dari

Dari høyrer til den sørvestlege undergruppa av dei iranske språka, som i lag med dei indoariske og dei dardiske språka utgjer den indoiranske greina av den indoeuropeiske språkfamilien. Saman med tadsjikisk i Tadsjikistan og persisk i Iran utgjer dari ei nypersisk grein av sørvestiransk.

Det standardiserte skriftspråket dari har røter i klassisk persisk (sidan 800 evt.), skriftspråket som blei utvikla i arabisk skrift etter innføringa av islam. Dari deler den soga med persisk i Iran og tadsjikisk i Tadsjikistan. Desse tre språka ligg svært nær kvarandre, og persisk (i vidare tyding) kan kallast eit plurisentrisk språk – eitt språk med fleire standardutgåver. I grammatikk og lydsystem er dari og tadsjikisk jamt over meir konservative – og står nærmare klassisk persisk – enn persisk i Iran.

Dari har lenge spela ei viktig rolle som lingua franca i Afghanistan.

Dari er eit SOV-språk – det vil seie at setninga tek til med subjekt (S), endar med verb (V) og har objekt (O) og andre ledd imellom. I dømet nedanfor er ledda attgitt frå høgre til venstre, slik det arabiske alfabetet blir skrive.

• ﻣﻴﺨﺎﻫﻢ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺗﻴﻜﺖ ﻳﻚ ﻣﻦ
• mēxāhom Kābol ba tīket yak man
• ønskjer Kabul til billett ein eg
• Man yak tīket ba Kābol mēxāhom. 'Eg vil ha ein billett til Kabul.'

Akkurat som persisk og tadsjikisk har dari ein ezāfat-konstruksjon (ezāfe på persisk, izōfat på tadsjikisk), med ein enklitisk partikkel -e (-ye etter vokal) mellom eit overledd og eit underlegg i ein nominalfrase:

• mōtar-e naw 'ny bil'
• lārī-ye ādam 'lastebilen til mannen'

Dari har tre korte og fem lange vokalar. Språket har 24 konsonantar.

Trykket ligg oftast på den siste stavinga i ordet, til dømes keˈtāb 'bok', boˈzorg 'stor'. Enklitiske element, til dømes ezāfat-markøren -e, er trykksvake: keˈtāb-e ˈnaw 'ny bok'. Ein del verbformer har eit trykksterkt prefiks, til dømes ˈna-dād 'ho/han gav ikkje', ˈmē-xāhom 'eg ønskjer'.

• iranske språk
• persisk