Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech

Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech
Sowjetische Militäradministration in Deutschland – SMAD
Советская военная администрация в Германии – СВАГ
Państwo	Okupacja aliancka Niemiec
Data utworzenia	1945
Data likwidacji	1949
Siedziba	Berlin
Komendant	marszałek Wasilij Sokołowski
	Adres
	Sowjetische Militäradministration in Deutschland; (Советская военная администрация в Германии – СВАГ); Leipziger Straße 5–7; Berlin
	Położenie na mapie Niemiec Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech
	Położenie na mapie Berlina Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech
	52°30′31″N 13°23′01″E/52,508611 13,383611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Komendantura Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech w berlińskiej dzielnicy Karlshorst

ówczesna siedziba Ministerstwa Lotnictwa Rzeszy przy Wilhelmstraße/Leipziger Straße (1938), następnie Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech (1945-)

Budynek przy Leipziger Straße 7, ówczesna siedziba Niemieckiej Komisji Gospodarczej (1949)

Kompleks budynków Administracji; współczesne zdjęcie lotnicze

Komendantura Radziecka w Saksonii na zamku Albrechtsberg w Dreźnie, widok od strony Łaby

Komendantura Radziecka w Meklemburgii na zamku Schwerin w Schwerinie

Komendantura Radziecka w Turyngii w kompleksie Gauforum w Weimarze; widok Atrium

Komendantura Radziecka w Turyngii w kompleksie Gauforum w Weimarze

Redakcja *Täglichen Rundschau* w Berlin-Prenzlauer Berg przy Göhrener Straße

Siedziba Radzieckiej Komendantury w Berlinie przy Luisenstrasse 57

Willa przy Majakowskiring 46-48 – rezydencja b. komendanta radzieckiej strefy okupacyjnej Berlina, następnie pierwszego premiera NRD

Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech (również Radziecka Administracja Wojskowa w Niemczech, niem. Sowjetische Militäradministration in Deutschland – SMAD, ros. Советская военная администрация в Германии – СВАГ) – administracja wojskowa ZSRR, która przejęła najwyższą władzę wykonawczą w sowieckiej strefie okupacyjnej^[1], do czasu utworzenia w październiku 1949 Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Administracja wyrosła ze struktur frontowych – 1 Frontu Białoruskiego, 2 Frontu Białoruskiego i 1 Frontu Ukraińskiego oraz Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech.

Po części jej zadania przejęła Radziecka Komisja Kontroli w Niemczech (Sowjetische Kontrollkommission – SKK, Советская контрольная комиссия в Германии) (1949-1953), a następnie aparat Wysokiego Komisarza ZSRR w Niemczech (Hoher Kommissar der UdSSR in Deutschland, Верховный комиссар СССР в Германии) (1953-1955).

W 1947 powołano Niemiecką Komisję Gospodarczą (Deutsche Wirtschaftskommission, Немецкая/Германская экономическая комиссия) niemiecką strukturę wykonawczą, która funkcjonowała do chwili utworzenia w 1949 NRD.

Struktura centralna w 1945

Sztab (Штаб), Berlin-Karlshorst przy Zwieseler Straße
Zarząd Komendantury (Управление комендантской службы), Berlin-Karlshorst
Oddział Wojskowy (Военный отдел)
Oddział Marynarki Wojennej (Военно-морской отдел)
Oddział Lotnictwa Wojskowego (Военно-воздушный отдел)
Oddział Polityczny (Политический отдел)
Oddział Przemysłu (Промышленный отдел)
Oddział Rolnictwa (Сельскохозяйственный отдел)
Oddział Handlu i Zaopatrzenia (Отдел торговли и снабжения)
Oddział Transportu (Транспортный отдел), Berlin-Karlshorst przy Gundelfinger Straße 38 (1945-1946), w Wendenschloß (1946-1949), oraz ponownie w Berlin-Karlshorst przy Treskowallee (1949-)
Oddział Paliw (Отдел топлива), Berlin-Karlshorst przy Treskowallee 44
Oddział Finansów (Финансовый отдел)
Oddział Łączności (Отдел связи), Berlin-Karlshorst
Oddział Spraw Wewnętrznych (Отдел внутренних дел), Berlin-Karlshorst przy 2 linia 40
Oddział Edukacji (Отдел народного образования), Berlin-Karlshorst
Oddział Ochrony Zdrowia (Отдел здравоохранения), Berlin-Karlshorst
Oddział Prawny (Правовой отдел), Berlin-Karlshorst
Oddział Zatrudnienia (Отдел рабочей силы)
Oddział ds Repatriacji (Отдел по репатриации), Poczdam (1945-1947), Berlin-Karlshorst (1947-1949)
Oddział ds Reparacji i Zaopatrzenia (Отдел по репарациям и поставкам)
Wojentorg (centrala zaopatrzenia kadry)

Struktura Administracji miała charakter aparatu centralnego. Łącznie jej stan osobowy wynosił 28 204 osoby (1945), 63 897 (1946) itd. Struktury ulegały zmianom, np. powołano:

Wydawnictwo SWAG,
Biuro Informacji, Berlin przy Lindenstraße (1945), następnie w Berlin-Weißensee przy Parkstrasse 15,
Redakcję gazety „Tägliche Rundschau”, początkowo w Berlinie-Kopenick w „Villa Karolinenhof”, w Berlinie-Prenzlauer Berg, przy Göhrener Straße 11 (1945-), ostatnio w Berlinie-Friedrichshain,
Rozgłośnię Radiową,
Szkołę Antyfaszystowską, Rüdersdorf oraz w Königs Wusterhausen,
Biuro Hydro-Meteorologiczne, Poczdam
Oddział Handlu Zagranicznego,
Oddział Gospodarki,
Oddział Statystyki,
Oddział Propagandy, Berlin-Karlshorst, następnie w Berlinie-Lichtenberg przy Normannenstraße 22
Oddział Państwowego Banku ZSRR – Gosbanku (Государственный банк СССР),
Centralny Klub, Berlin-Karlshorst przy Treskowallee
sądy wojskowe,
prokuratury.

Był to proces organizacji radzieckich struktur zarządzania państwem w Radzieckiej Strefie Okupacyjnej. Powołano też m.in.:

Zarząd Radzieckich Towarzystw Akcyjnych w Niemczech, Berlin-Weißensee, Berliner Allee 107-110 (1946-)^[2],
Zarząd Przemysłu Lekkiego,
Zarząd Górnictwa i Przemysłu Metalurgicznego, Berlin-Karlshorst przy Treskowallee 44 (1948-1949),
Zarząd Administracji Obywatelskiej, Berlin-Karlshorst
Zarząd Przedsiębiorstw Handlowo-Komunalnych,
Zarząd badań naukowych i technologii w Niemczech,
szereg oddziałów poszczególnych radzieckich resortów i centralnych podmiotów gospodarczych.

2 września 1948 centralny aparat Administracji składał się z 69 zarządów i oddziałów, w której było zatrudnionych 8618 oficerów i cywilnych specjalistów. Niektóre z nich mieściły się pod innymi adresami. Cały szereg przedstawicielstw różnych resortów lub instytucji pozostawało poza strukturami Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech^[3].

Struktura terenowa

Posiadała też struktury terenowe – komendantury (Управление Советской военной администрации) w:

Turyngii (SMATh), w Jenie, od 11 lipca 1945 w Weimarze przy Kurtstraße oraz w Gauforum przy Karl-Marx-Platz (ob. Weimarplatz).
Saksonii, w Dreźnie na zamku Albrechtsberg przy Bautzner straße 130 oraz na zamkach Lingner oraz Eckberg; od 1946 w Dreźnie przy Nordallee 5
Saksonii-Anhalt, w Halle przy Luisenstraße
Meklemburgii, na zamku Schwerin w Schwerinie (1945-1947)
Brandenburgii, w Poczdamie przy Neue Königstraße 74
i radzieckiej strefie okupacyjnej Berlina (Управление военного коменданта Советского сектора оккупации Берлина), przy Luisenstrasse 57, z rezydencją przy Majakowskiring 46/48 (1946-1949).

oraz niższego szczebla w poszczególnych miastach (w listopadzie 1945 – 652 komendantury).

Komendanci

1945–1946 – marszałek Gieorgij Żukow
1946–1949 – marszałek Wasilij Sokołowski

Siedziba

Siedziba mieściła się w berlińskiej dzielnicy Karlshorst przy Zwieseler Strasse 4 i Treskowallee (ob. Hermann-Duncker-Strasse). Większość komórek organizacyjnych, zwłaszcza gospodarczych, pomieszczono w kompleksie budynków z 1935 b. Ministerstwa Lotnictwa Rzeszy (Reichsluftfahrtministeriums) przy Wilhelmstraße 97 / Leipziger Straße 5–7. Następnie kompleks zajmowała Niemiecka Komisja Gospodarcza, Państwowa Komisja Planowania NRD (Staatliche Plankommission) oraz 9 resortów gospodarczych NRD (1986)^[4], Urząd Powierniczy (Treuhandanstalt) (1990-), obecnie Federalne Ministerstwo Finansów (Bundesministeriums der Finanzen).

Zobacz też

Przypisy

↑ Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-12-19] .
↑ 36 spółek, m.in. „Derutra”, „Derunaft”, „Intourist”, „Garkreba” Garantie- und Kreditbank przy Egerstraße (1945-1956), „Defa”.
↑ Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009, s. 750.
↑ Ministerstwo Finansów (Ministerium der Finanzen), Ministerstwo Maszyn Ogólnych, Rolniczych i Sprzętu Transportowego (Ministerium für Allgemeinen Maschinen-, Landmaschinen- und Fahrzeugbau), Ministerstwo Przemysłu Terenowego i Spożywczego (Ministerium für Bezirksgeleitete Industrie und Lebensmittelindustrie), Ministerstwo Przemysłu Chemicznego (Ministerium für Chemische Industrie), Ministerstwo Przemysłu Szklarskiego i Ceramicznego (Ministerium für Glas und Keramik), Ministerstwo Przemysłu Lekkiego (Ministerium für Leichtindustrie), Ministerstwo Gospodarki Materiałowej (Ministerium für Materialwirtschaft), Ministerstwo Przemysłu Maszyn Ciężkich i Urządzeń (Ministerium für Schwermaschinen und Anlagenbau), Ministerstwo Przemysłu Maszyn Skrawających i Maszyn dla Przemysłu (Ministerium für Werkzeug- und Verarbeitungsmaschinenbau).

Bibliografia

Werner Breunig: Verfassunggebung in Berlin, Duncker & Humblot Berlin 1990, ISBN 3-428-46965-8, 978342846965
Jan Foitzik: Sowjetische Militäradministration in Deutschland (SMAD). 1945–1949. Struktur und Funktion, Akademie Verlag Berlin 1999, ISBN 3-05-002680-4.
Horst Möller, Alexandr O. Tschubarjan (red.): SMAD-Handbuch. Die sowjetische Militäradministration in Deutschland 1945–1949, R. Oldenbourg Verlag München 2009, ISBN 978-3-486-58696-1.
Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009
Telefonbuch von Berlin, Hauptstadt der DDR, 1986

[1] Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-12-19] .

[2] 36 spółek, m.in. „Derutra”, „Derunaft”, „Intourist”, „Garkreba” Garantie- und Kreditbank przy Egerstraße (1945-1956), „Defa”.

[3] Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009, s. 750.

[4] Ministerstwo Finansów (Ministerium der Finanzen), Ministerstwo Maszyn Ogólnych, Rolniczych i Sprzętu Transportowego (Ministerium für Allgemeinen Maschinen-, Landmaschinen- und Fahrzeugbau), Ministerstwo Przemysłu Terenowego i Spożywczego (Ministerium für Bezirksgeleitete Industrie und Lebensmittelindustrie), Ministerstwo Przemysłu Chemicznego (Ministerium für Chemische Industrie), Ministerstwo Przemysłu Szklarskiego i Ceramicznego (Ministerium für Glas und Keramik), Ministerstwo Przemysłu Lekkiego (Ministerium für Leichtindustrie), Ministerstwo Gospodarki Materiałowej (Ministerium für Materialwirtschaft), Ministerstwo Przemysłu Maszyn Ciężkich i Urządzeń (Ministerium für Schwermaschinen und Anlagenbau), Ministerstwo Przemysłu Maszyn Skrawających i Maszyn dla Przemysłu (Ministerium für Werkzeug- und Verarbeitungsmaschinenbau).

[1]

[2]

[3]

[4]