YAR ATI C I LI K Evi yeniden düşünmek DOÇ. DR. CAN ALTAY İstanbul Bilgi Üniversitesi İç Mimarlık Bölüm Başkanı İstanbul Bilgi Üniversitesi İç Mimarlık Bölüm Başkanı Can Altay’a sorduk: Evi ve içindeki çözümleri yeniden düşünmenin yolları ne olabilir? Ufak ölçeklerde bile olsa güneş ya da rüzgâr enerjisinden faydalanmaya başlamanın; atıklarımızı ayıklamak, kompostlamak gibi eylemlerin vereceği tatmin sadece kendimize ve evlerimize yaramaktan öte Dünya için de mühim adımlar içeriyor. li atık yönetimiyle desteklenen şe Yenilenebilir enerji kaynakları ve Kö 5 ur Temel kodlama diline hakimiyet arttıkça, bunu kullanabileceğimiz ev eşyası türevleri de artacak. Nesnelerin interneti ile gelmekte olan bağlantılar evreninin yanı sıra, günden güne davranış biçimlerini programlayabileceğimiz ürünler domestik hayatımızda yer alacak. IKEA’nın Teenage Engineering’le yaptığı ortaklıktan bunu bugünden bile görebiliyoruz. an Kapalı devre sistemlerin, hele ki iklimlendirme konusunun epidemiyo- uyarlanabilir eşyalar barındıran Ed Me d i a C a t Yeni teknolojilerle kadim bilgiyi harmanlayan Birbiriyle uyumlu ve e: 208 3 4 irm COVID-19 salgınıyla tüm dünyada hatırı sayılır bir nüfus evde kalmaya, evden çalışmaya ve belki hiç olmadığı kadar evde vakit geçirmeye başladı. Oysa ne bir kuşak öncesinin “salon sal-a-manger”leri ne de bugünün “studio residence”ları böylesi bir etkileşime hazır değildi. Stüdyo kavramı artık gerçek kelime anlamıyla barışıyor, zira bugün evler birer işlik olarak çalışmak zorunda. Sadece bilgisayar başında yapılan işler için bir çalışma istasyonu değil; mutfakta deneyler yapmamıza (ve tabii bunları fotoğraflamamıza), bedenleri canlı tutmak için hareket etmemize, akla geldik gelmedik zanaatsal eylem- Bu faaliyetlerin her biri için ayrı odalar beklemek tabii ki anlamsız, ev içi mekânlar kullanıcı tarafından şekillendirilmeli. Bunun mobilya tefrişi veya kumaş seçmekten çok daha farklı kararlara işaret edeceğini hissediyoruz. Çünkü artık evin sakinlerinin kimliklerini ve hikâyelerini kurgulayacakları tek mecra bunlar değil. Evde nasıl çalışıyor, evi nasıl çalıştırıyoruz, farklı zaman dilimlerinde evi ve kendimizi nasıl dönüştürüyoruz, bu sorular tekrar önem kazanıyor. Gerrit Rietveld’in değişken planlı Schröder Evi’nin 21’inci yüzyıl karşılığı, kullanıcı tarafından biçimlendirilebilen esnek oturum ve kullanım içerebilen alanlar olabilir. Ya da o kadar uzağa gitmeden, Anadolu’nun çok kullanımlı oda geleneklerinden neler öğrenebiliriz gibi sorular bugünlerde yeni anlamlar kazanıyor. şt geribildirime açık alanlar sunan Ev ortamında sergileme alışkanlıkları öznel anılarla sanat yapıtlarının; hatıra nesneleriyle sınıfsal sembollerin karışabildiği bir kültürel üretim (ve tüketim) alanı açıyor. Değer atfettiğimiz şeyler üzerinden kendimizi ve tarihimizi tekrar tekrar yazmak; beraber yaşadığımız nesneleri tamir etmek, bazen yeniden işlevlendirmek (hack’lemek) bu durumun yansımaları. Bu evrenleri daha da yakınlaştıran, öz-temsil üzerinden farklı kimlikler türetmeye izin veren sergileme biçimlerine açık yeni teşhir araçları evler için vazgeçilmez olmalı. lle Üretmeye izin veren ve Tanımlı değil tanımlanabilir veren se 1 2 Teşhir, sergileme imkânlarıyla kimlik ve anıları türetmeye izin ör C lerimizle ev-içi ve ev-için üretmemize izin veren ortamlara ihtiyaç var. 6 G OVID-19 sürecinde beklenmedik biçimde evde geçirilen süreyle, evlerimize yüklediğimiz anlam ve işlevler çoğaldı ve katlandı. İstanbul Bilgi Üniversitesi İç Mimarlık Bölüm Başkanı olmanın yanı sıra “mekân”ı fiziksel çevrenin yanında sosyal, politik ve ekonomik etkenlerle üretilen karmaşık bir sistem olarak görüp bu meseleyle ilgili çalışmalar yürüten bir sanatçı olan Can Altay’a sorduk: Evi ve içindeki çözümleri yeniden düşünmenin yolları ne olabilir? lojik riskleri hayli vahim. Kapalı devre olmayan bütüncül sistemler için, en basitinden iki pencere açıp “cereyan” yaptırabilmek, güneşle, rüzgârla irtibatta kalabilmek tekrar önem kazanacak. Akıllılık kavramı bir yandan ilerlerken temel doğruları anımsamak gerek. Benzer biçimde evlerde büyük veriden kaçış olmadığını kabullenip bunun daha anlamlı ve güvenli kullanım yollarının bulunması gerek. Pazarlama odaklı ilerleyen bu maden cevheri toplum sağlığı için de çok daha anlamlı biçimde kullanılabilir örneğin. 7 Yetişmek ve yetiştirmek için alan açan evler. Özetle evlerin evriminde yeni bir dönem bizi bekliyor. Bunun büyük kısmı kullanıma dair, üretmeyi, büyütmeyi, insan ve diğer canlıları (mesela bitkiler) yetiştirmeyi, muhtelif farklı aktiviteyi barındırmayı içeriyor. Bu dönemin ana unsuru iletişim teknolojileri ile üreten ve üretken bir kullanıcı anlayışının buluşması. Kendini yaşadığı mekân üzerinden anlatmayı seven bu yeni kullanıcının yenilenebilir kaynaklara ve dönüştürebileceği mekânlara ihtiyacı var. ■ Nisan-Mayıs-Haziran 2020 20 9