Helal (Arapça: حلال), Dini terim. Meşru, yasal veya uygun anlamındadır. Haram teriminin zıt anlamındadır. Çoğu zaman Mübah ile eş anlamlı olarak da kullanılır.^[1]

Helal ayrıca en az iki şahit huzurunda tarafların kabullerini sözlü olarak beyan ettiği ve mehir (boşanma tazminatı) miktarının kararlaştırıldığı bir tören ile evlenilmiş eş anlamında da kullanılır.

Helal, ibaha, haram

Fıkıhçılar Şeriatta esas olanın ibaha (helal olma) olduğu, haram ve yasak olma durumunun istisna olduğunu ve adına nass denilen şer'i kaynaklarca bu haram ve yasak oluşun açıkça belirtilmiş olması gerektiğini ifade ederler. Ayrıca bu kaynaklar şer'i delil olma açısından geçerli bir kaynak olmalı ve kendi içerisinde çelişki barındırmamalıdır.

İlgili ayetler

Maide 3^[2] ve Maide 5'te^[3] helal ile ilgili ifadeler vardır.

Tartışmalar ve sorunlar

Ayetlerin tercüme edilmesinde başvurulan kapsam genişletme eğilimindeki mealler. (Kur'an mealleri)
Herhangi bir davranış veya eylemin veya yiyeceğin haram sayılması veya sayılmamasının gerekçeleri inananlar açısından son derece önemlidir. Haram hükmüne varmada kullanılan dini kaynaklar nelerdir? Bu kaynaklar bütün anlayışlarda aynı ve ortak bir anlayışı mı temsil ediyor, yoksa farklı anlayışlara göre bir anlam ifade etmeyen kaynaklardan mı oluşmaktadır? Örneğin hadisler ya da kıyas yoluyla haram olduğuna hükmedilen yiyecek ve içecekler.
Yorumlar ile ayetlerin kapsamlarının genişletilmesi; örneğin şarabı haram kılan ayetten yola çıkarak içerisinde eser miktarda alkol bulunan her türlü yiyecek ve içeceğin haram sayılması veya aklı giderdiği gerekçesi ile her türlü uyuşturucu maddenin haram sayılması mümkün müdür? Ya da ayetlerin sebepleri kapsamında insan sağlığına ve nesline zarar verdiği gerekçesi ile her türlü sağlığa zararlı yiyecek ve içeceğin bu kapsama alınması? Bu kapsamda sarhoş etmeyecek derecede alkol içeren içeceklerin durumu tartışmalı olabilir. Türkiye'de bazı kesimlerin haram sayma eğiliminde oldukları bu türden biralar için Arap ülkeleri ve İran'da "helal bira" deyimi kullanılmaktadır.^[4]
Günümüzde evrensel bir boyuta ulaşan ve farklı kültürlerin doğal davranışı olan tüketim alışkanlıkları nasıl karşılanacaktır; Örneğin köpek, maymun, köpek balığı, kaplan eti, hint domuzu, kapibara, yılan vs.
Kendilerini Kur'an Müslümanı olarak görenler Kur'an'daki haram ve helaller dışında başka hiçbir hükmü kabullenmezler. Kur'an'ın yanında hadisleri de kabul edenler ile yalnızca Kur'an'ı kabul edenler arasında tartışmalar ve ihtilaflar yaşanmaktadır.

Helal ve Koşer

Bir ürünün "helal" olması için gerekli şartları taşıdığını ifade eden ve tüm dünya Müslümanları tarafından kabul görmüş bir "helal" sertifikasyonu yoktur. Bu tür sertifikasyon yapan bağımlı ya da bağımsız birçok kurum ve kuruluş olsa da, Yahudilerin kaşer (Kosher) kurumu gibi bir sistemi mevcut değildir. Türkiye'de TSE tarafından helal sertifikası verilmektedir.^[5] Ayrıca bu konudaki çalışmalar, Gimdes 4 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Dünya Helal Birliği adlı kuruluşlar tarafından da yapılmaktadır. 31 Mart 2013 tarihi itibarıyla İİT İslam İşbirliği Teşkilatına bağlı SMIIC İslam ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü çalışmakta olup, merkezi İstanbul'dadır. SMIIC-1 SMIIC-2 standartları yayımlanmıştır. Enstitünün 20 daimi 13 gözlemci ülkesi mevcuttur. Türkiye'de TSE ve Dünya Helal Birliği (World Halal Union) 23 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. SMIIC standardını kabul edip buna göre HELAL SERTİFİKASI vermektedirler. Helal AKREDİTASYON henüz tamamlanmamıştır. SMIIC çatısı altında olmayan İslam ülkeleri de vardır.

Helal Gıda Nedir?

Helal gıda, Müslüman gıda tüketicilerinin hassasiyetleri doğrultusunda inançlarına uygun İslami gıda şartlarının yerine getirilmesiyle oluşan sonuçtur. Helal girdi olmadan helal gıda sonucu elde edilemez. Helal gıda üretimi İslami esaslara dayanan süreçler toplamının neticesinde ortaya çıkan bir neticedir.

Kur'an'da helal gıda ile ilgili ayetler

Ey iman edenler! Size verdiğimiz rızıkların temiz olanlarından yiyin ve Allah'a şükredin; eğer O'na kulluk ediyorsanız. (2:172)^[6]
Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan maddelerin helâl ve temiz olanlarından yiyin; şeytanın peşinden gitmeyin, çünkü o apaçık düşmanınızdır. (2:168)^[7]
Allah'ın size verdiği helâl ve temiz rızıklardan yiyin ve iman etmiş olduğunuz Allah'ın yasaklarından sakının. (5:88)^[8]
Allah'ın size verdiği helâl ve güzel rızıktan yiyip için ve eğer yalnız Allah'a kulluk ediyorsanız O'nun nimetine de şükredin. (16:114)^[9]
Ey peygamberler! Tertemiz nimetlerden yiyip için, güzel işler yapın. Kuşkusuz ben yaptıklarınızı eksiksiz bilmekteyim. (23:51)^[10]

Olaylar

Moscow Halal Expo — helal ürünler için 2010 yılından beri düzenlenen uluslararası bir sergidir. Sergiyi düzenleyen firma — Alif Consult, yöneticisi — Kirill Skogorev, yönetici ortağı — Madina Kalimullina. Bu sergi, HoReCa ve perakende satış sektörlerinde helal ürünlerin konumunu güçlendirmek, ekolojik ve kaliteli ürünlerin Rusya'nın pazarındaki payını artırmak, helal sektörüne yatırım çekmek, ihracat yükseltmek ve uluslararası helal ürün ticaretinin hacmini artırmak için yapılıyor.

Sergi, Rusya Müftüler Kurumu, Moskova hükûmeti, Rusya'nın Ticaret ve Sanayi Odası'nın himayesi altında ve Rus ve yabancı örgütlerin desteği ile yer alıyor.

Serginin ortakları: Thomson Reuters, Salaam Gateway, Al Baraka Banking Group.

Temel tematik sektörler: Helal et ve et ürünleri, helal kümes hayvanlarının eti, eko- ve biyo-ürünler, özel et ürünleri, kahve, çay, içecekler, konserve ürünler, süt ürünleri, HoReCa için ürünler vs. [1]

Helal Gıda Sertifikası

Helal gıda sertifikası İslami esaslara dayanan altyapısını tümüyle İslam dininin inanç ve şartlarından alan tamamen İslam kökenli bir kavramdır. 'Halal' arapça bir kelime olup Türkçede “Helal” olarak karşılık bulmuştur. Bu nedenle tüm İslami coğrafyalar da helal gıda sertifikası alan firmalar ürünlerini daha kolay pazarlama imkânı bulmaktadır. Helal sertifikası alabilmek için gereken koşular TSE tarafından yayınlanmış ve din işleri yüksek kurulundan bir yetkilinin de kontrolü dahilinde TSE tarafından da verilmektedir. TSE' den helal gıda sertifikası almak için bizzat TSE' ye başvuruda bulunarak helal sertifikasının nasıl alınacağı öğrenilebilmektedir. Türkiye'de helal gıda sertifikasını devlet düzeyinde vermekte olan tek devlet onaylı helal kurumu TSE'dir.

Helal gıda sertifikası almak isteyen fakat nasıl alınacağı konusunda şüpheleri olanlara devlet tarafından verilen tek helal sertifikasının nasıl alınacağı açıklandıktan sonra diğer helal sertifikası veren firmaların helal gıda sertifikası verdikleri konusuna da değinmek gerekmektedir. Helal gıda sertifikası almak isteyen firmalara farklı alternatif çözümlerde sunulmaktadır. Türkiye'de özel sektörde çeşitli birlikler ve dernekler altında faaliyet göstermekte olan firmalardan da helal sertifikası almak mümkündür. Helal gıda sertifikası alınabilecek çeşitli helal kurumlarının tek ortak özelliği helal sertifikasını dünyaya sertifika düzeyinde ilk kazandıran ülke Malezya tarafından akredite edilmiş olmalarıdır.

Peki, neden Malezya helal gıda sertifikası almak isteyen işletmeler için seçenek olmaktadır? Bunun ilk sebebi yukarıdaki paragrafın sonunda açıkça ifade ettiğimiz üzere Malezya'nın helal sertifikasını veren ilk ülke olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca Malezya'nın şeriatla yönetiliyor olması helal sertifikası alma konusunda daha rahat davranabilmesinden ötürüdür. Bu rahatlık helal şartları, denetimi, kontrolü ve helal gıda yönetmeliklerinin tek devlet kuruluşu altından onay alabiliyor olmasından kaynaklı olup, ayrıca kaynaklarının da Müslümanlar için daha önemli olan Kur'an ve Hadisler doğrultusunda oluşturulmuş olmasıdır. Din ve devlet işlerinin birlikte yönetildiği Malezya bu açıdan daha avantajlı konumda bulunmakla birlikte, son yıllar da Singapur gibi çeşitli İslam ülkeleri de dünya helal belgelendirme pazarında söz sahibi olabilmek adına helal kurumları oluşturmaya başlamışlardır. Türkiye'de faaliyet gösterip yurt dışında bulunan üstte açıkladığı üzere devlete bağlı yabancı helal sertifikasyon kuruluşlarından yetki alarak helal sertifikası alımı sağlayan firmalar bulunmaktadır. Böylece bu firmaların nasıl helal gıda sertifikası verdikleri de gayet açık bir şekilde açıklanmıştır. Ayrıca Malezya helal konusunda çok aktif çalışmalar yürütmesi ve ilk olması sebebiyle şu an için dünya da en çok tercih edilen helal sertifikası kurumlarına sahiptir.

Helal gıda sertifikası nasıl alınır sorusuna yukarıda verdiğimiz iki seçenekli tercihten sonra üçüncü bir nasıl helal sertifikası alınır yöntemi daha bulunmaktadır. Türkiye'de belgelendirme yapmakta olan firmalar veya farklı isimler altında kurulmuş helal birlikleri, helal gıda denetçilerine sahip özel şirketler, İlahiyat Fakültelerin de anlaştıkları bir fetva kurulu ile birlikte hareket ederek helal belgelendirme yapmakta olan firmalarda bulunmaktadır.

Üç farklı helal gıda sertifikası alma yolları olmakla birlikte tüm dünya da Müslümanlarca kabul edilip yayınlanmış ortak bir helal standardı henüz bulunmamaktadır. Helal şartlarının standart olabilmesi için İslam ülkelerinin tamamı veya çoğunun ortak karşılıklı şekilde üzerinde uzlaşıp imza altına alınarak istişare ile geliştirilmiş ve yayınlanmış uluslararası standart yayımlanması gerekmektedir.

Dış bağlantılar

Gimdes 4 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dünya Helal Birliği 23 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Helal Gıda Sertifikası 26 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ayrıca bakınız

Haram

Kaynakça

^ "HELÂL". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
^ "Mâide Suresi 3. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
^ "Mâide Suresi 5. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2013.
^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017.
^ "Bakara Suresi 172. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
^ "Bakara Suresi 168-169. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
^ "Mâide Suresi 87-88. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
^ "Nahl Suresi 114-117. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
^ "Mü'minûn Suresi 51. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[1] "HELÂL". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.

[2] "Mâide Suresi 3. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[3] "Mâide Suresi 5. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2013.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017.

[6] "Bakara Suresi 172. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[7] "Bakara Suresi 168-169. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[8] "Mâide Suresi 87-88. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[9] "Nahl Suresi 114-117. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[10] "Mü'minûn Suresi 51. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]