Fitness

Başlığın diğer anlamları için Fitness (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Fitness ([ˈfɪtnəs]), fiziksel uygunluk anlamına gelen, günlük hayatta daha çok zindelik ve fiziksel uygunluk için yapılan egzersizlerin bütünü için kullanılan terim.

Tüm askerî servislerde fiziksel eğitim 'fitness' bir zorunluluktur

Fitness ile vücut geliştirme (İngilizce: body building) farklı kavramlardır. Vücut geliştirme profesyonel olarak müsabakalarda yarışmak için kas geliştirme iken fitness, zinde olmak ya da uğraşılan spora özgü fiziksel gereksinimleri sağlamak için vücudu fiziksel olarak hazırlamaktır.

Unutulmaması gereken şey fiziksel uygunluğun genel yanılgının aksine sadece kas gruplarını geliştirmekten ibaret olmadığıdır. Farklı sporlar ya da amaçlara göre fiziksel uygunluk kavramı da farklı anlamlara gelebilir. Örneğin bir futbolcunun fiziksel uygunluk, yani fitness düzeyi yaptığı iş gereği çeviklik, çabukluk, aerobik ve anaerobik enerji sistemlerinin gelişmiş olmasıyla meydana gelir. Bunun yanı sıra bir sumo güreşçisinin de fiziksel uygunluk düzeyi, onun yaptığı iş gereği bir futbolcuya göre daha yağlı bir vücut gerektirir. Yani ilgilenilmek istenilen alana bağlı olarak fitness farklı anlamlar ifade edebilmektedir.

Egzersizler

Her kişiye ve belirlenen amaca göre antrenman programları farklılık arz eder. Fitness sporunda kesin bir antrenman standardından söz edilemez. Yani her yaşın, her hayat tarzının ve vücut tipinin birbirinden farklı olarak; bir uzman tarafından takip edilen çalışma programı olmalıdır. Bu spor belirli kalıp ve hedefleri olmadığından dolayı her yaşta yapılabilir. Örneğin 16 yaşında ya da 55 yaşında bu spora başlanabilir.

Kardiyovasküler egzersizler

Kardiyovasküler egzersizler ya da kısaca kardiyo, yüksek kalp ritminde tekrarlayan hareketlerle yapılan egzersizlerdir. Bu tip egzersizlerde kas liflerini geliştirme ana hedef değil dolaylı şekilde ve sınırlı erişilen bir sonuçtur. Kardiyo egzersizlerinin temel hedefi kalp-damar sisteminin (kardiyovasküler sistem) performansını artırmak, aerobik ve anaerobik egzersizlerle kasların dayanıklılığını ve kondisyonunu artırmaktır. Kardiyo egzersizlerine örnek olarak yüzme, koşu, yürüyüş, bisiklet, ip atlama vb. verilebilir.

Yüksek oksijene ihtiyaç duyulan zamanlarda kardiyovasküler sistem çalışma hızını artırarak kaslara daha fazla oksijen taşımak ve kaslarda biriken karbondioksidi daha hızlı şekilde vücuttan uzaklaştırmaya çalışır. Bazen (örneğin koşu yaparken) metabolizmadaki bu artış oksijen ihtiyacını karşılamaya yetmez ve kaslar yüksek oranda oksijensiz solunum yapmaya başlarlar. Bu aşamadan sonra kaslarda yorgunluk ve oksijensiz kalma gibi rahatsız edici durumlar gözlenmeye başlar. Kardiyo egzersizlerinin temel amacı kasları ve kardiyovasküler sistemin çalışma temposunu artırarak kas kondisyonunu ve dayanıklılığı artırmaktır.

Ağırlık antrenmanları

Ağırlık egzersizleri ile, belirli kas gruplarının ya da bütün kasların, tek tek ya da kas gruplarıyla beraber, aletli ya da aletsiz çalıştırılmasıyla sıkılaştırılması ve güçlendirilmesi amaçlanır. Esasen bütün sporlar dallarında fitnessta kullanılan egzersizler yer alır yahut bir spor dalına özel bir egzersiz fitnessta yer alabilir. Çünkü her spor dalında vücutta ağırlıklı kullanılan kas grupları vardır. Bu kas gruplarına kondisyon kazandırılması için yapılan egzersizlerin pek çoğu fitness egzersizleri olarak da kullanılmaktadır.

Squat, bench press ve deadlift temel üç ağırlık egzersizleridir. Ağırlık idmanları bu üç ana egzersiz üzerine kurulmuştur. Bu üç ana egzersiz vücudumuzun en büyük 3 kas grubunu çalıştırmaktadır: Bacak, sırt, göğüs..

Ağırlık idmanlarında önemli olan noktalar tekrar sayısı ve setler arasındaki dinlenme süresidir. Tekrar sayısı ve dinlenme süresi doğru kas gelişimini sağlar. Kasın büyümesi, sabit kalması veya yağ yakımı bu tekrar sayısı ve dinlenme süresine de bağlıdır. Ağırlık idmanları, beslenme ile desteklenerek istenilen sonuca ulaşır.

Ağırlık antrenmanları için pek çok farklı yöntem kullanılmaktadır. Bazı yöntemler ve eğitmenler vücudun kendi ağırlığını kullanırken bazıları salonlarda kullanılan makinelerle, daha izole bir çalışmayı tercih etmektedirler. Bu yöntemler arasında belirgin bir performans farkı bulunmamaktadır, seçim yapmak tamamen sporcunun kendi inisiyatifine ve imkanlarına kalmıştır.

Dikkat edilmesi gereken konular

Antrenmana başlamadan önce risklerini öğrenmek gerekir. Uygun kıyafet giyilmeli ve özellikle spor ayakkabı seçimine dikkat edilmelidir. Uzman eğitmenlerin vereceği antrenman programına uyulmalıdır. Sakatlanmamak için antrenman öncesi hafif hareketler veya fonksiyonel hareketlerle adalenin ısınması gerekmektedir. Ağırlık egzersizinde hareketlerin nizami yapılması önemlidir. Yeni başlanıyorsa hafif bir antrenman uygulanmalı zamanla ağırlıklar arttırılmalıdır. Ayrıca fitness sadece antrenmana dayanmaz, düzenli bir yaşamı ve kontrollü bir beslenmeyi de gerekli kılar. Beslenme konusu fitness yapanlar için çok önemlidir ve bu sporda başarının temel ayaklarından biridir.

Ayrıca bakınız

• Uluslararası Vücut Geliştirme ve Fitness Federasyonu
• Türkiye Vücut Geliştirme, Fitness ve Bilek Güreşi Federasyonu
• Fitness modası
• Egzersiz fizyolojisi
• Pilates
• Besin takviyesi
• CPR
• Olimpiyat Oyunları