Lov om sameige

Lova er deklaratorisk. Dette tyder at lova ikkje gjeld der anna følgjer av avtale eller særlege rettsforhold. Særlege rettsforhold kan mellom anna vere sameigets eigne karakter. Sameige som til dømes eigarseksjonar fell utanom sameigelovas definisjon ettersom bygget er i felleseige og kvar enkeltsameigar har eksklusiv bruksrett til sin seksjon. Ein skil mellom frivillige sameige som oppstår ved avtale og tilfeldige sameige som følgjer av arv, gåve eller samanblanding.

Det er ikkje eit krav for ein sameigestiftande avtale å slå fast at lova ikkje skal gjelde. Korvidt lova gjeld og for kva forhold den har verknad, vil følgje av formålet ved stiftinga eller forutsetningane partane hadde då avtalen blei inngått. Der det etter forholda er tvil om kva som er avtala, kan avtalen på enkelte punkt bli supplert av bestemmingane i lova.

Sameigarens bruksrett skal svare til tingens formål og sameigarens eigardel. Andre medeigarar må heller ikkje bli påverka negativt av utøving av bruksretten. Sameiget kan gjere vedtak om styring og bruk. Sameigarfelleskapen kan også velje å fastsetje vedtekter og utnemne eit styre. Fleirtalsvedtak reknast etter partseigarskap. Særleg viktige vedtak må vere einstemmige. Desse vedtaka må ikkje stride mot sameigelova elles. Utgifter og inntekter skal som hovudregel reknast i samsvar med eigarskapsdel.

Ein sameigar har rett til å selje heile eller delar av eigardelen sin til utanforståande. Skjer slikt sal til andre enn ektefelle eller livsarving vil medeigarane ha forkjøpsrett. Dersom ein sameigar misbrukar retten til å råde over tingen, kan dei andre eigarane krevje sameigaren utløyst frå sameiget ved dom. Korvidt sameigaren har misbruka sin rett til å rå over tingen vil avhenge av om sameigemisbruket går utanfor det som eigedomen vanlegvis er brukt eller etla til, og om bruksutøvinga går negativt ut over dei andre sameigarane sin bruksrett. Når desse vilkåra er oppfylt kan sameigaren bli tvungen til å gi frå seg eigardelen sin mot vederlag frå dei andre sameigarane.

Einkvan sameigar kan krevje sameiget oppløyst etter varsel med rimeleg frist. Ei rett til oppløysing kan falle vekk, sjølv om sameigeavtala er taus på dette området. Dette vil avhenge av sameigets karakter sett i samanheng med sameigeavtala. Dersom avtala i realiteten etablerer eit vanleg naboforhold kan avtala fortsett vere bindande, og oppløysingsrett etter sameigelova vere avskoren. Avtaleforholda må derimot gi klare haldepunkt for dette. Dersom ein sameigeavtale har til intensjon å halde ein eigedom innan ein familie, vil oppløysingsauksjon framleis kunne ivareta formålet til avtalen. Sameigarane har etter lova lik forkjøpsrett. Der eit utval tidlegare sameigarar gir like bod som til saman tilsvara tingens verdi ved auksjon, kan dei framleis halde fram i eit nytt sameige.