Afrikaners ís plesierig

Weekliks SONDAG 14.11.10 REDAKTEUR: Pieter Malan | e-pos: pmalan@rapport.co.za | Telefoon: 021 406 3514 | Faks: 021 406 2934 ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: Die hel wat net oudsoldate ken  IV Afrikaners ís plesierig Die regering besef nie dat hul onwilligheid om Afrikaners se kulturele erfenis te help bewaar uiteindelik die breë SuidAfrikaanse gemeenskap óók verarm nie, skryf Boris Gorelik. Hierdie benadering beteken dat baie Afrikaners op die verdediging gaan. Hul reaksie is om vir hulle ’n spesiale plek in die samelewing te vra waar hulle hul kultuur, taal en lewenstyl kan uitbou. Ek dink dié benadering is verkeerd. Ek dink met so ’n selfopgelegde isolasie speel Afrikaners in die hande van dié wat Afrikaners wil uitrangeer en van hulle ontslae wil raak. By die Anglo-Boereoorlog-monument in Bloemfontein staan ’n standbeeld van ’n Boerekryger op ’n perd omring deur ’n hoë elektriese heining om dit teen vandale te beskerm. Vir my lyk dit kompleet asof die heining ook die kryger moet beskerm teen veranderende tye. Die Heldeakker was eens een van Pretoria se mees gewyde plekke. Nou het almal vergeet dat dit ooit bestaan het – of dit is ten minste die indruk wat ek gekry het tydens my laaste besoek. Miskien is dit omdat die historiese begraafplaas in die afgeleefde stadskern is, ’n plek waar die meeste wit mense deesdae bang is om te kom. Of is dit omdat niemand meer seker is of Andries Pretorius, Paul Kruger en Hendrik Verwoerd regtig helde was nie? ))))))))))))))) Ek moet sê, die algemene toestand van die plek doen nie juis veel om besoekers te lok nie. Dis donker en grillerig, selfs op ’n helder somersdag. Oral is omgekeerde grafstene en ’n gevoel van naderende gevaar en verval. Maar ten spyte van die waarskuwings van sommige Suid-Afrikaanse vriende wat angstig wou weet of ek “regtig seker is ek wil soontoe gaan”, was ek vasbeslote. Die geskiedenis van die Afrikaner fassineer my sedert ek tientalle jare gelede vir die eerste keer oor Suid-Afrika begin lees het. Miskien is ek geprikkel deur die idee van Afrika se “wit stam” met sy eie taal en kultuur hier, duisende kilometers van Europa. In my jonger dae het Sowjetspotprenttekenaars gewoonlik Afrikaners uitgebeeld as kort, stewige mannetjies in kortbroeke en tropiese kurkhelms met ’n sambok in die hand. Aan hul sy was altyd die lang, benerige Uncle Sam (Rusland se grootste vyand was die Afrikaners se beste vriend). Eers baie later het ek geleer van ’n band tussen Afrikaners en Russe wat baie ver terugstrek: Van Russiese vrywilligers wat aan Boere-kant in die Anglo-Boereoorlog geveg het teen die magtige Britse Ryk en die groot simpatie wat die Russiese publiek gehad het met Transvaal en die Oranje-Vrystaat. ))))))))))))))) As ’n toeris in die hedendaagse Suid-Afrika het Afrikaners ’n spesiale plek in my hart ten spyte daarvan dat ’n toeris nie veronderstel is om veel aandag aan hulle te gee nie. Tog, om mampoer by die Willem Prinsloo-landboumuseum te drink of ’n maal van pap en braaivleis te geniet, is vir my nie minder opwindend as ’n besoek aan Robbeneiland of om te luister na mbaqanga nie. Boonop is ek lief daarvoor om plekke te besoek wat in onguns verval het met ’n veranderde politieke situasie, vandaar my besoek aan die Heldeakker. By die hek ontmoet ek die opsigter, ’n vakerige swart man in sy dertigs wat sê hy werk al vyf jaar daar. Ek vra hom om my die beroemde grafte te wys. By die graf van Andries Pretorius wil hy, tot my verbasing, by mý weet wie die man was. Nadat ek hom vertel het, vra hy my om die Hollandse grafskrif vir hom te vertaal. By die graf van Hans Strijdom, D.F. Malan se opvolger as eerste minister, bestook hy my weer met vrae. “Wie was hy?” ))))))))))))))) ’n Boerekryger agter ’n elektriese heining in Bloemfontein. Moet dié heining hom beskerm teen veranderende tye? | FOTO: BORIS GORELIK wil hy weet. “Hy het oor SuidAfrika regeer, het hy nie?” Hy was ook nie tevrede met eenvoudige verduidelikings dat hulle die “slegte ouens” van die verlede was nie. Hy wou besonderhede hê. Vir hom was dit byvoorbeeld ’n openbaring dat Pretorius dood is lánk voordat die Natte aan die bewind gekom het. Maar tog het hy aanvanklik geweier om langs Oom Paul se borsbeeld te poseer vir ’n foto. “Wat sal die mense sê? ’n Swart man langs Paul Kruger?” Eers nadat ek hom gerusgestel het dat hy die president van Transvaal was en nie van apartheid-Suid-Afrika nie, het hy ingestem: “Goed, kom ons doen dit dan.” ))))))))))))))) Die opsigter van die Heldeakker was duidelik ’n verwarde man. Sy eerste reaksie was om die helde van die “ou” SuidAfrika te haat. Tog, toe hy skielik aan dié deel van Afrikanergeskiedenis blootgestel word, wou hy meer weet daaroor. En dit is nie die eerste keer dat so iets met my gebeur nie. Gedurende my reise deur SuidAfrika ontmoet ek gereeld swart mense, bruin mense en Indiërs wat geïnteresseerd lyk as ek hulle van my Afrikanervriende en my belangstelling in die Afrikaner-geskiedenis en -kultuur vertel. By ’n museum op die Tukkiekampus loop ek ’n swart kunsstudent raak op soek na ’n paar kunswerke om te beskryf ‘‘ By die graf van Andries Pretorius wil hy, tot my verbasing, by mý weet wie die man was. vir ’n werkstuk waarmee sy besig is. Ek stel toe voor dat sy die beelde van Anton van Wouw bestudeer en sy het dadelik van die idee gehou. Sy was veral verwonderd oor die manier waarop Van Wouw swart mense uitbeeld: met waardigheid en trots. Ja, ek is bewus van die manier waarop Afrikaners gemarginaliseer word en hoe daar in die nuwe bedeling soms teen hulle gediskrimineer word; hoe Julius Malema “skiet die boer” sing en hoe daar op plase prakties gehoor gegee word aan sy oproep. Suid-Afrikaanse museums en kunsgalerye vertoon selde die werke van Afrikaner-meesters soos Pierneef of Coert Steynberg en hou dié werke meestal in hul pakkamers. Baie historiese landmerke, soos die huis van Paul Kruger, is vervalle. ))))))))))))))) “Maar ons wil steeds nie Afrikaans op skool leer nie. Dit is nutteloos.” Ten spyte hiervan dink ek baie jong mense van die postapartheidgenerasie is meer oop vir Afrikaanse kultuur as hul ouers. Baie van hulle het geleer om die kaf van die koring te skei: Hulle verwerp die apartheidideologie, maar bewonder die kunswerke uit daardie era. Miskien moet Afrikaners begin om meer regstreeks met dié groep in gesprek te tree sodat Afrikaner-geskiedenis op dié manier ’n integrerende deel van Suid-Afrika se gedeelde herkoms word. Uiteindelik is dit in Afrikaners se belang, want as hulle gerespekteer word, sal hulle ook gereken word. Afrikaners het baie om op trots te wees. Hulle het wêreldklas skilders, beeldhouers en skrywers; unieke en heerlike cuisine; ’n opwindende geskiedenis van heldemoed en deursettingsvermoë. Soos ons Russe is hulle ook idealiste. (Ek vermoed ’n mens moet óf ’n idealis óf ’n fatalis wees om in die “nuwe” SuidAfrika te oorleef.) My bede is daarom dat dit nie lank is nie voordat hul mede-Suid-Afrikaners begin besef dat Afrikaners ook plesierig is. ))))))))))))))) Dit is veral opsigtelik in stede soos Pretoria en Bloemfontein waar die meeste landmerke verband hou met die Afrikaner-geskiedenis. Klaarblyklik is die plaaslike owerhede nie te gretig om dit te bewaar nie en waardeer hulle nie hierdie plekke as die gedeelde geskiedenis van alle Suid-Afrikaners nie. Die regeerders van die nuwe Suid-Afrika besef nie dat hul onwilligheid om Afrikaners se kulturele erfenis te help bewaar uiteindelik die breë Suid-Afrikaanse gemeenskap óók verarm nie. Tog ontmoet ek ook op my reise deur die land baie Afrikaners wat hul land wíl dien. Hulle wil graag ’n meer aktiewe rol in hul land speel en, wat meer is, hulle het die talente wat die land so broodnodig het. Die ironie is egter dat die meeste mense in die land nie Afrikaans verstaan nie en geen idee het wat Afrikaners se ware sentimente is nie. Kan dit wees dat hierdie pleidooie op dowe ore val? By die Hector Pieterson-museum in Soweto begin ek gesels met ’n groep jong mense wat passievol is oor hul geskiedenis en hul verlede. (In teenstelling met baie Afrikaners wat, so kom ek agter, nie graag oor hul geskiedenis praat nie, miskien versigtig of bang dat apartheid ter sprake sal kom.) Toe ek hulle vra of hulle enige wrok oor die verlede teen Afrikaners koester, was die antwoord ’n eenstemmige nee. Die opsigter by die Heldeakker in Pretoria. | FOTO: BORIS GORELIK Boris Gorelik is ’n kopieskrywer by ’n internasionale advertensieagentskap in Moskou. In sy vrye tyd doen hy navorsing oor Russiese emigrasie na Suid-Afrika.