Kansu

	Kansu Eyaleti
Çince :	甘肃省
	Gānsù Shěng
	Kısaltmalar: 甘 veya 陇 (pinyin: Gān veya Lǒng)
Adın kökeni	甘 gān - Ganzhou (Zhangye) ; 肃 sù - Suzhou (Jiuquan)
İdari birim türü	Eyalet
Başkenti; (ve en büyük şehri)	Lanzhou
ÇKP Komitesi Sekreteri	Lu Hao
Vali	Xu Shousheng (vekâleten)
Yüzölçümü	454.000 km² (7.)
Nüfusu (2020); - Nüfus yoğunluğu	25.019.831 (22.); 57,7 kişi/km² (27.)
GSYİH (2007); - kişi başına	CNY 269,9 milyar (26.); CNY 10.335 (30ncu)
İGE (2005)	0,675 (orta) (28.)
Başlıca etnik gruplar	Han - %91; Hui - %5; Dongxiang - %2; Tibetli - %2
İl düzeyi	14
İlçe düzeyi	86
Belde düzeyi†	1344
ISO 3166-2	CN-62
	Resmî websitesi; http://www.gansu.gov.cn ; (Çince)

Kansu^[2] (Çince (basitleştirilmiş): 甘肃; Çince (geleneksel): 甘肅; pinyin: Gānsù zh-Gansu.ogg^ⓘ; Wade-Giles: Kan-su, Kansu veya Kan-suh) Çin'de bir eyalettir. Kuzeyden Moğolistan, güneyden Çinghay ve Siçuan eyaletleri, doğudan Ningxia Özerk Bölgesi, Shaanxi eyaleti ve İç Moğolistan Özerk Bölgesi, batısından Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile çevrilidir. Dar bir koridor biçiminde oluşuyla yüzyıllarca Yukarı Huanghe (Sarı Irmak) bölgesi ve Çin'in batı kesimleri arasında geçit işlevi görmüştür. Türk soylu Sarı Uygurların yaşadığı Sunan Yugur Özerk İlçesi^[3] buradadır.

Tarih

Kansu, Qin Hanedanı döneminde (MÖ 221-206) Çin topraklarına katıldı. Marco Polo'nun Çin'e girdiği yol olarak tanınan bölge, pek çok kişinin kişinin seyahat ettiği bir koridordu. Kansu adı Yuan Hanedanı döneminde, Ganzhou ve Suzhou bölgelerinin adlarından (1206-1368) oluşturuldu. 1644'ten 1911'e değin Qing (Mançu) hanedanının yönetiminde kalan Kansu'nun bu dönemde en ünlü yöneticilerinden olan Zuo Zongtang (1812-1885) Taiping ve Müslüman ayaklanmalarının (1862-1877) ardından yörede yarım yüzyıl boyunca barış sağladı. 1920'de, 20. yüzyılın en büyük deprem felaketlerinden biri maydana gelmiştir. Merkezi Kansu'nun doğusunda bulunan 8.6 şiddetindeki depremde yaklaşık 200,000 - 250,000 arasında can kaybı yaşanırken, pek çok kent ve kasaba haritadan silinmiştir.

Doğal yapı

Kansu'da doğal yapının en belirgin özelliği platolardır. Kansu Koridoru olarak anılan bölge, Lanzhou'nun 192 km kuzeybatısındadır. Kansu'nun doğu kesimi Çin'in başlıca deprem merkezidir. Kansu'da yaz ve kış arasında büyük sıcaklık farklılıkları görülür.

Nüfus

2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre Kansu Eyaleti'nin toplam nüfusu 25.019.831.^[1]

Etnik yapı

Kansu Eyaleti sınırları içerisinde nüfusları 10 bin'i aşan etnik gruplar şunlardır:

Kansu'daki başlıca etnik gruplar
(2010 Nüfus Sayımı)^[4]
Etnik grup	Nüfus
Han	23.164.817
Hui	1.258.641
Donşian	546.255
Tibetli	488.359
Monguor (Tu)	30.781
Bao'an	18.170
Mançu	14.206
Salar	13.517
Yugur	13.001
Moğol	10.935

Diller

Kansu Eyaleti çapında Beifanghua'nın (Mandarin) farklı lehçeleri konuşulur. Kansu'da Beifanghua'nın Zhongyuan Guanhua [en] dalına ait lehçeler şunlardır: Guanzhong lehçesi [en] (Qingyang Şehri-Ning İlçesi [en]), Qinlong lehçesi [zh] (Longnan, Pingliang ve Qingyang şehirleri), Longzhong lehçesi [zh] (Tianshui ve Dingxi şehirleri), Hezhou lehçesi (Linxia Hui Özerk İli) ve Güney Xinjiang lehçesi (Dunhuang). Kansu'da Beifanghua'nın Lanyin Guanhua [en] dalına ait lehçeler de şunlardır: Lanzhou lehçesi [zh] (Lanzhou ve Baiyin şehirleri; Linxia İli-Yongjing İlçesi [en]) ve Hexi lehçesi (Wuwei, Jiayuguan, Jiuquan, Jinchang ve Zhangye şehirleri). Tüm bunların dışında, Ethnologue'a göre, Kansu'da konuşulan diğer diller şunlardır: Amdo Tibetçesi [en], Baima dili [en], Batı Yugurca, Bonan dili [en], Choni dili [en], Doğu Yugurca, Donşianca, Jin Çincesi, Kalmak-Oyratça, Kazakça, Moğolca, Monguor dili [en], Salarca ve Uygurca^[5]

Ekonomi

Pamuk, keten yağı, karpuz, mısır ve darı başlıca tarımsal ticari ürünlerdir. Ancak Kansu ekonomisi büyük ölçüde madenciliğe dayanır. Petrol, kömür ve demir cevheri başlıca yer altı kaynakları arasındadır. Çin'in bir nükleer enerji merkezidir.

İdari yapılanma

Kansu Eyaleti'nin İdari Bölümleri
Lanzhou ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ Jiayuguan Jinchang Baiyin Tianshui Wuwei Zhangye Pingliang Jiuquan Qingyang Dingxi Longnan Linxia Hui Öİ Gannan Tibet Öİ
Bölüm kodu^[6]	İsim	Çince Pinyin	Alan (km²)	Nüfus (2020 Nüfus Sayımı)^[1]	Merkez	İlçe düzeyi bölümler^[7]
Bölüm kodu^[6]	İsim	Çince Pinyin	Alan (km²)	Nüfus (2020 Nüfus Sayımı)^[1]	Merkez	Semtler	İlçe düzeyi şehirler	İlçeler	Özerk ilçeler
620000	Kansu Eyaleti	甘肃省 Gānsù Shěng	425.888,93	25.019.831	Lanzhou Şehri	17	5	57	7
— İl düzeyi şehirler —
620100	Lanzhou Şehri	兰州市 Lánzhōu Shì	13.192,31	4.359.446	Chengguan Semti	5		3
620200	Jiayuguan Şehri	嘉峪关市 Jiāyùguān Shì	1.224,17	312.663	Xiongguan Bucağı
620300	Jinchang Şehri	金昌市 Jīnchāng Shì	7.548,98	438.026	Jinchuan Semti	1		1
620400	Baiyin Şehri	白银市 Báiyín Shì	20.098,54	1.515.110	Baiyin Semti	2		3
620500	Tianshui Şehri	天水市 Tiānshuǐ Shì	14.277,20	2.984.659	Qinzhou Semti	2		4	1
620600	Wuwei Şehri	武威市 Wǔwēi Shì	32.347,09	1.464.955	Liangzhou Semti	1		2	1
620700	Zhangye Şehri	张掖市 Zhāngyè Shì	38.592,06	1.131.106	Ganzhou Semti	1		4	1
620800	Pingliang Şehri	平凉市 Píngliàng Shì	11.171,15	1.848.607	Kongtong Semti	1	1	5
620900	Jiuquan Şehri	酒泉市 Jiǔquán Shì	168.080,24	1.055.706	Suzhou Semti	1	2	2	2
621000	Qingyang Şehri	庆阳市 Qìngyáng Shì	27.117,27	2.179.716	Xifeng Semti	1		7
621100	Dingxi Şehri	定西市 Dìngxī Shì	19.609,24	2.524.097	Anding Semti	1		6
621200	Longnan Şehri	陇南市 Lǒngnán Shì	27.838,66	2.407.272	Wudu Semti	1		8
— Özerk iller —
622900	Linxia Hui Özerk İli	临夏回族自治州 Línxià Huízú Zìzhìzhōu	8.198,46	2.109.750	Linxia Şehri		1	5	2
623000	Gannan Tibet Özerk İli	甘南藏族自治州 Gānnán Zāngzú Zìzhìzhōu	36.593,55	691.808	Hezuo Şehri		1	7

Galeri

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Kansu ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

2010 Kansu heyelanı

Kaynakça

^ ^a ^b ^c "甘肃省第七次全国人口普查公报（第二号）". 甘肃省统计局. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Çin'de İslâmiyet". İÜ İTKD. s. 163. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012.
^ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地区分性别、民族的人口" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.
^ Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ 中华人民共和国民政部 (Ağustos 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9.

[2020nüfus-1] "甘肃省第七次全国人口普查公报（第二号）". 甘肃省统计局. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[2] "Çin'de İslâmiyet". İÜ İTKD. s. 163. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012.

[A0106a-4] 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地区分性别、民族的人口" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.

[5] Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.

[6] "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[7] 中华人民共和国民政部 (Ağustos 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]