ICWSR BARCELONA -SPAIN 2016

nd ICWSR BARCELONA - SPAIN 2016 nternat onal C I 2 on fe r Wo rd nd l Research oc a dS an nternat onal C I 2 on fe r e e Chang n gW or d the Chang ng l Research oc a dS an c n e th n o e nc n eo ICWSR BARCELONA - SPAIN 2016 2 INTERNATIONAL CONFERENCE ON THE CHANGING WORLD AND SOCIAL RESEARCH (ICWSR’2016) nd PROCEEDINGS BOOK Barcelona / SPAIN 14 - 16 October, 2016 www.icwsr.org 2nd INTERNATIONAL CONFERENCE ON THE CHANGING WORLD AND SOCIAL RESEARCH (ICWSR '2016 - BARCELONA) PROCEEDINGS BOOK Barcelona, SPAIN October 14-16, 2016 EDITORS Necmi UYANIK Mustafa ZENGİNBAŞ Menşure AŞCI Yusuf DEMİR Süleyman UZKUÇ © Her hakkı saklıdır. Bu kitabın tamamı ya da bir kısmı, yazarlarının izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi yada herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayınlanamaz, depolanamaz. Bu kitaptaki bilgilerin her türlü sorumluluğu yazarına aittir. ISBN: 978-605-9269-53-7 © Konya, Aralık 2016 PALET YAYINLARI Mimar Muzaffer Caddesi Rampalı Çarşı No. 42 Konya Tel. 0332 353 62 27 e-mail: paletyayinevi@gmail.com www.paletyayinlari.com The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR‟2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN COMMITTEES CHAIRMAN OF ICWSR‟2016 Prof. Dr. Benjamin FORTNA, University of London, UK Prof. Dr. Necmi UYANIK, Selcuk University, TURKEY VICE-CHAIR OF ICWSR‟2016 Inst. Mustafa ZENGĠNBAġ, Selcuk University, TURKEY ORGANIZING COMMITTEE Prof. Dr. Adnan KADRĠÇ, Sarajevo University Oriental Institute, BOSNIA-HERZEGOVINA. Prof. Dr. Anisoara POPA, Danubius University, ROMANIA. Prof. Dr. Charles WILKINS, Wake Forest University, USA. Prof. Dr. Mehmet OKKA, Selcuk University, TURKEY. Prof. Dr. Numan ARUÇ, Macedonia Science and Art Academy, MACEDONIA. Prof. Dr. Peter HAĠDER, Vienna Universal Peace Federation, AUSTRIA. Prof. Dr. ġeref ATEġ, President of Yunus Emre Institute, TURKEY. Prof. Dr. Thomas DREW BEAR, Lyon University, FRANCE. Assoc. Prof. Dr. Ġsa BLUMĠ, Stockholm University, SWEDEN. Assoc. Prof. Dr. Necmi UYANIK, Selcuk University, TURKEY. SCIENTIFIC COMMITTEE Prof. Dr. Abdüsselam ULUÇAM, Batman University, TURKEY. Prof. Dr. Abid HALĠM, Jamia Millia Ġslamia University, INDIA. Prof. Dr. Adnan KADRĠÇ, Sarajevo University, Oriental Institute, BOSNIA-HERZEGOVINA. Prof. Dr. Ahmet ÇAYCI, Necmettin Erbakan University, TURKEY. Prof. Dr. Alikram ABDULLAYEV, The Academy of Public Administration, AZERBAIJAN. Prof. Dr. Alymjan ZAKĠROV, International Atatürk Alatoo University, KYRGYZSTAN. Prof. Dr. AyĢe ÇAĞLAR Vienna University, AUSTRIA. Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ, Ankara University, TURKEY. Prof. Dr. Bilal KUġPINAR, Necmettin Erbakan University, International Rumi Center for the Study of Civilizations, TURKEY. Prof. Dr. Bülent ÇUKUROVA, Dokuz Eylül University, TURKEY. Prof. Dr. Charles WILKINS, Wake Forest University, USA. Prof. Dr. Claus SCHÖNĠG, Freie University Berlin, GERMANY. Prof. Dr. Derya ÖRS, Yıldırım Beyazit University, TURKEY. Prof. Dr. Dritan EGRO, ALBANIA History Institute, Center of Albanology Studies, ALBANIA. Prof. Dr. Dorhan KHIDIRALĠ, Turkish Academy, KAZAKHSTAN. 1 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR‟2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN Prof. Dr. Eun, Kyung OH, Dongduk Women‟s University, SOUTH KOREA. Prof. Dr. Evangelia BALTA, National Helleearnic Resch Foundation, GREECE. Prof. Dr. Ferid MUHĠÇ, Üslüp Kiril ve Metot University, MACEDONIA. Prof. Dr. Ferit DUKA, Tiran Avrupa University, ALBANIA. Prof. Dr. Furkan AHMED, Jamia Millia Ġslamia University, INDIA. Prof. Dr. Gheorghe ONĠSORU, Stefan Cel Mare University, Romania. Prof. Dr. Géza DAVĠD, Elte Török Tanszék Budapest Múzeum, HUNGARY. Prof. Dr. Hajime TAKAMIZAWA, Josai International University, JAPAN. Prof. Dr. Hans Walter SCHMUHL, Bielefeld University, GERMANY. Prof. Dr. Hasan BAHAR, Selcuk University, TURKEY. Prof. Dr. Hüseyin YILMAZ, George Mason University, USA. Prof. Dr. Jennifer D. KEENE, One University Drive Orange, USA. Prof. Dr. Judith SPENCER, Alberta University, CANADA. Prof. Dr. Kerima FĠLAN, Sarajevo University, BOSNIA-HERZEGOVINA. Prof. Dr. Kübra ALIYEVA, AZERBAĠJAN Academy of National Sciences, AZERBAIJAN. Prof. Dr. Mahir HOTĠ, ĠĢkodra University, ALBANIA. Prof. Dr. Mehmet ÖZDEN, Hacettepe University, TURKEY. Prof. Dr. Miaser DĠBRA, Arnavut University, Art Institute, ALBANIA. Prof. Dr. Michel BALĠVET, Province University, FRANCE. Prof. Dr. Mijat JOCOVIC, Podgorica Ekonomi Faculty, MONTENEGRO. Prof. Dr. Mushtaq Ahmad KAW, Kashmir University, INDIA. Prof. Dr. Nergiz ALIYEVA, Azerbaijan Academy of National Sciences, AZERBAIJAN. Prof. Dr. Numan ARUÇ, Macedonia Science ve Art Academy, MACEDONIA. Prof. Dr. Parviz ABOLGASSEMĠ, Province University, FRANCE. Prof. Dr. Rizwan QUAĠSER, Jamia Millia Ġslamia University, INDIA. Prof. Dr. S. Esin DAYI, Atatürk University, TURKEY. Prof. Dr. S. Waleck DALPOUR, Maine University, USA. Prof. Dr. Serbo RASTODER, Montenogra University, MONTENEGRO. Prof. Dr. Temuçin Faik ERTAN, Ankara University, TURKEY. Prof. Dr. Thomas DREW BEAR, Lyon University, FRANCE. Prof. Dr. Władysław WITALISZ, Jagiellonian University, POLONIA. Prof. Dr. Zeyniddin KURMANOV, Kyrgyz Republic Foreign Ministry Academy of Diplomacy, KYRGYZSTAN. Assoc. Prof. Dr. Agim BAÇĠ, Elbasan Aleksandër Xhuvani University, ALBANIA. Assoc. Prof. Dr. Berdi SARIYEV, Ankara University, TURKMENISTAN. Assoc. Prof. Dr. Birol GÜLNAR, Selcuk University, TURKEY. Assoc. Prof. Dr. Dijana HADŽIZUKIģ, Mostar Dzemal Bijedic University, BOSNIA-HERZEGOVINA. Assoc. Prof. Dr. Dimitris MAVROSKOUFĠS, Aristotle University, GREECE. Assoc. Prof. Dr. Elçin EHMEDOV, The Academy of Public Administration, AZERBAIJAN. Assoc. Prof. Dr. Elvira ģEMALOVIģ-DILBEROVIģ, Mostar Dzemal Bijedic , BOSNIA-HERZEGOVINA. 2 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR‟2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN Assoc. Prof. Dr. Ercan KUNANĠġBAYEV, L. N. Gumilyov Eurasian National University, KAZAKHSTAN. Assoc. Prof. Dr. Galina MISKINIENE, Vilnius University, LITHUANIA. Assoc. Prof. Dr. Gasan ALĠYEV, Abılahan International Relations and World Languages University, KAZAKHSTAN. Assoc. Prof. Dr. Huziie HIROAKĠ, Osaka University, JAPAN. Assoc. Prof. Dr. Hysamedin FERRAJ, Tiran University, ALBANIA. Prof. Dr. Kemal ÖZCAN, Necmettin Erbakan University, TURKEY. Assoc. Prof. Dr. Mimoza PRĠKU, ĠĢkodra University, ALBANIA. Assoc. Prof. Dr. N. Sabiroviç NĠYAZOV, St. Petersburg State University, RUSSIAN FEDERATION. Assoc. Prof. Dr. Rahman ADEMĠ, Yunus Emre Institute, TURKEY. Assoc. Prof. Dr. Renetta GOFAROVA, Ardahan University, CRIMEA. Assoc. Prof. Dr. Sabri Tevfik HAMMAM, Sohag University, EGYPT. Assist. Prof. Dr. Mehmet Fatih BERK, Necmettin Erbakan University, TURKEY. Assist. Prof. Dr. Mustafa ÖZTÜRK, Akdeniz University, TURKEY KEYNOTE SPEAKERS Prof. Dr. Ahmet Kağan Karabulut, Selcuk University Prof. Dr. Anisoara Popa, Danubius University Assoc. Prof. Dr. Julia Haba Osca, University of Valencia Conference Information Conference Date The ICWSR‟2016 – Barcelona conference is held between October 1416, 2016. Conference Venue Hotel Catalonia Barcelona Plaza in Barcelona, Spain Language The official language of the conference is English. Conference Web site Further information and updates about the conference can be found 3 at http://www.icwsr.org CONTENTS Enver Paşa’nın Türkistan Milli Mücadelesindeki Rolü (1920 - 1922) Mustafa GİRİTLİOĞLU ............................................................................................................................. 1 Legal Developments Related To Maternity Leave In Turkish Labour Law Prof. Dr. Haluk Hadi SÜMER .................................................................................................................... 7 Looking hrough he Public Relations’ Window To Social Media: An Analysis On Home Appliances Sector Assoc. Prof.Dr. Ahmet TARHAN ........................................................................................................... 15 İmge Ve Şehir: Xıx. Yüzyılda İngiliz Gezginlere Göre Balkanlardaki Osmanlı Şehirleri Doç.Dr. Gürsoy ŞAHİN............................................................................................................................ 18 Management Style Of he Mayor And he Attitudes Of Municipal Employees As Factors Afecting he Satisfaction Of Local Services: he Case Of Karatay SubProvincial Municipality Prof.Dr.Ali ŞAHİN .................................................................................................................................... 25 Using Terrestrial Laser Scanning Technique, 3 Dimensional Model Of Historical Library Of Hadim Lecturer Dr.Ali ULVİ, Lecturer Fatih VAROL, .................................................................................... 35 Woman And Practices Of Resistance In Popular Turkish Films Dr. Aslı EKİCİ ............................................................................................................................................ 41 he Construction Of Femininity In Turkish Cinema In 1980s Dr. Aslı EKİCİ ............................................................................................................................................ 50 Cumhuriyet Ve Yeni Şafak Gazetesi Kadın Köşe Yazarlarının Siyasal Perspektileri Bağlamında Toplumsal Cinsiyet Meselelerine Yaklaşımları Research Assistant Ayşe MİRZA ............................................................................................................. 60 Re-Reading Networking Technologies From he Dystopian Perspective Prof.Dr. Aytekin CAN, Prof.Dr. Halim ESEN, Assitant Prof.Dr.Faruk UĞURLU ........................... 73 he Relation Between Loneliness And Interpersonal Communication Motives In he Life Of University Students Assoc. Prof. Dr. Şükrü BALCI, Assist. Prof. Dr. Abdulkadir GÖLCÜ, ............................................. 79 A Research To Determine he Factors Causing Shopping Hesitation Asst. Prof. Dr. Banu KÜLTER DEMİRGÜNEŞ ..................................................................................... 93 Analyzing University Students’ Digital Empowerment Ahmet Oguz AKTURK, Baris EMLEK, .............................................................................................. 115 Developments In he Field Of Misdemeanors Under Turkish Code Assoc. Prof. Berrin AKBULUT.............................................................................................................. 123 he Detention In Turkish Law Assoc. Prof. Berrin Akbulut ................................................................................................................... 129 Turkish University Students’ Loneliness Degree And Internet Using Assoc. Prof.Dr. Birol GÜLNAR ............................................................................................................. 136 Analysis Of he Anayurt Oteli Film With Method Neoformalism Research Assistant. Cenk ATEŞ, Assist Prof. Dr. Meral SERARSLAN, .......................................... 145 An Allegoric And Ironic News Platform On Instagram: Resmi Gaste Research Assist. Ceren YEGEN, Research Assist. Çise AYHAN, .................................................... 154 A Fractional Stationarity Test With Gradual Shits And he Hysteresis Hypothesis In Oecd Countries Assoc. Prof.Dr. Saban NAZLIOGLU, Cagin KARUL, Ahmet KONCAK........................................ 169 Buddhism Among Turks Living In he Central Asia Between 6th And 8th Centuries Inst. Derya Deniz GEZER, Inst. Seyfi Can GÜR, .............................................................................. 180 Afyonkarahisar’da Bulunan Osmanlı Dönemi Camilerinin Mekansal Analizi Assist. Prof. Dr. Ş. Ebru OKUYUCU, Res. Asist. Yasemin DEMİREL, ........................................... 205 Consumer’s Purchase Cycle Created By Vacation Advertisement: An Application Study On Advertisements Of Republic Of Turkey Ministry Of Culture And Tourism Emine Derya ŞİMŞEK,, Assoc. Prof. Dr. Sedat ŞİMŞEK, .................................................................. 221 he Place Of Kutnu, Alaca And Meydaniye Fabrics From he Gaziantep Region In Turkish Culture Emine ESİRGENLER .............................................................................................................................. 231 Tourism Demand And Real Efective Exchange Rate Relation In Turkey: Cointegration And Causality Analysis Prof. Dr. Ahmet AY, Asst.Prof Oktay KIZILKAYA, Emrah SOFUOĞLU ....................................... 241 he Presentation Of he Ideology In he Cartoons In he Triangle Of Government-Ideology And Media: he Examples Of Smurfs And Richie Rich Assoc. Prof.Dr. Enderhan KARAKOÇ, Research Assistant. İkbal BOZKURT AVCI, .................. 249 he Most Important Factors Which Inluence Satisfaction In Hotel Industry According To Booking.Com Reviews Res. Assist. Engin TENGİLİMOĞLU ................................................................................................... 262 Kentsel Dönüşüm Uygulamaları, Maliye Politikası Olarak Kullanılabilir Mi? Teorik Bir Değerlendirme Assist. Prof.Dr. Erdoğan TEYYARE, Research Assistant Gökhan GÜRER, ................................... 269 Örgütsel Sessizlik: Havayolu İşletmelerindeki Hizmetlere İlişkin Bir Değerlendirme Prof. Dr. Canan ÇETİN, Prof. Dr. Şermin ŞENTURAN, Asst. Prof. Dr. Erkan TAŞKIRAN........ 283 Türkiye’de Sürdürülebilir Enerji Politikaları Kapsamında Yenilenebilir Enerjinin Konumu Yrd. Doç. Dr. Erol KAPLUHAN ............................................................................................................ 297 he Organisational Commitment Level Analysis Of Health Facility Personnel: he Case Of Silike Prof.Dr. Ahmet AY, Lecturer Esra AYTEMİR, ................................................................................... 311 In Protection Works In he Scope Of Cultural Heritage Management, Applications Of Surveying Engineering Lec. Fatih Varol, Lec.Dr. Ali ULVİ, ...................................................................................................... 328 Children’s Literature In Iran In he Post-Constitutional Period Research Assistant Gamze Gizem AVCIOĞLU .................................................................................. 337 Okul Öncesi Dönemde Müzik Ve Dans Araş. Gör. Gamzegül TETİK.................................................................................................................. 343 Rumi And Turkish Music Öğr. Gör. Gökhan ALGAN .................................................................................................................... 349 Analysis Of he Diference In Instrument Tone Of Students Whose Profession Instrument Is Tambur In Traditional Turkish Music Department Of Dilek Sabanci State Conservatory, Selçuk University Öğr.Gör. Gökhan ALGAN ..................................................................................................................... 353 Presentation Stereotypes Of Poverty In Turkish Press: An Example About Refugees From Syria Assistant Prof. Dr. Abulkadir GÖLCÜ ................................................................................................. 357 Female Labor Participation And Economic Growth: Re-Examination Of U-Shaped Curve For Turkey Assist.Prof. Dr. Gülbahar ÜÇLER ......................................................................................................... 365 Critical Analysis Of Failed State Concept Prof. Dr. Gülise GÖKCE ......................................................................................................................... 375 Collapsed States In Middle-East And he Role Of he Foreign Intervention Analysis Of Syria Example Prof. Dr. Gülise GÖKCE ......................................................................................................................... 388 Why And For Whom Is Science Implemented? An Assessment From he Perspective Of Sociology Of Science Assoc. Prof. Dr. Gürcan Şevket AVCIOĞLU ....................................................................................... 397 Yerel Gazetelerin Siyasal İletişimdeki Rolü-2002 Genel Seçimlerinde Edirne Yerel Gazeteleri Örneği Assoc. Prof.Dr.H.Hale BOZKURT........................................................................................................ 402 General Profile Of Professional Accountants And he Role Of Demographic Characterictics On heir Level Of Work Engagement Assist. Prof. Dr. H. Pınar KAYA ............................................................................................................ 414 An Analysis On Pk (Peekay) Film Within he Context Of Sociology Of Religion And Concept Of Irony Research Asistant Hacer Aker ............................................................................................................... 429 What İfet (Cannot) Says: Refractions And Breaking Points In he Rape Narrative Research Asistant Hacer Aker ............................................................................................................... 436 From Carrier Pigeons To Twitter İbrahim Hakan GÖVER ......................................................................................................................... 443 Relationship Between Agility And Body Composition Assoc. Prof. Dr. Halil TAŞKIN, PhD student. Tuba GÖRGÜLÜ, Assis. Prof. Dr. Mine TAŞKIN 451 Analyze Of Technical Parameter During Simulated Competition On Tennis Players Assoc. Prof. Dr. Halil TAŞKIN, Graduate student, Nadide Aslıhan PEKTAŞ, PhD student. Cemalettin BUDAK ................................................................................................................................ 459 Comparative Analysis Of Operating Performance Of Energy Sector Companies Traded On Borsa Istanbul Assoc. Prof. Dr. Hasan UYGURTÜRK ................................................................................................. 466 Determining Of Trait Emotional Intelligence Of Students Studying In Faculty Of Sports Science Assoc. Prof.Dr.Erkan Faruk ŞİRİN, Dr.Hatice DEVECİ ŞİRİN, ...................................................... 473 Examination Of Predictive Power Of Romantic Beliefs And Self Esteem Upon Love Attitudes Dr. Hatice DEVECİ ŞİRİN ..................................................................................................................... 482 Forbidden Operations In Terms Of he Board Members In he Incorporated Companies Ass. Prof. Dr. Hediye BAHAR SAYIN .................................................................................................. 492 Çocuğun Sosyalleşmesinde Oyun Ve Oyuncağın Önemi: Aydın İli Özelinde Bir Değerlendirme Yrd.Doç.Dr. Aynur ÖRNEK, Yrd.Doç.Dr. Hicabi ARSLAN, Yrd.Doç.Dr. Mustafa ASLAN ........ 499 Sosyal Pazarlama Ve Türkiye’deki Sosyal Pazarlama Uygulamaları: Ağız - Diş Sağlığı Üzerine Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Hilal UYGURTÜRK ....................................................................................................... 519 Examining he Public Relations Activities Of Justice And Development Party (Ak Party) And Republican Party (Chp) In 2014 Local Elections Over Konya Electorate Res. Assist. Hülya Anakız ERTÜRK ..................................................................................................... 529 İş’te Cinsiyet Ayrımını Yeniden Üretmeyenler: Meslek Sosyolojisi Açısından Bir İnceleme Res. Assist. Hülya Anakız ERTÜRK ..................................................................................................... 542 Rekreasyon Alanı Tercihi Ve Beden Kitle İndeksi İlişkisi Dr. İlkay DOĞAN, Dr. Hüseyin GÜMÜŞ, ......................................................................................... 556 Outsourcing As A Management Strategy Lecturer İlknur Çevik Tekin .................................................................................................................. 564 Egzersız Bağımlılığı Depresyon İlişkisi Doç.Dr.Yunus YILDIRIM, Yrd.Doç.Dr.İrfan YILDIRIM, ................................................................ 570 Ekoturizm Merkezi; Dünyanın Ortası Akşehir Yrd.Doç.Dr.Kadir ÖZTAŞ ...................................................................................................................... 578 Apollonian Civilization’s War Against Nature: Analysis Of he Film “5 Vakit” hrough he Contrast Of Culture And Nature Lecturer Kadir YALÇIN, Research Assistant. Dr. Murat AYTAŞ, Prof.Dr. Aytekin CAN ............ 593 Financial Literacy Testing Josef Nešleha, Karel Urbanovský, ......................................................................................................... 599 A Comparison Of Ols And Wls Regression Determinants Of Corporate Borrowing From he Perspective Of he Pecking Order heory Asst. Prof. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ .................................................................................................. 603 he Inter-Cultural Elements In Feridun Zaimoğlu’s Novel “Leyla” Inst. Mehmet Dudar CANLI.................................................................................................................. 613 he Development Of he Bureaucracy-Political Power Relationship In Turkey Assoc. Prof. Dr. Mehmet GÖKÜŞ, Assoc. Prof. Dr. Ali ŞAHİN, ..................................................... 619 Light As An Instrument Of Visual Metaphor And Expression In Cinema Productions: he Example Of Film Noir Mehmet Sefa DOĞRU ............................................................................................................................ 630 Nasreddin Hoca Fıkralarındaki Çeviri Sorununun Kültür Boşluğu Bağlamında İncelenmesi Okt. Melda ŞENEL, Okt. Melek YAVUZ, Hülya ATEŞ ...................................................................... 642 he Connection Between Semantic And Vignette Instructor Melek YAVUZ ....................................................................................................................... 651 he International Lis Pendens In Terms Of European Union Law And Turkish Law Asst. Prof. Dr. Mesut AYGÜN ............................................................................................................... 659 he Analyses Of General (Parliamentary) Election In Turkey’s Posters In 1st November 2015 Assoc. Prof.Dr.Metin KASIM ................................................................................................................ 673 Relationship Between Fed And Cbrt Policy Decisions: A Game heoretic Perspective Metin TETİK............................................................................................................................................ 683 Visual Narrative And Aesthetics Structure Of Otoman Era Tv Series In Turkish Television Channels Research Assitant.Dr. Murat AYTAŞ .................................................................................................... 690 Transformation Of he Space And End Of Object On he Communication Technologies Research Assitant.Dr. Murat AYTAŞ .................................................................................................... 700 Investigation Of Burnout Level Of Classroom Teachers, Who Desire To Change heir Branches To Special Education Teacher Branch, In Terms Of SocioDemographic Variables Lecturer Mustafa GÜLER....................................................................................................................... 709 Examination Of Burnout Levels In Guidance And Psychological Counseling Students Lecturer Mustafa GÜLER....................................................................................................................... 714 Dimensions Of E-Transformation In Kirikkale: he Case Of Special Provincial Administration Asisst. Prof. Dr. Filiz Tufan EMİNİ, Asisst. Prof. Dr. Mustafa KOCAOĞLU, ................................ 721 Turizm Ceza Hukuku Yrd.Doç.Dr. Nazmiye Özenbaş .............................................................................................................. 731 Tarih Boyunca İspanya’da Ve Türkiye’de Din Eğitimi Üzerine Bir İnceleme Necmi UYANIK, Atiye EMİROĞLU, .................................................................................................. 741 Voice Training In Traditional Turkish Classical Art Music hrough he Right Breathing Techniques Nuran ACAR............................................................................................................................................ 749 A Review Of he Efects Of Mevlana’s Poems On he Composition In he Mevlevi Ritual: Cargah Mevlevi Rituel Ph.D.Oguz KARAKAYA......................................................................................................................... 765 Reliability Perception Of Media News Among University Students Research Assistant Emre Osman OLKUN, Assoc. Prof. Dr. Şükrü BALCI, ................................... 779 Does Rise Of Far-Right Parties Sign To Collapse Of Liberalism Across Europe? Predictions About What’s Happening Across Europe hrough Voter Analysis Prof. Dr. Orhan GÖKÇE ........................................................................................................................ 793 Media And Terrorism - Is Media A Tool Rendering Service To he Purpose Of Terrorist Organizations? Prof. Dr. Orhan GÖKÇE ........................................................................................................................ 803 he Efect Of Spousal Support On Emotional Exhaustion For Married Academicians: he Mediating Role Of Job Satisfaction Asst. Prof. Dr. Ozan BUYUKYILMAZ ................................................................................................. 813 Types Of Disputes In Labor Law Asst. Prof. Dr. Özgür OĞUZ.................................................................................................................. 819 Representation Of Notion Of Family And Neighboorhood For Turkish Sociaty İn Tv Series “80’s” Lecturer Ruhi GÜL, Research Assistant Emre GÜL, ......................................................................... 825 Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı-İran Ticaretine Etkileri Sadık SARISAMAN ................................................................................................................................ 832 Automotive Suppliers Applications Of 5s Which Is One Of he Lean Production Methods Ümmü Saliha EKEN İNAN, Münevver ÇİÇEKDAĞI, ..................................................................... 852 he Use Of Advertising Appeals hat Enchances Consumer’s Purchasing Trends On Guerilla Advertising Practices Assoc. Prof. Dr. Sedat ŞİMŞEK, Emine Derya ŞİMŞEK, M.A., ........................................................ 862 Kadına Yönelik Şiddetin Medyada Sunumu: “Özgecan Cinayeti Örneği” Res. Assist. Semanur SİVRİTEPE ......................................................................................................... 869 Student’s Viewpoint To Media Literacy Lesson: he Case Of Konya Province Res. Assist. Semanur SİVRİTEPE ......................................................................................................... 881 Kadın Akademisyenlerin Tv İzleme İle İlgili Tutum Ve Davranışlarının Rtük’le İlgili Kanaatlerine Etkisi: Afyon Kocatepe Üniversitesi Örneği Dr. Sena COŞKUN .................................................................................................................................. 892 Kazakistan Lojistik Sektörü Ve Sektör Paydaşlarının Lojistik Köy İle İlgili Görüşlerinin Swot Analizi İle Değerlendirilmesi Doç.Dr. Gülsen Serap ÇEKEROL ......................................................................................................... 905 Maupassant’s Social Criticism Trough His Short Story Boule De Suif Inst. Seyfi Can GÜR ................................................................................................................................ 915 he Efects Of Intra-Organizational Coaching Practices On Job Satisfaction, Organizational Commitment And Communication: An Empirical Study Prof. Dr. Şermin ŞENTURAN, Zekiye Satenik BAŞAK (MBA), ..................................................... 921 Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlere İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Değer Öncelikleri Ve Gerekçelerine İlişkin Görüşleri Assoc. Prof. Dr. Tekin ÇELİKKAYA ..................................................................................................... 945 Sosyal Bilgiler Ve Tarih Öğretmen Adaylarının “Tarih” Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Yoluyla Analizi Assoc. Prof. Dr. Tekin ÇELİKKAYA ..................................................................................................... 963 Tüketicilerin Online Alışveriş Davranışında Algıladıkları Güvene Yönelik Bir İnceleme Prof. Dr. Süleyman KARAÇOR, Yrd. Doç. Dr. M. Barış YILMAZ, Öğr. Gör. Yasemin KESKİN YILMAZ ................................................................................................................................................... 983 Leadership Behaviors Analysis With Data Mining Applications Yılmaz AĞCA, Assoc. Prof. Dr. Abdulkadir ÖZDEMİR, ................................................................. 997 Evaluation Of Motivation Among Individuals Voluntarily Assigned In Recreative Activities Yusuf Barsbuğa ...................................................................................................................................... 1009 Üzerlik Otuyla Yapılan Duvar Süsleri Ve Üzerlik Otunun Halk Kültüründeki Yeri Öğr. Gör. Zahide ŞAHİN...................................................................................................................... 1016 El Dokuma Ürünlerinin Patchwork (Kırkyama) Yöntemiyle Modernleştirilmesi Öğr. Gör. Zahide ŞAHİN...................................................................................................................... 1029 Real Wage - Labour Productivity Relationship In Turkish Manufacturing Industry Prof.Dr.Zeynep KARAÇOR, PhD Candidate Emel Selcuk, Assoc.Prof.Dr.Bilge AFŞAR ........... 1045 he Language Of Intercultural Communıcatıon: Photograph Doç.Dr. Feyyaz BODUR....................................................................................................................... 1054 he News Of he Local Televısıons In Turkey: For Example Konya PHD. Selman Selim Akyuz .................................................................................................................. 1065 İç Kontrol Sisteminin Etkinliğini Artırmada Kısıtlar Teorisinin Rolü Yrd. Doç. Dr. Hakan VARGÜN ........................................................................................................... 1079 Muhammed Bin Hamza’nın Satır Arası Kur’an Tercümesi’nin Çorum Nüshası Doç. Dr. Ali CİN ....................................................................................................... ............................ 1086 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN TÜRKİYE’DE SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ POLİTİKALARI KAPSAMINDA YENİLENEBİLİR ENERJİNİN KONUMU Yrd. Doç. Dr. Erol KAPLUHAN Ahi Evran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü EKapluhan@hotmail.com Özet Enerji rezervlerinin dünyanın belli coğrafyalarında kümelenmiş olması ve sürekli artış gösteren dünya nüfusuna paralel şekilde enerji ihtiyacının da artması hususları, enerji politikalarının belirlenmesinde temel faktörler olarak ortaya çıkmaktadır. Kaynakların sınırlı oluşu ve insan faktörünün bu noktada çaresiz kaldığı gerçeği dikkate alındığında tüm ülkeler doğru karta oynamak için hukuk kurallarını devreye sokmakta ve geleceğini teminat altına alıcı birtakım önlemleri şimdiden yürürlüğe sokmaktadır. Tüketimi çok yüksek oranlarda seyreden ülkeler, enerji arz güvenliklerini tesis etme amacıyla birçok hukuki metin ortaya koymaktadır. Üretimde kullanılan en önemli girdilerden biri olan enerji, sosyal refahın önemli bir belirleyicisi olarak görülmektedir. Dünya ekonomisinde bir yandan enerji talebi ve tüketimi hızla artarken, diğer yandan petrol rezervlerindeki azalma nedeniyle ülkelerin enerji ithalatına olan bağımlılıkları artmaktadır. Türkiye’de de ithal edilen enerji hammaddelerine ödenen maliyetler bütçede önemli yer tutmaktadır. Sanayi devriminden itibaren enerji ihtiyacının karşılanmasında, petrol, kömür ve doğal gaz ağırlıklı olarak kullanılmış ve günümüzde de kullanılmaya devam etmektedir. Enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılan fosil kökenli kaynaklar, çevrede önemli değişikliklere neden olarak; toprak, su ve hava kirlilikleri oluşturmuştur. Bu kirlilikler sonucunda; doğal dengede bozulma görülmüş, iklimde değişikler gözlenmiş, Dünya’nın normal sıcaklığı yükselmeye başlamıştır. Eğer gerekli önlemler alınmaz ise sıcaklık artışı sürecek, iklim şartlarında başlayan değişiklikler artarak devam edecektir. Dolayısıyla Dünya’da yaşanabilir yerler giderek azalmaya başlayacaktır. Enerji ihtiyacının karşılanmasında günümüzde ağırlıklı olarak kullanılan fosil kökenli yakıtlar yerine, çevreye zarar vermeyen, küresel ısınma ve iklim değişikliğine sebep olmayan, çevre ile dost enerji kaynakları olan yenilenebilir enerji kaynaklarının (güneş, rüzgâr, biyokütle, jeotermal, hidroelektrik, hidrojen ve deniz kökenli enerji kaynakları) kullanımının artırılması gerekmektedir. Küresel iktisadi ve sosyal kalkınmanın önünü açacak olan sürdürülebilir kalkınma politikaları üretmek yirmi birinci yüzyılın önceliklerinden biri haline gelmiştir. Bu tip politikaların izlenebilmesi için ekonomik, sosyal ve çevresel boyutların dâhil edildiği bütünsel bir yaklaşımın gerekmektedir. Enerji meselesi, tam bu boyutların kesişme noktasında yer almaktadır. Bu çerçevede, düşük karbon salınım değerleri nedeniyle fosil yakıtlara önemli bir alternatif olarak sunulan yenilenebilir enerjinin Türkiye özelinde ne derece sürdürülebilir bir enerji kaynağı olduğu avantajlı ve dezavantajlı yanlarıyla beraber dengeli bir şekilde değerlendirilecektir. Türkiye’nin sürdürülebilir enerji geleceğinin tesisi yolunda yenilenebilir enerjiden elektrik üretmesinin ancak sosyal ve çevresel risklerin asgariye indirilmesi ama hepsinden daha önemlisi sosyal kabulün sağlanması durumunda tercih edilebilir olacağı tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Enerji İhtiyacı, Sürdürülebilir Enerji, Yenilenebilir Enerji Kaynakları, Enerji Politikaları. 297 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN 1. Giriş Enerji insan faaliyetinin her alanına n̈fuz etmiştir. Bu nedenle d̈nyadaki b̈ẗn ̈lkeler yurttaşlarına d̈ş̈k maliyetli, g̈venli, s̈rd̈r̈lebilir enerji erişimi sağlamak için çaba göstermekte ve birbirleriyle rekabet etmektedir. Ülke n̈fusunun artışına ve ekonominin b̈ÿmesine paralel olarak enerjiye olan talep de artmaktadır. Ekonomik b̈ÿmenin ve n̈fus artışının genellikle daha ÿksek olduğu gelişmekte olan ̈lkelerde, gelişmiş ̈lkelere göre enerjiye olan ̈lkelerde, gelişmiş ̈lkelere göre enerjiye olan talepteki artış oranı çok daha ÿksektir. Ülkenin en b̈ÿk sorunu olarak gösterilen enerjide dışa bağımlılığın minimum seviyeye indirilmesi, sahip olunan kaynakların doğru şekilde tespit edilmesi, planlama anlayışın yaygınlaştırılması ve doğru enerji politikalarıyla m̈mk̈nd̈r (Soydal & Mızrak & Çetinkaya, 2012: 130). Fosil kökenli yakıtlar son iki ÿzyıl içerisinde, ̈retim teknolojilerinin oldukça gelişmiş ve ucuz olması nedeniyle yaygın olarak kullanılmış ancak 1973 Petrol Krizi enerji kaynakları konusunda ilk kez bir g̈vensizlik ortamı yaratmıştır. Bu g̈vensizlik ortamı, b̈ẗn d̈nyada yenilenebilir kaynaklara karşı yoğun bir ilgiye yol açmış, 80‟li yılların ortalarında petrol fiyatları d̈şmesine rağmen petrole dayalı enerjisi kullanımı riskli olarak kabul edilmiştir. Yine g̈n̈m̈zde artan petrol ve doğal gaz fiyatları ve “enerji g̈venliğinin sağlanması gerekliliği” nedenleriyle “enerjinin çeşitlendirilmesi” enerji politikalarının vazgeçilmez unsurlarından biri haline gelmiştir. Bu nedenler yenilenebilir enerji kaynaklarının da enerji yelpazesinde yer almasına yol açmıştır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının gelişimini destekleyen bir başka gelişme de 90‟lı yıllarda çevre bilincinin ortaya çıkmasıdır. Bu bilinç, geleneksel enerji ̈retim ve ẗketiminin çevre ve doğal kaynaklar ̈zerinde yerel, bölgesel ve k̈resel seviyede doğrudan olumsuz etkilere neden olduğunun anlaşılmasına ve atmosfere kirlilik yaratıcı emisyon vermeyen yenilenebilir enerji kaynaklarının “temiz enerjiler” olarak destek görmesine yol açmıştır (Çağlar, 2010: 1). Yine g̈n̈m̈zde artan petrol ve doğal gaz fiyatları ve “enerji g̈venliginin sağlanması gereklililği” nedenleriyle “enerjinin çesitlendirilmesi” enerji politikalarının vazgeçilmez unsurlarından biri haline gelmiştir. Bu nedenler yenilenebilir enerji kaynaklarının da enerji yelpazesinde yer almasına yol açmıstır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının gelişimini destekleyen bir başka gelişme de 90‟lı yıllarda çevre bilincinin ortaya çıkmasıdır. Bu bilinç, geleneksel enerji ̈retim ve ẗketiminin çevre ve doğal kaynaklar ̈zerinde yerel, bölgesel ve k̈resel seviyede doğrudan olumsuz etkilere neden olduğunun anlaşılmasına ve atmosfere kirlilik yaratıcı emisyon vermeyen yenilenebilir enerji kaynaklarının “temiz enerjiler” olarak destek görmesine yol açmıstır. Hidrolik, r̈zgar, jeotermal, g̈nes, biyok̈tle, dalga, gel-git başlıca yenilenebilir enerji kaynaklarıdır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına gösterilen ilgi, ithalat bağımlılığının azaltılmasına, çevrenin korunmasına, kaynak çeşitlendirmesine olan olumlu katkıları, tarım ve imalat sanayii gibi ilişkili oldugu sektörlerde yeni iş alanlarına imkan tanıması, yerel bazda ve mod̈ler olarak istenilen miktarda enerji talebini karşılayacak şekilde kurulabilmesi, daha çok kırsal ve dağınık yerleşim yerlerinin enerji talep yapısıyla uyum gösterebilmesi gibi nedenlerle önem kazanmakta ve AB ̈lkeleri ve d̈nyada pekçok ̈lke 1980‟li yılların sonlarından itibaren yenilenebilir enerji ̈retimini desteklemektedir. “S̈rd̈r̈lebilir” kavramı, 1980‟li yıllarda ilk olarak Bruntland Raporunda1 kullanılmıştır ve “var olan kaynaklarımızı gelecek nesillere yetecek biçimde kullanımını” ifade etmektedir. “S̈rd̈r̈lebilir” veya “s̈rd̈r̈lebilirlik” d̈nyada yaşanan k̈resel ısınmanın sonuçlarında var olan kaynakların değişmesi ve ẗkenmesini baz almıştır. S̈rd̈r̈lebilirlik, “̈retebilme yeteneğinin yakın gelecekte korunması” olarak tanımlanmaktadır. Cumhuriyet döneminden itibaren T̈rkiye‟nin enerji gör̈n̈m̈ne göz atıldığında ise gelişmekte olan 1 Bruntland Raporu: 1987 yılında Birleşmiş Milletler D̈nya Çevre ve Kalkınma Komisyonu‟nca hazırlanan ve yoksulluğun kaldırılması, doğal kaynaklardan elde edilen yararın eşit dağılımı, n̈fus kontrol̈ ve çevre dostu teknolojilerin geliştirilmesi gibi s̈rd̈r̈lebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda çöz̈m arayan rapor. 298 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN ̈lkelerin gerektirdiği ölç̈de ekonominin bir numaralı göstergesi olan enerji gereksinimin yıldan yıla arttığı gör̈lm̈ş, özellikle 1980‟den sonra n̈fus ve sanayiye bağlı olarak hızlı bir artış s̈recine girmiştir. Tarım önemini yitirmiş, sanayi ve hizmet sektör̈ ön plana çıkmıştır. Ekonomideki bu değişim daha fazla enerji ihtiyacına sebep olmuş ve petrol, köm̈r, doğal gaz gibi fosil yakıtların talebi aşırı b̈ÿm̈şẗr (Mucuk & Uysal, 2009: 106). T̈rkiye ekonomisinin enerji ihtiyacının karşılanması fosil yakıtlara ve bu kaynaklar açısında fakir olan ̈lkenin bu kaynakları ithalatına dayanmaktadır. Bu durum, hem ̈lke b̈tçesine ağır bir ÿk getirmekte hem de ekonominin yapısal cari açık sorununu derinleştirmektedir. Yerli ̈retimin artırılması ve enerji verimliliğinin geliştirilmesi akla ilk gelen politika seçenekleridir. Ancak zengin kaynaklara sahip bölge ̈lkeleriyle karşılıklı yarar sağlayacak kalıcı yapılar oluşturulması ve maliyet avantajı doğrultusunda farklı enerji kaynaklarının ikamesine imkan sağlayacak sistem esnekliğinin kazandırılması da, ̈lke ekonomisinin mevcut ÿk̈n̈ yönetmeye yönelik oluşturulacak uzun dönemli stratejinin başlıca unsurları arasında olmalıdır. T̈rkiye‟nin enerji politikası, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlıgı‟nca, “sınırlı olan doğal kaynakları daha akılcı kullanarak, çevreye ve insan saglıgına olan olumsuz etkileri minimum seviyeye indirmek, yeni kaynaklara ilaveten yeni teknolojilerle enerjiyi çesitlendirmek, alternatif enerji kaynaklarını en faydalı şekilde hizmete sunarak ̈lkenin kalkınması ve refah artısını sağlayacak, daha temiz, daha g̈venli, daha verimli, daha ucuz ve ticari açıdan ulaşılabilir ve s̈rd̈r̈lebilir enerji arzını sağlamak” şeklinde belirlenmiştir. T̈rkiye ve D̈nya ̈lkelerinde sosyal ve ekonomik kalkınmanın temel girdisi olan enerjiye g̈n geçtikçe daha çok gereksinim duyulması, d̈nyanın enerji kaynaklarının sınırlı olması ve s̈rekli azalan yönde artış göstermesi gerçeğinin daha geniş kesimlerce anlaşılması ̈lkeleri, enerji politikalarını yeniden gözden geçirmeye ve enerjiyi etkin kullanmaya yöneltmiştir. T̈rk enerji politikası bug̈n yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik ̈retimi ve enerjinin ̈retiminden ẗketimine kadar her safhasında verimliliğin artırılmasına önem ve öncelik veren, enerji kaynağı ve ithalatta kaynak ̈lke çeşitlenmesini ön plana çıkartan, enerji koridoru rol̈ne özel bir vurgu yapan ve olmazsa olmaz olarak serbest piyasa ve rekabet ekonomisini benimseyen bir tutumu yansıtmaktadır. Millilik ve yenilik unsurları ile de b̈ẗnleştirilmiş yenilenebilir enerji kaynaklarımızın harekete geçirilmesi temiz çevre gereklerinin yerine getirilmesinde ve enerji ihtiyaçlarının yerinden ̈retim yaklaşımı ile karşılanmasında önemli katkılar sağlayacaktır. Makroekonomik değerlendirmeler kapsamında, ekonomik b̈ÿme ve kalkınmanın ön̈ndeki en b̈ÿk engellerden birisi de hiç ş̈phesiz cari açık sorunu olmuştur. Toplam enerji ẗketiminde ¾ oranında dışa bağımlı olan T̈rkiye‟de cari açığın hemen hemen hepsini enerji ithalatı oluşturmaktadır. T̈rkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının 2003-2015 yılları arasındaki cari işlemler dengesi grafiği incelendiğinde, T̈rkiye‟nin her yıl açık verdiği gör̈lmektedir. Nitekim son verilere göre 2014 yılında 51,6 milyar $ cari açık veren T̈rkiye‟de enerji hariç cari açık rakamı 2,06 milyar $ olarak gösterilmiştir. 2015 yılının ilk çeyreğinde ise T̈rkiye 45,7 milyar $ cari açık verirken, enerji hariç 264 milyon $ cari fazla vermiştir (TCMB Cari İşlemler Dengesi, 2015). Ülkenin en b̈ÿk sorunu olarak gösterilen enerjide dışa bağımlılığın minimum seviyeye indirilmesi, sahip olunan kaynakların doğru şekilde tespit edilmesi, planlama anlayışın yaygınlaştırılması ve doğru enerji politikalarıyla m̈mk̈nd̈r (Soydal & Mızrak & Çetinkaya, 2012: 130). 2. Türkiye’nin Enerji Görünümü T̈rkiye‟de enerjiyle ilgili ẗm uygulamalar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nca ÿr̈ẗlmektedir. Elektrik piyasası, idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu ẗzel kişiliği staẗs̈nde olan ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile ilişki içinde faaliyet gösteren Elektrik Piyasası D̈zenleme Kurumu‟nca idare edilmektedir. Araştırma ve geliştirme çalışmaları, Yenilenebilir Enerji Genel M̈d̈rl̈ğ̈ ve T̈rkiye Bilimsel Teknik ve Araştırma Kurumu tarafından ÿr̈ẗlmektedir (WWF T̈rkiye Raporu, 2011: 7 ). 1980‟li yıllara gelindiğinde, enerji ẗketimindeki artışın karşılanması için, hidroelektrik santrallerin yapımı hız kazanmıştır. 1990‟lı yıllarda T̈rkiye petrol̈n yanı sıra doğal gaz ithal etmeye başlamıştır. Bu yıllarda doğalgazın enerji ẗketimindeki payı giderek artmaya başlamıştır. Genel olarak T̈rkiye‟nin enerji ihtiyacı; 1990‟lı yıllara kadar b̈ÿk hidroelektrik santraller ve köm̈r gibi yerli, 299 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN petrol ve doğalgaz gibi ithal edilen kaynaklardan karşılanmıştır. 1990 yılına kadar yerli kaynaklar öncelikli olarak kullanılmıştır. 1990‟dan sonraki dönemde, köm̈r kullanan enerji santrallerinde oluşan emisyonların kontrol̈, gaz temizleyiciler ve diğer arıtma sistemleri için ekstra sermaye harcamaları yapılması gerekliliği, hidroelektrik santrallerin ise b̈ÿk arazi ihtiyacı ve çok g̈venilir olmayan yağış d̈zenine bağılı olması durumları belirtilerek, daha ucuz olduğu için petrol ve doğalgaz ağırlıklı olarak enerji ihtiyacı karşılanmıştır (G̈ler & Çobanoğlu, 1997: 20-28). Enerji sektör̈nde uygulanan bu politikalar 1963 yılından beri hazırlanan beş yıllık kalkınma planlarında belirtilmiştir. Genel olarak enerji ̈retimi devlet tarafından sağlanmış, 1984 yılından itibaren özel sektör ve yabancı sermaye girişimlerinin destekleneceği belirtilmiştir. G̈n̈m̈z verileri incelendiğinde, fosil kaynakların toplam enerji ẗketimindeki oranı % 90‟dır. Doğalgaz ve petrol ̈reticisi olmayan T̈rkiye, doğalgaz ihtiyacının % 96‟sını, petrol ihtiyacının ise %90‟ını ithalatla karşılamaktadır. İthal edilen doğalgazın %67‟lik böl̈m̈ elektrik ̈retiminde kullanılmaktadır. İthal edilmesine rağmen doğalgazın elektrik ̈retiminde yaygın olarak kullanılmasının en önemli nedenlerinden biri, özel şirketlerin yapım maliyeti diğer santrallere göre d̈ş̈k olan doğalgaz santrallerini kurmayı tercih etmeleridir (Kantör̈n, 2010: 87). Hızla b̈ÿyen T̈rkiye‟nin her geçen g̈n artan enerji ihtiyacının b̈ÿk bir oranını dışarıdan aldığı fosil kaynaklardan karşılaması çeşitli olumsuzlukları beraberinde getirmektedir. 2000-2013 yılları arasında T̈rkiye‟nin birincil enerji ẗketimi (2008 yılı hariç) s̈rekli ÿkselirken, petrol ve doğal gazın birincil enerji ẗketimi içindeki payı % 60‟lar civarında seyretmiştir. 2013 yılında petrol ve doğal gaz ẗketiminin birincil enerji içindeki payı % 61 olarak kaydedilmiştir (TP, 2015: 37). Bu durum bize yaklaşık yirmi yıldır uygulanan mevcut ̈retim sisteminde pek bir değişiklik olmadığını göstermektedir. Artan enerji ihtiyacının karşılanması için yerli kaynaklar yerine ithal edilen enerji kaynakları tercih edilmiştir. T̈rkiye‟nin son yıllardaki enerji politikasında, yerli, yenilenebilir ve çevre dostu olan enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması ve bu kaynakların elektrik ̈retiminde değerlendirilmesi ̈zerine önemli çağrılar yapılmaktadır. Enerjide neredeyse %70‟ler seviyesinde dışa bağımlı olan T̈rkiye‟de yerli ve yenilenebilir kaynakların fosil yakıtlar kadar tercih edilmemesi desteklenir bir durum değildir (Yazar, 2010: 9-10). T̈rkiye‟nin enerji profilinde son 40 yılda yaşanan değişim yalnızca enerji ihtiyacındaki artıştan ibaret değildir. Toplam birincil enerji arzının kaynaklara dağılımının seyri incelendiğinde, bug̈n bir problem olarak karşımıza çıkan enerjide dışa bağımlılığın evrimi de izlenebilmektedir. Yer yer enerji politikası tercihleri, yer yer de zorunluluklardan kaynaklanan sebeplerle, enerji ihtiyacındaki artışın giderek daha fazla ithal kaynaklarla karşılanması sonucu ortaya çıkan bu tablo, T̈rkiye‟nin stratejik pozisyonunu da zayıflatmaktadır. 1970 yılında petrol ihtiyacının % 58‟i dışında enerji ithalatı geçekleştirmeyen T̈rkiye‟de, 1980‟lere gelindiğinde bu oran % 90‟a yaklaşmıştır. Taşımacılıkta karayolunun ağırlığının s̈rmesi ve gelişen otomotiv sektör̈, petrol ihtiyacındaki artışı desteklemiş ve T̈rkiye 2011 itibarıyla petrol ihtiyacının hemen tamamını ithal eder duruma gelmiştir. Özellikle 1990‟larla birlikte yerli taşköm̈r̈ ̈retimi gerilerken, ÿksek kalorifik değerde ithal köm̈r kullanılan termik santrallerin yaygınlaşmasıyla taşköm̈r̈ ithalatı hızla artmış, taşköm̈r̈nde 1980‟de %20 olan toplam arz içinde ithalatın oranı 2011 yılında %92‟ye ulaşmıştır. 1970‟lerdeki petrol krizinin ardından yapılan linyite dayalı termik santral yatırımlarıyla yerli linyit ̈retiminde önemli gelişmeler sağlanmasına rağmen, bir noktadan sonra bu alandaki yatırımlar yavaşlamış ve yetersiz kalmış; yerli bir kaynak olan linyitte sahip olunan kapasite yeterince değerlendirilememiştir. 1970 yılında toplam birincil enerji arzında hemen hiç payı olmayan doğalgazın ise, konutlarda ve elektrik ̈retimi sektör̈nde kullanımı özellikle 1990‟lardan sonra hızla yaygınlaşmış ve toplam birincil enerji arzındaki payı 2011 itibarıyla % 32‟ye çıkmıştır (Demirtaş, 2013: 7, 8). T̈rkiye enerjide yaklaşık % 80 oranında dışa bağımlı durumdadır. Petrol krizi sonrasında yapılan linyite dayalı termik santral yatırımlarıyla yerli linyit ̈retiminde önemli gelişmeler sağlanmasına ve b̈ÿk hidroelektrik santrali yatırımlarına rağmen, son 40 yıldaki enerji ihtiyacı artışı b̈ÿk ölç̈de doğalgaz ve petrol, ihtiyacı artışı b̈ÿk ölç̈de doğalgaz ve petrol, kısmen de taşköm̈r̈ ithalatındaki artışla karşılanmıştır. Rakamlara bakıldığında, 1970-2011 arasında enerji ihtiyacında meydana gelen 95,6 milyon TEP‟lik artışın %38,6‟sının doğalgaz, %23,6‟sının petrol, %14,4‟̈n̈n ise taşköm̈r̈ arzıyla karşılandığı gör̈lmekte olup tamamına yakını ithalata dayanan bu kaynakların enerji 300 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN ihtiyacında yaşanan artış içindeki toplam payı %77‟ye yakındır (Demirtaş, 2013: 6, 7). T̈rkiye‟de elektrik ̈retiminde toplam kurulu g̈ç 74.626,7 MW‟tır. Bunun 21.555,5 MW‟ı Doğalgaz + Lng, 6.064,2 MW‟ı İthal Köm̈r, 9.848,4 MW‟ı Taş Köm̈r̈ + Linyit + Asfaltit, 446,0 Fuel Oil+ Nafta+ Motorin, 4.351,1 MW‟ı Çok Yakıtlılar, 19.382 MW‟ı Hidrolik Barajlı, 6.820,8 Hidrolik Akarsu, 4.656,1 MW‟ı R̈zgâr, 647,9 MW‟ı Jeotermal, 409,7 MW‟ı G̈neş, 444,7 Yenilen + Atık + Diğer kaynaklıdır (Şekil 1). Şekil 1: T̈rkiye Elektrik Enerjisi Kurulu g̈c̈ (MW 2016 Nisan Sonu) Kaynak: http://www.emo.org.tr/ekler/93af3b8b4585318_ek.pdf, 2016. T̈rkiye‟nin 2016 Nisan sonu itibariyle elektrik ̈retimi 87.006.323.816 kWh (kilowat saat). Bunun 13.251.400.425 kWh‟i (% 15,2), İthal köm̈r, 13.304.328.292 kWh‟i (%15,3), Taşköm̈r̈+Linyit+Asfaltit, 1.734.016.450 kWh‟i (% 2.0), Fueloil4+Motorin+Lpg+Nafta, 4.479.278.357 kWh‟i,(% 5.1) R̈zgar, 24.408.225.570 kWh‟i, (% 28,1), 1.502.774.968 kWh‟i (% 1.7), Jeotermal, 645.213.596 kWh‟i (% 0.7), Çok Yakıtlı+ Diğerleri oluşturmaktadır (Şekil 2). Şekil 2: T̈rkiye‟de Elektrik Üretimi (2016 Nisan Sonu kWh) Kaynak: http://www.emo.org.tr/ekler/93af3b8b4585318_ek.pdf, 2016. Yıllar itibarıyla artan enerji ithalatı, ödemeler dengesine de olumsuz yansımaktadır. Enerjide dışa bağımlılığın jeopolitik açıdan doğurduğu sorunlara ek olarak; ekonomik b̈ÿme ile artan enerji ihtiyacı da, ithalat faturasının katlanarak artmasına neden olmuş ve dış ticaret dengesini negatif yönde etkileyen en önemli kalem haline gelmiştir. Bu yapı aynı zamanda T̈rkiye‟nin petrol ve doğalgaz piyasasındaki k̈resel fiyat dalgalanmalarından da doğrudan etkilenmesine neden olmaktadır. 2000‟li 301 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN yıllardan bug̈ne bakıldığında, dış ticaret açığının kayda değer bir böl̈m̈n̈n, enerji ithalatından kaynaklandığı gör̈lmektedir. 2006 yılı itibariyle T̈rkiye‟de kullanılan enerjinin %73‟̈ ithal edilmektedir Bu oranlar 2009, 2010, 2011 yılında da yaklaşık olarak aynı kalmıştır (Satman, 2007: 2-14). Bu durumun önlenmesi için T̈rkiye‟nin farklı enerji kaynaklarına yatırım yapması ve artan enerji talebinin karşılanabilmesi için dışa bağımlı olmadığımız yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmesi gerekmektedir. 2009 yılında enerjide dışa bağımlılık yaklaşık % 70‟ler d̈zeyinde gerçekleşmektedir. Özellikle fosil kaynaklar olan petrol ve doğal gazda % 90‟ların ̈zerindedir. Dışa bağımlılığın ÿksek olmasından dolayı, enerji g̈venliği ve enerji arzının s̈rekliliği T̈rkiye için b̈ÿk önem taşımaktadır. T̈rkiye fosil kökenli enerji potansiyeline sahip olmamasına rağmen, D̈nya‟nın bilinen doğal gaz ve petrol rezervlerinin % 70‟nin kendisine komşu ̈lkelerde olması nedeniyle enerji pazarında önemli bir ̈lke olma potansiyeline sahiptir. Son yıllarda yapılan ve yapımı devam eden çeşitli petrol ve doğal gaz boru hatları, enerji sektör̈nde önemli bir konuma gelmek isteyen T̈rkiye için en önemli enerji politikalarından biri durumundadır (Kantör̈n, 2010: 88). Enerji ẗketiminde önemli paya sahip olan konutların ısıtılması konusunda, verimli ısınma ile ilgili yapılan çalışmaların başarılı olduğu gör̈lmektedir. Yeni yapılan binalarda ısı yalıtımı zorunluluğu getirilmiştir. Eski binaların ise belli bir s̈re içerisinde ısı yalıtımının yapılması teşvik edilmektedir. Her geçen g̈n artan enerji ihtiyacının karşılanmasında sağlanan bu tasarrufların önemli bir katkısı olmuştur. Fakat bu olumlu çalışmaların yanında kullanılan elektrik santrallerinin birçoğu d̈ş̈k verimle çalışmaktadır (Yorkan, 2009: 36). Özellikle termik santraller konusunda önemli bir gelişme sağlanamamıştır. Tablo 1: T̈rkiye‟nin Elektrik Enerjisi Talep Projeksiyonu Yıllar Yüksek Talep (TWh) Yüksek Talep Artışı % Düşük Talep (TWh) Düşük Talep Artışı % 2014 256,46 4,1 255,80 3,8 255,14 3,6 2015 275,14 7,3 268,82 5,1 264,35 3,6 2016 297,01 8,0 284,56 5,9 278,16 5,2 2017 320,47 7,9 301,16 5,8 293,15 5,4 2018 340,58 6,3 318,43 5,7 307,72 5,0 2019 361,81 6,2 336,73 5,7 322,62 4,8 2020 384,22 6,2 355,88 5,7 338,06 4,8 2021 404,92 5,4 374,57 5,3 352,95 4,4 2022 426,61 5,4 393,91 5,2 368,20 4,3 2023 449,32 5,3 413,98 5,1 383,94 4,3 2024 473,10 5,3 435,01 5,1 400,65 4,4 2025 498,01 5,3 456,88 5,0 417,96 4,3 2026 524,08 5,2 479,66 5,0 435,91 4,3 2027 551,37 5,2 503,39 4,9 454,51 4,3 2028 579,93 5,2 528,11 4,9 473,79 4,2 2029 609,81 5,2 553,85 4,9 493,78 4,2 2030 641,08 5,1 580,67 4,8 514,50 4,2 2031 669,11 4,4 606,74 4,5 534,98 4,0 2032 698,23 4,4 633,58 4,4 555,90 3,9 Referans Referans Talep Talep (TWh) Artışı % 302 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN 2033 728,48 4,3 661,28 4,4 577,45 3,9 2034 763,98 4,9 689,91 4,3 599,70 3,9 2035 802,18 5,0 719,54 4,3 622,68 3,8 Kaynak: http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/EIGM-Raporlari, 2016. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından makro ekonomik hedeflere uygun olarak yapılan model çalışması sonucunda Referans (Baz), Ÿksek ve D̈ş̈k Talep Serileri hazırlanmış olup, bu çalışmada arz-talep denge hesaplamalarında Referans (Baz) senaryo kullanılmıştır. Üretim Kapasite Projeksiyonunun çalışma periyodu, 20114 – 2035 yıllarını kapsamaktadır. Mevcut, inşası devam eden, 1 MW‟tan k̈ç̈k olup lisanssız olarak yapımı kararlaştırılıp TEDAŞ tarafından uygun bulunan projelerin toplamı ve Enerji Piyasası D̈zenleme Kurumunca (EPDK) Ocak 2015 Dönemi İlerleme Raporlarına göre iki ayrı senaryo halinde (Senaryo 1 ve Senaryo 2) hazırlanan 2015 – 2035 yılları arasında işletmeye gireceği öngör̈len projelerin bu periyoddaki ̈retim kapasiteleri ve g̈çleri dikkate alınarak Baz Talep Serisine göre Arz-Talep Dengeleri, g̈ç ve enerji olarak hesaplanmıştır (Tablo 1). Bu senaryolara göre Senaryo 1‟e (ÿksek talep) göre T̈rkiye enerji talebi 2035 yılında 802,18 TWh , Senaryı 2‟ye göre 622.68 TWh‟dir. (d̈ş̈k talep). Bu rakamlar 2014 yılıyla karşılaştırıldığında Senaryo 1‟e göre 235 yılında T̈rkiye enerji talebinin 2014 T̈rkiye enerji talebinin yaklaşık% 546 TWh, Senaryo 2‟ye göre ise bu rakamın yaklaşık 357 TWh olduğu gör̈lmektedir (Tablo 1). Enerjiye artan talep T̈rkiye‟ye her yıl milyarlarca dolara mal olmakta ve T̈rkiye ekonomisi ̈zerinde önemli baskılar yaratmaktadır. T̈rkiye aynı zamanda artan talebi karşılamak için gelecekte enerji sektör̈ yatırımlarına b̈ÿk miktarda para aktarmak zorundadır. Bu yatırımlar arama ve ̈retim, rafineri işlemleri, yer altı gaz depolama tesisleri, elektrik santralleri, enerji taşıma, iletim ve dağıtımı gibi birçok sektör faaliyetini kapsayacaktır. G̈n̈m̈zde enerji ̈retim ve dağıtımında, devlet kademeli olarak özelleştirme politikaları uygulamaktadır. Özellikle dağıtım konusunda özelleştirme işlemleri tamamlanmak ̈zeredir. Halihazırda, T̈rkiye‟nin enerji sektör̈ne giderek artan yerli ve yabancı yatırımcı ilgisi, T̈rkiye‟nin enerji piyasasının geleceğine duyulan g̈venin bir yansımasıdır. Tamamen işler halde olan, şeffaf ve rekabetçi piyasa atmosferinin oluşturulması yön̈ndeki nihai hedefe ulaşıldığında, sektöre daha fazla özel yatırım çekilebilecektir. Ancak özelleştirme baskıları garanti edilmiş iş olanaklarına yol açmamalıdır. Bir kamu–özel sektör ortaklığı çerçevesinde enerji projelerinin hızlı bir şekilde yapılandırılması, finansmanı ve geliştirilmesi sağlanmalıdır. Bu açıdan, devlet garantileri minimize edilerek, devletin risk alıcı ve garantili iş sağlayıcısı olma imajı silinmelidir. 3. Türkiye’nin Yenilenebilir Enerji Politikaları T̈rkiye d̈nyanın 17. Avrupa‟nın ise 6. b̈ÿk ekonomisidir. B̈ÿyen ekonomisi ve artan n̈fusu ile birlikte, T̈rkiye‟deki enerji talebi hızlı bir şekilde artmaktadır ve bu durum hem elektrik hem de diğer birincil enerji kaynakları için olmak ̈zere enerji arz g̈venliğini ḧk̈met g̈ndeminin en ̈st sıralarına taşımıştır. T̈rkiye ekonomisi ithal enerji kaynaklarına bağımlı bir ̈lkedir ve 2012 yılı itibariyle birincil enerji ẗketiminin ÿzde 90‟ı, ağırlıklı kısmı ithal edilmekte olan fosil yakıtlara dayalıdır. Ön̈m̈zdeki yıllarda da T̈rkiye‟nin ekonomik kalkınma s̈recinin devam edeceği öngör̈lmektedir ve dolayısıyla da enerji talebinin artmaya devam edeceği beklenmektedir (T̈rkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı, 2014. 8). Yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili, 2005 yılı öncesi dönemde,1984 yılında ÿr̈rl̈ğe konulan beşinci beş yıllık kalkınma planında, yeni ve yenilenebilir kaynaklardan kısa s̈rede yararlanmak için gerekli girişimlerin desteklenmesi gerektiği belirtilmiştir. Altıncı beş yıllık kalkınma planında başta hidrolik olmak ̈zere jeotermal ve g̈neş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından daha b̈ÿk oranda yararlanılması; yedinci beş yıllık kalkınma planında ise, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması gerektiği belirtilmiştir (G̈ler & Çobanoğlu, 1997: 20-28). Sekizinci beş yıllık kalkınma planında da yenilenebilir enerji kaynaklarından ayrıntılı bir şekilde bahsedilmiş, D̈nya‟da ve Avrupa‟da bu kaynakların kullanım durumları, verilen teşvikler, çevre ̈zerine etkileri vb. özelliklerinden ayrıntılı olarak bahsedilmiştir. Ayrıca bu kaynaklardan yararlanılması için yapılması gerekenler sonuç kısmında özetlenmiştir (DPT, 2001). 303 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN Ḧk̈met programlarında da yenilenebilir kaynakların yerli olmaları, çevreye zarar vermemeleri, fosil kökenli yakıtların arz g̈venliği olmaması gibi nedenlerle kullanımının gereklilikleri belirtilmiştir. Fakat ciddi anlamda yatırımlar yapılmamış, teşvikler verilmemiştir. Bu nedenlerle de yenilenebilir enerji konusunda k̈ç̈k ölçekli birkaç çalışma dışında pek bir şey yapılmamıştır. T̈rkiye‟de yenilenebilir enerji kavramının tarihi çok da eskiye dayanmamaktadır. T̈rkiye, 2000‟li yıllardan itibaren gelişimiyle orantılı olarak artan enerji talebini karşılamak için ẗm enerji kaynaklarını faaliyete geçirmek istemiş, nitekim enerji sektör̈nde liberalleşme hareketi ̈zerine atılan ilk adım 2003 senesinde Enerji Piyasası Denetim Kurulu‟nun (EPDK) kurulması olmuştur. EPDK‟nın kurulmasının ardından kamu ve özel sektör yatırımları, b̈ÿme hedefleri doğrultusunda kontrol altına alınmıştır. 2004 yılında, D̈nya genelinde hâkim olan enerji yatırımları gözlemlenerek yeni bir rota oluşturulmuştur. Bu yeni rota, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı ile Devlet Planlama Teşkilatı‟nın da desteklemeleri ile T̈rkiye‟nin yerli ve yenilenebilir enerji potansiyelinin farkına varması ve bundan yararlanması ölç̈s̈nde başlangıç niteliği oluşturmuştur. 5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına Dair Kanunun (Yenilenebilir Enerji Kanunu, YEK) 2005 yılında ÿr̈rl̈ğe girmesi ardından yenilenebilir enerji alanında ilerleme kaydedilmeye başlanmıştır. Ancak, ikincil mevzuatın olmaması ve nispeten d̈ş̈k sabit fiyat garantisi d̈zeyleri sebebiyle 2005 ile 2010 yılları arasında yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılan yatırım sınırlı kalmıştır. Bununla birlikte, Aralık 2010‟da Yenilenebilir Enerji Kanununda yapılan değişiklikle bazı kaynaklar için daha ÿksek sabit fiyat garantisi ve çeşitli parasal ve parasal olmayan teşvikler getirilmiştir. Dolayısıyla, 2010‟dan itibaren 2005-2010 dönemi ile karşılaştırıldığında yenilenebilir enerji sektör̈n̈n önemli ölç̈de canlandığı söylenebilir. Özellikle de sabit fiyat garantilerinin revize edilmesinin ardından, yenilenebilir enerji yatırımları hem yerli hem de uluslararası yatırımcıların ilgisini çekmiştir (T̈rkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı, 2014: 11). Hidroelektrik santraller, ısıtma amaçlı biyok̈tle, termal g̈neş ve jeotermal enerji kullanımı T̈rkiye‟de enerji ̈retimine katkıda bulunan başlıca yenilenebilir enerji kaynakları olagelmiştir. Son yıllarda ise, jeotermal ve r̈zgar enerjisine dayalı elektrik ̈retimi gibi teknolojiler de T̈rkiye‟nin enerji sektör̈nde etkili olmaya başlamıştır. T̈rkiye‟nin 1970-2015 arası kurulu g̈c̈ndeki değişimi gösteren Şekil 3 incelendiğinde yenilenebilir enerji‟nin kurulu g̈ç içindeki artışı net bir şekilde gör̈lmektedir (Şekil 3). Şekil 3: T̈rkiye‟de Elektrik Enerjisi Kurulu G̈c̈n̈n Değişimi (1970-2015) Kaynak: http://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=88369#.V1K3lpOLQ6g, 2016. 304 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN T̈rkiye'de yıllardır dile getirilen, kalkınma planlarına konulan, ḧk̈met programlarında belirtilen ve pek bir şey yapılmayan yenilenebilir enerji ile ilgili en önemli gelişmenin 10.05.2005 tarih ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretim Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun‟un (YEK) çıkarılması olduğu söylenebilir. Bu kanun ile yenilenebilir enerji kaynaklarının neler olduğu tanımlanmış ve bu kaynaklara bazı teşvikler getirilmiştir. Zaman içerisinde değişen şartlar nedeniyle YEK kanununda 29.12.2010 tarihinde bazı d̈zenlemelere gidilmiş ve yenilenebilir enerji konusunda T̈rkiye‟de yeni bir dönem başlamıştır. Yapılan bu değişiklikle devlet teşvikleri kaynak bazında çeşitlendirilmiştir. Kaynak kullanımında yerli teknolojinin gelişmesini destelemek için ayrıca teşvikler verilmiştir. Yenilenebilir enerji konusunda yerli teknolojinin geliştirilmesi için teşvik verilmesi oldukça önemlidir. Ç̈nk̈ T̈rkiye‟nin yenilenebilir enerji potansiyeli oldukça ÿksektir. Ön̈m̈zdeki yıllarda yenilenebilir kaynakların kullanımının artması, bu kaynakların kullanımını sağlayan teknolojinin önemli bir pazar olması beklenmektedir. T̈rkiye‟nin Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı (YEEP) 2009/28/EC sayılı Direktif ile uyumlu ve 30.06.2009 tarihli (2009/548/EC sayılı) Avrupa Komisyonu Kararında belirtilen şablon dikkate alınarak hazırlanmıştır (T̈rkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı, 2014: 9). Yenilenebilir enerji teknolojileri alanında yatırım yapan ve bu konuda önc̈ olan ̈lkelerin önemli avantajlar elde edecekleri aşikârdır. T̈rkiye‟de bu konuda teşviklerin verilmesi önemli bir gelişmedir. Ayrıca çeşitli kuruluşlarca yapılacak araştırma geliştirme projelerinin de teşvik kapsamına alınması önemlidir. YEK Kanun‟unda 2011 yılında yapılan değişiklikle yerli ̈retim konusunda sağlanan teşvikler, yenilenebilir enerjiden elektrik ̈retiminin yaygınlaştırılmasını sağlamaya yönelik dolaylı teşvik niteliğindedir. Bu konuda daha etkin desteklerin yapılması gerekmektedir. Daha doğrudan ve etkin teşviklere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu konuda yapılacak Ar-Ge çalışmaları ve teknoloji ̈retimi yapacak yerli firmaların gerek vergi indirimleri gerekse uygun finansman kaynaklarıyla desteklenmesi gerekmektedir. T̈rkiye‟de yerli teknolojiyi geliştirmek ancak doğru devlet politikasıyla gerçekleşebilir. Politikadaki hedefler doğrultusunda araştırmalar için belirli merkezlerin yapılandırılması, ̈niversitelerdeki enstiẗ ẗr̈ birimlerinin, enerji politikasında belirlenen hedeflere göre desteklenmesi gerekmektedir (Satman, 2007: 16). Elektrik Piyasası Kanunu‟nun piyasa aktörlerine yol gösterici olması gerektiği ve piyasa gelişmelerinin ön̈nde yer alması gerektiği aşikârdır. İlaveten, Avrupa Birliği mevcut Kanunun ÿr̈rl̈k tarihi olan 2001‟den itibaren 3 defa yönerge çıkarmış, yeni bir piyasa yapılanmasında karar kılmıştır. Bu hususta, T̈rkiye‟de belli başlı teredd̈tlerin giderilmesi, yatırım ortamlarının geliştirilmesi ve çağa ayak uymak amacıyla 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu 30.03.2013‟te ÿr̈rl̈ğe girmiştir (ETKB, 2013: 100-102). Yenilenebilir enerji mevzuatında yapılan teşvik ve yatırımlara ilişkin gerekli g̈ncellemeler, yenilenebilir enerji kaynaklarına olan ilgiyi yukarı çekmektedir. Yatırımlar için gerekli miktarın edinilmesi noktasında, bankalarla yapılacak kredi anlaşmalarında temel alınan alım ve fiyat garantileri, yenilenebilir enerjilerin elektrik ̈retimi gayesiyle kullanımını teşvik etmektedir. Buna ek olarak; kaynak çeşitliliğine göre farklılık gerektiren sabit fiyat garantileri, ẗm yenilenebilir kaynaklar için eşit fiyat 5 - 5,5 Euro olarak belirlenmiştir. Özellikle g̈neş enerjisinden elektrik ̈retimi açısından bu eşit fiyat uygulaması yeterli gör̈lmediğinden çok sık tercih edilmemiştir. Bu konu hakkında meclise iletilen kanun teklifi komisyondan geçse de, yerli katkı payı sebebiyle kuruldan geri gönderilmiştir. Bu gibi olaylar, T̈rkiye‟nin ÿksek oranda ihtiyaç duyduğu yenilenebilir enerji yatırımlarının aksamasına yol açarken, yatırımcıları da olumsuz yönde etkilemektedir (Boşça, 2009: 24). 6094 sayılı bu Kanun, mevcut Yenilenebilir Enerji Kanununa önemli yenilikler ve teşvikler getirmiştir. Destek mekanizması 31.12.2015‟ten önce işletmeye alınan tesisler için işlem gör̈rken (daha fazla uzatılması için Bakanlar Kurulu kararına bırakılmıştır) Aralık 2013‟te çıkan Bakanlar Kurulu kararı ile 31.12.2020 yılına dek uzatılmıştır. Her bir Yenilenebilir Enerji kaynağı için eşit olmamak kaydıyla yeni sabit fiyat garantili plan getirilmiştir. Gerçek ve ẗzel kişiler, ihtiyaçlarının ̈zerinde ̈rettikleri elektrik enerjilerini dağıtım sistemine göndermeleri halinde I sayılı cetveldeki fiyatlardan 10 yıl s̈re ile yararlanmaktadırlar. Lisans sahibi gerçek ve ẗzel kişilerin, 31.12.2020 tarihinden önce işletmeye giren ̈retim tesislerinde yararlanılan mekanik veya elektro-mekanik aksamın yurt içinde ̈retilmesi halinde, bu tesislerden elde edilip iletim ve dağıtım sistemine gönderilen elektrik enerjisi için, I sayılı cetvelde 305 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN sunulan fiyatlara, II sayılı cetvelde yer alan yerli katkı ilavesi eklenmektedir. 2020 yılına kadar Yenilenebilir Enerji kaynaklarına dayalı ̈retim tesislerinden (Arazi kullanım teşvikleri), yatırım ve işletme dönemlerinin ilk 10 yılında izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izni bedellerine % 85 indirim uygulanmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasında en önemli yöntemlerden biri de fiyat teşvikleridir. YEK kanununa göre T̈rkiye, teşvik yöntemi olarak sabit fiyat garantisini uygulamaktadır. Bu teşvik ile 2005-2015 yılları arasını kapsayan on yıllık bir dönem için belirlenmiştir. Bu yöntem, firmalarının ̈rettiği elektriği belirlenen asgari fiyatlar ̈zerinden satın almayı zorunlu kılan bir sistemdir. Bu fiyatlar genellikle piyasa fiyatının ̈zerindedir. Genel olarak değerlendirmelere bakıldığında, kanunda verilen teşvik fiyatlarının T̈rkiye şartlarında iyi olduğu ve bu fiyatların ön̈m̈zdeki yıllarda teknolojide yaşanacak gelişmeler ile daha da iyileşeceği d̈ş̈n̈lebilir. Buna karşın YEK Kanunu ile verilen teşvik fiyatları ile ilgili farklı değerlendirmeler de yapılmaktadır. YEK kanunu ile getirilen bir yenilik de, 500 KW altında kurulu g̈ce sahip elektrik ̈retim tesislerine lisans alma ve şirket kurma zorunluluğunun, Enerji Piyasası D̈zenleme Kurumu tarafından hazırlanan, 3 Aralık 2010 tarihinde 27774 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik” ile kaldırılmasıdır (Mavi Kitap, Ankara, 2011: 29). R̈zgâr, su, g̈neş gibi yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının ekonomiye kazandırılması için yapılan bu d̈zenlemenin b̈ÿk ilgi görd̈ğ̈ EPDK tarafından belirtilmiştir. 500 KW‟lık bir enerji, birkaç ailenin elektriğini karşılayacak kadar elektrik g̈c̈ne sahiptir. Bu teşvikten yararlanmak isteyen birkaç aile birleşip k̈ç̈k ölçekli bir santral kurarak ödediği elektrik faturasından kurtulabilecektir. Bu uygulama çift taraflı sayaç veya net ölç̈m sistemi olarak bilinmektedir. Çift taraflı sayaç; Japonya, Tayland, Kanada, ABD gibi bazı ̈lkelerde uygulanmaktadır. Uygulamada istekliler evlerine veya işyerlerine k̈ç̈k ölçekli yenilenebilir sistemler kurarak, kullanım fazlası elektriği satabildiği gibi ihtiyaç halinde ulusal sistemden elektrik alabilmeleri imkânı sağlanmaktadır. Kanuna göre ̈retilen elektriğin, dağıtım lisansı sahibi ilgili dağıtım şirketi tarafından satın alınması zorunlu hale getirilmiştir. Bu uygulamalar ile ẗketici, ̈retici konumuna gelmektedir. Faturalandırma ise ̈retim ve ẗketim arasındaki fark ̈zerinden yapılmaktadır. Özellikle g̈neş ve r̈zgâr santralleri kurularak bu sistemden faydalanılabilir. G̈neş enerjisiyle su ısıtmada d̈nya ̈ç̈nc̈s̈ olan ̈lkemizin g̈neş potansiyelini d̈ş̈n̈rsek, çift taraflı sayaç sisteminin önemli katkısının olması beklenmektedir. Kanunda hidroelektrik ̈retim tesisleri için su kullanım hakkı verilmesi DSİ‟nin gör̈ş̈ alınmak koşuluyla İl Özel İdareleri‟ne verilmiştir. Bu d̈zenlemenin yatırımcı, yerel yönetimler ve yerel halk arasındaki iletişimi g̈çlendirmeyi amaçladığı d̈ş̈n̈lmektedir. Çalışmaların yerel halk tarafından desteklenmesi, bu kaynakların kullanımının yaygınlaşması için önemli bir gelişme olacaktır. Doğu Karadeniz Bölgesinde yaşanan olumsuzlukların diğer bölgelerde de yaşanmaması açısından bu durumun iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. İl özel idarelerinin gösterecekleri farklı yaklaşımların bölgeler arasında farklılıklar oluşmasına neden olma ihtimali de bulunmaktadır. Biyok̈tle kaynaklardan yararlanmanın artırılması amacıyla yapılan d̈zenlemelerden biri; benzin ve dizel yakıtlara yapılacak %2‟lik biyoyakıt katkı oranında, yerli ̈retim olması şartıyla Özel T̈ketim Vergisi (ÖTV) muafiyeti getirilmesidir. 2013 yılından itibaren ise biyodizel ve biyoetanol için benzin ve dizel yakıtlara katkı zorunluluğu getirilmiştir. Benzin‟de 2013 yılında %2, 2014 yılında %3 biyoetanol; dizel yakıtlarda ise 2013 yılında %1, 2014 yılında %2, 2015 yılında %3 oranında biyodizel kullanım zorunluluğu getirilmiştir (T̈rkyılmaz, 2012). 2010-2015 yılları arasında hidroelektrik, biyok̈tle, r̈zgâr ve jeotermal enerji kaynaklarından elde edilen elektrik ̈retimi, genel enerji ̈retimi içindeki payları, devletin lisans sahibi ẗzel kişilere ödemiş olduğu miktarlar, lisans sahibi ẗzel kişilerin bu kaynaklara yönelmesi farklı tablolar ve grafikler yardımıyla ele alındığında ortaya çıkan sonuçların olumlu yönde olduğunu söylemek m̈mk̈nd̈r. Bu politikaların artan hızda ilerlemesi, yerli ve ẗkenmez olan enerji kaynaklarına talebin g̈nden g̈ne artması, dışa bağımlılığı azaltmakla kalmayıp, T̈rkiye ekonomisinin de istikrarlı, g̈çl̈ bir biçimde şekillenmesine katkıda bulunacaktır. T̈rkiyenin gelecek hedefleri arasında 2023 sonuna kadar r̈zgar enerjisi kurulu g̈c̈n̈n 20.000 MW‟a arttırılması, 2023 yılı sonuna kadar g̈neş enerjisinin en az 3000 MW kurulu g̈ce ulaştırılması, 2023 sonuna kadar jeotermal enerji kurulu g̈c̈n̈n 600 MW „a artırılması gelmektedir (Aşker, 2013: 24). T̈rkiye‟nin gelişmiş bir ̈lke olması her şeyden önce doğru planlanmış yenilenebilir enerji 306 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN politikalarının belirlenip uygulanması ile gerçekleşebilecektir. G̈n̈m̈z politikalarının merkezinde yer alan petrol ve doğal gazın yerini bir an önce yenilenebilir enerji kaynakları almalıdır. Yenilenebilir enerji uygulamaları ̈lkelerde değişiklikler göstermektedir. Bu nedenle T̈rkiye kendine özg̈ yenilenebilir enerji politikasını oluşturmalıdır. Yenilenebilir teknoloji alanındaki yeniliklerin yakından takip edilip geliştirilmesi için Ar-Ge çalışmalarının teşvik edilmesi; bu amaçla, kamu ve özel kuruluşlar ile ̈niversitelerce ÿr̈ẗlmekte olan çalışmaların desteklenmesi gerekmektedir. Özellikle yeni gelişen bir sektör olan g̈neş ve r̈zgâr enerji santrallerinde kullanılacak teknolojik malzemelerin mutlaka yerli sermaye ile ̈retiminin gerçekleştirilmesi gerekir. Böylece dışa bağımlılık azalacaktır. Yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili faaliyet gösteren kuruluşlar, yatırımcılar, ̈niversiteler, bilimsel araştırma merkezleri, uzmanlar arasında işbirliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması gerekmektedir. Yenilenebilir enerji sistemlerinin ̈retilmesinde kullanılan malzemelerin fiyatlarının d̈ş̈k tutulması, bu ̈r̈nlerden alınan vergi oranlarının d̈ş̈r̈lmesi gerekmektedir. Kyoto Protokol̈ gereği karbon emisyonlarının d̈ş̈r̈lmesi gerekmektedir. Yenilenebilir enerji ̈reticilerine bu konuda teşvikler verilebilir. Ayrıca yatırımcıların karbon emisyonu satışı yapabilmeleri için karbon piyasası oluşturulması ve ek gelir sağlamaları açısından faydalı olacaktır. T̈rkiye'nin 2023 yılı hedefleri doğrultusunda, önemli, temiz ve yenilenebilir enerji kaynağı olan KHES yapımına destek verilmesi, teşvik edilmesi yararlı olacaktır. G̈neş enerjisinden sıcak su elde edilmesindeki başarının, elektrik elde edilmesi alanında da yakalanması için elektrik ̈retimi ve su ısıtma işini aynı anda gerçekleştiren sitemlerin yaygınlaştırılmasının sağlanması gerekmektedir. Bu sistemlerin yaygın kullanımı için çift taraflı sayaç sistemlerinin teşvik edilmesi ve uygun kredilerin verilmesi g̈neş enerjisinin kullanımı artacaktır. Kırsal alanlarda pişirme ve sıcak su elde etmek için kullanılan g̈neş ocaklarının yaygınlaştırılması için çalışmalar yapılmalıdır. G̈neş enerjisi teknolojileri kullanımı arttıkça bu ̈r̈nlerin fiyatları d̈şecektir. Bu teknolojilerin kullanımının artırılması için Niğde ilinde yapılan “Tarımsal ve Kırsal Kalkınmada Yenilenebilir Yaklaşımlar” projesi gibi projelerin yaygınlaştırılması, halkın bu teknolojileri tanıması ve kullanımının öğretilmesi için bilinçlendirme çalışmaları yapılması gerekmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektriğin ulusal şebekeye bağlanma ve sistem dengesi konusundaki sorunlar bir an önce çöz̈lmelidir. Jeotermal enerji kullanımında çok ciddi kontrollerin yapılması zorunludur. Ç̈nk̈ jeotermal tesislerin birçoğunda reenjeksiyon uygulamasının yapılmaması sonucu, bu sistemler yenilenebilir özelliklerini kaybedebilmektedirler. Yeni kaynak olmalarına rağmen, şimdiden sıcaklık değeri d̈şen, kaynağı azalan sahalar bulunmaktadır. Ayrıca jeotermal sahalarla ilgili çok sayıda lisans verilmiştir. Bu nedenle jeotermal sahaların b̈ẗnc̈l bir anlayışla yönetilmesine imkân veren d̈zenlemeler yapılmalıdır. R̈zgâr enerji santrali yapımı son yıllarda hız kazanmış durumdadır. 4. Sonuç Enerji, insanlık tarihinden bug̈ne önemini katlayarak devam ettirmiştir. O dönemlerde temel gereksinimler için vazgeçilmez bir kaynak olan enerji, 21. yy. temel gereksinimlerin yanında, ̈lkelerin refah seviyelerinin, gelişmişlik d̈zeylerinin belirlenmesinde, jeostratejik dengelerin kurulmasında da temel dayanak olmuştur. Fosil enerji kaynaklarının kısa vadede sonsuz ihtiyaçlara cevap verebilmesi ve d̈nya genelinde en çok ẗketilen kaynaklar olmasına karşın bu kaynakların belli bir s̈re sonra ẗkenecek olması gerçeği, doğaya verdiği zarar, artan fosil kaynak fiyatları, k̈resel ısınma ve iklim değişikliğine doğrudan etki etmesi, canlılar ̈zerinde yarattığı çevresel tahribat ve bu gibi daha birçok neden pek çok devleti yeni alternatif enerji kaynak arayışlarına itmiştir. Fosil kaynakların rezervleri her geçen g̈n azalmakta, bu kaynaklara ödenen maliyetler ise giderek artmaktadır. Fosil yakıtlarda piyasa fiyatı geçerli olduğundan, bir yandan talep artmakta diğer yandan arzda yaşanan sorunlar, bu yakıtların fiyatlarını yukarı çekmektedir. K̈resel ısınmanın en önemli nedeni, enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılan fosil kökenli enerji kaynaklarıdır. K̈resel ısınmanın sonucu olan iklim değişikliğinin olası etkileri ile karşılaşmamak veya bu etkileri en aza indirmek için yapılması gereken en önemli şey, k̈resel ısınmaya sebep olan fosil kökenli enerji 307 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN kaynakları yerine çevre ile uyumlu, g̈venilir enerji kaynakları olan yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmaktır. Fosil kökenli enerji kaynaklarının çevre ̈zerinde oluşturduğu olumsuzluklara karşın, yenilenebilir enerji kaynaklarının böyle bir etkisi yoktur. Ayrıca fosil yakıtların neden olduğu olumsuz çevresel etkileri dengeleyici özellikleri de bulunmaktadır. Çevre dostu yenilenebilir enerji kaynakları gerek ilk yatırım maliyetleri, gerekse ̈retim ve tesis işletme maliyetleri açısından fosil kaynaklarla rekabet edebilir bir seviyeye gelmeye başlamıştır. Burada şunu da gözden kaçırmamak gerekir; fosil yakıtların maliyetleri d̈ş̈k gör̈nse de sebep oldukları çevresel kirlilikler, sağlık sorunları, asit yağmurları gibi olumsuz etkilerin maliyetleri hesaplanamayacak boyutlara ulaşmıştır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının hemen her ̈lkede belirli bir potansiyele sahip olması ve bu teknolojilerin hızla gelişmesi, yakın gelecekte bu kaynaklarının daha ağırlıklı olarak kullanılacağını göstermektedir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çevre Sözleşmesi‟ne taraf olan ve Kyoto Protokol̈‟n̈ imzalayan T̈rkiye‟nin sera gazı salınımına neden olan fosil kaynakların kullanımını azaltması, enerji ̈retiminde bu kaynakların yerine çevre ile uyumlu enerji kaynaklarını kullanması karbon emisyonlarının d̈ş̈r̈lmesi için zorunlu haline gelmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji ̈retimi sırasında, atmosferin kirlenmesine ve sera etkisine neden olan etkiler en az seviyededir. Dolayısıyla asit yağmurlarının yaşanmaması ve iklim değişikliği ile m̈cadele için temiz enerji kaynakları kullanımının artırılması gerekmektedir. Kyoto Protokol̈'n̈n önerdiği politikalar ve önlemlere baktığımızda T̈rkiye‟de de, enerji verimliliğinin artırılması, yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi, metan salımlarının geri kazanılması, salımların azaltılması, sera gazlarını tutan ve yok edebilen alanların korunması ve yaygınlaştırılmasının gerektiği gör̈l̈r. Stratejik planlar, kalkınma planları ve ḧk̈met programlarında belirlenen 2023 yılı yenilenebilir enerji hedefleri oldukça sevindiricidir. Bu hedeflerin gerçekleşebilmesi için gerekli d̈zenlemelerin ve çalışmaların aksatılmadan yapılması gereklidir. 2023 yılı hedeflerin gerçekleşmesinin sadece özel sektör kuruluşlarının eline bırakılması istenen oranların yakalanmasında sorun oluşturabilecektir. Bu konuda devlet olarak da yatırımların yapılması amaçlanan hedeflere ulaşmayı kolaylaştıracaktır. Gelecekte enerji sıkıntısı ile karşılaşmamak için enerji yatırımlarının önceden planlanıp yapılması gerekmektedir. T̈rkiye‟de bu yatırımlar b̈ÿk oranda özel kuruluşlara bırakılmıştır. Bu durum gelecekte enerji krizlerine sebep olabilecektir. Bunun önlenebilmesi için özelleştirilen enerji kuruluşlarının denetimleri mutlaka devlet tarafından yapılmalıdır. Ayrıca, enerji krizi ile karşılaşmamak için devlet tarafından gerekli yatırmaların zamanında yapılması son derece önemlidir. R̈zgâr ve HES alanında yakalanan başarının diğer yenilenebilir enerji kaynakları alanında da sağlanması gereklidir. G̈neş enerjisi konusunda önemli bir potansiyele sahip olan T̈rkiye‟de bu kaynaktan su ısıtma konusunda elde edilen başarının elektrik enerji ̈retiminde de gerçekleştirilmesi için çalışmaların artırılması zorunludur. G̈neş enerjisinden daha etkin yararlanmak için, konutlar inşa edilirken daha çok g̈neş alacak şekilde yapılması teşvik edilmelidir. G̈neş enerjisi ile konutların sıcak su ihtiyacının karşılanması, yeni ısı teknolojileri de kullanılarak yaygınlaştırılmalıdır. Ayrıca, hem sıcak su hem de elektrik enerjisi ̈reten sistemlerin kullanımı artırılarak g̈neş enerjisinden daha fazla yararlanma sağlanmalıdır. Bu sayede fosil yakıt kullanım oranı d̈şeceği için çevreye verilen zararlar da azalacaktır. Son yıllarda kullanımı hızla artan r̈zgâr santrallerinin yapımında kullanılan malzemelerin T̈rkiye‟de ̈retilmemesi, ̈lke kaynaklarının dışarıya gitmesine neden olmaktadır. Yenilenebilir enerji teknolojilerinde d̈nyada yaşanan gelişmeler yakından takip edilmeli, ayrıca bu alanda çalışma yapan yerli kuruluşlar desteklenmelidir. Enerji ̈retiminde kullanılan yerli teknoloji ve cihaz ̈retimi teşvik edilmelidir. Bu teknoloji ve cihazların ̈retimine yönelik çalışmalarda ̈niversitelerle işbirliği yapılması sağlanmalı ve Ar-Ge çalışmaları desteklenmelidir. G̈n̈m̈z teknolojileri ile enerji ̈retimi pahalı olan hidrojen ve deniz kökenli enerji kaynaklarından yararlanmak için Ar-Ge çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Özellikle geleceğin enerji kaynağı olarak gösterilen hidrojen enerjisi teknolojilerinin geliştirilmesi T̈rkiye‟ye önemli bir avantaj kazandıracaktır. Hidrojen depolanarak kullanılabildiği için fosil yakıtların yerini alabilecek alternatif bir enerjidir. Ayrıca diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından ̈retilen enerji de hidrojen enerjisine dön̈şẗr̈lerek depo edilebilmektedir. Hidrojen enerjisi ̈retiminde kullanılan bor elementinin d̈nya toplam rezervinin %72‟sinin T̈rkiye‟de bulunması da önemli bir unsurdur. Karadeniz‟de bol miktarda bulunan hidrojenin yakıt amaçlı kullanımı da hem enerji ̈retiminde hem de Karadeniz‟in 308 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN temizlenmesi açısından iyi bir gelişme olacaktır. Üç tarafı denizlerle çevrili T̈rkiye‟de deniz kökenli enerji kaynakları kullanımı konusunda Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesi ön̈m̈zdeki yıllarda enerji ̈retimi konusunda birçok avantaj sağlayacaktır. T̈rkiye‟de enerji politikaları oluşturulurken, yenilenebilir enerji kullanımının artırılması kadar göz ön̈ne alınması gereken önemli bir konu da, verimli enerji kullanım uygulamalarının artırılması çalışmalarıdır. T̈rkiye‟de kullanılmakta olan enerjinin yaklaşık dörtte biri kadarı, enerji verimliliği yöntemleri ile tasarruf edebilecek potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin etkin kullanılması için toplumun enerji verimliliği konusunda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Enerji verimliliği ile ilgili çıkarılan yönetmeliklerin kararlılıkla uygulanması belirlenen hedeflere ulaşılmada etkili olacaktır. Fakat yönetmeliklerin kısa zamanda değişmesi ve enerji verimliliği kanununun yakında değişeceği söylentileri enerji verimliliği uygulamalarının aksamasına ve toplum tarafından kuşkuyla karşılanmasına neden olmaktadır. T̈rkiye‟de enerji politikaları ve çevre politikalarının uyum içerisinde olması için enerji kullanımında yerli, temiz, çevreyle dost enerji kaynakları tercih edilmelidir. Bu kaynaklar, yapılan teşvik uygulamaları ve alım garantileri ile fosil yakıtlarla rekabet edebilecek seviyelere gelmişlerdir. Ayrıca, bu kaynaklar çok önemli miktarda iş imkânları oluşturmaktadır. Bu kaynaklardan enerji ̈retimini sağlayan teknolojilerin yerli imkânlarla sağlanması daha çok iş sahası açılmasını sağladığı gibi dış ticaret açığının da kapanmasında yardımcı olacaktır. Bu nedenle yenilenebilir enerji için; vergi indirimleri, finansal teşvikler, arazi kullanım imkânları, alım garanti s̈resinin uzatılması, b̈rokratik işlemlerin hızlandırılması, bilgi paylaşımları gibi imkânların çeşitlendirilerek yapılması gerekmektedir. T̈rkiye‟de yenilenebilir enerji sektör̈n̈n gelişebilmesi için, bu konudaki devlet politikaları kadar ẗketicilerin devlet politikalarından haberdar olması, desteklemesi ve neden yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanılması gerektiğini bilmesi de önemlidir. Çevre ile dost, yerli, temiz enerji kaynaklarının halk tarafından desteklenmesi için toplumun bilinçlendirilmesi şarttır. Bu bilinçlendirme ilköğretimden başlamak ̈zere ẗm eğitim kurumlarında çeşitli programlar ve çalışmalarla yapılmalıdır. Yerel yönetimler örnek uygulamalar ile yenilenebilir enerji kaynaklarının tanıtımını yapmalıdır. Ayrıca basın yayın kuruluşları yoluyla da bu bilinçlendirmeye katkı sağlanmalıdır. 2000-2015 yılları arasında hidroelektrik, biyok̈tle, r̈zgâr ve jeotermal enerji kaynaklarından elde edilen elektrik ̈retimi, genel enerji ̈retimi içindeki payları, devletin lisans sahibi ẗzel kişilere ödemiş olduğu miktarlar, lisans sahibi ẗzel kişilerin bu kaynaklara yönelmesi farklı tablolar ve grafikler yardımıyla ele alındığında ortaya çıkan sonuçların olumlu yönde olduğunu söylemek m̈mk̈nd̈r. Bu politikaların artan hızda ilerlemesi, yerli ve ẗkenmez olan enerji kaynaklarına talebin g̈nden g̈ne artması, dışa bağımlılığı azaltmakla kalmayıp, T̈rkiye ekonomisinin de istikrarlı, g̈çl̈ bir biçimde şekillenmesine katkıda bulunacaktır. Daha yaşanılır ve gelecek kuşaklara daha g̈zel bir T̈rkiye bırakmak için, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına olan yatırımları her geçen g̈n arttırmak gerekmektedir. Devletin 2005‟ten beri uygulamaya koyduğu kanunlar geliştirilerek, doğru planlamalar çerçevesinde sunulmalıdır. Kaynakça Aşker, M. (Eyl̈l 2013). Türkiye'nin Yenilenebilir Enerji Politikaları, http://gensed.org/CF/CD/1346016ef040f9bbf9d2a5517382a30ee4d71387896230.pdf, (E.T: 14.04.2016). Boşça, S. (2009). Yenilenebilir Enerji Sektör̈nde Mevzuat Değişikliklerinin Yatırımlara Etkisi ve Hukuki Uyuşmazlıklar, Hukuk Gündemi Dergisi, 12: 21-25. Çağlar, M., (2010). YEK, Dünya ve Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Kaynakları, http://www.dektmk.org.tr/pdf/enerji_kongresi_10/mehmetcaglar.pdf, (E.T: 12.05.2016). Demirtaş, Ö. (Ekim 2013). Türkiye’nin Enerji Görünümü, T̈rkiye İş Bankası İktisadi Araştırmalar Böl̈m̈, https://ekonomi.isbank.com.tr/userfiles/pdf/ar_13_2013.pdf, (E.T: 12.05.2016). Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Elektrik Enerjisi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT Yayını, Ankara. 309 The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETBK) (2011). Mavi Kitap, Ankara. http://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FMavi+Kitap%2FMavi_Kita p_2011.pdf, (E.T. 12.04.2016). G̈ler, Ç. & Çobanoğlu, Z. (1997). Enerji ve Çevre, Ankara: Aydoğdu Ofset. Kantör̈n, U. (2010). Bölgesel Enerji Politikaları ve T̈rkiye, Bilge Strateji Dergisi, 2 (3): 87-114, İstanbul: Bilge Adamlar Stratejik Araştırma Merkezi. Mucuk, M., & Uysal, D. (Temmuz-Aralık 2009). T̈rkiye Ekonomisinde Enerji T̈ketimi ve Ekonomik B̈ÿme, Maliye Dergisi, 157: 105-115. Satman, A. (2007). T̈rkiye‟nin Enerji Vizyonu, Jeotermal Enerjiden Elektrik Üretimi Semineri, TESKON2007, VIII. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, İzmir: 25-28 Ekim 2007, Sayfa:2-14. Soydal, H. & Mızrak, Z. & Çetinkaya, M. (Ocak 2012). Makro Ekonomik Açıdan T̈rkiye'nin Alternatif Enerji İhtiyacının Önemi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11:117-138. T̈rkiye Cumhuriyeti Enerji Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) (2013). Büyüyen Ekonomi, Sürdürülebilir Enerji, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Faaliyet-Raporlari/Faaliyet-Raporlari, (E.T: 23.05.2016). T̈rkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Aralık 2014). Türkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı, http://www.eie.gov.tr/duyurular_haberler/document/Turkiye_Ulusal_Yenilenebilir_Enerji_Eylem _Plani.PDF, (E.T: 20.05.2016). T̈rkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB). (2015). İnteraktif Grafikler - Cari İşlemler Dengesi, http://www.tcmb.gov.tr/, (E.T: 18.05.2016). T̈rkiye Petrolleri (TP) (Mayıs 2015). Ham Petrol ve Doğal Gaz Sektör Raporu, http://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FSekt%C3%B6r+Raporu%2 FHP_DG_SEKTOR_RPR.pdf, (E.T: 11.04.2016). T̈rkyılmaz, O. (Nisan 2012). Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu, TMMOB Makine M̈hendisleri Odası, Yayın No: MMO/588, Ankara. http://enerji.comu.edu.tr/belgeler/turkiyenin_enerji_gorunum_raporu.pdf, (E.T.26.04.2016). Yazar, Y. (2010, Aralık), Türkiye'nin Enerjideki Durumu ve Geleceği, SETA | Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, (31): 4. Yorkan, A. (2009), Avrupa Birliği‟nin Enerji Politikası ve T̈rkiye'ye Etkileri, Bilge Strateji Dergisi, İstanbul: Bilge Adamlar Stratejik Araştırma Merkezi, 1: 29-50. WWF T̈rkiye Rapor (2011). Yenilenebilir Enerji Geleceği ve Türkiye, http://awsassets.wwftr.panda.org/downloads/wwftr_yenilenebilirenerjigelecegiveturkiye.pdf, (E.T: 05.05.2016). http://www.emo.org.tr/ekler/93af3b8b4585318_ek.pdf, (E.T: 11.03.2016). http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/EIGM-Raporlari, (E.T: 28.05.2016). http://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=88369#.V1K3lpOLQ6g, (E.T: 18.03.2016). 310 nd ICWSR BARCELONA - SPAIN 2016 nternat onal C I 2 on fe r Wo rd nd l Research oc a dS an nternat onal C I 2 on fe r e e Chang n gW or d the Chang ng l Research oc a dS an c n e th n o e nc n eo ICWSR BARCELONA - SPAIN 2016 2 INTERNATIONAL CONFERENCE ON THE CHANGING WORLD AND SOCIAL RESEARCH (ICWSR’2016) nd Barcelona / SPAIN 14 - 16 October, 2016 www.icwsr.org