Harezmce
| Harezmce | |
|---|---|
| Harezm dili | |
| Telaffuz | pax̌tō |
| Bölge | Orta Asya |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Arami alfabesi, Soğd alfabesi, Pehlevi alfabesi, Arap alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xco |
| Glottolog | khwa1238[1] |
Harezm dili veya Harezmce, Soğdca ile yakından ilgili, soyu tükenmiş bir Doğu İran dilidir.[2][3][4][5] Dil, Ceyhun yakınlarında bulunan Harezm bölgesinde konuşulmuştur.
Harezm dili hakkındaki bilgiler Orta İran dilleri dönemi ile sınırlıdır ve Soğdcada olduğu gibi dilin antik formu ile ilgili az şey bilinmektedir.
Harezmce konuşmuş alimler olan Biruni ve Zemahşeri'nin eserleri sonucunda dilin en azından 13. yüzyıla kadar kullanılmış olduğu, daha sonra ise yavaş yavaş Farsçanın ve en sonunda Türk dillerinin dilin yerine geçtiği bilinmektedir.[6]
Biruni tarafından kullanılmış Harezmce astronomi terimleri dışında, Zemahşerî'nin yazdığı Arapça-Farsça-Harezmce sözlük ve bazı yasal kavramları açıklamak için Harezmce terimleri kullanan birkaç hukuki metin dil hakkındaki temel kaynakları oluşturmaktadır.[6]
W.B. Henning, bir Harezmce sözlük hazırlamaya başlamış ama sözlüğü bitiremeden ölmüştür.[kaynak belirtilmeli]
Yazı sistemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken 8. yüzyılda İslam'ın Maveraünnehir'de yayılmasından önce Harezm dili yazılırken kökleri Arami alfabesine dayanan Soğd ve Pehlevi alfabeleri kullanmaktaydı. Günümüze ulaşmış sayılı madeni para ve eserlerin üzerindeki Harezmce yazılarda dildeki kelimeleri temsil etmek için Arami logogramları veya ideogramlarının da kullanıldığı görülmüştür.
İslam'ın ilerlemesinden sonra Harezmce Fars-Arap alfabenin dile uyarlanmış bir versiyonu kullanılarak yazılmıştır. Alfabeye dilde bulunan /ts/ ve /dz/ seslerini څ harfi vasıtasıyla göstermek gibi birkaç ekleme yapılmıştır.[7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Khwarezmian". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Encyclopedia Iranica, "The Chorasmian Language", D.N.Mackenzie. Online access at June, 2011: [1] 4 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Andrew Dalby, Dictionary of Languages: the definitive reference to more than 400 languages, Columbia University Press, 2004, pg 278.
- ^ MacKenzie, D. N. "Khwarazmian Language and Literature," in E. Yarshater ed. Cambridge History of Iran, Vol. III, Part 2, Cambridge 1983, pp. 1244–1249.
- ^ Encyclopædia Britannica, "Iranian languages" 17 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Retrieved on 29 December 2008)
- ^ a b "CHORASMIA iii. Chorasmian dili". 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2019.
- ^ THE KHWAREZMIAN GLOSSARY—I, D. N. MacKenzie Link
