Ceviz
Ceviz, Juglandaceae (cevizgiller) familyasının Juglans cinsinden, tek tüysü yaprakları karşılıklı dizilmiş ve aromatik kokulu ağaç türlerinin ve bu ağaçların meyvelerinin ortak adı.
| Ceviz | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Juglans regia | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Türler | |||||||||||||
| metne bakınız. | |||||||||||||
Kışın yaprağını döken ağaçlardır. Genç sürgünlerin özü bölmelidir. Tomurcuklar az sayıda pullarla örtülmüştür. Yaprakçıkların kenarları bazı türlerde ince dişli, bazıları ise düzdür (tam kenarlı). Yaprakçık sayısı türlere göre (3) 5-23 arasında değişir.
Çiçekler bir evciklidir. Erkek çiçekler bir önceki yılın sürgünlerinde yan durumlu, aşağıya sarkan kedicik halinde kurul oluşturur. Kurullar dallanmamıştır. Her bir erkek çiçeğin 1 brahte, 2 brahtecik ile 3-4 loplu bir çevre yaprağı (çanak) vardır. Etamin sayısı 7-105'tir. Dişi çiçekler ise yeni sürgünlerin ucunda terminal (tepede) durumlu dik duran 2-8 çiçekli fakir kurullar oluşturur. Dişi çiçeğinde 1 brahte, 2 brahtecik, 4 loplu çevre yaprağı vardır. Bunlar ovaryumla kaynaşmıştır, yalnız uçları serbesttir. Ovaryum alt durumludur; etli kalın 2 stigması oldukça gelişmiştir.
Sonbaharda olgunlaşan büyük çekirdekli sulu meyvenin iç kısmı 2 bölmeye ayrılmıştır. Tohum 2 loplu ve yağlıdır.
Odununun özü koyu, dış kısmı açık renkli, ağır ve güzel cila kabul eden odunları vardır.
Ekolojik Özellikleri
değiştirCeviz ağacı pH değeri 5 ile 8 arasında olan ve süzek topraklarda yetişir.
Türler
değiştir- Seksiyon Juglans. Yapraklar büyük (20–45 cm) ile 5-9 geniş yaprakçıklı, saçsız, kenarları tamdır. Odunu serttir. Güneydoğu Avrupa ile Asya.
- Seksiyon Rhysocaryon. Yapraklar büyük (20–50 cm) ile 11-23 ince yaprakçıklı, ince tüylü, kenarı dişlidir. Odunu serttir. Kuzey Amerika, Güney Amerika.
- Arjantin cevizi (Juglans australis) (J. boliviana)
- Brezilya cevizi (Juglans brasiliensis)
- Kaliforniya cevizi (Juglans californica)
- Hinds cevizi (Juglans hindsii)
- Nuevo Leon cevizi (Juglans hirsuta)
- Jamaika cevizi (Juglans jamaicensis) (J. insularis)
- Arizona cevizi (Juglans major) (J. arizonica, J. elaeopyron, J. torreyi)
- Juglans major var. glabrata
- Teksas cevizi (Juglans microcarpa) (J. rupestris)
- Juglans microcarpa var. stewartii
- Meksika cevizi (Juglans mollis)
- And Dağları cevizi (Juglans neotropica) (J. honorei)
- Kara ceviz (Juglans nigra)
- Juglans olanchana
- Peru cevizi (Juglans peruviana)
- Juglans soratensis
- Guatemala cevizi (Juglans steyermarkii)
- Venezuela cevizi (Juglans venezuelensis)
- Seksiyon Cardiocaryon. Yapraklar çok büyük (40–90 cm) ile 11-19 geniş yaprakçıklı, yumuşak tüylü, kenarları dişlidir. Odunu yumuşaktır. Kuzeydoğu Asya, doğu Kuzey Amerika.
- Japon cevizi (Juglans ailantifolia) (J. cordiformis, J. sieboldiana)
- Boz ceviz (Juglans cinerea)
- Çin cevizi veya Mançurya cevizi (Juglans mandschurica) J. cathayensis, J. formosana, J. hopeiensis, J. stenocarpa)
- Hibridler (melezler)
- Juglans × bixbyi J. ailantifolia × J. cinerea
- Juglans × intermedia J. nigra × J. regia
- Juglans × J. ailantifolia × J. regia
- Juglans × quadrangulata J. cinerea × J. regia
- Juglans × sinensis J. mandschurica × J. regia
- Juglans × paradox J. hindsii × J. regia
- Juglans × royal J. hindsii × J. nigra
Üretim
değiştir| Ceviz (kabuklu) üretimi – 2017 | |
|---|---|
| Ülke | (ton) |
 Çin |
|
 ABD |
|
 İran |
|
 Türkiye |
|
 Meksika |
|
 Ukrayna |
|
2017 yılında dünya ceviz üretimi (kabuklu) 3,8 milyon ton idi ve dünya toplamının yarısını (tablo) üreten Çin liderdi. Diğer büyük üreticiler ABD (%15) ve İran (%9) idi.
Besin bilgisi
değiştirYenilebilir ham ceviz tohumu %4 su, %14 karbonhidrat, %15 protein ve %65 yağ içerir.[2] 100 gramı 654 kalori sağlar ve protein, lif, B vitaminleri, niyasin, vitamin B6, folik asit ve bazı mineraller açısından zengindir.[2]
Ceviz yağı çoğunlukla çoklu doymamış yağ asitlerinden özellikle alfa-linolenik asitten ve linoleik asitten oluşur, oleik asit, tekli doymamış yağ içermesine rağmen toplam yağın %31'i doymuş yağdır.[2]
Türkiye'de çeşitleri
değiştir- Bahçesaray cevizi 08.03.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Van için coğrafi işaret almıştır.[3]
- Hekimhan cevizi 27.05.2019 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Malatya için coğrafi işaret almıştır.[4]
- Kaman cevizi 09.12.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Kırşehir için coğrafi işaret almıştır.[5]
- Karamanlı cevizi 28.08.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Burdur için coğrafi işaret almıştır.[6]
- Kavaklıdere cevizi 28.08.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Muğla için coğrafi işaret almıştır.[7]
- Niksar cevizi 17.12.2013 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Tokat için coğrafi işaret almıştır.[8]
- Oğuzlar cevizi 13.03.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Çorum için coğrafi işaret almıştır.[9]
- Çatak cevizi 06.08.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Van için coğrafi işaret almıştır.[10]
- Çağlayancerit cevizi 30.07.2013 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Kahramanmaraş için coğrafi işaret almıştır.[11]
Kaynakça
değiştir- ^ "Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists), Walnuts (in shell), 2017". UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT). 2019. 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2019.
- ^ a b c "Nutrition facts: Nuts, walnuts, English, per 100 g". Condé Nast for the US Department of Agriculture National Nutrient Database, Standard Release 21. 2014. 11 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2014.
- ^ "Bahçesaray Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Hekimhan Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Kaman Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Karamanlı Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Kavaklıdere Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Niksar Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Oğuzlar Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Çatak Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ "Çağlayancerit Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.