Lirika

Lirika (dolazi od grč. lyrra - „žičani muzički instrument”) je naziv za književni rod u stihu i prozi (pesma u prozi). Ime potiče iz starogrčke književnosti iz obreda posvećenih Meliku (vladaru), u kojima su se pesme izvodile uz pratnju muzičkog instrumenta lire.

Lirske pesme su se pevale uz muziku, danas se deklamuju, recituju. Lirsko pesništvo nastalo je u svojevrsnom sinkretizmu, stapanju muzike, glume, govora, plesa. Ispunjava stvaraoca i čitaoca utiskom - impresijom; govori kroz jedinstvo zvuka i smisla.

Vrste lirskih pesama:

ljubavna;
domoljubiva (rodoljubiva, patriotska);
socijalna;
misaona (refleksivna);
opisna (deskriptivna);
religiozna.

Tradicionalne lirske pesme su himna, oda, elegija, ditiramb, epigraf, epigram.

Moderna lirika-znači eksperiment i lutanje, otkrivanje neslućenih mogućnosti jezika (ritam, zvuk, melodija), ne teži razumljivosti, zbunjujuća je za čitaoce, sugeriše umesto da objašnjava.

Opkoračenje - prenošenje više reči u novi red; prebacivanje, prenošenje prve reči
Asindeton - nizanje reči bez gramatičkog povezivanja
Asonanca - nizanje istih (ili sličnih) samoglasnika
Aliteracija - nizanje istih (ili sličnih) suglasnika
ljubavna izražava osećaje ljubavi, zanos, radost, bol, patnju…; nastala je u davno doba, prisutna je u svim razdobljima; pesnici: Sapfa, Lamartine, Heine, Puškin, Sergej Jesenjin, Lorka, Pablo Neruda, Petrarka, Antun Gustav Matoš, Vesna Parun, Pupačić, Kaštelan
elegija (grč. elegos - „tužbalica”), tužna pesma
ditiramb (grč. ditirambos - „epitet Dionisa”)
nokturno noćna pesma, noćni ugođaj, Antun Gustav Matoš, Tin Ujević, Miroslav Krleža
sinestezija - stapanje
himna (grč. hymnos - „pesma”) nastala kao hvalospev u čast Dionisa, ili nekog heroja uz gl. pratnju u obredima, kao zborska pesma uz pratnju svirale o lepoti prirode, radostima i užicima, oduševljenje, zanos, nacionalni osećaji, ljubav prema rodu, jeziku, kulturi, običajima, polagani ritam, zanos, svečanost, svaka država ima himnu, himne bogovima su izraz religioznog odnosa čovjeka prema onom što smatra apsolutnim
oda (grč. eoide - „pesma”) svečana, zanosni govor, slavi pov. događaj ili slavnu pov. Osobu slavi plemenitost, dobrotu ili drugu osobinu, pisane bogovima, veri, prijateljima, jeziku. Grčki: Alkej, Sapfa, Pindar; rimski: Horacije
epitaf (grč. epitafos - „nadgrobni”), nadgrobni natpis kao pesma Oblik jezgrovit, duhovit, satiričan, odnos prema prolaznosti života, ljudskoj sudbini, primer misaone lirike Pannonius, Matoš, Tadijanović (Ivan Goran Kovačić), stećci
epigram: kratak, jezgrovit, duhovit, satiričan; teme: društvene pojave, pojedinci, značajne ličnosti, događaji…; prvotno je značio natpis uklesan u kamenu ; Simonid i Marcijal dali temelje; zastupljen u svim epohama; Pannonius, Vraz, Antun Gustav Matoš
socijalna pesma (lat. socijeta - „društvo”), socijalne teme i motivi - socijalna nepravda, iseljavanje…; prikazuje - lošu socijalnu sredinu (predgrađe, siromašne kuće, neimaštinu), siromašni svet (radnike, prosjake, beskućnike) i atmosferu u kojoj žive, svest o bedi
misaona pesma (refleksivna); pesnik izražava misli o raznim temama (pesništvu, pesmi, rođenju, smrti…), koriste se pesničke slike i aforizmi
idila (grč. eidilion - sličica, pesmica), bukolika, ekloga (slavi život u prirodi); tema: mirni život u prirodi, na selu; tvorac Teokrit (3. vek p.n.e), Vergilije «Bukolike», Dinko Ranjina, Džore Držić, Nikola Nalješković

Lirika

Spoljašnje veze