Antiohija
Antiohija
Antakya | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 36°12′N 36°09′E / 36.200°N 36.150°E | |
| država |  Turska
|
| regija | Mediteran |
| provincija | Hatay |
| Vlast | |
| - gradonačelnik | Yusuf Ziya Günaydın |
| Površina | |
| - Ukupna | 858 km² |
| Visina | 67 |
| Stanovništvo (2013.) | |
| - Grad | 216 960[1] |
| Vremenska zona | UTC+2 (UTC+3) |
| Poštanski broj | 31xxx |
| Pozivni broj | (+90) 326 |
| Službene stranice www.antakya | |
| Karta | |
  Antiohija | |
Antiohija (grčki: Ἀντιόχεια [Antiókheia], turski: Antiokheia), ili kako je Turci danas zovu Antakija (turski: Antakya, grčki: Αντάκια [Antákia], arapski: انطاكية [Anṭākyä] od sirijskog: ܐܢܛܝܘܟܝܐ [Anṭiokia]), je administrativni centar turske provincije Hatay od 216 960 stanovnika.[1]
Kako je u antici a i u srednjem vijeku bilo više gradova pod imenom Antiohija za tu sirijsku su se često koristila i imena Antiohija na Orontu, Sirijska Antiohija ili Velika Antiohija.
Antakya leži na krajnjem jugoistoku Turske, 19 km sjeverozapadno od granice sa Sirijom u regiji Mediteran.
Grad se rasprostro duž obala rijeke Oront, 30 km od njena ušća u Sredozemnog mora.[1]
Antiohiju je osnovao jedan od bivših generala Aleksandra Velikog - Seleuk I Nikator oko 300. pne.[1] Kao i kod ostalih grčkih gradova, i ovdje postoji lokalna legenda, da je Seleuk mjesto za grad izabrao je tako što je orlu, simbolu Zeusa, dao meso žrtvene životinje. Grad je izgrađen na mjestu gdje se orao spustio sa žrtvenim mesom.
Orginalni tlocrt po kojem je izgrađena Antiohija je helenistički, sličan aleksandrijskom. Tako je citadela smještena na brdu Silpiju, a sam se grad smjestio sjeverno od utvrde, u dolini uz rijeku. Dvije glavne ulice s kolonadama sjekle su se u centru grada.
Vjerojatno je Antioh I Soter dao izgraditi još jedan kvart koji je bio opasan vlastitim bedemima, a treći dio grada, također opasan bedemima, počeo je graditi Seleuk II, a dovršio Antioh III Veliki. Četvrti i posljednji dio dogradio je Antioh IV. Epifan (175.-164. pne.), pa se Antiohija otada zvala Tetrapol (Četverograd). Promjer grada od zapada prema istoku bio je oko 6 km, a nešto manji od sjevera prema jugu.
Novi grad je ubrzo postao zapadni terminal karavanskih puteva kojima se dovozila roba iz Perzije i drugih zemalja Azije do Mediterana. Tome je svakako doprinio i izvrstan strateški položaj Antiohije koja je prirodna raskrsnica puteva od sjevera prema jugu i od istoka prema zapadu, i prirodna veza sa sjeverozapadnom Sirijom. To je znatno pridonijelo rastu i prosperitetu grada za helenističkog, rimskog i bizantskog razdoblja. Predgrađe grada Daphne, 8 km prema jugu, bilo je omiljeno izletište i rezidencija antiohijske više klase, a predgrađe Seleucia Pieria, na ušću Oronta u more bila je glavna gradska luka.[1]
Antiohija je bila prijestolnica Seleukidske monarhija sve do 64. pne., kad je pripojena Rimu za čije je vladavine postala administrativni centar rimske provincije Sirije.[1]
Ona je ubrzo izrasla u treći po veličini grad Rimskog Carstva, odmah nakon Rima i Aleksandrije. To je bio grad veličanstvenih hramova, teatara, termi sa vodovodnom mrežom i akvaduktom. Grad je bio sjedište rimskog garnizona u Siriji, čiji je glavna dužnost bila obrana istočnih granica carstva od perzijskih napada.[1]
Antiohija je također bila jedan od prvih centara kršćanstva, upravo su se u njoj po prvi put sljedbenici Krista nazvali kršćanima, a grad je bio i centar iz kojeg je apostol Pavla išao u svoje misije negdje od 47. do 55.[1]
U 4. vijeku Antiohija je postala sjedište nove rimske administracije koja je poslana da upravlja svim istočnim provincijama Carstva.
Koliki je bio značaj Antiohije vidi se po tome što su brojni rimski carevi boravili u njoj ili se angažirali u njenoj daljnjoj izgradnji. Gaj Julije Cezar boravio je u Antiohiji 47. pne. i potvrdio njezinu slobodu. Germanik je za svog posjeta - 19. i umro, pa je njegovo tijelo spaljeno na forumu. Komod je također posjetio Antiohiju i to za vrijeme Olimpijskih igara. Antiohiju je posjetio i Trajan i to u vrijeme kad ju je pogodio potres - 115. Uz Augustovu pomoć i podršku izgrađen je na brdu Silpiju veliki hram Jupitera Kapitolskog. Za njegove vladavine izgrađen je i forum, a njegov nasljednik Tiberije izgradio je dvije velike kolonade prema brdu Silpiju. Nakon njega je Agripa je proširio teatar, kog je dovršio Trajan. Antonin Pio dao je popločiti granitom glavnu cestu - decumanus, a tad je izgrađeno i nekoliko termi, te dva akvadukta (jedan je izgradio Hadrijan). I judejski kralj Herod Veliki se angažirao u gradnji grada..
U to vrijeme je i Antiohijska crkvena općina imala vrlo visoki status, jer je po predanju osnovana od strane samih apostola Petra i Pavla, pa su antiohijski episkopi imali status patrijarha isti kao i episkopi Jeruzalema, Rima, i Aleksandrije (Konstatinopolis tj. današnji Istanbul je kasnije dobio taj status). Antiohijski episkopi su u to vrijeme bili jako uticajni u crkvenoj politici i u teološkim pitanjima.[1]
Antiohija je bila poznata po svojoj egzegetskoj školi koja je imala vodeću ulogu u sirijskoj i palestinskoj crkvi, ona je naglašavala historijski ili doslovni smisao teksta Biblije, ne odbacujući duhovni smisao, koji je strane imao mnogo jače zagovornike u helenističkoj aleksandrijskoj sredini. Najpoznatiji pripadnik te škole bio je Ivan Zlatousti (349. - 407.)
Na području kristologije, antiohijska škola postala je poznata po sporovima koji su doveli do Efeškog sabora, to jest trećeg ekumenskog sabora. Glavni oponent predstavnicima Antiohije bio je Kiril Aleksandrijski. Antiohijski teolozi priklanjali su tezi o dualnoj prirodi Krista što se kasnije izrodilo u nestorijanstvo.
Antiohija je napredovala tokom 4. i 5. vijeka, zahvaljući trgovini i obližnjim maslinicima, ali joj je 6. vijek donio niz nesreća od kojih se grad nikad nije u potpunosti oporavio. Prva nesreća koja je pogodila grad, bio je požar koji se dogodio 525. Nakon tog su grad pogodila dva potresa; 526. i 528., a nakon tog je u dva navrata bio privremeno okupiran od Perzijanaca 540. i 611.[1]
Arapski Rašidunski Kalifat anektirao je Antiohiju 637., za njegove vlasti Antiohija je spala na maleni grad.[1]Bizantsko carstvo ponovno je zauzelo grad - 969., a nakon tog im je on služio kao pogranična utvrda sve dok ju nisu zauzeli Turci Seldžuci 1084.[1]
Za vrijeme Prvog križarskog rata, križari su - 1098. zauzeli Antiohiju[1], nakon devet mjeseci opsade (i uz pomoć izdaje). Nakon tog je puna dva vijeka bila prijestolnica njihove Kneževine Antiohija. Iza tog su je - 1268. Mameluci sravnili sa zemljom.[1]
Antiohija se nije nikada oporavila od te zadnje katastrofe, pa je brojem stanovnika spala na malo selo kad je podpala pod Osmanlije - 1517.
Od tad je dio Osmanskog Carstva sve do vremena nakon Prvog svjetskog rata, kad je odlukom Lige naroda predana francuskom mandatnom području Sirija. Francuska je vratila grad Turskoj Republici 1939.[1]
Dosad je svega nekoliko dijelova antičke Antiohije izašlo na svijetlo dana, a većina grada i dalje leži zakopana ispod debelog sloja blata koje je nasula rijeka Oront.[1]
Ipak su arheološka iskapanja provedena između 1932. - 1939. na lokalitetu Daphne i u samoj Antiohiji iznjela su na svijetlo dana velik broj sjajnih podnih mozaika iz dviju privatnih vila i nekih javnih zgrada. Ti su nalazi uglavnom iz vremena rimskog carstva, dobar dio tih mozaika, kopije su nekad slavnih starih slika, koje bi inače ostale potpuna nepoznanica, da nisu nađene te kopije. Ti mozaici su danas izloženi u lokalnom Arheološkom muzeju Hatay.[1]
Ekonomija današnje Antiohije temelji se uglavnom na poljoprivrednim proizvodima koji se uzgajaju po dolini Amik, u okolici grada. Glavni usjevi su pšenica, pamuk, grožđe, riža, masline, voće i povrće.[1]
Grad ima i nešto industrije, tekstilnu (pamučne i svilene tkanine) i tvornice sapuna, maslinovog ulja, obuće i noževa.[1]
- Službene stranice grada Arhivirano 2013-08-07 na Wayback Machine-u (tr)
- Antioch na portalu Encyclopædia Britannica (en)