: premier­ministri, premier­ministris moadgile, to respublikad Camoyalibda. premier­ministri aRmasrulebeli romelic imavdroulad ekonomikis ministria, poloneTis parla­ xelisuflebis xelmZRvaneli da imavdroulad ministrTa sabWos mentis qveda da zeda palatis spikerebi, sagareo saqmeTa ministri, Tavmjdomarea, xolo prezidenti saxelmwifos meTauria. pre­ Tavdacvis ministri, Sinagan saqmeTa ministri, administrirebisa da mier­ministri, rogorc xelisuflebis aRmasrulebeli Stos cifruli teqnologiis danergvis ministri, erovnuli uSiSroebis xelmZRvaneli, niSnavs yvela ministrs, maT Soris sagareo saqmeTa, sabWos Tavmjdomare da sami politikuri partiis Tavmjdomare. Tavdacvisa da Sinagan saqmeTa ministrebs, da amasTan akontrolebs maT saqmianobas. ministrTa sabWo warmarTavs qveynis sagareo da saSinao politikas, da uzrunvelyofs qveynis Sida da gare ეროვნული უშიშროების ბიურო usafrTxoebas. igi aseve pasuxismgebelia erovnuli Tavdacvis sferos zogad kontrolze. erovnuli uSiSroebis biuro (NSB) mxars uWers erovnuli uSiS­ konstituciis Sesabamisad, prezidenti pasuxismgebelia sax­ roebis sabWos da prezidentis uflebamosilebis ganxorciele­ elmwifo suverenitetis, usafrTxoebis, teritoiuli mTlianobis bas usafrTxoebisa da Tavdacvis sferoSi. erovnuli uSiSroeb­ da konstituciis dacvis uzrunvelyofaze. prezidenti imavdrou­ is biuros xelmZRvanels prezidenti niSnavs da mas saxelmwifo lad SeiaraRebuli Zalebis umaRlesi mTavarsardalia da Tanam­ mdivnis rangi eniWeba. erovnuli usafrTxoebis biuros funqciebSi debobebze niSnavs generaluri Stabis ufross da SeiaraRebuli Sedis strategiuli usafrTxoebis garemos (rogorc erovnuli, Zalebis saxeobebis sardlebs. aseve saerTaSoriso) monitoringi da analizi raTa moxdes Sesa­ bamisi safrTxeebis, riskebis, gamowvevebis da SesaZleblobebis - 240 - - 241 - identificireba, am kuTxiT saTanado angariSebis momzadeba, da li usafrTxoebis strategias, gamoscems poloneTis respublikis prezidentis mier gamocemuli an mis mier damtkicebuli strate­ politikuri da strategiuli Tavdacvis direqtivas da erovnuli giuli dokumentebis proeqtebze mosazrebebis miwodeba. biuro, usafrTxoebis strategiis sxva aRsrulebiT dokumentebs. garda Tavisi departamentebis meSveobiT, daxmarebas uwevs prezidents amisa, premier­ministris TxovniT, prezidents SeuZlia gasces aseve SeiaraRebuli Zalebis funqciebis Sesrulebis monitoring­ brZaneba SeiaraRebuli Zalebis mobilizaciasa da maTi qveynis Si da amzadebs angariSebs am sakiTxebze. biuro TanamSromlobs Tavdacvis mizniT gamoyenebaze . saxelmwifo uwyebebsa da sazogadoebriv organizaciebTan sax­ elmwifo TavdacvasTan dakavSirebul sakiTxebze. prezidenti, Tavdacvis ministris TxovniT, gansazRvravs SeiaraRebuli Zalebis ganviTarebis ZiriTad mimarTulebebs biuros kompetenciebSi Sedis aseve erovnuli usafrTxoe­ da afasebs saxelmwifos dacvisTvis maT mzadyofnas. ministrTa bis winaSe mdgar iseT arasamxedro safrTxeebze informaciis sabWos TxovniT, prezidenti iRebs gadawyvetilebas SeiaraRebuli Segroveba, rogoricaa socialuri da sajaro safrTxeebi, da am Zalebis danayofebis sazRvargareT gagzavnaze. kuTxiT Sefasebebis momzadeba. radganac saxelmwifo doneze prezidents krizisul viTarebebSi gansakuTrebuli aRmas­ strategiuli centri ar arsebobs, biuro aseve pasuxismgebe­ rulebeli da sakanonmdeblo uflebamosilebebi gaaCnia. rodesac lia im sawarmoebis monitoringze, romlebic gavlenas axdenen saxelmwifos gareSe safrTxe emuqreba, adgili aqvs SeiaraRe­ saxelmwifos Tavdacvisa da usafrTxoebis xarisxze. biuro aana­ bul agresias an saxelmwifom koleqtiuri Tavdacvis sferoSi lizebs, afasebs da monitorings uwevs saxelmwifo uwyebebis da gaformebuli saerTaSoriso xelSekrulebebiT dakisrebuli kerZo da sazogadoebrivi organizaciebis muSaobas erovnuli valdebulebebi unda Seasrulos, prezidents, ministrTa sabWos usafrTxoebis arasamxedro sferoebSi, da asve maT operatiul Txovnis safuZvelze, SeuZlia gamoacxados saomari mdgomareoba. gegmebs gankuTvnils saomari da krizisuli situaciebisaTvis. saomari mdgomareobis periodSi, prezidenti, TanamSromlobs ra ministrTa sabWosTan, xelmZRvanelobs qveynis Tavdacvas. პრეზიდენტი და მთავრობა konstituciis Sesabamisad, seimi, anu poloneTis parlamen­ tis qveda palata, uflebamosilia gamoacxados omi da dados zavi. prezidents mxolod im SemTxvevaSi aqvs omis gamocxadebis prezidenti da mTavroba TanamSromloben erovnuli usafrTxoe­ ufleba, Tu seimi ver Seikriba. bis da Tavdacvis politikis SemuSavebasa da implementaciaSi am Tu saomari mdgomareobis periodSi seimi ver Seikribeba, mizniT danergili kontrolisa da balansis sistemis saSualebiT. prezidenti, ministrTa sabWos mimarTvis safuZvelze, kon­ kabinetis sabWo warmoadgens konstituciiT gaTvaliswinebul stituciiT dadgenil sazRvrebSi, uflebamosilia gamosces saxelmwifo organos, romelic prezidentsa da mTavrobas Soris kanonis Zalis mqone normatiuli aqtebi. aseTi aqtebi unda damt­ TanamSromlobis forums warmoadgens, Tumca mas ar gaaCnia gansa­ kicdes seimis mier mis momdevno sxdomaze. kuTrebuli saxelisuflebo kompetenciebi. premier­ministris wardginebiT, prezidenti amtkicebs erovnu­ - 242 - prezidents, qveynis Sida usafrTxoebis uzrunvelsayofad aqvs aseve specialuri uflebamosilebani. Tu konstituciur - 243 - wyobas, marTlwesrigs an moqalaqeebis usafrTxoebas safrTxe NSSR­is farglebSi gaanalizebuli iqna Semdegi ZiriTadi daemuqreba, prezidenti, ministrTa sabWos TxovniT safuZvel­ sferoebi: erovnuli interesebi da strategiuli miznebi, usa­ ze, uflebamosilia gamoacxados sagangebo mdgomareoba ara frTxoebis garemo momdevno 20 wlisTvis, samoqmedo strategia, umetes 90 dRiani periodis ganmavlobaSi. sagangebo mdgomareobis da mzadyofnis strategia. es analizi specialurad Seqmnilma periodSi, prezidenti, premier­ministris Txovnis safuZvelze, NSSR­is komisiam moamzada, romelsac erovnuli uSiSroebis biuros uflebamosilia gamoiyenos SeiaraRebuli Zalebis qvedanayofebi xelmZRvaneli Tavmjdomareobda. komisiis struqturaSi Sedioda qveyanaSi wesrigis aRsadgenad, Tu sxva, am mizniT gamoyenebuli samrCevlo da sakonsultacio gundi (prezidentis mrCevlebi, saSualebebi ukve amowurulia. parlamentis wevrebi, mTavrobis wevrebi, erovnuli uSiSroeb­ is biuros yofili xelmZRvanelebi da gamoCenili eqspertebi), mxardamWeri personali da oTxi samuSao jgufi. es oTxi jgufi ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიული მიმოხილვა – 2010-2012 Semdeg sferoebze specializirdebodnen: erovnuli interesebi 2010 wels poloneTma pirvelad moamzada erovnuli usafrTxoebis dacia 2013 wlisTvis erovnuli usafrTxoebis axali strate­ strategiuli mimoxilva (NSSR). am procesis mizani iyo poloneT­ giis SemuSavebis Taobaze, rasac unda moyoloda politikuri is usafrTxoebis kuTxiT situaciis da arsebuli erovnuli usa­ da strategiuli Tavdacvis direqtivis SemuSaveba (saidumlo frTxoebis sistemis gadaxedva da Sefaseba usafrTxoebis sferos dokumenti), 2015 wels ki meore NSSR­is SemuSavebis procesis momavali tendenciebis gaTvaliswinebiT. erovnuli usafrTxoebis dawyeba. aseve, rekomendirebuli iyo ministrTa sabWos erovnuli strategiuli mimoxilvis procesi prezidentis iniciativiT daiwyo usafrTxoebis sakiTxebis komitetis Camoyalibeba. (prezidentis brZaneba 4# , 2010 wlis 24 noemberi) da mas erovnuli da strategiuli miznebi, usafrTxoebis garemos Sefaseba, moq­ medebis koncefcia, da usafrTxoebis seqtoris transformacia. sxva rekomendaciebTan erTad, NSSR­Si asaxuli iyo rekomen­ NSSR­is Sedegebi erTsulovnad iqna miRebuli erovnuli uSiS­ usafrTxoebis biuro axorcielebda. mis miznebSi usafrTxoebis roebis sabWos mier da gamoqveynda NSSR­is komisiis angariSSi, seqtoris yvela aspeqtis mocva da Sesabamisad, erovnuli usa­ romelic SezRuduli wvdomis dokumentia. mocemuli angariS­ frTxoebisadmi yovlismomcveli midgomis SemuSaveba Sedioda. is adaptirebuli versia gamoqveynda egred wodebuli „TeTri NSSR­is mizani iyo erovnuli usafrTxoebis politikisa da wignis“ saxiT (2013 wlis 24 maisi). TeTri wignis mizania erovnuli pratqikis Tanmimdevrulobis Sefaseba, da aseve kompetenciebis usafrTxoebis sakiTxebze sazogadoebis da mocemul sferoSi SesaZlebeli urTierTgadafarvis SemTxvevebisa da yvela gauT­ momuSave organizaciebis informirebulobis amaRleba. valiswinebeli aspeqtis gamovlena. mas unda rekomendacia mie­ ca iseTi zomebis ganxorcielebaze, romlebic uzrunvelyofda erovnuli usafrTxoebis sistemis saTanado transformacias momdevno 20 wliani periodisTvis. - 244 - - 245 - ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგია (NSS) თავდაცვის სფეროს სტრატეგია am dokumentis uaxlesi versiis Sesabamisad (2007), poloneTis Tavdacvis strategia poloneTis erovnuli usafrTxoebis erovnuli usafrTxoebis strategia axdens „poloneTis erovnul strategiis seqtorul strategias warmoadgens. mocemuli interesebis oficialur interpretacias, usafrTxoebis sfero­ strategiis ukanaskneli dokumentis Sesabamisad (2009), Tavdacvis Si qveynis strategiuli miznebis da am miznebis miRwevis gzebis strategia „saxelmwifo Tavdacvis funqcionirebis safuZvelebs identificirebas imis gaTvaliswinebiT Tu rogoraa funqciebi gansazRvravs. is saxelmwifo Tavdacvis sistemis struqturasa ganawilebuli sxvadasxva aRmasrulebel qvesistemebze. erovnuli da funqciebs asaxavs da gansazRvravs am sistemis qvesistemebis usafrTxoebis strategia aRwers rogor iqneba uzrunvelyofili ganviTarebis ZiriTad mimarTulebebs.“ erovnuli usafrTxoebis sistemis mdgradoba da Tu ra mimar­ TulebiTbiT unda moxdes am sistemis transformacia”. erovnuli usafrTxoebis strategia saxelmZRvanelo doku­ Tavdacvis strategiaSi detaluradaa gaSlili da ganviTare­ buli erovnuli usafrTxoebis strategiaSi asaxuli debulebebi Tavdacvis Sesaxeb. es strategia warmoadgens saxelmZRvanelo ments warmoadgens centraluri da regionaluri donis saxelmwifo dokuments Tavdacvis seqtorSi ufro dabali rangis dokumen­ xelisuflebis organoebisaTvis, aseve sxva organizaciebisTvis, tebis SemuSavebisaTvis. yvela samTavrobo struqtura, aseve romlebic gaaCniaT garkveuli valdebulebebi erovnul usafrTx­ yvela kerZo da sxva organizacia, romlebmac unda Seasrulon oebasTan dakavSirebiT; am yvela organosa da organizaciisavis TavdacvasTan dakavSirebuli Sesabamisi amocanebi, valdebulni mocemuli dokumentis debulebebis implementacia savaldebuloa. arian cxovrebaSi gaataron strategiaSi asaxuli debulebebi. erovnuli usafrTxoebis amocanebis mqone yvela instituciis Sesabamisi samTavrobo da samoqmedo strategiebis SemuSaveba an Sesworeba unda moxdes erovnuli usafrTxoebis strategiasTan sruli SesabamisobiT. erovnuli usafrTxoebis strategia unda კრიზისების მართვა და საფრთხეების შეფასება iyos safuZveli sxva aRmasrulebiTi strategiuli direqtivebis SesamuSaveblad, maT Soris politikuri da strategiuli Tav­ krizisebis marTvis Taobaze aqtSi gansazRvrulia krizisis marT­ dacvis direqtivis, erovnuli usafrTxoebis sferos sxvadasxva vaze pasuxismgebeli struqturebi, maTi pasuxismgeblobebi, saop­ seqtoris strategiebis, Tavdacvis reagirebisa da krizisebis eracio wesebi da krizisebis marTvis operaciebis dafinansebis marTvis strategiuli gegmebis, erovnuli usafrTxoebis sis­ meqanizmebi. temebis transformaciis grZelvadiani saxelmwifo programe­ erovnul doneze krizisebis marTvaze ministrTa sabWoa pasux­ bis, da arasamxedro sferos Tavdacvis mzadyofnis gegmebisa ismgebeli (gadaudebeli saWiroebis SemTxvevaSi, xelmZRvanelis da SeiaraRebuli Zalebis ganviTarebis programebis CaTvliT. funqcia Sinagan saqmeTa ministrs ekisreba, magram igi valdebuli erovnuli usafrTxoebis strategias ministrTa sabWo iRebs da Tavisi qmedebebis Sesaxeb saqmis kursSi amyofos premier­min­ prezidenti amtkicebs. istri), xolo adgilobriv doneze krizisebis marTvaze pasux­ - 246 - - 247 - ismgebloba ministrebs, voivodebs (savoivodoebSi (gubernieb­ debarebaSi myofi saministroebis zemdebare struqturaa, romlis Si) – regionaluri teritoriuli erTeulebi), da adgilobrivi mizania saxelmwifo departamentebis mier safrTxeebis aRqmis mTavrobis struqturebs (raionebSi, qalaqebSi an TemebSi) eki­ midgomebis optimizacia da stardartizacia. centri axorciel­ srebaT sakuTari kompetenciebis farglebSi. ebs krizisebis marTvis procedurebs erovnul doneze, da aseve xelisuflebis sxvadasxva doneze, maT Soris centraluri dagegmvisa da programirebis amocanebs krizisebis marTvisa da mTavrobis (krizisebis marTvis samTavrobo gundi da usafrTx­ kritikuli mniSvnelobis infrastruqturis dacvis sferoebSi. oebis samTavrobo centri), saministroebisa da savoivodoebis centris ZiriTad funqciebSi Sedis krizisis marTvis yvela (guberniebis), da raionebisa da Temebis doneze iqmneba krizisebis centris da ucxoeli partniorebis mier mowodebuli informaci­ marTvis gundebi da krizisebis marTvis centrebi. is safuZvelze riskebis yovlismomcveli analizis momzadeba. krizisebis marTvis samTavrobo gundi funqcionirebs minis­ garda amisa, mis funqciebs ganekuTvneba krizisuli situaciebis trTa sabWosTan qveS da iZleva rekomendaciebs da rCevebs kri­ aRmosafxvrelad adekvaturi zomebis SemuSaveba da safrTxeebTan zisebis marTvis zomebTan dakavSirebiT. am gunds premier­minis­ dakavSirebuli informaciuli nakadebis koordinireba. tri xelmZRvanelobs da mis SemadgenlobaSi Tavdacvis ministri, usafrTxoebis samTavrobo centris direqtori pasuxismge­ Sinagan saqmeTa ministri, sagareo saqmeTa ministri da specialuri belia erovnuli usafrTxoebis winaSe arsebul safrTxeebze samsaxurebis muSaobis makoordinirebeli ministri Sedian. saW­ angariSis momzadebis koordinirebaze. igi adgens safrTxeebis iroebis SemTxvevebSi, gundis muSaobaSi sxva saxelmwifo struq­ katalogs da uwevs montorings potencialuri safrTxeebs. Sida turebis warmomadgenlebic iReben monawileobas. prezidenti usafrTxoebis saagentos xelmZRvaneli pasuxismgebelia am angar­ uflebamosilia gundis wevrad Tavisi warmomadgeneli daniSnos. iSis im nawilis momzadebaze, romelic terorizmis safrTxeebs usafrTxoebis saxelmwifo centris direqtori gundis mdivnis Seexeba. funqciebs asrulebs. erovnuli usafrTxoebis winaSe arsebul safrTxeebze angariSs ministrTa sabWo amtkicebs. უსაფრთხოების სახელმწიფო ცენტრი usafrTxoebis saxelmwifo centri wevs daxmarebas krizisebis marTvaze pasuxismgebeli danayofebis muSaobis organizaciis saqm­ eSi. igi exmareba ministrTa sabWos, premier­ministrs, krizisebis marTvis samTavrobo gunds da Sinagan saqmeTa ministrs krizisebis marTvasTan dakavSirebuli pasuxismgeblobebis SesrulebaSi, da axorcielebs krizisebis marTvis erovnuli centris funqcias. usafrTxoebis saxelmwifo centri premier­ministris daqvem­ - 248 - - 249 - erovnuli uSiSroebis sabWo erovnuli usafrTxoebis sakiTx­ ebze mTavrobis samrCevlo da sakoordinacio organoa, xolo sabWos saqmianobis koordinirebaze misi samdivnoa pasuxismgebeli. erovnuli uSiSroebis sabWo axorcielebs erovnuli usafrTxoe­ სლოვენიის გამოცდილება bis politikis koordinacias, aseve warmarTavs da koordinacias uwevs im saqmianobis ganxorcielebas, romlis saSualebiTac xde­ ba sloveniis erovnuli usafrTxoebis interesebis da miznebis სლოვენიის უსაფრთხოების სექტორი პრეზიდენტის, პრემიერ-მინისტრის და მთავრობის gatareba. sloveniis respublikis mTavroba aris ministrTa kabineti, romelic axorcielebs aRmasrulebel xelisuflebas sloveni­ is konstituciisa da kanonebis Sesabamisad. is aris aseve admin­ კომპეტენციები ეროვნული უსაფრთხოების სფეროში istraciuli xelisuflebis umaRlesi organo sloveniaSi. mis sloveniis respublikis prezidentis instituti 1991 wlis 23 tri, saidanac sam ministrs portfeli ara aqvs. SemadgenlobaSi Sedis sloveniis premier­ministri da 15 minis­ dekembers Camoyalibda, rodesac sloveniis erovnulma asambleam mTavroba, rogorc xelisuflebis aRmasrulebeli Sto, erovnu­ axali konstitucia daamtkica yofili iugoslaviis socialisturi li usafrTxoebis sistemis marTvis da administrirebis sfero­ federaciuli respublikisgan damoukideblobis mopovebis Semdeg. Si politikuri da aRmasrulebeli organoa, da Sesabamisad, igi aRsaniSnavia, rom konstituciiT prezidentis uflebamosileba warmarTavs erovnuli usafrTxoebis politikas, koordinacias SezRudulia da prezidentis Tanamdeboba ZiriTadSi ceremoni­ uwevs mis implementaciasa da saerTod erovnuli usafrTxoeb­ aluria. prezidenti 5 weliwadSi erTxel pirdapiri sayovelTao is sistemis muSaobas yvela donze. igi aseve iRebs politikur, arCevnebis gziT airCeva. sloveniis nebismier moqalaqes SeuZlia samarTlebriv, organizaciul, finansur da sxva zomebs. daayenos Tavisi kandidatura saprezidento arCevnebze, magram mTavroba axorcielebs qveynis saSinao da sagareo politikas, prezidentoba mxolod ori vadiT aris SesaZlebeli. prezidenti romelsac erovnuli asamblea gansazRvravs. igi xelmZRvanelobs formalurad sloveniis SeiaraRebuli Zalebis umaRlesi mTavar­ da koordinacias uwevs samTavrobo institutebis muSaobas da sardalia, Tumca igi mSvidobian dros am funqcias ar asrulebs. srulad pasuxismgebelia yvelaferze, rac aRmasrulebeli xelisu­ es funqcia rogorc wesi Tavdacvis ministrs akisria. flebis kompetenciaSia. mTavroba, premier­ministris Tavmjdo­ sloveniis premier­ministri, gansxvavebiT prezidentisgan mareobiT warmoadgens qveynis politikur xelmZRvanelobas, romelic pirdapir airCeva, erovnuli asambleis mier iniSneba da romelic gadawyvetilebebs iRebs aRmasrulebeli xelisuflebis igi umravlesobas unda akontrolebdes samTavrobo mmarTvelobis saxeliT. gansaxorcieleblad. ministrebs premier­ministris wardginebiT mTavrobas Semdegi funqciebi ekisreba: Tanamdebobebze niSnavs da aTavisuflebs erovnuli asamblea. 1. saxelmwifos Sida da sagareo politikuri kursis gatareba; - 250 - - 251 - 2. samTavrobo uwyebebis saqmianobis xelmZRvaneloba da ƒ koordinireba; 3. sloveniis kanonebis, erovnuli asambleis rezoluciebisa da prezidentis sakanonmdeblo aqtebis ganxorcielebis administrireba; 4. kanonebis inicireba, erovnuli asambleisTvis saerTaSori­ so xelSekrulebebis ratificirebisa da denonsirebisaTvis wardgena; 5. saxelmwifo biujetis proeqtis momzadeba da misi erovnuli asambleisTvis wardgena, saxelmwifo biujetis Sesrulebis administrireba da biujetis Sesrulebis Taobaze erovnuli asambelisTvis angariSis wardgena; administraciul sakiTxebsa da Tanamdebobaze daniSnvaze pasuxismgebeli samTavrobo komisiis muSaobis mxardamWeri ƒ sammarTvelo; ƒ amSromlobis sammarTvelo; ƒ zogadadministraciuli sakiTxebis ganyofileba; analitikuri ganyofileba; ƒ finansuri ganyofileba; ƒ ƒ ƒ ƒ premier­ministris aparatis mxardaWerisa da masTan Tan­ sainformacio teqnologiebis sammarTvelo; adamianuri resursebis ganyofileba; saxelmwifo Sesyidvebis ganyofileba; erToblivi Sida auditis ganyofileba; 6. brZanebebis da regulaciebis gamocema kanonmdeblobis Sesabamisad da kanonmdeblobis implementaciisaTvis; generaluri samdivnos ZiriTad funqcias mTavrobis saqmi­ 7. sxva saxelmwifoebTan urTierTobebis marTva; anobis Sesaxeb sazogadoebis informirebis sferoSi mTavrobis 8. konstituciiTa da kanoniT mTvarobisaTvis miniWebuli mxardaWera Sedis. sxva funqciebis Sesruleba. mTavrobis generaluri samdivno pasuxismgebelia Semdegze: ƒ mTavrobis generaluri samdivno misi Camoyalibebis Sesaxeb brZanebiT gaTvaliswinebuli funqciebis Sesrulebazea pasux­ ismgebeli. TavdacvisTvis mzadebisa da usafrTxoebis samsax­ uris mxardaWeriT, igi asrulebs Tavdacvisa da usafrTxoebis sakiTxebTan dakavSirebul amocanebs. giuli sabWoebisa da sxva samTavrobo struqturebis Sex­ ƒ vedrebis organizeba; ƒ valdebulebebis Sesrulebaze monitoringi; mTavrobis generaluri mdivnis aparati Semdegi organizaci­ mTavrobis mier miRebuli rezoluciebis da mTavrobis mTavrobis an misi warmomadgenlebis erovnuli asambleis muSaobaSi monawileoba, prezidentsa da sxva saxelmwifo struqturebsa da organizaciebTan TanamSromloba, sxva uli danayofebisgan Sedgeba: ƒ samTavrobo sxdomebis, samTavrobo organoebis, strate­ samTavrobo sxdomebis momzadebisa da Catarebis sammarT­ saxelmwifoebsa da saerTaSoriso organizaciebTan Tan­ ƒ velo; amSromloba; ƒ eze TanamSromlobis sakiTxebis sammarTvelo; erovnul asambleasTan, evropasTan da saerTaSoriso don­ samTavrobo organoebisa da sabWoebis administrirebis sammarTvelo; - 252 - ƒ mTavrobisa da misi organoebis iseTi mosazrebebiTa da sxva masalebiT uzrunvelyofa, romlebic aucilebelia ƒ politikuri midgomebis Camosayalibeblad; im samTavrobo organoebis muSaobis organizeba da war­ - 253 - ƒ marTva, romelTa xelmZRvanelebic generaluri mdivnis warudginos. Tavdacvis gaxorcielebas zedamxedvelobs erovnu­ winaSe arian angariSvaldebuli; li asamblea. mTavrobis, misi samuSao organoebis da sabWoebis, da gen­ sloveniis SeiaraRebuli Zalebi (SAF) srulad profesion­ eraluri mdivnis winaSe angariSvaldebuli samTavrobo aluri jarisagan Sedgeba. sloveniis SeiaraRebuli Zalebis umaR­ organizaciebis funqcionirebisaTvis aucilebeli sak­ lesi mTavarsardali sloveniis prezidentia, xolo operatiuli iTxebi. sardloba sloveniis SeiaraRebuli Zalebis generaluri Stabis ufrosis uflebamosilebaSi Sedis. პარლამენტი sloveniis konstituciis Sesabamisad, erovnuli asamblea, romel­ ic parlamentis ekvivalenturia, qveynis umaRlesi warmomadgen­ lobiTi da sakanonmdeblo organoa. sakanonmdeblo funqcieb­ Tavdacvis saministro administraciul da profesiul amo­ canebs asrulebs Semdeg sferoebSi: ƒ ƒ ƒ erovnuli Tavdacvis dagegmva; sloveniis SeiaraRebuli Zalebis ganviTareba, organizacia, aRWurva, funqcionireba, marTva da kontroli; samoqalaqo TavdacvisTvis momzadeba, Tavdacvis sistemis is mcire nawili aqvs aseve erovnul sabWos, romelic ZiriTadi SigniT administraciuli komunikacia da kriptografiuli socialuri jgufebis warmomadgenlobiTi organoa. 2008 wels, dacva; sloveniis konstituciurma sasamarTlom aRiara sloveniis par­ lamenti rogorc arasrulad orpalatiani organo. sakanonmdeblo iniciativiT gamosvlis ufleba mTavrobas, parlamentars da sloveniis aranakleb 5 aTas amomrCevels aqvs. ƒ ƒ samxedro skolebi; samoqalaqo Tavdacvisa da katastrofebze reagirebis sis­ temis organizacia da marTva, da am sferoSi moqalaqeebis uflebebi da movaleobebis sakiTxebi. sloveniis dazvervisa da usafrTxoebis saagento (SOVA) ომის ან საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადება warmoadgens dazvervisa da usafrTxoebis mTavar samoqalaqo samsaxurs, romelic sloveniis damoukideblobis saerTaSo­ riso aRiarebis Semdeg Camoyalibda. mis ZiriTad funqciebSi sloveniis konstituciis Sesabamisad (muxli 92), omis an sagangebo Sedis erovnuli interesebis dacva usafrTxoebis, politikisa mdgomareobis gamocxadeba, sagangebo zomebis gatareba, da maTi da ekonomikur sferoebSi. misi organizaciuli struqtura saa­ gauqmeba unda moxdes erovnuli asambliis mier, mTavrobis moTx­ gentos misiis Sesabamisad ganisazRvreba. saagentos funqciebi da ovnis safuZvelze. erovnuli asamblea iRebs gadawyvetilebas kompetenciebi, sxva saxelmwifo struqturebTan TanamSromlobis Tavdacvis Zalebis gamoyenebis Taobaze. formebi, aseve saagentos saqmianobaze zedamxedvelobis meqaniz­ Tu omis pirobebSi erovnuli asamblea ver Seikriba, respub­ likis prezidentma omis gamocxadebis Taobaze gadawyvetileba dasamtkiceblad erovnul asambleas mis Semdeg sxdomaze unda - 254 - mebi asaxulia erovnuli asambleis mier damtkicebul erovnuli usafrTxoebis programaSi. SOVA­s Sesaxeb aqtis safuZvelze, sadazvervo, kontrdazver­ - 255 - viTi da usafrTxoebis sferoSi gatarebuli sxva saqmianobiT saagentos wvlili Seaqvs sloveniis respublikis erovnuli da usafrTxoebis strategiuli miznebis miRwevaSi. saagento Tavis saqmianobas xelisuflebis sakanonmdeblo, sasamarTlo da aRmas­ rulebeli xelisuflebebis zedamxedvelobis qveS axorcielebs. misi saqmianobaze zedamxedveloba xorcieldeba aseve sajaro da გაერთიანებული სამეფოს გამოცდილება Sida kontrolis meqanizmebis saSualebiT. sloveniis respublikis erovnuli da usafrTxoebis interesebi ufro detalurad sloveniis respublikis erovnuli usafrTx­ oebis strategiis Taobaze rezoluciaSia gawerili (ReSNV). sloveniis usafrTxoebis da Tavdacvis seqtoris strategiuli გაერთიანებული სამეფოს უსაფრთხოების სექტორი შესავალი da sxva saxelmZRvanelo dokumentebia: sloveniis respublikis erovnuli usafrTxoebis strategiis Taobaze rezolucia (ReSNV), rogorc klasikuri saparlamento demokratia, gaerTianebu­ Tavdacvis strategia, grZelvadiani ZiriTadi saxelmwifo Sesy­ li samefo warmoadgens mTavrobis models, sadac premier­min­ idvebis gegmis Taobaze rezolucia da samxedro doqtrina. istris uflebamosilebaSi Sedis erovnuli politikis yvela mniSvnelovani sferos koordinacia. premier­ministri, axdens ra koordinacias ministrTa kabinetis wevrebTan, pasuxismge­ belia Tavdacvis, usafrTxoebis da sagareo politikis koor­ dinirebaze. devid kameronis mTavrobis mier SemoTavazebuli reformebis paketis farglebSi, gaerTianebuli samefos usafrTx­ oebis arqiteqturaSi mniSvnelovani cvlilebebi iqna Setanili. erT­erTi mniSvnelovani siaxle erovnuli uSiSroebis sabWos Seqmna da erovnuli uSiSroebis sakiTxebSi mrCevlis daniSvna iyo. erovnuli uSiSroebis sabWoSi Sedian mTavari saministroebis xelmZRvanelebi da samxedro da dazvervis samsaxurebis ufrose­ bi. sabWo yovelkvireulad ikribeba da mas mniSvnelovani wvlili Seaqvs uaiTholis muSaobis kulturis cvlilebaSi, ris Sedegadac es Zlieri saagento mTavrobis muSaobaSi Zalzed mniSvnelovan rols asrulebs raTa uzrunvelyos SezRuduli resursebis maqsimaluri efeqturobiT gamoyeneba. erovnuli uSiSroebis sabWo erovnuli usafrTxoebis sferoSi - 256 - - 257 - mTavrobis miznebis koleqtiuri ganxilvis da am miznebis arsebuli saagentoebis xelmZRvanelebi aseve eswrebian sabWos sxdomebs finansuri SesaZleblobebiT miRwevis gzebis dasaxvis ZiriTadi saWiroebis Sesabamisad. forumia. sabWos ZiriTadi mizania uzrunvelyos, rom ministrebma erovnuli uSiSroebis sabWos muSaobas erovnuli uSiSroebis erToblivad da strategiuli prizmidan ganixilon erovnuli usa­ samdivno uWers mxars, romelic samTavrobo struqturebSi strate­ frTxoebis sakiTxebi. sabWos premier­ministri xelmZRvanelobs. giuli mniSvnelobis usafrTxoebisa da dazvervis sakiTxebze muSa­ obis koordinaciazea pasuxismgebeli. gaerTianebuli dazvervis ეროვნული უშიშროების საბჭოს სტრუქტურა organizacia, iyenebs ra yvelas Sesabamis wyaros (all-source), axor­ cielebs erovnuli usafrTxoebis da sagareo politikis sakiTxebis damoukidebel Sefasebas. mxars uWers ra erovnuli uSiSroebis sabWosTan amJamad sami qvekomiteti arsebobs, romelTa funqciebi sabWos da gaerTianebuli dazvervis komitetis muSaobas, orive Semdegia: zemoxsenebuli struqtura rCevebs aZlevs premier­ministrs da ƒ safrTxeebis, zianis, mdgradobis da sagangebo situacieb­ sxva ministrebs sakuTar kompetenciaSi Semaval sakiTxebze. is ganxilva; Sesabamisi jgufi ganixilavs aseve dazvervis ƒ ƒ sakiTxebs; birTvuli usafrTxoebis da Sekavebis sakiTxebis; erovnuli uSiSroebis samdivno pasuxismgebelia Semdegze: ƒ ganxilvisas, uSiSroebis sabWosTvis politikuri rCevebis msoflioSi mniSvnelovani gavlenis mqone saxelmwifoebTan gaerTianebuli samefos urTierTobebis ganxilva. zemoTxsenebuli qvekomitetebi erovnuli usafrTxoebis konkretul sakiTxebs ganixilaven da am muSaobaSi Sesabamisi ƒ micema ƒ da koordinireba dazvervis struqturebSi politikuri, eTikuri da samar­ dafinansebis prioritetebis gansazRvra, da dazvervisa garda amisa, damatebiT arsebobs asocirebuli uwyebaTaSoriso struqturebis maRalCinosnebi Sedian. es jgufebi mxars uWeren mTavrobaSi sagareo da Tavdacvis politikis SemuSaveba Tleblivi sakiTxebis koordinireba, am struqturebis departamentebi iReben monawileobas. samuSao jgufebi, romelTa SemadgenlobaSi mTvarobis sxvadasxva strategiul doneze erovnuli usafrTxoebis sakiTxebis ƒ da usafrTxoebis komitetTan TanamSromloba mTavrobisTvis mTavrobis efeqtur dacvaze usafrTxoe­ zemoxsenebuli qvekomitetebis muSaobas da informacias awvdian bis politikis SemuSaveba da Sesabamisi SesaZleblobebis maT. maT Soris mTavaria jgufia mudmivi mdivnebis jgufi, romel­ ganviTareba sac erovnuli uSiSroebis sakiTxebSi mrCeveli Tavmjdomareobs. igi aris aseve erovnuli uSiSroebis sabWos mdivani. ƒ gaerTianebuli samefos sagangebo viTarebebisadmi mza­ obis da reagirebis SesaZleblobebis gaumjobeseba, da ministrTa kabinetis sxva wevrebi sabWos sxdomebs saWiroebis im obieqtebis gamarTulobis uzrunvelyofa, romlebic Sesabamisad eswrebian (anu imis gaTvaliswinebiT, Tu ra sakiTx­ saWiroa krizisul viTarebebze mTavrobis reagirebis ebs ganixilavs sabWo). Tavdacvis Stabis ufrosi da dazvervis efeqturi koordinaciisaTvsiis - 258 - - 259 - ƒ • gaerTianebuli samefos kiberusafrTxoebis uzrun­ velyofis mizniT mocemuli sferos strategiuli xelmZ­ Rvaneloba erovnuli kiberusafrTxoebis erovnuli strategiis moTxovnebis Sesabamisad gaerTianebuli dazvervis organizacia pasuxismgebelia Sem­ degze: ƒ yvela wyaroze dayrdnobiT momzadebuli im sadazvervo Sefasebebis miwodeba premier­ministrisTvis, erovnuli ƒ ƒ strategiuli dazvervis uzrunvelyofa ƒ birTvuli safrTxis Sekaveba ƒ samoqalaqo organizaciebis mxardaWera ƒ ƒ krizisul viTarebebSi, krizisul viTarebebze reagirebis qveynis interesebis dacva Zalis strategiuli gamoyenebis dagegmisa da saeqspedicio Zalebis gamoyenebis saSualebiT gaerTianebuli samefos gavlenis mxardaWera Tavdacvis kuTxiT Seesabamisi zomebis miRebiT usafrTxoebis uzrunvelyofa stabilizaciis misaRwevad uSiSroebis sabWosTvis da politikuri gadawyvetilebebis ƒ ƒ miRebaze pasuxismgebeli pirebisTvis mTavrobaSi, romlebic Tavdacvis sabWo Tavdacvis saministros yvelaze zemdgomi exeba gaerTianebuli gaerTianebuli samefos da sazRvar­ komitetia. igi pasuxismgebelia Tavdacvis sferos praqtikulad gareT mis interesebis winaSe arsebul safrTxeebs yvela sakiTxze, garda samxedro operaciebis Catarebisa. adreuli Setyobinebebis miwodeba britanuli interese­ Tavdacvis sabWos saxelmwifo mdivani Tavmjdomareobs. igi bisa an politikis da saerTaSoriso sazogadoebisaTvis Tavdacvis saministros ZiriTadi korporatiuli sabWoa organoa, saziano, pirdapiri da arapirdapiri safrTxeebis ganvi­ romelic uzrunvelyofs Tavdacvis strategiul marTvas da zem­ Tarebis Sesaxeb oTa donis xelmZRvanelobas, aseve dagegmili Sedegebis miRebas saxelmwifo struqturebSi Sefasebis Catareba da profe­ da saWiro cvlilebebis gatarebas. amJamindeli Tavdacvis sabWos siuli standartebisa da saukeTeso pratqikis danergva Semadgenloba Semdegia: saxelmwifo mdivani, SeiaraRebuli Zalebis mTavrobis analitikuri SesaZleblobebis gaumjobesebis ministri, mudmivi mdivani (departamentis yvelaze maRalCinosani mizniT samoqalaqo piri), Tavdacvis Stabis ufrosi (SeiaraRebuli Zalebis samxedro xelmZRvaneli), Tavdacvis Stabis ufrosis moadgile თავდაცვის სფეროს სტრუქტურა (SeiaraRebuli Zalebis mTavari saoperacio oficeri), Tavdacvis materialur­teqnikuri uzrunvelyofis ufrosi (TavdacviTi aRWurvilobisa da logistikuri moamaragebis ufrosi), generaluri gaerTianebul samefos Tavdacvaze pasuxismgebeli mTavari samTavrobo uwyeba aris Tavdacvis saministro. mas 7 samxedro amocana aqvs: ƒ - 260 - finansuri direqtori da sabWos sami araaRmasrulebeli wevri. Tavdacvis sabWo pasuxismgebelia Tavdacvis sferos xedviT gansazRvruli miznebis miRwevaze, rac SemdegSi mdgomareobs: „gaerTianebuli samefos da misi interesebis dacva, saerTaSori­ gaerTianebuli samefos da misi zRvis gadaRma terito­ so doneze mSvidobisa da stabilurobis gamyareba, da msoflios riebis dacva sakeTildReod moqmedeba“. - 261 - zemoxsenebuli xedvis gansaxorcieleblad, sabWo sami ZiriT­ adi moznis miRwevaze fokusirdeba: ƒ ƒ ƒ dokumentiT (Letters of Patent), gaerTianebul samefoSi xorcieldeba qveynis SigniT, aseve mis farglebs gareT TavdacviTi saqmianoba. mzadyofna axali amocanebis Sesasruleblad SesaZleblobebis ganviTareba momavali gamowvevebis sapa­ am zemo donis miznebis misaRwevad, Tavdacvis sabWos Semdegi ZiriTadi funqciebi ekisreba: ƒ ƒ თავდაცვის უსაფრთხოებისა და გარემოს ადმინისტრაცია (DSEA) Tavdacvis usafrTxoebisa da garemos administraciis (DSEA) Tavdacvis roli: strategiuli mimarTulebebis gansaz­ Camoyalibeba hedon keivis angariSis erT erTi ZiriTadi rekomen­ Rvrasa da gaSlaSi daxmarebis gaweva, Tavdacvis naTlad daciis ganxorcielebis Sedegia, romelic 2006 wels, avRaneTSi, gamokveTili xedvisa da Tavdacvis faseulobaTa erTo­ Nimrod XV230­is dakargvis sakiTxs Seexeboda. rekomendaciis Ses­ bliobis Camoyalibeba abamisad, interesTa konfliqtis Tavidan acilebis mizniT, usa­ miznebi da amocanebi: strategiis ganxorcielebisaTvis frTxoebis stabdartebis daregulirebaze pasuxismgebeli pirebi saWiro ZiriTadi prioritetebisa da Tavdacvis SesaZle­ damoukidebeli unda iyon im pirebisgan, romlebic pasuxismge­ blobebis gansazRvra belni arian Sedegebis miRwevaze. DSEA­s Camoyalibeba Tavdacvis resursebis ganawileba: Tavdacvis prioritetebisa da sferos reformirebis Sesaxeb angariSiTac iyo rekomendirebuli. amocanebis misaRwevad aucilebeli dafinansebis uzrun­ ƒ lebic gansazRvrulia wesdebiT da kompetenciebis ganmsazRvreli samxedro amocanebis warmatebuli Sesruleba rogorc suxod ƒ lis safuZvelzec da im uflebamosilebebis saSualebebiT, rom­ velyofa Tavdacvis saministrom ukve danerga margulireblis damou­ kideblobis principi aviaciis sferoSi samxedro aviaciis admin­ davalebebis Sesrulebis procesis marTva: organizaci­ istraciis (MAA) Camoyalibebis gziT. DSEA aris pasuxismgebeli is mier davalebebis Sesrulebis procesis marTva, aseve Tavdacvis sferos yvela sxva iseTi sakiTxebis regulirebaze, organizaciis resursebis marTva, raTa uzrunvelyofil romlebic kanonis Sesabamisad gamonaklis sferoebs warmoadgenen. iqnas saTanado Sedegebis miRweva aseTi gamonaklisebi Tavdacvis saWiroebebiTaa ganpirobebuli da moicaven iseT specifikur sferoebs, rogorebicaa birTvuli, Tavdacvis sabWo zemdgomi uwyebrivi komitetia. mas saxelm­ sazRvao, asafeTqebeli da sabrZolo masalebi, sawvavi da gazebi. wifo mdivani Tavmjdomareobs da mis SemadgenlobaSi ministre­ saxelmwifo mdivnis jandacvis, usafrTxoebis zomebisa da bi, mudmivi mdivnis moadgile, Tavdacvis Stabis ufrosi, da is garemos dacvis politikis dokumenti moiTxovs Tavdacvis samin­ samxedro maRalCinosnebi da maRali rangis Taanamdebobis pirebi istros mxridan kanonmdeblobis dacvas yvela sakiTxze, garda im Sedian romlebic xelmZRvaneloben jaris saxeobebs da sxvadasxva sferoebisa, romlebic wamoadgenen gamonaklisebs. am gamonaklis mniSvnelovan mimarTulebebs. sabWo qmnis legalur bazas, rom­ sferoebSi ki xdeba Sida regulaciebis SemuSaveba, romlebmac - 262 - - 263 - unda uzrunvelyon kanonmdeblobiT moTxovnilze aranaklebi moebis forumi, romelsac Tavdacvis teqnikis, mxardaWerisa da Sedegebi. garda amisa, DSEA, saxelmwifo mdivnis zemoxsenebuli teqnologiebis ministri Tavmjdomareobs (DEST). mocemuli politikis dokumentis Sesabamaisad, pasuxismgebelia usafrTx­ forumi uaRresad warmatebuli gamodga am momwodeblebTan oebis zomebisa da garemos dacvis kuTxiT yovlismomcveli poli­ dialogisTvis. tikis SemuSavebaze, aseve imis dadgenaze, Seesabamebian Tu ara garda zemoxsenebuli wevrebisa, forumSi sxva samTavrobo TLBs da TFAs kanonmdeblobis moTxovnebsa da Sida regulaciebs. struqturebis da mrewvelobis warmomadgenlebsac SeuZliaT monawileobis miReba. მისია შიდა უსაფრთხოება – შინაგან საქმეთა სამინისტრო DSEA­s misias warmoadgens, saxelmwifo mdivnis jandacvis, usa­ frTxoebis zomebisa da garemos dacvis politikis dokumentis gaerTianebuli samefos Sinagan saqmeTa saministro (inglusurad Sesabamisad, TavdacviTi saqmianobis ganxmorciebelTaTvis usa­ „Home Ofice“) pasuxismgebelia iseT sakiTxebze, rogoricaa imi­ frTxoebis zomebisa da garemos dacvis sakiTxebis regulire­ gracia da pasportebi, narkopolitika, danaSaulTan brZolis ba. DSEA am misias asrulebs Semdegnairad: aviaciis garda, yvela politika, kontrterorizmi da sxva. saministro uzrunvelyofs sferoSi sadac usafrTxoebis zomebia saWiro Tavdacvis samin­ qveyanaSi policiuri saqmianobas ganxorcielebas angariSval­ istros maregulirebeli reJimebis cxovrebaSi gatarebiT; imis debulebis, saqmisadmi gulisxmierebiT mokidebis da danaxvadobis dadgeniT, akmayofilebs Tu ara Tavdacvis seqtori kanoniT dage­ principebis safuZvelze. igi wamyvani samTavrobo struqturaa nil da Sida regulaciebiT gansazRvrul moTxovnebs. pasportebis, imigraciis, narkopolitikis, danaSaulis aRkveTis, kontrterorizmis da policiis sferoebSi. თავდაცვის მომწოდებელთა ფორუმი Tavdacvis momwodeblebis forumi (DSF), Tavdacvis saministros mwarmoeblebTan damakavSirebeli mTavari arxia. forums saxelm­ wifo mdivani filip hamondi Tavmjdomareobs. mis SemadgenlobaSi ZiriTadi kontraqtorebis, saerTaSoriso kompaniebisa da mcire da saSualo sawarmoebis warmomadgenlebi Sedia. mocemuli forumi saSualebas aZlevs Tavdacvis saministros da industrias far­ To, warmomadgenlobiTi da nayofieri TanamSromloba daamyaron erTmaneTTan. garda amisa, aseve arsebobs mcire da saSualo sawar­ - 264 - Sinagan saqmeTa saministros ZiriTadi pasuxismgeblobebis sferoebi Semdegia: ƒ narkotikebis ukanono gamoyenebasTan dakavSirebuli prob­ ƒ lemebi ƒ strategiis da licenzirebis pirobebis gansazRvra ƒ ƒ alkoholur sasmelebTan dakavSirebuli politikis, gaerTianebuli samefos terorizmis safrTxisgan dacva danaSaulis prevencia da Semcireba, moqalaqeebSi dacu­ lobis SegrZnebis gazrda gaerTianebuli samefos sazRvrebis dacva da imigraciis kontroli - 265 - ƒ ƒ ƒ gaerTianebuli samefoSi Sesvlasa da darCenaze wardgenili ganacxadebis ganxilva pasportebisa da vizebis gacema pasuxismgebeli, danaxvadi da angariSvaldebuli politikis gatareba sazogadoebisaTvis uflebamosilebis gazrdiT da policiis resursebis kriminalTan sabrZolvelad gamoT­ avisuflebiT Sinagan saqmeTa saministros muSaobas Semdegi saagentoebi da departamentebi uWeren mxars: ƒ sazRvrebis dacvisa da imigraciis damoukidebeli mTavari ƒ inspeqtori ƒ mimomxilveli ƒ ƒ ƒ ƒ terorizmis winaaRmdeg kanonmdeblobis damoukidebeli dazvervis samsaxurebis komisari komunikaciebze miyuradebis komisari erovnuli kriminalistikuri saagentos kompensaciebis mimomxilveli organo usafrTxoebis samsaxuri saTvalTvalo kamerebis komisari ƒ korufciasTan brZolis erovnuli administracia ƒ ƒ policiaze saCivrebis ganxilvis damoukidebeli komisia anebuli samefos sazRvrebis dacvaze. igi valdebulia gaaumjobe­ ƒ saimigracio samsaxurebis komisaris aparati sos migraciis sistema, raTa amaRldes sazogadoebis ndoba da ƒ usafrTxoebis industriis administracia ukeTesad emsaxuros igi qveynis ekonomikur interesebs. mTav­ narkotikebis borotad gamoyenebis aRkveTis samrCevlo robas miaCnia, rom migraciis procesebis gaumjobeseba mocemul ƒ sabWo sferoSi darRvevebis aRmofxvrisa da araevrokavSiris qveynebidan ƒ cxovelTa da mecnierebis komiteti ekonomikuri migraciis SezRudvis saSualebiT, uzrunvelyofs ƒ migraciis sakiTxebze samrCevlo komiteti britaneTis interesebis ukeTes gatarebas da xels Seuwyobs ufro ƒ erovnuli DNA­is monacemTa bazis eTikis jgufi samarTliani sistemis Camoyalibebas. sazRvrebis administraciaSi inglisisa da uelsis policiis mrCevelTa sabWo Sedis sasazRvro Zalebi, romelic Sinagan saqmeTa saministro­ ƒ policiis molaparakebebis warmoebis sabWo Si Semavali samarTladamcavi struqturaa. igi uzrunvelyofs ƒ teqnikuri samrCevlo sabWo gaerTianebuli samefos sazRvrebis dacvas, britaneTSi Semsv­ sagamoZiebo uflebamosilebaTa mqone tribunali lel xalxsa da saqonelze imigraciuli da sabaJo kontrolis ƒ Tvalyuris devnebis sakiTxebze komisrebis aparati gaxorcielebis saSualebiT. ƒ policiis arbitraJis tribunali policiis sadisciplino gadawyvetilebebis gasaCivrebis saqmeTa saministros daqvemdebarebaSi arsebuli samarTaldam­ ƒ tribunali cavi struqturis saxiT. sasazRvro Zalebi icavs sazRvars da biumetruli sakiTxebis komisari exmareba erovnuli keTildReobis zrdas adamianebisa da saqonlis sasamarTlo eqsspertizis maregulirebeli kanonieri gadaadgilebis xelSewyobis saSualebiT, da amasTan, konstablebis inspeqcia ar uSveben britaneTis teritoriaze im pirebs, romlebic zians ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ - 266 - gamoaSkaravebisa da dablokvis samsaxuri sazRvrebi da imigracia – mTavroba pasuxismgebelia gaerTi­ sasazRvro Zalebi 2012 wlis 1 marts Camoyalibda Sinagan - 267 - miayeneben qveyanas. sasazRvro dacvis samsaxuri pasuxismgebelia dakavSirebul samTavrobo procedurebSi. 2011 wlis ianvarSi, Semdegze: erovnuli uSiSroebis sakiTxebze mrCevelma da gaerTianebuli ƒ ƒ gaerTianebul samefoSi Semomsvleli da gamsvleli pirebis dazvervis komitetma angariSi moamzades, romelSic gasatare­ saimigracio statusis Semowmeba bel cvlilebebTan dakavSirebuli rekomendaciebi iqna asaxuli. bargis, satransporto saSualebebis da tvirTis Semowmeba ukanono saqonlis da arakanonierad Semomavali migrantebis გაერთიანებული დაზვერვის კომიტეტის როლი: ƒ aRmosaCenad ƒ xomaldebis Semowmeba angariSis Sesabamisad, erovnuli uSiSroebis sabWos prior­ sadazvervo informaciis mopoveba itetebi unda iyos gaerTianebuli sadazvervo komitetis (JIC) policiis da usafrTxoebis samsaxurebisTvis, am uwyebeb­ saqmianobis dRis wesrigis ganmsazRvreli, da komitetis dRis ƒ gaerTianebuli samefos sanapiro zolis patrulireba da isTvis saintereso pirebze Setyobinebebis miwodeba wesrigi maqsimalurad axlo unda iyos sabWos dRis wesrigsa da samuSao grafikTan. sakuTari muSaobisaTvis strategiuli mimar­ ეროვნული უსაფრთხოება Tulebis dasaxvis rolis farglebSi, sabWo usaxavs amocanebs gaerTianebuli dazvervis komitets. amasTan, komitets ufleba aqvs sabWos miawodos winmswrebi gafrTxileba im sakiTxebze, rom­ mTavroba muSaobs britaneTis usafrTxoebis winaSe arsebuli lebic ar Sedian sabWos mimdinare dRis wesrigSi. aseve miCneuli yvelaze mniSvnelovani riskebis gamosavlenad, nergavs maT iqna, rom erovnuli uSiSroebis sabWos saWiroebebi ukeT iqneba aRmosafxvrel gzebsa da saSualebebs. Sinagan saqmeTa saminis­ gaTvaliswinebuli, Tu gaerTianebuli dazvervis komiteti or tro pasuxismgebelia im strategiuli dokumentebis SemuSave­ doneze imuSavebs, anu xelmZRvanelebis da qveda doneze. es uke­ baze, romlebic gansazRvraven krizisebze reagirebis gegmebs Tesad daabalanebs sabWos prioritetebTan dakavSirebiT maRali erovnul doneze. igi aseve mocemuli procesebis koordinaciazea donis strategiul sakiTxebze gamosatan da sabWosaTvis ufro pasuxismgebeli gaerTianebuli samefos Semadgeneli nawilebis naklebad saCqaro sakiTxebze gamosatan daskvnebs, politikis adgilobrivi xelisuflebisaTvis uflebamosilebebis dele­ departamentisaTvis mniSvnelovan daskvnebs da taqtikur, mok­ girebis gziT. levadian Sefasebebs. komitetis SemadgenlobaSi Semavali maRali Tanamdebobis pirebi yovelTviurad ikribebian rogorc xelmZ­ ბოლო პერიოდში გატარებული რეფორმები Rvanelebis, ise dabali donis Sexevedrebis formatSi raTa SeaT­ anxmon Sesabamisi dokumentebi. aseve SemuSavda rekomendacia, romlis Sesabamisadac komitetma unda SeimuSavos ufro farTo erovnuli uSiSroebis sabWos CamoyalibebasTan erTad garkveu­ speqtris, specializirebuli sadazvervo produqtebi. centris li cvlilebebis Setana gaxda saWiro usafrTxoebis sakiTxebTan mier SesamuSavebeli srulmasStabiani dokumentebis raodenoba - 268 - - 269 - naklebi iqneba, da maT Caanacvleben ufro meti mimdinare sakiTx­ amazadebs dazvervis angariSebs gaaTvicnobieron, Tu riT gansx­ ebze fokusirebuli brifingebiTa da SejamebebiT. vavdeba es angariSebi sxva angariSebisgan, rogoria sadazavervo aseve rekomendirebuli iyo Tavdacvis dazvervisa da ter­ orizmis analizis centris erovnuli uSiSroebis sabWosTvis produqtebis speqtri, riTi unda ixelmZRvanelon da vis unda mimarTon Sesabamisi treiningebis misaRebad. daqvemdebareba. mocemuli rekomendacia SefasebasTan dakavSire­ biT SDSR­is valdebulebebis gaTvaliswinebiT iqna gacemuli. erToblivi dazvervis organizaciis xelmZRvanelobas daevala ძირითადი სტრატეგიული დოკუმენტები mTavrobis qveS myofi Sefasebis struqturebis koleqtiuri biznes gegmebis erovnuli uSiSroebis sabWos prioritetebTan politikis Camoyalibebis kuTxiT, mTavrobis mier momzadebuli Sesabamisoba. Tumca, angariSSi aseve rekomendirebul iqna, rom es ZiriTadi dokumentebia erovnuli usafrTxoebis strategia da xsenebuli Sefasebis organoebis saoperacio damoukideblobis strategiuli Tavdacvisa da usafrTxoebis mimoxilvis dokumenti. dacviTa da maTi sxva organizaciebTan kavSirebis SenarCuneb­ Tanamedrove realobis gaTvaliswinebiT, strategiaSi asaxulia, is gziT unda moxdes. erovnuli uSiSroebis sabWos saqmianobis Tu ra saxis struqturebi esaWiroeba gaerTianebul samefos, raTa mxardasaWerad, saWiroa ministrebisTvis miwodebul SefasebebSi man druli da efeqturi reagireba moaxdinos axal da mosalod­ gaTvaliswinebuli iyos analitikuri Sefasebebis politikuri nel safrTxeebze. strategiaSi 15 saxis prioritetuli riskebis Sedegebi. es SesaZlebelia miRweuli iqnas ministrTa kabinetis tipebia identificirebuli, romelTa Sorisac yvelaze arsebiTia: ofisis farglebSi Sefasebisa da politikis SemuSavebis arse­ teroristuli aqtebi, romlebic gaerTianebul samefoze buli eqspertizis SejerebiT, Tumca imavdroulad dazvervis Sefasebebi damoukidebeli unda darCes politikisgan. dazvervis gaerTianebulma organizaciam misi Ria wyaroebis auditis rekomendaciebi unda gaiTvaliswinos. es aseve gulisxmobs sainformacio sferos specialistis daqiravebas JIO­s mier Tavisi ƒ ƒ da mis interesebze negatiurad aisaxeba ƒ kiberSetevebi gaerTianebuli samefos kiber sivrceze ƒ pandemia) msxvili incidentebi da bunebrivi katastrofebi (mag. gripis saxelmwifoebs Soris saerTaSoriso samxedro krizisi, resursebis da sajaro informaciis (informaciis Ria wyaroeb­ romelic iwvevs gaerTianebuli samefos da misi mokav­ is) dazvervis struqturebis mier ufro efeqturad gamoyenebis Sireebis CarTvas xelSewyobis mizniT. dazvervis samsaxurebis mier ministrebisTvis informaciis wardgenasTan dakavSirebiT angariSSi gakeTebulia 2010 wlis erovnuli usafrTxoebis strategiiT mTavrobam Semdegi daskvna: ufro mkafiod gansazRvruli procesebi unda valdebuleba ikisra, erovnuli usafrTxoebis strategiis sak­ Camoyalibdes, raTa ministrebma miiRon drouli, sworad SerCeuli iTxebze erToblivi saparlamento komitetisTvis, gamoaqveynos da audits daqvemdebarebadi sadazvervo angariSebi, romlebic yovelwliuri angariSi erovnuli usafrTxoebis strategiisa da lord batleris 2004 wlis angariSSi asaxuli principebis dacviT strategiuli Tavdacvisa da usafrTxoebis mimoxilvis dokumen­ momzaddeba. es yvelaferi daexmareba maT vinc ministrebisTvis tis SesrulebasTan dakavSirebiT. - 270 - - 271 - erovnuli usafrTxoebis strategiisa da strategiuli Tav­ საპარლამენტო ზედამხედველობა dacvisa da usafrTxoebis mimoxilvis dokumentis SesrulebasTan dakavSirebuli bolo angariSi 2012 wels momzadda da igi 2012­ gaerTianebuli samefo, warmoadgens ra saparlamento demokratiis 1014 wlebis periods moicavs. angariSSi asaxulia ganviTarebadi vestminsteris klasikur models, xelisuflebis aRmasrulebe­ globaluri garemo usafrTxoebis im riskebis CaTvliT, rom­ li Stos usafrTxoebis seqtorTan dakavSirebul saqmianobaze lebic bolo wlis manZilze warmoiqmna. angariSSi Sejamebulia is saparlamento zedamxedvelobis Zlieri sistemis magaliTia. par­ mniSvnelovani progresi, romelic miRweulia erovnuli usafrTx­ lamentis Tanxmoba ara mxolod xelisuflebis aRmasrulebeli oebis sferoSi dasaxuli amocanebis, Tavdacvis transformaciis Stos yvela mniSvnelovan gadawyvetilebis, aramed aseve strate­ da sxva Sesabamisi sakiTxebis implementaciis saqmeSi. angariSi giul dokumentebis dasamtkicebladac. arsebobs angariSgebis aseve ufro farTo speqtris sakiTxebze amaxvilebs yuradRebas rutinuli CarCo, romelic gansazRvrulia biujetis damtkice­ da SeZenili gamocdilebasTan dakavSirebiT pirvelad Sefasebebs baze saparlamento mandatiT, da romelic aseve iTvaliswinebs iZleva. aseTi midgomiT, angariSi 2012 wlis angariSze JCNSS­is saparlamento da sakomiteto ganxilvebs erovnuli Tavdacvisa komentarebis ukeT gaTvaliswinebas isaxavs miznad. da usafrTxoebis sakiTxebze. garda amisa, arsebobs ramodeni­ 2010 wlis strategiuli Tavdacvisa da usafrTxoebis mimox­ me specialuri saparlamento struqtura, romelic mTavrobis ilva davalebebis farTo pakets moicavda, romelTa Sesrule­ mier Tavdacvisa da usafrTxoebis sferoSi gatarebuli muSa­ bac erovnuli usafrTxoebis gaumjobesebas da qveynis SigniT obis zedamxedvelobazea pasuxismgebeli. garda iseTi mudmivi, Tu gareT gaerTianebuli samefos interesebis ukeTesad dac­ regularulad momuSave saparlamento komitetebisa, romlebic vas uzrunvelyofda. angariSSi sakmaod rTuli da seriozuli, Tavdacvisa da usafrTxoebis sakiTxebze muSaoben, rogorebicaa momavalSi gansaxorcielebeli valdebulebebia asaxuli, romelTa TemTa da lordTa palatebis Tavdacvis komitetebi, arsebobs umetesobis Sesrulebac adreul etapze investirebas moiTxovs, ramodenime saparlamento struqtura, romlebic aseve muSaoben raTa samomavlod xelSesaxebi gaumjobeseba iyos miRweuli. xor­ erovnuli usafrTxoebis sakiTxebze. cieldeba ra zedamxedveloba erovnuli usafrTxoebis sabWos mier, romelic grZelvadiani strategiis sakiTxebsa da saopera­ dazvervisa da usafrTxoebis saparlamento komiteti (ISC) cio aspeqtebis ganxorcielebas xelmZRvanelobs, implementaciis 1994 wlis dazvervis samsaxurebis Sesaxeb aqtis safuZvelze Camoy­ procesi ZiriTadad dasaxuli gegmis Sesabamisad mindinareobs. alibda da mis funqciebSi usafrTxoebis samsaxuris, saidumlo zemoxsenebuli valdebulebebis daaxloebiT 90%­Tan dakav­ dazvervis samsaxuris (SIS), da mTavrobis komunikaciebis Stab­bi­ SirebiT kargi progresi iqna miRweuli, bevri maTgani ki ukve nis (GCHQ) mier gasatarebeli politikis, maTi administrirebis srulad Sesrulda. mTavroba agrZelebs fokusirebas xsenebul da gaweuli danaxarjebis Semowmeba Sedioda. marTlmsajuleb­ valdebulebebze, raTa uzrunvelyofil iqnas yiveli maTganis isa da usafrTxoebis Sesaxeb 2013 wlis aqtis safuZvelze ISC­is ganuxreli Sesrulebas. reformireba ganxorcielda, kerZod: igi saparlamento komitetis saxiT Camoyalibda; gaezarda uflebamosileba da kompetenciis - 272 - - 273 - sfero, romelSic Sevida aseve mTavrobis mier ganxorcielebul saoperacio, sadazvervo da usafrTxoebis kuTxiT ganxorciel­ ebul saqmianobaze zedamxedveloba. garda dazvervisa da usafrTxoebis sakiTxebze momuSave sami struqturisa, dazvervisa da usafrTxoebis saparlamento komiteti (ISC) zedamxedvelobs aseve ministrTa kabinetis ofisis აშშ-ს გამოცდილება sadazvervo saqmianobasTan dakavSirebuli iseTi samsaxurebis saqmianoas, rogorebicaa: gaerTianebuli dazvervis komiteti (JIC); Sefasebebis aparati; da erovnuli uSiSroebis samdivno. komiteti agreTve Tavdacvis saministros Tavdacvis dazvervis da Sinagan saqmeTa saministros usafrTxoebisa da terorizmTan brZolis აშშ-ს უსაფრთხოების სექტორი ზედამხედველობითი უფლებამოსილება samsaxuris zedamxedvelobazea pasuxismgebeli. ISC­is wevrebs parlamenti niSnavs da komiteti pirdapiraa angariSvaldebuli aSS­s konstituciis Sesabamisad, kongress aSS­s xelisuflebis parlamentis winaSe. komiteti aseve uflebamosilia angariSebi aRmasrulebeli Stos saqmianobaze zedamxedvelobis uflebamo­ warudginos premier­ministrs erovnuli usafrTxoebis sensitiur sileba gaaCnia. es gulisxmobs kongresis uflebas zedamxedveloba sakiTxebze. komitetis wevrebs, dakisrebuli movaleobebis Ses­ ganaxorcielos usafrTxoebis seqtoris saagentoebis, maT Soris rulebasTan dakavSirebiT, maRali saidumloebis xarisxis mqone centraluri sadazvervo saagentos (CIA), federaluri sagamoZiebo masalebze aqvT wvdoma. komiteti ministrTa kabinetis wevrebisa biuros (FBI) da Sida usafrTxoebis departamentis (DHS) saqmiano­ da sxva maRalCinosnebisgan gasaubrebis gziT iRebs informacias, baze. saxelmwifo policiis Zalebze zedamxedvelobis sistema romelsac igi angariSebis momzadebisTvis iyenebs. yvela StatSi gansxvavebulia da igi Statebis konstituciebis, ერთობლივი კომიტეტი ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებზე da aseve sakanonmdeblo da aRmasrulebeli organoebis muSaobis praqtikis Sesabamisad ganisazRvreba. komitetis funqciebSi „erovnuli usafrTxoebis strategiis ganx­ aSS­s kongresis da misi komitetebis mier gakeTebuli gan­ ilva“ Sedis. igi ar axdens sxva komitetebis muSaobis gadafarvas, martebebis mixedviT, zedamxedvelobiTi uflebamosileba aris da maT muSaobaze dayrdnobiT axorcielebs Tavis funqciebs. miniWebuli aRmasrulebeli struqturebis SesaZleblobebis ara komiteti „erovnuli usafrTxoebis sakiTxebze gadawyvetile­ Sesasusteblad an dasaknineblad, aramed piriqiT, grZelvadian bebis mimRebi samTavrobo struqturebis, kerZod ki erovnuli perspeqtivaSi maTi qmedunarianobis asamaRleblad, da Tavisu­ uSiSroebis sabWos da erovnuli uSiSroebis sakiTxebze mrCevlis flebisa da im principebis dacvis uzrunvelsayofad, romlebzec saqmianobas Seiswavlis“. dafuZnebulia aSS. - 274 - - 275 - კონგრესის მიერ ზედამხედველობის მიზნები ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო (CIA) kkongresis mier aRmasrulebeli Stos uwyebebis saqmianobis kongresi, centralur sadazvervo saagentos misi Camoyalibe­ zedamxedvelobas ramodenime mizani gaaCnia. maT Sorisaa: bidanve (1947) zedamxedvelobs. Tavdapirvelad, kongresis es ƒ ƒ aRmasrulebeli xelisuflebis mier masze kanonmdeblobiT uflebamosileba naklebad formalizebuli iyo, vidre es aris dakisrebul funqciebTan da uflebamosilebebTan Sesa­ amJamad, radganac formalizebuli mosmenebi da gamokiTxvebi bamisobis uzrunvelyofa; SedarebiT iSviaTad tardeboda. ƒ pirovnuli uflebebisa da Tavisuflebebis dacva; mTavrobis funqcionirebis efeqturobis da efeqtianobis CIA­ze zedamxedvelobas senatis dazvervis sakiTxebis specialuri ƒ amaRleba; komitetis da warmomadgenelTa palatis dazvervis sakiTxebis programebis Sesrulebis Sefaseba; mudmivmoqmedi specialuri komitetis meSveobiT. garda amisa, uflebamosilebis borotad gamoyenebis, zaralis miyenebis, zedamxedvelobas aseve SeiaraRebuli Zalebis, sagareo saqmeTa TaRliTobisa da arakeTilsindisieri qmedebebis SemTx­ da sagareo urTierTobebis komiteti anxorcielebda, romelic ƒ vevebis gamoZieba; CIA­s programebs amtkicebda. ƒ flebis kompetenciebSi Carevis prevencia; romliTac zedamxedvelobis arsebuli struqtura ganisazRvra. programebiT dasaxuli miznebis miRwevis kuTxiT Tanamde­ im periodidan moyolebuli, CIA­s zedamxedveloba komitetebidan ƒ bobis pirebis an saagentoebis SesaZleblobebis Sefaseba; mxolod senatis dazvervis sakiTxebis specialuri komitetis da federaluri finansuri prioritetebis gansazRvra da warmomadgenelTa palatis dazvervis sakiTxebis mudmivmoqmedi gadaxedva; specialuri komitetis uflebamosilebaSi Sedis. Tumca, aRsaniS­ aRmasrulebeli xelisuflebis mier, sxvadasxva sakiTxeb­ navia, rom zedamxedvelobas funqcias aseve warmomadgenelTa ze iseTi politikis gatarebis uzrunvelyofa, romelic palatis da senatis Tavdacvis dafinansebis komitetebic anor­ daakmayofilebs sajaro interesebs. cieleben, romelTa konstituciur funqciebSi aSS­s mTavrobis ƒ ƒ aRmasrulebeli xelisuflebis mier sakanonmdeblo xelisu­ კონგრესის ზედამხედველობის სუბიექტები არიან: centraluri sadazvervo saagento (CIA), gamoZiebis federaluri biuro (FBI), Sida usafrTxoebis departamenti (DHS). Semdgom periodSi, aSS­s kongresis orive palata axorcielebda 1980 wels, kongresma dazvervaze zedamxedvelobis aqti miiRo, saqmianobisTvis dafinansebis gamoyofac Sedis. 9/11 movlenebis komisiis rekomendaciiT, aseve sadazvervo saqmianobaze zedamxedvelobis specialuri komisia Seiqmna. kongresTan urTierTobebis aparati warmoadgens ZiriTad organos, romlis meSveobiTac CIA­s kongresTan urTierTqmedeba xorcieldeba da misi kanoniT gansazRvruli pasuxismgeblobeb­ is Sesrulebis, kerZod ki CIA­s saqmianobis Taobaze kongresis srulad informirebis uzrunvelyofa xdeba. garda amisa, kon­ - 276 - - 277 - gresTan urTierTobebis aparati CIA­sTan dakavSirebiT sxvadasxva li uflebamosilia aSS­s sadazvervo struqturebze zedamxed­ sakanonmdeblo winadadebebis proeqtebze muSaobs da amzadebs velobaze. (mocemuli komiteti Tavisi iurisdiqciis nawils Sei­ maT Semdgomi ganxilvebisTvis. araRebuli Zalebis komitetTan inawilebs, rodesac saqme aSS­s amJamad, miuxedavad aSS­s da misi moqalaqeebis winaaRmdeg Tavdacvis departaments exeba). mimarTuli mravalricxovani teroristuli safrTxisa, romel­ zedamxedveloba sxvadasxva formiT xorcieldeba, maT Soris Ta aRmofxvrazecaa mimarTuli yvela sadazvervo samsaxuris saidumlo masalebis daxurul sxdomaze ganxilva, araformaluri ZiriTadi Zalisxmeva, kongress Zalzed farTo uflebamosile­ brifingebi da sajaro ganxilvebi. senatis wevrebis ganmartebiT, ba gaaCnia sadazvervo saagentoebis saqmianobaze kontrolis zedamxedvelobis ZiriTadi mizania FBI­s SesaZleblobebis sru­ TvalsazrisiT. lad realizaciis uzrunvelyofa da saagentos funqcionirebis maregulirebeli sakanonmdeblo bazis daxvewa. mixedavad imisa, ფედერალური საგამოძიებო ბიურო (FBI) rom potencialurad nebismieri samarTaldamcavi uwyebisaTvis uxerxulobebs qmnis, grZelvadian perspeqtivaSi, aseTi zedamxed­ veloba FBI­s mxolod aZlierebs. iseve rogorc CIA­s SemTxvevaSi, aSS­s kongresis orive palata uflebamosilia zedmiwevniTi zedamxedveloba ganaxorcielos FBI­ sa da mis saqmianobaze kongresis palatebis sxvadasxva komitetebis შიდა უსაფრთხოების დეპარტამენტი (DHS) meSveobiT. ZiriTadad, mosmenebis umetesi nawili, Ria Tu daxuruli, sena­ aSS­s kongress Sida usafrTxoebis departamentze zedamxed­ tis iuridiul komitetSi da warmomadgenelTa palatis iuridiul velobis uflebamosileba gaaCnia, romlis realizacia senatis komitetSi tardeboda. garda amisa, Seiqmna damatebiTi komitetebi Sida usafrTxoebisa da samTavrobo saqmeTa komitetis da war­ ufro detaluri da siRrmiseuli zedamxedvelobis gaxorcielebis momadgenelTa palatis Sida usafrTxoebis komitetis, da aseve mizniT, raTa balansi damyarebuliyo erTis mxriv mTavrobis legit­ warmomadgenelTa palatis zedamxedvelobisa da mTavrobis imur erovnuli usafrTxoebis interesebs, xolo meores mxriv im reformirebis komitetis meSveobiT xorcieldeba. konstituciuri meqanizmebs Soris romlebic icaven moqalaqeebs senatis Sida usafrTxoebis da samTavrobo saqmeTa komiteti samTavrobo struqturebis mxridan uflebamosilebis gadameteb­ wamyvani komitetia, romelic senatis saxeliT Sesabamisi aRmas­ isa da sityvis Tavisuflebis dakninebisgan, da aseve asociaciebis rulebeli struqturebis zedamxedvelobas axorcielebs. moce­ Seqmnis uflebis SezRudvisa da piradi cxovrebis uflebaSi zed­ muli komiteti aseve senatis mier gamoZiebebisa da zedamxed­ meti Carevisagan. velobis gaxorcielebis ZiriTadi sagamoZiebo komitetia. igi warmomadgenelTa palataSi aseTi komitetebia mTavrobis Sida usafrTxoebis departamentis SesaZleblobebisa da efeq­ reformirebisa da zedamxedvelobis komiteti da dazvervis turobis zedamxedvelobis kuTxiT iseT sakiTxebze fokusirdeba, sakiTxebis mudmivmoqmedi specialuri komiteti. es ukanaskne­ rogorebicaa bunebrivi katastrofebi da katastrofebze rea­ - 278 - - 279 - gireba, finansuri sistemebisa da energosistemebis usafrTxoeba, Taobaze Ria debatebi da maTi sajaro kontroli uaRresad Sida terorizmis safrTxeebi da sxva erovnuli mniSvnelobisa mniSvnelovania, raTa uzrunvelyofil iqnas maTi angirSval­ da ekonomikuri kuTxiT strategiuli sakiTxebi. debuleba moqalaqeebis winaSe, romelTa interesebsac da dacvasac aSS­s warmomadgenelTa palatis Sida usafrTxoebis komite­ isini emsaxurebian. am procesSi, kongresis zedamxedvelobiT tis funqciebSi qveynis usafrTxoebasTan dakavSirebul yvela uflebamosilebas gadamwyveti roli eniWeba amerikul demokra­ aspeqtze muSaoba Sedis. mas aseve mocemul sferoSi wamoyenebul tiaSi. sakanonmdeblo iniciativebSi Seaqvs Sesworebebi, waradgens amerikis konstituciiT gaTvaliswinebuli kontrolisa da dasamtkiceblad da amtkicebs maT. komitets aseve Cvenebis mice­ balansis meqanizmebis Sesabamisad, xelisuflebis arcerT StoSi mis moTxovnis mizniT gamoZaxebis da erovnul usafrTxoebasTan ar moxdes daubalansebeli da araangariSvaldebuli Zalis kon­ dakavSirebul saidumlo dokumentebze wvdomis uflebamosileba centracia, raTa konstituciiT gansazRvruli xelisuflebis gaaCnia. sami Stos arqiteqtura ar dadges xelisuflebis erT­erTi Stos zedmetad gaZlierebiT gamowveuli xelisuflebis uzurpaciis შტატების საპოლიციო ძალები safrTxis winaSe. zedamxedvelobis sistema uaRresad mniSvnelovani instrumen­ tia, romelic icavs ZiriTad Tavisuflebebs, romelzec amerikis policiaze zedamxedvelobis sistema yvela StatSi gansxvavebulia. SeerTebuli Statebia dafuZnebuli. zog Stats egreT wodebuli policiis sabWoebi gaaCnia, romelTa SemadgenlobaSic adgilobrivi mTavrobis warmomadgenlebi Sedi­ an, romlebic axorcieleben zedamxedvelobas. sxva Statebs sxva tradiciebi da praqtika gaaCniaT, maT Soris droebiTi an mudmi­ vi sakanonmdeblo komitetebi, romlebic policiis saqmianobas zedamxedveloben. zog StatSi policiaze kontrols samoqalaqo seqtori axorcielebs da policiis sabWoebi Cveulebrivi moqa­ laqeebisgan Sedgeba, romlebic garkveuli vadiT airCevian sabWos SemadgenlobaSi. amgvarad, Titqmis yvela StatSi zedamxedvelobis specifiuri praqtikaa. დასკვნები aSS­s usafrTxoebisa da dazvervis saagentoebis saqmianobis - 280 - - 281 - წყაროები: 1. ssip saqarTvelos sakanonmdeblo macne, isuticiis saministro – www.matsne.gov.ge 2. Tavdacvis saministro – www.mod.gov.ge 3. Sinagan saqmeTa saministro – www.police.ge 4. saqarTvelos mTavroba – http://government.gov.ge/index.php?lang_id=ENG 5. erovnuli usafrTxoebis sabWo – http://nsc.gov.ge/eng/ 6. dazvervis samsaxuri – http://www.gis.gov.ge/ 7. interviuebi saqarTvelos aRmasrulebeli xelisu­ flebisa da parlamentis yofil da moqmed wevrebTan. - 282 -