Το τέρας και το πρόσωπο Παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Αντρέα Τιμοθέου «Πλανόδιος στα Σύνορα της Εδέμ» Γράφει Η Μαρία Πανούτσου Πρώτο μέρος Ποίηση της αφής, της οσμής, της ακοής, της όρασης. Οι μνήμες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ποίηση του Αντρέα Τιμοθέου. Οι συλλογικές ενοχές δεν περνούν από δίπλα του, αλλά από το σώμα του μέσα, αφήνοντας σημάδια ανεξίτηλα. Έχει γνωρίσει το Τέρας, το δηλώνει στην αρχή της συλλογής του, μα δεν το ονομάζει, απλά το αναφέρει και ο καθείς από εμάς, ας του δώσει το δικό του όνομα. Έχω βιώσει το Τέρας σε μορφές ανεξίτηλες. Στο ποίημα Μια Μέρα ομολογεί αντί για όλους εμάς, εκείνος μόνος πως: Θα θρηνήσουμε μια μέρα για κείνο τ’ όνειρο που δεν εκλάβαμε σωστά. Η γυναίκα, το θηλυκό στοιχείο, είναι το πρώτο του υλικό, με το οποίο θα αναμετρηθεί στην αγάπη, στην αντοχή, στον σεβασμό, στον θαυμασμό και σε όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα. Μοιράζεται τις έμμονες του, σε πρόσωπα και καταστάσεις, με μια δραματική ειλικρίνεια. Στο ποίημα Υπόσχεση μάς κάνει κοινωνούς της δικής του υπαρξιακής αγωνίας. Όταν πεθάνω κάποια μέρα θα ’θελα να με ντύσουν με το άδικο που δεν μ’ αγάπησες. Σε μια στροφή τριών στίχων με μικτή μετρική, δίδεται με ακρίβεια, λεκτική οικονομία και ψυχική λιτότητα, όλη η ανθρώπινη υπαρξιακή αγωνία. Αγάπη Θάνατος Χρόνος Άδικο Υπάρχει ένα νήμα, που εμφανίζεται από το πουθενά, καθώς παίρνεις στα χέρια σου την επιμελημένη αυτή έκδοση του βιβλίου για πρώτη φορά, που σε οδηγεί βήμα-βήμα στην συνάντηση με τον «Πλανόδιο» της συλλογής. Ο τίτλος του βιβλίου βοήθημα για τον αναγνώστη και χαρακτηριστικό της δομής του ποιητή. Το νέο βιβλίο του Αντρέα Τιμοθέου με τον τίτλο, «Πλανόδιος στα Σύνορα της Εδέμ» είναι η πορεία προς μια οριακή εξομολόγηση. Αν και κάθε ποίημα μοιάζει (είναι) αυτοβιογραφικό, ο ποιητής επιλέγει ένα παιχνίδι αποστάσεων, και πίσω από λέξεις, σχέσεις, καταστάσεις, πρόσωπα και μνήμες, που ξεδιπλώνονται με μέθοδο και με αιδώ μπροστά μας, ψάχνει για την αλήθεια του μαζί με μας, σε κάθε στιγμή των ποιημάτων. Εξάλλου το ομολογεί: Κάποτε θα ξεδιπλώσουμε όσα δεν αφήσαμε μέσα μας να χρυσαφίσουν. Σε κάθε ποίημα θα βρει ο αναγνώστης ένα μέρος της αλήθειας του Αντρέα Τιμοθέου, να ξεπροβάλλει για λίγο θαρρετά. Τώρα που με ξέχασαν ακόμα και οι λέξεις μαζεύω κορδέλες λογής λογής σε συμμετρία πάντα βέβαια χρωμάτων κι ορισμών Και μετά σαν να μονολογεί και για τις δικές μας τις ζωές: Την ώρα που κλείνουν τα φώτα με θρέφει ο ίσκιος σου, πατέρα. Τώρα που φοβάμαι σαν παιδί τον χρόνο, σε θυμάμαι να σβήνεις τα τσιγάρα και όσες υποσχέσεις σου πήρε η νιότη. Οι τίτλοι των ποιημάτων του, σε προκαλούν για ένα ακόμη κρυφό ποίημα που θα πρέπει να το ανακαλύψεις. Από τα πρώτα κείμενα της συλλογής, έρχεται στον νου μου η λέξη αγάπη. Δηλώνει την παρουσίας της, χωρίς να αναφέρεται πάντα σ’ αυτήν. Είναι γύρω από την αγάπη που κτίζει τον κόσμο του. Δακτύλιοι του Κρόνου, υιοθετούν τον πλανήτη «Γη» προσωρινά, για χάρη του ποιητή. Όσοι θυμάστε ακόμα τους νεκρούς σας και κουβαλάτε επιμελώς το λαδί της καντήλας να προμηθεύεστε και ένα πιάτο φαΐ για τις γάτες. Και αλλού Τα βράδια με καταπίνει το κρεβάτι μου Μες στα μοτίβα των κουρτινών μεταφέρω τον θάνατο και σκέψεις για την πρώτη ζωή Την έχει ανάγκη την αγάπη, να επουλώσει τραύματα του τόπου του, της οικογένειας, δικά του προσωπικά, μα ποτέ αποκομμένος από τους άλλους ανθρώπους γύρω του, νεκρούς ή ζωντανούς. Μιλάει για τον χρόνο συχνά με τους στίχους του και τον απασχολεί πώς θα μπορέσει να απλώσει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον σε έναν άχρονο χρόνο, δικό του, κατάδικό του, έναν τάπητα αιωνιότητας. Βρίσκει τον εαυτό του σε όλους όσοι έζησαν και θα ζήσουν, και αυτός είναι ο δικός του χρόνος, εκεί γίνεται το άπλωμα. Αυτό δεν σταματά αιώνες τώρα Αιώνες ανεκπλήρωτα πρωινά συζούσαν με τους απαρηγόρητους του κόσμου τούτου. Γι΄ αυτό και ο θάνατος, που τόσο μνημονεύεται στα ποιήματα αυτά, είναι άχρονος, δεν συμβολίζει το τέλος. Ο θάνατος έχει πολλές μορφές για τον Αντρέα Τιμοθέου. Είναι τα πρόσωπα που αγάπησε και θα αγαπήσει. Είναι καινοτόμο αυτό το στοιχείο στην ποίησή του και καθοριστικό, και καθόλου τυχαίο. Ο θάνατος είναι οι σχέσεις, οι καταστάσεις, κυρίως τα πρόσωπα, ένα υγρό πέρα δώθε με τη ζωή. Υπάρχει κάτι μοναδικό στα ποιήματα αυτά που αναφέρουν τον θάνατο κάθε λίγο και λιγάκι και τους νεκρούς, σαν να είναι λουλούδια ενός άλλου παράδεισου. Εδώ η μυθολογία, οι θρησκείες και η ελληνική παράδοση, παρεισφρέουν στα όνειρα και στους εφιάλτες του, καθοδηγώντας τους στίχους του. Ο θάνατος εδώ έχει πρόσωπο, το πρόσωπο των αγαπημένων του. Αυτό το στοιχείο ξεχωρίζει την ποίηση του. Έτσι, οι λέξεις πρόσωπο, χρόνος, θάνατος, αγάπη και το Τέρας, ένα "quintet" της ποίησης αυτής. Αλήθεια, γιαγιά, όλες εκείνες οι γυναίκες που έντυσες μες στα λινά φορέματά τους να ’νιωσαν άραγε για μια στιγμή το χάδι σου; Και αλλού Όταν σε συναντώ παραμονεύει ο θάνατος, σιωπή τρυπά το σώμα να ρέει η αλήθεια. Το πρόσωπό σου απάντηση σε μέρες δίχως χρόνια κι αν με τρομάζει, δεν αμύνομαι, μετρώ μονάχα λέξεις. Όμως η λέξη αγάπη, που είναι και το κέντρο της ύπαρξής του, τελικά τολμά να ειπωθεί όπως της αξίζει, άλλοτε έμμεσα και άλλοτε άμεσα. Αν η αγάπη μου για σένα έβρισκε τόπο στον χρόνο ίσως να μην σου ’γραφα ούτε λέξη, δεν θα συλλάβιζα τόσα πεθαμένα σ’ αγαπώ μες στα καλοκαίρια. Πάντα με συστολή και αβεβαιότητα με ένα Αν, τόσο χαρακτηριστικό. Αν μ αγαπάς πολύ, θα έχεις παρατηρήσει τα ασυνήθιστα μεγάλα βλέφαρά μου. Το πάντα ανεκπλήρωτο του έρωτα, διαχωρίζεται από την αγάπη, μα και τα δυο μαζί συχνά μπερδεύονται και συντροφεύουν τον ποιητή στην καθημερινότητά του. Σπατάλησέ με, δεν έμαθα με άλλον τρόπο ν’ αγαπώ Ένας λυρισμός διάχυτος, μαζί με μια ρεαλιστική, γοητευτική, δραματική προσέγγιση της καθημερινότητας. Στοχαστικός, οι λέξεις του ακουμπούν την καθημερινότητα για λίγο και ξαναγυρνούν σε ένα καθαρά ιδιωτικό τοπίο έκφρασης. Η σχέση με τον μύθο των πραγμάτων καθώς και η παράδοση, λογοτεχνική και ιστορική, μαζί με εικόνες απλές, όπου τα αντικείμενα παίρνουν τη θέση των ανθρώπων, για να μιλήσουν γι’ αυτούς, είναι μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν την αφηγηματική ποίηση του Αντρέα Τιμοθέου. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της ηθικής – αισθητικής του, είναι ο «προορισμός». Δεν είναι πάντα αισιόδοξος για την ανθρώπινη μοίρα και το τονίζει αυτό με τους στίχους του. Έχω βιώσει το Τέρας σε μορφές ανεξίτηλες Και βάζοντας τον «προορισμό» στα σχέδιά του, δείχνει μια αυτοπειθαρχία στα αρνητικά συμβάντα και μια πίστη για το φως. Από ψηλά κανείς καταλαβαίνει πως η ομορφιά ήτανε πάντα θέμα επιλογής. Η ποίηση δεν είναι μια ανώδυνη ασχολία για τον ποιητή. Υπάρχει ένας συνεχόμενος κίνδυνος που καραδοκεί, για να πάρει το μυαλό και την ψυχή του, και ο Αντρέας Τιμοθέου τον γνωρίζει καλά τον κίνδυνο αυτό, και προσπαθεί να ισορροπήσει με αξιοζήλευτη πειθαρχία, ωριμότητα, συνειδητοποίηση και αποδοχή των νόμων της φύσης και της νομοτέλειας του ανθρώπου, με οδηγό την αγάπη, την παράδοση από έναν τόπο ποτισμένο από πέλαγος και θάλασσα. Μία ποιητική συλλογή που δεν θέλεις να αποχωριστείς. Η μορφή του υλικού σε ενότητες έχει μια λειτουργικότητα. Όμως αυτό που σε κερδίζει είναι η ίδια η ποίηση, η ειλικρίνεια κάθε ποιήματος και ο κόσμος που ανοίγεται μπροστά σου. Είναι αυτό το νήμα που ανέφερα στην αρχή του αφιερώματος, που είναι ο ίδιος ο ποιητής, που σαν άγγελος σε μεταφέρει με τις φτερούγες του στον πολύ ιδιωτικό του χώρο, αφού πρώτα με δισταγμό και σεβασμό στις αντοχές μας, σιγά σιγά ανοίγεται, μας εμπιστεύεται τον κόσμο του αποτελεσματικά, αφού μπορεί να επικοινωνεί και να γοητεύει. Ερωτικός, αισθαντικός, ευάλωτος (το ανυπεράσπιστο της ύπαρξής μου) με ορμή και δισταγμό, μιλάει για μια ερμηνεία (πλατωνική) και είναι αποκαλυπτικός στο σημείο αυτό. Πώς να ορίσουμε το γαλάζιο απ’ την αρχή και τι να εξήγηση να δώσουμε για τόση σκόνη; Να ερμηνεύαμε μονάχα, καλό που θα ’ταν… Ο Αντρέας Τιμοθέου δέχεται να μεταμορφωθεί σε θηλυκό άγγελο, για να τιμήσει το άλλο φύλο. Ντύνεται το ένδυμα ενός διαφορετικού άνδρα, που δεν φοβάται να χαράξει την πορεία του, μα και να λοξοδρομήσει, αν χρειαστεί, προκειμένου να βγει κάποια στιγμή στο φως. Κάνοντας μια λίστα με τις λέξεις που χρησιμοποιεί είναι φανερό ότι δεν επιθυμεί να ξεφύγει από τα θέματα της ύπαρξης, αλλά δοσμένα με ένα ιδιαίτερο ύφος και ρυθμό στη γλώσσα, χωρίς να αποχωρίζεται τις μνήμες μιας συλλογικής ποίησης ενός τόπου, του τόπου του και ενός πελάγους που ενώνεται με μια θάλασσα. Και τώρα με λάδι και λούλουδα μυρωμένος ο κόρφος σου. Τι το καινούργιο φέρνει ο στίχος του, θα το δει ο αναγνώστης αν περιδιαβεί στις συλλογές του. Η τελευταία του συλλογή «Πλανόδιος στα Σύνορα της Εδέμ» είναι ένα προχώρημα στη σύνθεση πεζού και ποιητικού ρυθμού με τα θέματα που τον απασχολούν και τις λύσεις που προτείνει, χωρίς να υπάρχει ούτε υπόνοια διδακτικής διάθεσης, παρά μόνο η επεξεργασία βιωματικού υλικού. Αν και τόσο νέος: κι η νιότη ευάλωτη ακόμα περιμένει ένα δικαίωμα που δεν τη δόθηκε Αγκαλιάζει ό,τι προϋπήρχε της ύπαρξής του με αγάπη και σεβασμό, έτοιμος να αποχωρήσει ή να πετάξει ή να χαθεί. Κλείνοντας αυτή την πρώτη προσέγγιση στην ποίηση του Αντρέα Τιμοθέου, θέλω να τονίσω τη γοητεία της ενότητας κίνησης (περπάτημα- ταξίδι) μέσα στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, μιας Ευρώπης του 21ου αιώνα. Τα ταξίδια αυτά και η σχέση που αναπτύσσει ο εξωτερικός κόσμος με τον εσωτερικό του κόσμο, παρουσιάζει μοναδικές στιγμές κριτικής και αυτοκριτικής για ό, τι τον περιβάλλει. Η συλλογή του, ένα απόκτημα για κάθε φίλο της ποίησης. Εκδόσεις «Παράκεντρο», Λεμύθου, Κύπρος. Πραγματικά τα ωραιότερα ποιήματα της συλλογής τα άφησα στο βιβλίο, να περιμένουν τον άγνωστη. Κι ένα ολόκληρο ποίημα για το τέλος του αφιερώματος. ΟΡΒΙΕΤΟ Στη Laura Ricci Η πόλη δίνει στον χρόνο μια δεύτερη ευκαιρία. Οι σκιές κι ο άνεμος είναι σημάδια που προμηνύουν μια άλλη γειτονιά. Σαν βρεθείς στην κατάλληλη γωνία Θαύματα μεγάλα και μικρά σου φανερώνονται. Οι δρόμο στενοί, μα χωράνε τις αυλές τους. Αυτές σε παίρνουν απ’ το χέρι, τις διασχίζεις ανενόχλητος, γεμίζει η παρουσία σου αρώματα ανερμήνευτα και πριν καλά καλά το καταλάβεις το φως αφήνεις πίσω σου να γίνεται στιγμή που αγάπησες. Το Ορβιέτο θα κρύβει πάντα μέσα του ένα χαμόγελο και τη ματιά της Λάουρας. Δεν θέλω να κλείσω το αφιέρωμα αυτό χωρίς μνεία στο ξεχωριστό έργο του εξωφύλλου, από τη ζωγράφο Ελένη Παυλοπούλου, που τόσο καλά δένει με τον τίτλο και το περιεχόμενο των ποιημάτων. Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος θα δώσω ποιήματα της συλλογής και προσέγγιση σε δύο συγκεκριμένα ποιήματα της επιλογής μου από τη συλλογή αυτή.