[go: up one dir, main page]
Wikipedija

Ohrid

Ohrid, grad u Makedoniji, na severo-istočnoj obali Ohridskog Jezera. U gradu živi 42.003 stanovnika[1].

Ohrid
Охрид


Ohridska kuća

Grb
Grb
Osnovni podaci
Država  Severna Makedonija
Opština Ohrid
Stanovništvo
Stanovništvo (2002) 42.003
Geografija
Koordinate 41°08′N 20°48′E / 41.14°N 20.80°E / 41.14; 20.80
Nadmorska visina 700 m
Ohrid na mapi Severne Makedonije
Ohrid
Ohrid
Ohrid (Severne Makedonije)
Ostali podaci
Poštanski kod 6000
Pozivni broj 046
Registarska oznaka OH


Koordinate: 41° 08′ 24" SGŠ, 20° 48′ 00" IGD

Grad se smjestio po Ohridskom polju i osamljenoj vapnenačkoj hridi (historijski centar), koja poput rta ulazi i visoko se uzdiže iznad Ohridskog Jezera (695 m). Zbog takvog položaja na hridi (»vo hrid«, »o hrid«, »o rid«) došlo je do slavenskog imena Ohrid. Narod ga najčešće zove Orid.

Ohrid je bio poznat po tome da je imao čak 365 crkava, jednu za svaki dan u godini - zbog tog su ga zvali "Jeruzalem". [2]

Historija

uredi
 
Bazilika sv. Sofija

Ohrid se spominje već u 3. vijek pne.. Grčki se zvao Lihnidos, a jezero Lihnidsko, što znači Belo Jezero. Prema najnovijim arheološkim istraživanjima grad je postojao za makedonskog kralja Filipa II Makedonskog.[3] Tako se u žitiju Sv. Nauma spominje, kako je on podigao manastir »na ishod Belago Jezera« (početkom 10. veka). Pošto su Rimljani zavladali ovim krajevima (168. pre Hr.) jedan od najvažnijih gradova na putu Via Egnatia bio je Lychnidus, glavno središte oblasti Dassaretia u Iliriji, a zatim glavni grad provincije Novi Epir. Za vlade cara Dioklecijana (284. — 305. p. Hr.) i njegovog savladara Maksimilijaiia, u Ohridu je propovedao hrišćanstvo i bio prvi episkop Sv. Erazmo, misionar iz Antiohije. U 5. veku spominje se O. kao bogat grad sa tvrđavom (479.), i kao stolica episkopa Antonija (449. — 459.) i Laurentija (497.).

 
Ohridska arhiepiskopija 1020. godine

Krajem 9. veka Ohrid je postao središte širenja hrišćanstva među Slovenima, na čemu su tada započeli u Ohridu rad učenici Sv. Ćirila i Metodija: Sv. Naum, prvi slovenski monah i Sv. Kliment, prvi slavenski episkop. U Ohridu kao duhovnom središtu balkanskih Slovena podignuto je tada i kasnije više znamenitih crkava, kao Sv. Sofija i Sv. Bogorodica Perivlepta. Ohrid je bio prestolnica cara Samuila (976. — 1014.), a od episkopije postao je 3 stolicom ohridske patrijaršije. Propašću Samuilovog carstva, ohridska patrijaršija je 1018. g. svedena na stepen arhiepiskopije, a kao takva trajala je sve do ukidanja u 18. veku (1762.).

Predrimska, rimsko-vizantijska i Samuilova tvrđava carskog prestolnog grada Ohrida održala se i do sada, na visokoj hridi iznad jezera, gde je i najstariji deo grada sa najvažnijim crkvenim građevinama. Grad Ohrid rušen je i obnavljan više puta, no i sad se dobro drži, sa 18 kula, koje pojačavaju gradske zidine sa četvero vrata, i sa najvažnijim delom tvrđave u unutrašnjem gradu, na samom vrhu ohridske kamenite hridi.(Detaljnije:Samuilova tvrđava u Ohridu)

Stari Ohrid, slovenska carska i patrijaršijska prestonica, imao je burnu prošlost. Krajem 11. veka pretrpeo je najezdu Normana iz Italije, a zatim je potpadao pod Bugarsku, pa opet pod Vizantiju (13. vek). Sredinom 12. veka bio je poznat kao važan trgovački grad, a u 13. veku imao je i trgovačku koloniju Armena. Najzad je car Dušan 1334. zauzeo Ohrid, koji se naziva slavni grad. Za vlade cara Dušana bio je gospodar grada Ohrida sevastokrator Branko Mladenović, rodonačelnik vladalačke porodice Brankovića. Prilikom Dušanovog krunisanja za cara (1346.) sarađivao je i ondašnji ohridski arhiepiskop Nikolaj.

 
Sv. Kliment i Panteleimon

Za vreme cara Dušana postojao je na Ohridskom Jezeru znatan ribolov, a u Ohridu glavni ribarski trg. Većina lovišta i ribara pripadali su crkvenim vlastelinstvima. Tako je Dušan kao kralj (oko 1337.) priložio prilepskom manastiru Treskavcu u Ohridu metoh crkve Sv. Jovana Bogoslovca »s lovištem« (sada Sv. Jovan Bogoslov i ribarski kraj Kaneo), a jednom poveljom od 1342. do 1345. potvrdio je vlastelinstvo ohridskom manastiru Sv. Bogorodice Perivlepte. Tom prilikom priložio je manastiru ova ribarska naselja na Ohridskom Jezeru: Radobužda (sada Radožda) »s lovištem«, Hoduništa (Uduništa) »s lovištem«, Struga Vranijska i Struga Mala (varoš Struga), u gradu na jezeru crkva Sv. Nikole sa »sedam ribara«, Frugovi Vlasi (Frigovo i Mali Vlaj), crkva i metoh Sv. Bogorodice u Radovlišti (Radolište), Podmoli (Podmolje), Momlišta (Mumulište), i još na Crnom Drimu Lukovo »s lovištem«.

 
Ohrid 1913.

Za vreme cara Uroša Ohridom je upravljao cezar Grgur, stariji brat Vuka Brankovića. Grgurova je zadužbina manastir Naum (1361.). — Za vlade kralja Marka gospodario je u Ohridu njegov rođak Andrija Gropa a tu je bio i Gropin zet vlastelin Ostoja Rajaković. Gropa je u Ohridu kovao novac sa natpisom: Po milosti Božijoj župan Gropa. Gropina je zadužbina crkva Stari Sv. Kliment (1378.), a u crkvi Sv. Bogorodice Perivlepte (Sv. Kliment) nalazi se grob i fresko-slika Ostoje Rajakovića. U sredjevekovno vreme Ohrid se zvala i oblast oko grada i Ohridskog Jezera. nakon smrti kraljevića Marka 1394., Ohrid je okupiran od strane Turaka.

 

Prvih nekoliko decenija pod Turcima Ohrid nije stradao. Prvi put je Ohrid postradao od Turaka, kada ga je 1466. zauzeo Skenderbeg, pa ga je sultan Mehmed II. ponovno zauzeo i odatle prodro do Drača, a prilikom povratka u Ohrid porobio mnogo ohridskih »boljara« i drugih Ohriđana i preselio ih u Carigrad. Tada je ohridski arhiepiskop Dorotej držao kod sebe Kratovca Dimitrija đaka, koji mu je prevodio na srpski veliki crkveni ustav za potrebe njegovih eparhija. - U 16. veku Ohrid je bio važan ribarski trg, naročito se spominju ohridske pastrve i šarani (1510.), a ohridsku ribu hvale mletački putopisci kao čuvenu u svoj Turskoj. Ohrid je onda bio slabo naseljen, ma da je bio središte sandžakata. U to doba pod ohridskom arhiepiskopijom bio je i pravoslavni vladika cijele Italije sa sedam eparhija (Pulj, Abruzzi, Kalabrija, Basilika, Sicilija, Malta, Dalmacija). Za arhiepiskopiju je tada nastalo teško doba. Arhiepiskopa Valama su 1598. posekli Turci u Velesu. U 17. veku Ohrid je poznat u Rusiji kao stolica arhiepiskopa i kao grad srpske zemlje. Onda su i katolici imali u Ohridu nadbiskupa, čija se nadbiskupija računala u Srbiju. Radi turskog i arnautskog pritiska i naseljivanja, a proganjanja hrišćana, pravoslavno stanovništvo bilo je jako spalo. 1664. bilo je u Ohridu svega 142 kuće pravoslavnih.

 
Ohrid iz vazduha 1930. godine

U 18. veku Ohrid je bio vrlo značajno trgovačko središte na starom putu od Drača i Elbasana za Bitolj i Makedoniju. Hršišćansko stanovništvo, koje je držalo glavnu trgovinu, bilo je veoma bogato i živelo je raskošno, tako da su crkvene vlasti sredinom tog veka zakletvama i kaznama primoravale Ohriđane i njihove žene da ne vode luksuzan život. Krajem 18 veka Ohrid je bio jedno od glavnih mesta bitoljskog vilajeta, vrlo utvrđen grad, živog karavanskog saobraćaja, a imao je do 5.000 stanovnika. Onda je u njemu zagospodarila arbanaška porodica Dželadin-bega. Ona se držala carskog odmetnika Ali-paše Janinskog, a zatim Mustafa-paše Škodranina. Najzad je energičnim provođenjem reforama u Turskoj uzurpator vlasti Dželadin-beg 1830. prisiljen da bježi. Tada su porušeni raskošni dvorci Dželadin-bega, Gornji Šaraj u tvrđavi.

1835. postao je sedište kajmakama. Tada je u varoši bilo oko 6.000 stanovnika, većinom hrišćana, a malo Arnauta i Turaka. Pored velikog ribarskog trga za suhu i usoljenu ribu, u čaršiji je bilo oko 250 dućana.

Sredinom 19 veka Ohrid je, pored ribolova, bio čuven i sa trgovinom i preradi koža. Preko Drača se trgovalo sa Lajpcigom. Bečom i Trstom. Krajem 19. veka imao je 2.409 kuća sa 11.900 stanovnika, od kojih su 5.408 bili muslimani, a ostalo hrišćani.

Ohrid su 1912. godine za vrijeme prvog balkanskog rata okupirale srpske snage, pa je nakon toga postao dio Srbije. Od 1915. do 1918. su ga pod okupacijom držale bugarske snage. Od 1918. do 1941. je dio Kraljevine SHS. Za vrijeme drugog svjetskog rata, Ohrid su 1941. okupirale italijanske snage te ga priključile kvislinškoj albanskoj državi. Godine 1944. Ohrid su zauzeli makedonski partizani, te je otada dio makedonske države, ispočetka u okviru socijalističke Jugoslavije, a od 1992. kao samostalne i nezavisne Republike Makedonije.

Godine 2001. u Ohridu je potpisan Ohridski sporazum kojim je posredstvom EU završen oružani sukob makedonske vlade i albanske nacionalne manjine.

Ohrid
  Svjetska baština – UNESCO
 
  Makedonija (Evropa)
Registriran:1979 (3. zasjedanje)
Dodatan upis:1980
Vrsta:Kulturno i prirodno dobro
Mjerilo:i, iii, iv, vii
Referenca:UNESCO

Crkve i manastiri u Ohridu

uredi

Svjetska baština

uredi

Smješten na obali jezera, grad Ohrid jedno je od najstarijih ljudskih naselja u Evropi. Građen između 7. i 19. stoljeća, ima najstariji slavenski samostan (Sveti Pantelejmon) i više od 800 ikona u vizantijskom stilu od 11. do kraja 14. stoljeća. Ohridska arhitektura predstavlja najbolje očuvanu i najcjelovitiju cjelinu antičke gradske arhitekture ovog dijela Evrope.

Zagvaljujući ovakvim osobenostima, Ohrid i Ohridsko jezero su 1980. godine proglašeni za Svjetsku baštinu, pod zaštitom UNESKO-a, pod nazivom - Prirodna i kulturna baština ohridske regije.[4]

== Gradovi prijatelji == su

Slavni ljudi

uredi
  • Atina Bojadži, poznata plivačica maratonka

Literatura

uredi
  • K. Kostić, Naši novi gradovi na jugu (1922)
  • J. Cvijić, Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije III. (1911)
  • J. Hadži-Vasiljević, Ohrid (Brastvo, 17)
  • Grupčević, O Ohridu i Ohridskom Jezeru (1900)
  • LJ. Kovačević, Prilep, Veles, Ohrid (Brastvo, 1)
  • St. Simić, Ohrid (1925)

Reference

uredi
  1. ↑ Makedonski popis stanovništva 2002. (pristupljeno 03. 01. 2011.) (mk)
  2. ↑ Between past and future: civil-military relations in post-communist Balkan states, Biljana Vankovska, Håkan Wiberg, I.B.Tauris, 2003, ISBN 1-86064-624-7, str. 71.(en)
  3. ↑ „Culture — Republic of Мacedonia”. www.culture.in.mk. Pristupljeno 13. 10. 2008. 
  4. ↑ Prirodna i kulturna baština ohridske regije - whc.unesco.org - Pristupljen 17.11.2021

Vanjske veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Ohrid&oldid=41746669