[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

CIA

Koordinatlar: 38°57′06″N 77°08′48″W / 38.951796°K 77.146586°B / 38.951796; -77.146586
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(C.I.A. sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için CIA (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
CIA
Central Intelligence Agency
Merkezî İstihbarat Teşkilatı
CIA mührü
CIA bayrağı

George Bush İstihbarat Merkezi, Langley, Virginia
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi18 Eylül 1947 (77 yıl önce) (1947-09-18)
Önceki kurum
Türüİstihbarat servisi
Bağlılığı Birleşik Devletler
Adres
Personel sayısı21.575 (tahmin)[1]
Yıllık bütçeGizli (ancak basın tahmini US$15 milyardır)
Yönetici(ler)
Web sitesiwww.cia.gov

CIA (İngilizce: Central Intelligence Agency, lit. 'Merkezî İstihbarat Teşkilatı'), Birleşik Devletler federal hükûmetinin sivil bir dış istihbarat servisidir ve resmî olarak dünyanın dört bir yanındaki ulusal güvenlik bilgilerini, öncelikle insan istihbaratını (HUMINT) kullanarak toplamak, işlemek ve analiz etmekle görevlendirilmiştir.

ABD başkanı Harry Truman döneminde kurulan, ABD'nin birimleri için gereken ABD dışı ülkelerle ilgili istihbarat bilgilerini toplayan kurum. Merkezi Virginia eyaletindeki Langley'de bulunmaktadır. CIA yasasına göre kurum, organizasyonunu, görevlerini, personelinin sayısını ve maaşlarını saklı tutmak hakkına sahiptir. Soğuk Savaş yıllarında ve sonrasında CIA pek çok gizli operasyonda rol alarak çeşitli sebepler dolayısıyla siyasi rejimleri zayıflatmaya ve hükûmetleri devirmeye çalışmıştır. Terör saldırıları ve yabancı liderlere yönelik planlı suikastların gerçekleştirilmesinde de yer aldı.[1][3]

1947'de Kongre tarafından, Ulusal Güvenlik Konseyi (National Security Council, NSC) ile bu konseyin yönetimi altında çalışmak üzere kuruldu. CIA, NSC'ye millî güvenliği ilgilendiren konularda bilgi toplayıp verecek, elde edilen bilgileri değerlendirdikten sonra, hükûmetle ilgili yerlere ulaştırılmasını sağlayacaktı. CIA; NSC'nin vereceği emirler doğrultusunda, güvenlikle ilgili istihbarat işlerini yerine getiriyordu.

Değişik kesimlerden seçilen CIA direktörleri arasında, ABD'ye başkanlık yapan George W. Bush'un babası George H. W. Bush da bulunmaktaydı.

Organizasyon yapısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA dört direktörlük halinde çalışmaktadır:

İstihbarat Direktörlüğü
NCS'in toplamış olduğu ham istihbaratların analiz edilip işlenmiş istihbarat haline getirildiği direktörlüktür. Entelektüel bir karaktere sahiptir. Tüm birimleri CIA merkezindedir. Görevleri istihbarat toplamak değildir. Gizli Servis NCS'nin toplamış olduğu istihbaratı değerlendirip analiz etmektir. Havadan çekilen (uydu, uçak vs.) resimleri, radyo, telefon, televizyon, telgraf, telsiz gibi ulaştırma araçları ile toplanan bilgileri değerlendirir. Bu değerlendirmeler, raporlar halinde, ilgili makamlara gönderilir. Karşı haber alma daire başkanlığı ile koordineli olarak çalışır. İstihbarat Direktörlüğü'nde çalışan kişiler analist olarak adlandırılır. Politik, ekonomik, askeri, psikolojik analist gibi çeşitli dalları vardır. Yapısı ihtiyaçlara göre değişmekle birlikte on dört birimden oluşmaktadır. Bu birimler şunlardır:
Ulusal Gizli Servis (National Clandestine Service-NCS) Direktörlüğü
Operasyon Direktörlüğü olarak da bilinir. Eski adlarından biri de Planlama Direktörlüğüdür. Başta insan istihbaratı (HUMINT) olmak üzere elektronik (ELINT) ve sinyal (SIGINT) istihbaratını toplayan direktörlüktür. Her türlü bilgi ve haberi toplamakla görevlidir. Bu bilgileri elde etmek için casuslar ve ajanlar bulmaya çalışır. CIA'nın dış ülkelerdeki tüm istasyon ve üsleri NCS tarafından yönetilir. Elçiliklerdeki birimlere istasyon, konsolosluklardaki birimlere üs adı verilir. Bu birimler şefler tarafından yönetilir. NCS'de operasyon subayı, koleksiyon (toplama) subayı, dil uzmanı gibi unvanlara sahip personel görev yapar. Operasyon subayının çeşitli ajan ve casuslardan elde ettiği bilgiler koleksiyon subayları tarafından değerlendirilerek analiz edilmesi için İstihbarat Direktörlüğü'ne gönderilir. NCS, Başkan'ın onayladığı karar direktifleriyle dış ülkelerde suikast, bombalama, rehin alma, şantaj, psikolojik ve fizyolojik işkence, gizli silah desteği gibi gizli operasyonlar yapabilir. NCS iki yardımcı direktörlüğe ayrılır.
  • Yardımcı Direktör NCS
    • Karşı-Silahlanma Bölümü
    • Karşı-Terörizm Merkezi
    • Karşı-İstihbarat Merkezi
    • Bölgesel ve Uluslararası Sorunlar Bölümü
    • Teknoloji Desteği Bölümü
  • HUMINT (İnsan İstihbaratı) İletişimi için Yardımcı Direktör NCS
    • HUMINT İletişimi Koordinasyon Merkezi
Bilim ve Teknoloji Direktörlüğü
Teşkilat elemanlarını, son teknolojik gelişmelerde eğitmek, kullanmasını öğretmek. Kullanılan araçları geliştirmek, yapılan operasyonlara bilimsel ve teknik destek sağlamak, bu direktörlüğün görevidir. Bilim ve Teknoloji Direktörlüğü çalışanları genellikle yetenekli bilim adamlarıdır. On iki birimden oluşmaktadır:
  • İş Stratejileri ve Kaynakları Merkezi
  • Teknoloji Yönetimi için Merkez
  • Bilim Adamı Şefliği
  • Geliştirme ve Mühendislik
  • Küresel Erişim
  • Görev Yöneticileri
  • Özel Faaliyetler (CIA'in gizli askerî eylem birimi olarak bilinir. İnsansız hava aracı saldırılarını yönetir.)
  • Özel İletişimler Programları
  • Sistemler Mühendisliği ve Analiz
  • Teknik Koleksiyon
  • Teknik Hızlılık
  • Teknik Servis
Destek Direktörlüğü
Eski adı Yönetim Direktörlüğü'dür. Teşkilat personelinin, toplanan bilgilerin, tesislerin güvenliğini sağlar. Destek Direktörlüğü şu birimlerden oluşur:
  • Stratejik Kaynaklar Yatırımı
  • Kritik Görev Sigortası
  • Destek Koleji
  • Geleneksel Olmayan Destek
  • NRO Program Yöneticisi
  • DNI Program Yöneticisi
  • Kurum İşleri
  • Küresel Altyapı
  • Küresel Servisler
  • Tıbbı Servisler
  • Görev Entegrasyonu
  • Personel Kaynakları
  • Güvenlik

CIA'de Rütbe ve Konumlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Analiz
    • Analitik Metodolojist
    • Karşı-İstihbarat Tehdit Analisti
    • Terörle Mücadele Analisti
    • Ekonomik Analist
    • İstihbarat Toplama Analist
    • Liderlik Analisti
    • Askeri Analist
    • Açık Kaynak Subayı
    • Politik Analist
    • Hedefleme Analisti
  • Gizli Servis
    • Operasyonlar Subayı
    • Toplama Yönetimi Subayı
    • Personel Operasyonları Subayı
    • Özel Beceriler-Hedefleme Subayı
    • Paramiliter Operasyonlar Subayı
    • NCS Dil Subayı
  • Genel Müfettiş- Özel Ajan/Soruşturmacı
  • Poligraf (Yalan Makinesi) Uzmanı
  • Koruma Ajanı
  • Teknik Güvenlik Subayı
  • Yardımcı Müsteşar Yardımcısı
  • Yardımcı Müsteşar
  • Müsteşar Yardımcısı
  • Müsteşar

CIA'nın şimdiye kadar başka devletlerde birçok operasyon yaptığı meydana çıkarıldı. Bütün bu işleri yapabilmek için, CIA'ya geniş bir maddi imkân tahsis edilmektedir. Kadrolarında devamlı memur şeklinde on altı bin kişi (tahmini) çalışmaktadır.

CIA'nın faaliyetleri çeşitli dedikodulara sebep olduğundan son yıllarda ABD Kongresinde durumu incelenmiş, Pike Raporu hazırlanmış, kamuoyuna açıklamalar yapılmıştır.

Bazı devlet başkanlarını, devlet ileri gelenlerini suikast düzenleyerek öldürtmek, ülkeler içinde bazı etnik grupları teşvik ve tahrik ederek karışıklıklar çıkarmak, hükûmetleri devirmek gibi işleri CIA'nın yaptığı ortaya çıkarılmıştır.

CIA, ABD içinde olduğu gibi, bütün dünyada ve özellikle Orta Doğu'da faaliyet gösterir.

CIA, 30 Eylül 2007 tarihinde İran parlamentosunun aldığı bir kararla terörist örgüt ilan edildi.[4]

CIA, 6 Mayıs 2014 tarihinde @CIA kullanıcı adı ile sosyal paylaşım ağı Twitter'a katılmıştır.[5]

Bütçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA dahil Amerika Birleşik Devletleri merkezli istihbarat servislerinin gelir gider ve bütçe bilgileri halka açık olarak açıklanmamaktadır.[6] 1948 tarihli Merkezi İstihbarat Teşkilatı yasası uyarınca Direktör Örtülü ödenek adı altında devletin limitsiz olarak tüm parasını harcayabilen tek devlet yetkilisidir.[7] Amerika Birleşik Devletleri Hükûmetinin 2013 yılı mali raporunun toplam rakamının 52,6 milyar dolar olduğu ve Küresel izleme ifşası araştırmalarına göre ise bu bütçenin 14,7 milyar doları CIA tarafından harcanmıştır. Ayrıca bu bütçe Amerika Birleşik Devletlerinin ana istihbarat ağı olan Ulusal Güvenlik Teşkilatının %50 oranında daha fazlasıdır. Saha yani insan kaynaklı istihbaratlar için 2,3 milyar dolar, elektronik istihbarat için 1,7 milyar dolar, Operasyonlar için 2,5 milyar dolar ve "gizli eylem programları (Silahlı insansız hava aracı ve İran'ın nükleer programı adına eylemler vb.)" adı altında yürütülen şeyler için 2,6 milyar dolar Bütçe CIA tarafından harcanmıştır.[7]

Diğer istihbarat teşkilatlarıyla ilişki

[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA, Amerika Birleşik Devletleri İstihbarat Topluluğu'nun 16 üyeden oluşan teşkilatına üyedir. Bu nedenle Ulusal İstihbarat Direktörüne bağlıdır ve Amerika Birleşik Devletleri'nde insan kaynaklı istihbarat ve genel analiz konularında birinci teşkilat olarak hizmet vermektedir.

ABD Merkezli Teşkilatlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA personeli Amerika Birleşik Devletleri ordusuna ait casus uyduları yönetmektedir ve CIA ile Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ve bir takım diğer ortaklar ile ortak girişimi olarak Ulusal Keşif Ofisi kurulmuştur.

Ulusal Güvenlik Ajansı ve CIA girişimi olarak Özel Bilgi Toplama Servisi (SCS) yabancı ülkelerin büyükelçilikleri ve iletişim merkezleri gibi ulaşılması zor yerlere gizlice dinleme ekipmanı yerleştirmekle görevli kurumu kurdular.

Yabancı Ülke Teşkilatları

[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA, Amerika Birleşik Devletleri ile müttefik olan birçok ülkede istihbarat teşkilatlarının kurulmasında öncül olmuştur. Almanya'nın ulusal istihbarat teşkilatı olan Almanya Federal Haber Alma Servisi (BND) CIA yardımları ile kurulmuştur. Ayrıca Anglosfer ülkeleri ile istihbarat alanında bilgi paylaşımı yapılabilmekteydi.[8]

Almanya Federal Haber Alma Servisi'nin "Verbindungsstelle 61" adlı birimi Wiesbaden'deki CIA ofisi ile iletişim halindedir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Gellman, Barton; Miller, Greg (29 Ağustos 2013). "U.S. spy network's successes, failures and objectives detailed in 'black budget' summary". The Washington Post. 1 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2013. 
  2. ^ "CIA Observes 50th Anniversary of Original Headquarters Building Cornerstone Laying". Central Intelligence Agency. 24 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2012. 
  3. ^ Greg Grandin (2011). The Last Colonial Massacre: Latin America in the Cold War 29 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Chicago Press. s. 75 31 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 9780226306902.
  4. ^ (İngilizce) Iran: CIA, U.S. Army ‘terrorist organizations’, MSNBC 31 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 30 Eylül 2007
  5. ^ "Bir tweetle binlerce takipçi kazandı". 7 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014. 
  6. ^ "washingtonpost.com/world/national-security/black-budget-summary-details-us-spy-networks-successes-failures-and-objectives/2013/08/29/7e57bb78-10ab-11e3-8cdd-bcdc09410972_story.html". 1 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020. 
  7. ^ a b "The Secret History of the U-2 - and Area 51". nsarchive2.gwu.edu. 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2023. 
  8. ^ "genser.pdf" (PDF). 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ağustos 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=CIA&oldid=32645261" sayfasından alınmıştır