Tenge
Tenge (Kazakça: teñge, sembolü:₸ ISO 4217 kodu: KZT), Kazakistan'ın para birimidir. Ülkenin SSCB'den ayrılması sonucu ekonominin yeniden yapılandırılması ve 1993 yılında ulusal para birimi olan tenge, Kazakistan Ulusal Bankası tarafından tedavüle sürüldü.[1] Kazakistan'ın bağımsız bir ekonomik gelişme yolunda ilerleme çabaları 1996 yılından itibaren sonuç vermeye başladı ve bağımsızlık tarihinde ilk defa büyümeye geçmiş, aynı yıl içerisinde enflasyon denetim altına alınmaya başlanmıştır.
| Kazakistan Tengesi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| (Kazakça): Qazaq teñgesi | |||||
| |||||
| ISO 4217 Kodu | KZT | ||||
| Kullanıcı(lar) |  Kazakistan
| ||||
| Altbirim | |||||
| 1/100 | tıyn (тиын) | ||||
| Sembol | ₸ | ||||
| Madenî paralar | 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200 tenge | ||||
| Banknotlar | 200, 500, 1,000, 2,000, 5,000, 10,000, 20,000 tenge | ||||
| Merkez bankası | Kazakistan Ulusal Bankası | ||||
| Website | www.nationalbank.kz | ||||
Ayrıca Kazakistan tenge'si üst üste 3 yıl boyunca dünyanın en güzel banknotu olarak seçilmiştir.[2][3]
Tarihi
değiştir1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası çoğu ülke tarafından ortak para birimini koruma girişiminde bulunuldu. Bu yüzden eski Sovyet ülkeleri arasındaki güçlü ticari ilişkileri sürdürme isteği en önemli hedef olarak kabul edildi. Ancak siyasi durum, ortak bir para birimini korumak için elverişli değildi.[4]
12 Kasım 1993'te, Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, "Kazakistan Cumhuriyeti'nin ulusal para biriminin tanıtılması" kararını çıkarttı. 15 Kasım 1993'te ise bu yeni para birimi 1 tenge = 500 ruble oranıyla tanıtıldı. 1991'de paranın tasarlanması için Mendybay Alin, Timur Suleymenov, Asimsaly Duzelkhanov ve Khayrulla Gabzhalilov'un içinde bulunduğu tasarımcılardan oluşan özel bir grup oluşturuldu. Bu nedenle, her 15 Kasım "Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Para Birimi Günü" olarak kutlanmaktadır. İlk banknotlar Birleşik Krallık'ta, madeni paralar ise Almanya'da basıldı. 1995 yılında ise paranın Kazakistan'da basılması için bir tenge baskı fabrikası açıldı.
Şubat 2019'da Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kazakistan'ın resmi dili (Kazakça) olmadığı için gelecekte basılacak olan banknot ve madeni paralardan Rusça yazıları kaldıracak bir yasa tasarısı imzaladı.[5]
Simgesi
değiştir
2006 sonbaharında, Kazakistan Ulusal Bankası tenge sembolü için bir yarışma düzenledi ve 30.000'den fazla başvuru gerçekleşti. 20 Mart 2007'de, Nevruz tatilinden iki gün önce, Kazakistan Ulusal Bankası tenge simgesini onayladı: ₸. 29 Mart 2007'de ise, iki tasarımcıyı (Vadim Davydenko ve Sanzhar Amirhanov) yarışmanın kazananı olarak ilan etti. 1.000.000 tenge ödülünü ve Kazakistan tenge simgesinin "ebeveynleri" unvanını paylaştılar. Simge, 2008 yılında Unicode kodlaması için önerildi ve U+20B8 kod numarasıyla Unicode 5.2.0'a (Ağustos 2009) dahil edildi.[6]
Madeni paralar
değiştirDolaşımdaki madeni paralar Kazakistan Öskemen Darphanesi tarafından üretildi.
Birinci seri (1993)
değiştir1993 yılında ilk madeni para dizisi, 2, 5, 10, 20 ve 50 tiyin değerlerinde ve üzerlerinde Kazakistan arması olacak şekilde bronzdan, 1, 3, 5, 10 ve 20 ise üzerlerinde efsanevi hayvanların yer alacağı şekilde nikelden üretildi.
-
2 Tiyin -
5 Tiyin -
10 Tiyin -
20 Tiyin -
50 Tiyin -
1 Tenge -
3 Tenge -
5 Tenge -
10 Tenge -
20 Tenge
İkinci seri (1997 - 26 Nisan 2019)
değiştir1997'de, tiyin'in olmadığı ve en küçük paranın 1 tenge olacağı yeni bir seri tedavüle çıkarıldı.
-
1 Tenge -
2 Tenge -
5 Tenge -
10 Tenge -
20 Tenge -
50 Tenge -
100 Tenge
Üçüncü seri (2019'dan beri)
değiştir26 Nisan 2019'da ikinci seri ile tamamen aynı özelliklere sahip olarak tedavüle çıkarıldı. Değişiklik olarak yazıların Kiril alfabesi yerine Latin alfabesi ile yazıldı. Yazılar ön yüze Qazaqstan Respýblıkasy (Kazakistan Cumhuriyeti), arka yüze ise Teńge şeklinde yazıldı.[7] Üçüncü seri dönemin Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından Kiril tabanlı bir alfabeden Latin kökenli bir alfabeye geçme, Kazak kültürünü ve ülkeyi Rus etkisinden uzaklaştırma konusundaki geçiş kararının bir parçası olarak yayınlandı. Madeni paraların tasarımları ise 20 Mart 2019'da geçici cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev tarafından onaylandı.
2020 yılında Kazakistan Ulusal Bankası 200 tenge değerinde yeni madeni para birimini çıkardı.[8]
-
1 tenge -
2 tenge -
5 tenge -
10 tenge -
20 tenge -
50 tenge -
100 tenge -
200 tenge
Hatıra paralar
değiştirHatıra paralar 20, 50, 100, 500, 1.000, 2.500, 5.000 ve 10.000 tenge cinsinden tedavüle çıkartılır. Gümüş ve altın paralar ise 1, 2, 5, 10, 20, 50 ve 100 tenge cinsinden tedavüle çıkartılır.
Banknotlar
değiştir1993 serisi
değiştir15 Kasım 1993'te Kazakistan Ulusal Bankası 1, 2, 5, 10, 20 ve 50 tiyn, 1, 3, 5, 10, 20 ve 50 tenge olacak şekilde paraları tedavüle çıkarttı. Kısa süre sonra 100 tenge tedavüle çıkartıldı. Bunları 1994 yılında 200, 500 ve 1.000 tenge takip etti. 1996'da 2.000 tenge, 1999'da 5.000 tenge ve 28 Temmuz 2003'te 10.000 tenge tedavüle çıkartıldı.[9]
| 1993 Serisi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Resim | Değeri | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
| Ön yüz | Arka yüz | Ön yüz | Arka yüz | Ön yüz | Arka yüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | |
|
|
1 tiyn | Yeşil | Yeşil | Sayı ve Kazakça yazıyla değeri, benzersiz geometrik tasarımlı arka plan | Sayı ve Kazakça yazıyla değeri, benzersiz geometrik tasarımlı arka plan ve Kazakistan arması | 1993 | 2001 |
|
|
2 tiyn | Açık mavi | Açık mavi | ||||
|
|
5 tiyn | Pembe | Pembe | ||||
|
|
10 tiyn | Kırmızı | Kırmızı | ||||
|
|
20 tiyn | Mavi, yeşi | Mavi | ||||
|
|
50 tiyn | Kahverengi, yeşil | Kahverengi | ||||
|
|
1 tenge | Mavi | Açık mavi | Fârâbî portresi | Fârâbî'nin formülasyonları ve geometrik şekiller | 2012-2018 | |
|
|
3 tenge | Yeşil | Mavimsi yeşil | Suinbai Aronuly portresi | Alatau manzarası | ||
|
|
5 tenge | Kahverengi | Sarı, turuncu | Kurmangazi Sağırbayoğlu portresi | Kurmangazi türbesi | ||
|
|
10 tenge | Yeşil | Açık yeşil | Çokan Velihanov portresi | OkZhetpes dağı | ||
|
|
20 tenge | Kahverengi | Açık kahverengi | Abay Kunanbayoğlu portresi | Altın kartal ve adam çizimi | ||
|
|
50 tenge | Kırmızımsı | Açık kırmızı | Abulhair Khan portresi | Mangistav'ın taş çizimleri | ||
|
|
100 tenge | Menekşe | Pembe | Abılay Han portresi | Hoca Ahmed Yesevi Türbesi | ||
|
|
200 tenge | Kahverengi, kırmızı | Sarı, mavi | Fârâbî portresi | 1994 | ||
|
|
500 tenge | Koyu mavi, mavi | Mavi, menekşe | ||||
|
|
1.000 tenge | Yeşil, kırmızı | Yeşil, mavi, kırmızı | ||||
|
|
2.000 tenge | Yeşil, mavi | Yeşil, kahverengi | 1996 | |||
|
|
5.000 tenge | Kahverengi, menekşe | Kahverengi | 1998 | |||
|
|
10.000 tenge | Mavi | Mavi, kahverengi | Kar leoparı ve dağlar | 2003 | ||
2006 serisi
değiştirKazakistan Ulusal Bankası 2006 yılında yeni bir banknot serisi yayınladı. Banknotlar öncekilerle aynı değerlerdedir.
2006 serisi öncekilerden tasarımsal olarak çok daha farklı. Ayrıca paranın ön yüzü dikeydir ve Kazakça yazılmıştır. Tüm banknotlarda Astana Bayterek anıtı, Kazakistan bayrağı, Kazakistan arması, Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in imzalı el izi ve Kazakistan millî marşı'nın sözleri yer almaktadır. Tek farkları renkleridir.
| 2006 Serisi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Resim | Değeri | Ana rengi | Bilgi | Tedavüle çıkarılışı | ||
| Ön yüz | Arka yüz | Ön yüz | Arka yüz | |||
|
|
200 tenge | Turuncu | Astana Bayterek anıtı, Kazakistan bayrağı, Kazakistan arması, Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in imzalı el izi ve Kazakistan millî marşı'nın sözleri, sayı ve Kazakça yazıyla değeri ve sahte paranın yasal olmadığını belirten ibare | Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı ve İşim Nehri üzerindeki köprüde kanatlı bir kar leoparı, Savunma Bakanlığı ile Kazakistan haritasının ana hatları ve arka planda bozkırlar, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare | 2006-2016[10] |
|
|
500 tenge | Mavi | Maliye Bakanlığı ve Astana Belediye Binası, arka planda martı ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare | ||
|
|
1.000 tenge | Kahverengi | Başkan Kültür Merkezi, arka planda dağlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare | ||
|
|
2.000 tenge | Yeşil | Abay Opera Evi, arka planda dağlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare | ||
|
|
5.000 tenge | Kırmızı | Bağımsızlık Anıtı ve Kazakistan Otel, arka planda dağlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare | ||
|
|
10.000 tenge | Mor | Ak Orda başkanlık sarayı, arka planda kanyonlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare | ||
2011-2017 serisi
değiştirKazakistan Ulusal Bankası, 2011, 2012, 2013 ve 2014 yıllarında 1.000, 2.000, 5.000 ve 10.000 tenge cinsinden yeni bir banknot serisi yayınladı. Bu serinin tasarımlarında "Kazak Eli" anıtı yer alıyor. 2017 yılında, Kazakistan Ulusal Bankası bu serinin bir parçası olarak 500 tenge değerinde bir banknot tedavüle çıkarttı, ancak banknotun arka tarafında bir martı görüntüsü ve Kazakistan'ın başkenti Astana'daki Moskova iş merkezinin görüntüsü yer alması tartışmalara neden oldu.[11]
| 2011-2017 Serisi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Resim | Değeri | Ana rengi | Bilgi | Tedavüle çıkarılışı | ||
| Ön yüz | Arka yüz | Ön yüz | Arka yüz | |||
|
|
500 tenge | Mavi | Bayrak, Gökdelenler, "Kazak Eli" anıtı ("Kazakistan'ın Bağımsızlığını" ve "Nesillerin Devamını" temsil eder), Kazakistan arması ve Kazakistan bayrağı | Kazakistan haritasının ana hatları, martılar | 2017 |
|
|
1.000 tenge | Sarı, kahverengi, turuncu ve mavi | Kazakistan haritasının ana hatları, dağlar ve Ustyurt Plateau manzarası | 2014 | |
|
|
2.000 tenge | Yeşil | Kazakistan haritasının ana hatları ve İrtiş Nehri | 2012 | |
|
|
5.000 tenge | Kırmızı, mavi, sarı ve yeşil | Kazakistan haritasının ana hatları, Bağımsızlık anıtı, Kazakistan Otel, Tjan-Shan dağında Zailijsky Alatau sırtı | 2011 | |
|
|
10.000 tenge | Menekşe ve mavi | Kazakistan haritasının ana hatları ve Ak Orda | 2012 | |
|
|
20.000 tenge | Gri ve menekşe | Ak Orda ve başkent Astana manzarası | 2015 | |
2023-2025 serisi
değiştirKazakistan Merkez Bankası, 2023-2025 yılları arasında tedavüle çıkarılmak üzere yeni bir banknot serisi hazırladığını duyurdu. "Saka" olarak adlandırılan serideki banknotlar, daha küçük boyutlara, önceki banknotlardan farklı olarak üzerinde Rusça yer almayan ve altı kupürün tamamı için birçok yeni güvenlik özelliği gibi yeniliklere sahiptir. Önceki serinin banknotları, her bir kupürün piyasaya sürülmesinden sonra yasal ödeme aracı olmaktan çıkacak ve üç yıla kadar bankalarda ve postanelerde itfa edilebilecektir.[12][13]
Yeni güvenlik özelliklerine sahip 2008 serisi
değiştir2008'den bu yana, Astana düzenlenen 2011 Asya Kış Oyunları'nın tasvir edildiği banknotlar da dahil olmak üzere bir dizi hatıra tasarımı tedavüle çıkartıldı. Hatıra banknotlar 1.000 tenge, 2.000 tenge, 5.000 tenge ve 10.000 tenge olarak tedavüle çıkartılır.
Hatıra banknotlar
değiştir| Yıl | Birim | Ön yüzü | Arka yüzü | Açıklama |
|---|---|---|---|---|
| 2001 | 5.000 tenge | 
|
|
Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığın 10. yıldönümünü anmak için basılmıştır. |
| 2008 | 5.000 tenge | 
|
|
Kazak tengesi'nin 15. yıldönümünü anmak için basılmıştır. |
| 2010 | 1.000 tenge | 
|
|
AGİT'in Kazakistan Devletinde buluşmasını anmak için basılmıştır. |
| 2011 | 1.000 tenge | 
|
|
Kazakistan'ın İslam İşbirliği Teşkilatı başkanlığını anmak için basılmıştır. |
| 2011 | 2.000 tenge | 
|
|
Astana'nın ev sahipliği yaptığı Asya Kış Oyunları anısına basılmıştır. |
| 2011 | 10.000 tenge | 
|
|
Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığın 20. yıldönümünü kutlamak için basılmıştır. |
| 2013 | 1.000 tenge | 
|
|
Ön yüzünde Kül Tigin, arka yüzünde ise Kül Tigin Yazıtı yer almaktadır. |
| 2016 | 10.000 tenge | 
|
|
Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığın 25. yıldönümünü kutlamak için basılmıştır. Ayrıca 1 Aralık İlk Devlet Başkanı Günü sebebiyle arka yüzünde Nursultan Nazarbayev'in bir portresi yer almaktadır.[14] |
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ Linzmayer, Owen (2012). "Kazakhstan". The Banknote Book. San Francisco, CA: http://www.banknotebook.com/ 29 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Tenge Banknotes Of 2006 Withdrawn In Kazakhstan". kazworld.info. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ Efron, Arnoldo (19 Kasım 2023). "Kazakhstan - "Saka", the new family of banknotes presented yesterday". MRI Guide (İngilizce). 14 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2024.
- ^ Akhmetkali, Aibarshyn (1 Haziran 2024). "Kazakh National Bank Unveils New 10,000 Tenge Banknote Design". astanatimes.com. The Astana Times. 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019.