1743
godina
- Ovo je članak o godini 1743.
Godina 1743 (MDCCXLIII) bila je redovna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
| Decenija: | 1710-e 1720-e 1730-e – 1740-e – 1750-e 1760-e 1770-e |
| Godine: | 1740 1741 1742 – 1743 – 1744 1745 1746 |
| Gregorijanski | 1743. (MDCCXLIII) |
| Ab urbe condita | 2496. |
| Islamski | 1155–1156. |
| Iranski | 1121–1122. |
| Hebrejski | 5503–5504. |
| Bizantski | 7251–7252. |
| Koptski | 1459–1460. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1798–1799. |
| • Shaka Samvat | 1665–1666. |
| • Kali Yuga | 4844–4845. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4379–4380. |
| • 60 godina | Yin Voda Svinja (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11743. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
urediJanuar/Siječanj – Mart/Ožujak
uredi- 1. 1. - Ekspedicija francuske braće Verendrye na Velikim ravnicama: prvi su Evropljani koji su videli Stenovite planine sa istoka (Španci su ih ranije videli sa zapada).
- poč. godine - Pobunili se Srbi na vlastelinstvu Ludbreg-Rasinja, poslednji koji su ukmećeni - ubrzo su potčinjeni.[1]
- 29. 1. - Umire francuski prvi ministar, kardinal André Hercule de Fleury, Louis XV započinje ličnu vladavinu.
- 8. 2. - Rat za austrijsko naslijeđe: Bitka kod Camposanta nedaleko od Modene bez jasnog pobednika.
- 2. 3. - Rat Jenkinsovog uha: Bitka kod La Guaire, u dan. Venecueli, poraz je britanske flote.
- mart - Crnogorski vladika Sava je stigao u Moskvu, a sledećeg meseca i u Sankt Peterburg. Tokom odsustva, u Crnoj Gori ga zamenjuje rođak Vasilije. Mlečani su ove godine u Kotoru uhapsili neke crnogorske glavare i zatvorili kotorski pazar za Crnogorce.[2]
- mart - Rusko-švedski rat: Šveđani povratili Åland
- 20. 3. - Đenovski brod donosi kugu sa Peloponeza u Messinu na Siciliji,[3] biće preko 30.000 žrtava. U Italiji je već prisutna smrtonosna "influenca", koja se ovog proleća širi i u Englesku.[4]
- 22. 3. - Gin Craze: novi zakon o džinu u Velikoj Britaniji: znatno smanjeni nepopularni porez i naknada za licencu iz 1736.
April/Travanj – Jun/Lipanj
uredi- 3. 4. - Prithvi Narayan Shah postaje vladar Kraljevine Gorkha. Odmah kreće u ujedinjenje Nepala, koji se sada sastoji od 54 države.
- 11. 4. - Iznenada umire španski "premijer" José del Campillo, nasleđuje ga Zenón de Somodevilla, 1. markiz od Ensenade (do 1754).
- 24. 4. - Francuska vojska maršala de Noaillesa od 70.000 ljudi prelazi Rajnu kod Špajera - u junu se pridružuje anglo-hanoverskim snagama.
- proleće? - Potiski graničari pružaju otpor pri "izmarširavanju", postavljaju uslove; od prošle godine nemiri su u Posavskoj granici; ove godine su rasformirane tri kompanije potiskih graničara u Segedinu, što je početak sprovođenja odluke iz 1741. o razvojačenju granica i priključenju teritorije ugarskim županijama.[5]
- maj - Carska komisija s generalom Engelshofenom stiže u Malu Vlašku (Slavoniju), pobunjenici su se razišli. Kraljevska komisija u Šiklošu je ove godine napravila elaborat o inkorporaciji Srema i Slavonije u ugarske županije.[6]
- 7. 5. - Marija Terezija proglasila Suboticu za slobodnu kameralnu varoš, pod nazivom Sent Marija.
- 9. 5. - Austrijanci Karla Lorenskog potukli Bavarce kod Simbacha.
- 12. 5. - Marija Terezija krunisana za kraljicu Češke.
- 18. 5. - Marija Terezija obnavlja povlastice Srbima.
- 28. 5. - Gustaaf Willem van Imhoff postaje guverner holandske Ostindije (do 1750). Javanski kneževi vode rat protiv Holandske istočnoindijske kompanije.
- 30. 5. - U Švedskoj, u Dalarni, izbija seljačka buna - pohvatani 22. 6. nakon što su mirno ušli u Stokholm.
- jun - Ruska flota je uspela da odvuče švedsku iz blizine Hangöa, što joj daje premoć jugozapadno od Finske - mirovni pregovori su ubrzani.
- 20. 6. - George Anson zarobio kod Filipina španski manilski galeon Nuestra Señora de Covadonga sa preko 1,3 miliona srebrnjaka i nautičkim kartama.
- 27. 6. (16. 6. po j.k.) - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Dettingena u kojoj saveznička britansko-hanoveransko-austrijska vojska nanosi poraz francuskim trupama u Bavarskoj; obje strane su se prije bitke sporazumjele da će se brinuti o ranjenicima poražene strane koji ostanu na bojnom polju, a sporazum je nakon bitke poštovan, što predstavlja presedan iz koga se počelo razvijati moderno humanitarno ratno pravo.
- polovinom godine - Persijanci opsedaju Sohar u Omanu, gine rivalski imam Sultan bin Murshid (nasleđuje ga Bal'arab bin Himyar, vlada u unutrašnjosti do 1749). Ove godine umire i raniji imam Saif bin Sultan II, a Persijanci zauzimaju Muskat.
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
uredi- 13. 7. - Brod Hollandia potonuo kraj otoka Scilly sa 276 ljudi.
- 18. 8. - Åboskim mirom je okončan Rusko-švedski rat: Rusija je proširila posed u "Staroj Finskoj"; Adolf Frederik, čiji je nećak Petar naslednik ruskog prestola, prihvaćen je kao krunski princ u Švedskoj (kralj 1751-71, bez stvarne vlasti).
- 27. 8. - Henry Pelham postaje novi premijer Velike Britanije (do smrti 1754).
- 29. 8. - Hajderabadski vladar Nizam-ul-Mulk, Asaf Jah I zauzima nakon petomesečne opsade maratski grad Tiruchirappalli u Karnatičkom regionu, na jugoistoku Indije.
- 11. 9. - Ruske dvorjanke Natalija Lopuhina i Ana Bestuževa javno bičevane u Petrogradu, jezik im je iščupan i prognane su u Sibir zbog navodne zavjere protiv carice Elizabete (francuska intriga protiv austrofilskog kancelara Alekseja Bestuževa).
- 13. 9. - Sporazum iz Wormsa kojim Britanija i Austrija na svoju stranu u Ratu za austrijsko nasljedstvo, a protiv Francuske, dovode Kraljevinu Sardiniju.
- 14. 9. - Osmansko-persijski rat (1743–1746): Nader-šah Afšar opseda Mosul 40 dana, bez uspeha.
- Muhammad Hakim-bij, Naderov guverner u Buhari, umro je ove godine, nakon čega je došlo do pobune uzbečkih emira.
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
uredi- 8. 10. (27. 9. po j.k.) - Carica Jelisaveta je rešila da se isplate Cetinjskom manastiru zaostale sume (od 1722), da se dade 3.000 rublja za obnovu crkava i manastira, i da se vladici pokloni i drugih potreba za crkvu (odežde i knjige).[7][8][9] Vladika Sava se sledeće godine vraća u Crnu Goru.
- 25. 10. - Francuski i španski Burboni sklopili drugi Porodični pakt: porašće španski uticaj u Italiji, dogovorena akcija protiv Britanije.
- novembar/decembar - Astronomi otkrili Veliki komet iz 1744. - najvidljiviji početkom sljedećeg marta.
- zima - U Dunkirku se okuplja 12.000 francuskih vojnika za planiranu invaziju Engleske i povratak Stjuarta na tron. James Francis, "Stari pretendent", postavio je u decembru svog sina Charlesa Edwarda za regenta. (→ Jakobitski ustanak 1745.)
Kroz godinu
uredi- Ukinuto Ratno vijeće u Grazu.[10]
- Arsenije Jovanović Šakabenta dovodi ikonopisce iz kijevskog manastira Pečerska Lavra da oslikavaju fruškogorske manastire i obučavaju srpske slikare.[11]
- Po jednom izveštaju, traži se mesto u Sremu za 2.859 srpskih i albanskih porodica (posledice bežanije iz 1739).[12]
- Srpske jedinice pod komandom puk. Raškovića prenele iz Heba ostatke Đorđa Brankovića u manastir Krušedol.[13]
- Prestaje kovanje srebrnog talira bradana u Dubrovniku (od 1725).
- Kuga u Mesini na Siciliji. Ima je i u Pančevu.[14]
- Nauka i tehnika:
- Jean d'Alembert: Traité de dynamique, u kome razvija sopstvene zakone kretanja.
- Alexis Clairaut: Théorie de la figure de la terre - data je teorema o elipsoidnom obliku rotacionog tela.
- Benjamin Franklin i dr. osnovali Američko filozofsko društvo u Filadelfiji.
- Porcelan Capodimonte: u Napulju je osnovana fabrika porcelana, koja će se 1759. preseliti sa vladarom u Madrid (sadašnja napuljska kraljica je unuka saksonskog vladara Augusta Jakog, koji je pokrenuo Meissenski porcelan).
Rođenja
uredi- 18. 1. - Louis Claude de Saint-Martin, filozof i mistik († 1803)
- 25. 1. - Friedrich Heinrich Jacobi, filozof († 1819)
- 19. 2. - Luigi Boccherini, talijanski skladatelj i virtuoz na violončelu († 1805)
- 23. 2. - Mayer Amschel Rothschild, bankar, osnivač "dinastije", pionir međunarodnih finansija († 1812)
- 24. 2. - Joseph Banks, botaničar († 1820)
- 28. 2. - René Just Haüy, pionir kristalografije († 1822)
- mart - Joseph Brant, lider Indijanaca Mohawk († 1807)
- 28. 3. - Jekaterina Romanovna Daškova, pokroviteljka nauke i umetnosti († 1810)
- 13. 4. - Thomas Jefferson, američki pisac i državnik († 1826)
- 9. 5. - Toussaint Louverture, haićanski revolucionar. († 1803.)
- 24. 5. - Jean-Paul Marat, revolucionar († 1793)
- 2. 6. - Alessandro Cagliostro, pustolov, okultist († 1795)
- 14. 7. - Gavrila Deržavin, ruski pesnik i državnik († 1816)
- 19. 8. - Madame du Barry, metresa Louisa XV († 1793)
- 26. 8. - Antoine Lavoisier, francuski plemić i hemičar († 1794)
- 17. 9. - Markiz de Condorcet, filozof, matematičar († 1794)
- 1. 12. - Martin Heinrich Klaproth, kemičar, otkrivač uranija i cirkonija († 1817)
- Simeon Gavrilović Zorić-Nerandžić, ruski general († 1799)
- Josif Jovanović Šakabenta, episkop SPC († 1805)
- Jovan Muškatirović, prvi Srbin advokat u Ugarskoj, književnik († 1809)
Smrti
uredi- 3. 1. - Ferdinando Galli da Bibiena, slikar, arhitekt, scenograf (* 1657)
- 14. 1. - Anselmo Banduri, hrvatski povjesničar, numizmatičar i bizantolog (* 1675)
- 29. 1. - André Hercule de Fleury, francuski kardinal i prvi ministar (* 1653)
- 18. 2. - Anna Maria Luisa de' Medici, poslednja od Medicija (* 1667)
- 2. 7. - Lord Wilmington, britanski političar i premijer (* 1674)
- 14. 9. - Nicolas Lancret, slikar (* 1690)
- 21. 9. - Sawai Jai Singh, vladar Džajpura, pokrovitelj nauke (* 1681)
- 29. 12. - Hyacinthe Rigaud, slikar (* 1659)
- Hadži Ivaz Mehmed-paša, bivši veliki vezir
- Saif bin Sultan II, bivši imam Omana (* ca. 1706)
Reference
uredi- ↑ Istorija s. n. IV-1, 191
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 501
- ↑ Patrick Russell. A Treatise of the Plague: Containing an Historical Journal, and ..., Volume 1, p. 327
- ↑ A History of Epidemics in Britain, Volume 2 By Charles Creighton. p 349
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 196-7
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 203
- ↑ Ruski uticaj u Crnoj Gori i susedstvu. rastko.rs
- ↑ Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 500
- ↑ Historija n. J. II, 1043
- ↑ Украјинци у Србији. rastko.rs
- ↑ Austriski porazi. rastko.rs
- ↑ Књижевни токови српског барока]. rastko.rs
- ↑ Три века панчевачке медицине. rastko.rs
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)
