Kritik dergisinin 2007 tarihli 1. sayısında çıkan Namık 'Kemal'de teatralite ve iktidar ilişkisine baktığım yazı.

Kutsal Roma İmparatoru VI. Henrich ile Papa VII. Gregor arasında büyük bir mücadele yaşanmıştı. İmparatorlukla kilise arasında yaşanan bu mücadele Avrupa’da din ve devletin birbiriyle olan ilişkisinin sorgulanmasına neden olmuştu. Papa VII. Gregor’un “çifte kılıçlar” teorisinde görülebileceği üzere mücadele kilisenin galibiyeti ile sonuçlanmıştır. Kilise ve devlet arasında yaşanan mücadele de Salisburyli John, kilisenin üstünlüğünü dile getirirken kendisinden sonra gelen Dante ise kilise ve devletin birbirinden mutlak anlamda bağımsız olduğunu ifade etmiştir. Ockhamlı William, Dante’nin belirttiği şekilde kilise ve devletin iki ayrık kurum olamayacaklarını ve iki kurumun da sahip olduğu meşruiyetin denk olduğunu söylemiştir. Padovalı Marsilius ise devlet içinde devlet olamayacağına göre kilisenin devlete yani prense tabi olması gerektiğini vurgulamıştır. Yukarıda hülasa olarak dile getirilen Orta çağ Avrupa siyaset kuramcılarının kilise ve devlet arasındaki mücadele ile ilgili nazariyeleri göz önünde bulundurulduğunda devletin kilise üzerinde hâkimiyet kurması gerektiğine dair fikirlerin giderek yayılmaya başladığı fark edilmektedir. 1648 yılında imzalanan Westfalya Antlaşması ile birlikte kendi egemenliğine sahip modern devletler ortaya çıkmıştır. Böylece belli bir millete dayanan modern devlet 1789 Fransız İhtilâli ile birlikte ulus devlet olarak tecessüm etmiştir. Bu anlamda tarihsel sürece bakıldığında kilise ile devlet arasındaki mücadele doğal olarak Avrupa’da laiklik kavramının ortaya çıkmasına ve benimsenmesine neden olmuştur. Lakin İslam ülkelerine bakıldığında İslam inancının enfüsi yapısının böyle bir çatışmaya izin vermemesi nedeni ile laikliğin benimsenebileceği bir ortamın tezahür etmediği fark edilmektedir. Türkiye’de 1937 yılında anayasaya dâhil edilen laikliğin, anayasada bir tanımının olmaması nedeni ile yürütme erkini elinde bulunduranlar ve laik rejiminin muhafızı olarak kendini gören üst düzey askeri yöneticiler laiklik kavramına keyfî anlamlar yüklemişlerdir. “Laik devlet niteliğinin ve Atatürk devrimciliğinin korunması prensiplerine” aykırı olduğu gerekçesiyle üç partisi kapatılan Millî Görüş Harekâtı bu keyfi uygulamalardan en çok etkilenen harekât olmuştur. Bu bildiride Laiklik kavramının tarihsel sürecine ve Türkiye’de kavramın nasıl anlaşıldığına değinildikten sonra Necmettin Erbakan’ın laiklik kavramına bakışı değerlendirilecektir.

sayı 184, ss. 36-40