Bota

Bota (greq. κόσμος, kosmos, lat. mundus) është një emërtim që lidhet me historinë dhe rrok në përkufizimin e gjerë gjithçka që njohim. Bota përmendet kryesisht për planetin Tokë. Në kundërshtim me emërtimin e saktë përkufizues të Tokës (në greqishten e sotme Γη, Ge ose Γαία, Gaía, rrjedhur nga mithologjia pellazgjike ku nëna tokë paraqitej si Γη, Ge, ose dhe), që përmbledh botën dhe tërësinë e asaj që është e kapshme nga shqisat. Fjala botë përdoret në gjuhën ndërkombëtare si një ndërthurje e çështjeve thelbësore të shoqërisë botërore apo bashkësisë botërore.

Historia

Artikulli kryesor: Historia botërore

Bota në pamje të rrafshët (nga sateliti).

Bota ku jeton njeriu, pra toka merret të jet rrreth 4.55 miliard vite e vjetër. Njeriu si krijesë ose si element evolutiv (dy mënyrat si vet njerëzit e shohin njeriun) ka qasje të ndryshme mbi historinë e hershme të botës, për vetë fillimin e ekzistimit të sajë.

Qasja e krijimit është qasja më e përhapur ndër njerëzit, kjo qasje vie si rrjedhim i asajë se njerëzit besojnë në krijuesin e sajë dhe të të gjith njerëzve Zotin. Kjo qasje në thelb nuk ka diskutime por merret si komplete duke pranuar se Zoti ka krijuar botën sipas vullnetit të tijë.
Qasja evolutive bazohet mbi proçesin e ndryshimit dhe përshtatjes kështu që përfaqësuesit e kësaj qasje sqaroj paraqitjen e botës përmes një proçesi të emruar "Big Beng" pas të cilit eksplodim në univers vie deri tek krijimi i botes, pasurive të saja të brendshme dhe të jashtme dhe më pas tek krijimi i gjallesave dhe bimëve.

Më pas pas krijimit të botës zhvillimi i cështjeve në të dhe zhvillimi i njeriut paramendohet të ket kaluar në këto kohëra:

Paleoliti
Neoliti
Epoka e bronzit
Epoka e hekurit
Antika

Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia botërore

Toka në përgjithësi ka një hapësirë gjeografike prej 510.072 milion sq km nga të cilat një hapësirë prej 148.94 milion sq km e ka tokë (dhe, rërë) ndërsa 361.132 milion sq km ujë me një vi bregdetare 356,000 km, pra 70.8% e botës është ujë kurse 29.2% është tokë.

Relievi

Relievi i tokës nuk është i rrafshtë por varion strukturalisht nga hapësirat tokësore dhe ujore kështu që kemi pikën më të lartë të tokës që është Mont Everes më 8.850 m lartësi mbidetare dhe pikën më të ultë që është Deti i Vdekut me - 411m nga lartësia mbidetare, kurse thellësia më e madhe oqeanike është Mariana Trench me thellësi -10.924 nga lartësia mbidetare që gjendet në Oqeanin Pacifik.

Nga e gjithë hapësira tokësore tokë e shfrytëzuar për prodhim është rreth 10.73% nga e gjithë hapëisira tokësore e Tokës (duke mos përfshirë hapësirën ujore në llogaritje).

Klima

Artikulli kryesor: Klima botërore

T

Artikulli kryesor: Hidrografia botërore

Ekonomia

Artikulli kryesor: Ekonomia botërore

Në vitin 2005 kishte ngritje globale të autputit prej 4.4%, udhëhequr nga Kina që kishte ngritje të vet prej 9.3%, India 7.6%, dhe Rusia 5.9%. Rezultatet e rritjes në shtetet e zhvilluara udhëhiqeshin nga SHBA-të më 3.5% dhe e fundit ishte Italia pa rritje.

Statistika:

BPB/BVP: 60.71 trilion $(sipas v.2005).
BPB—shkalla e rritjes reale: 4.7% (sipas v.2005).
BPB/BPV për kokë banori : $9,500 (sipas v.2005).
BPB zhvillimet:
- argikultura 4%,
- industria 32%,
- shërbimet 64% (sipas v.2004).
Shkalla e inflacionitt:
- Vendet e zhvilluara nga 1% deri 4%
- Vendet në zhvillim nga 5% deri 20% (nga v.2005).
Shkalla e papunsisë:
- Vendet e zhvilluara 4%–12%
- Vendet në zhvillim rreth 30%
Eksporti: 10.33 trilion $ (sipas v. 2004).
Importi: $10.29 trillion (sipas v.2004).
Borxhi i jashtëm: $38.54 trillion (sipas v.2004)
Kostoja ushtarake: 2% nga gjithsej BPB (sipas v. 2005)

Politika

Artikulli kryesor: Politika botërore

E gjith bota është e përbërë nga 194 shtete sovrane, 61 vende të varura dhe 6 teritore të pushtuara.

E tërë politika dotërore është e organizuar në tre blloqe: blloku politik i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, blloku politik i Bashkimi Evropian dhe blloku politik i Lindjes.

Demografia

Artikulli kryesor: Popullsia në Botë

Sipas të dhënave në korrik të vitit 2006 bota ka 6,525,170,264 banorë dhe përfshihet nga një rritje globale prej 1.14% ku shkalla e lindjes është 20.05 lindje/1,000 banorë dhe 8.67 vdekje/1,000 banorë. Nga e gjith kjo popullsi raporti është 1.06 meshkuj/femra.

Vdekja e foshnjeve të posa lindura ka një raport 48.87 vdekje/1,000 lindje të gjalla.

Jetë gjatësia e njerëzve marrë në përgjithësi është rreth 64.77 vite kurse ndarë në gjini meshkujt jetojnë rreth 63.16 vite kurse femrat 66.47 vite.

Shkalla e përgjithëshme e pjellshmërisë është 2.59 fëmijë nga 1 grua.

Njerëzit në botë janë të aftë për shkrim lexim rreth 82% (marrë mosha mbi 15 vjeçare si element për këtë llogaritje statistikore) nga të cilët 87% meshkuj dhe 77% femra. Rreth 2/3 nga i gjith numri prej 785 milionëve analfabetë gjenden vetëm në 8 vende si: India, Kina, Bangladeshi, Pakistani, Nigeria, Etiopia, Indonezia dhe Egjipti. Nga i gjith numri i analfabetëve të botës 2/3 janë të gjinisë femërore (sipas v.2005).

Gjuhët

Artikulli kryesor: Lista e gjuhëve në botë

Anglisht,Frengjisht,Gjermanisht,Italisht,Suedisht,Norvegjisht,Finlandisht,Danisht,Spanjisht,Portugalisht,Polonisht,Letonisht,Lituanisht,Hungarisht,Çekisht,Kroacisht,Sllovenisht,Sllovakisht,Rumanisht,Moldavisht,Bullgarisht, Latinisht,Shqip,Greqisht,Serbisht,Maqedonisht,Malazeze,Boshnjakisht. Gjuhet aziatike Turqisht,Hebraisht,Arabisht,hindu,kinezisht,japonisht,Birmanisht, Mongolisht,Tajlandeze,Vietnamisht,Malajzisht.

Kultura

Artikulli kryesor: Kultura botërore

Kultura është tërësia e arritjeve të një populli dhe të gjithë njerëzimit në fushën e prodhimit dhe në zhvillimin shoqëror e mendor. Kultura mund të ndahet në disa mënyra, sipas kohës, vendit dhe sipas grupimeve të njerëzimit. mund të ndahet në disa mënyra, sipas kohës, vendit dhe sipas grupimeve të njerëzimit.Kultura dhe tradita ne botë ndyshojnë.Shumë vende të botës ndryshojnë nga traditat,zakonet.Banorët e Tokës dallohen edhe nga veshja e tyre,gjuha që flasin dhe vallëzimi.Pra të gjitha vendet e botës kanë karakteristikat e vendit të tyre

Ne bote ka shume besime ato jane reth 30 besime. Disa nga besimet janë: ortodoks, mysliman, katolik, protestan, etj.

Shih edhe