Malpigiowate

Malpigiowate
	; Galphimia gracilis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	malpigiowate
	Nazwa systematyczna
	Malpighiaceae Jussieu; Genera plantarum 252. 1789, nom. cons.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Malpigiowate (Malpighiaceae) – rodzina roślin z rzędu malpigiowców. Obejmuje ok. 75^[3]–77^[4] rodzajów z ponad 1,3 tysiącami gatunków^[4]. Są to rośliny występujące w strefie tropikalnej i subtropikalnej, przy czym najbardziej zróżnicowane są na kontynentach amerykańskich. Do roślin mających duże znaczenie ekonomiczne należy Malpighia emarginata – kultygen uzyskany z gatunku malpigia granatolistna Malpighia glabra, którego owoce znane pod nazwą acerola, są spożywane w stanie świeżym, przerabiane na napoje, służą do aromatyzowania lodów i alkoholi. Podobnie stosowane są owoce gatunku Byrsonima crassifolia i wielu innych o owocach jagodowych, zwłaszcza z rodzaju Bunchosia. Niektóre gatunki zawierają substancje o właściwościach halucynogennych (np. Callaeum antifebrile i Banisteriopsis caapi, kory tego ostatniego używa się do wyrobu napoju ayahuasca). Liczne gatunki z tej rodziny uprawiane są w strefie międzyzwrotnikowej jako rośliny ozdobne^[4].

Morfologia

Pokrój: Drzewa, krzewy, byliny oraz pnącza, zarówno drewniejące jak i zielne. Na pędach występują włoski proste i charakterystyczne dla rodziny włoski dwudzielne, podobne do igły kompasu^[4].
Liście: Naprzeciwległe, rzadziej skrętoległe lub w okółkach po trzy. U ich nasady znajdują się wolne lub zrośnięte przylistki. Blaszki liściowe pojedyncze, całobrzegie lub rzadziej klapowane lub ząbkowane. Na dolnej stronie blaszki i ogonku liściowym często występują gruczołki^[4].
Kwiaty: Obupłciowe (u roślin z rodzaju Stigmaphyllon czasem też tylko pręcikowe – męskie), promieniste lub grzbieciste. Na szypule kwiatowej występuje para podkwiatków. Kwiaty zebrane są w wyrastające na końcach pędów lub w kątach liści złożone wiechy i grona z kilkukwiatowymi baldachogronami lub baldachami. Działki kielicha w liczbie 5 są wolne lub zrośnięte u nasady. Płatki korony w liczbie 5 mają zwykle paznokieć i brzeg zakończony rzęskami, frędzlami lub ząbkowany. Często górny płatek jest większy i inaczej zabarwiony od pozostałych. Pręciki występują najczęściej w liczbie 10, czasem pojedynczy pręcik bywa większy od pozostałych. Nitki pręcików zrastają się przynajmniej u nasady. Zalążnia jest górna (wpół dolna tylko u Barnebya), trójkomorowa i zwieńczona trzema szyjkami słupka, czasem zrośniętymi w pojedynczy słupek^[4].
Owoce: Rozłupnie rozpadające się na trzy części, rzadziej skrzydlaki lub pestkowce^[4].

Systematyka

Rodzina siostrzana dla nadwodnikowatych (Elatinaceae), od których oddzieliła się ok. 94 miliony lat temu^[4].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla nadwodnikowatych (Elatinaceae), wchodzi w skład obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales), należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

malpigiowce

	Putranjivaceae

	Lophopyxidaceae

Caryocaraceae – drzewipestowate

Centroplacaceae

	Malpighiaceae – malpigiowate

	Elatinaceae – nadwodnikowate

Balanopaceae

	Trigoniaceae

	Dichapetalaceae

	Chrysobalanaceae – złotośliwowate

	Euphroniaceae

Wykaz rodzajów^[3]

Acmanthera Griseb.
Acridocarpus Guill. & Perr.
Adelphia W. R. Anderson
Aenigmatanthera W. R. Anderson
Alicia W. R. Anderson
Amorimia W. R. Anderson
Aspicarpa Rich.
Aspidopterys A.Juss.
Banisteriopsis C.B.Rob. ex Small
Barnebya W.R.Anderson & B.Gates
Blepharandra Griseb.
Brachylophon Oliv.
Bronwenia W. R. Anderson & C. Davis
Bunchosia Rich. ex Kunth – mnichówka
Burdachia Mart. ex A.Juss.
Byrsonima Rich. ex Kunth – ozłoka
Calcicola W. R. Anderson & C. Davis
Callaeum Small
Camarea A.St.-Hil.
Carolus W.R.Anderson
Caucanthus Forssk.
Christianella W.R.Anderson
Coleostachys A.Juss.
Cordobia Nied.
Cottsia Dubard & Dop
Diacidia Griseb.
Diaspis Nied.
Dicella Griseb.
Digoniopterys Arenes
Dinemagonum A.Juss.
Dinemandra A.Juss.
Diplopterys A.Juss.
Echinopterys A.Juss.
Ectopopterys W.R.Anderson
Excentradenia W.R.Anderson
Flabellaria Cav.
Flabellariopsis R.Wilczek
Gallardoa Hicken
Galphimia Cav.
Gaudichaudia Kunth
Glandonia Griseb.
Heladena A.Juss.
Henleophytum H.Karst.
Heteropterys Kunth
Hiptage Gaertn.
Hiraea Jacq.
Janusia A.Juss.
Jubelina A.Juss.
Lasiocarpus Liebm.
Lophanthera A.Juss.
Lophopterys A.Juss.
Madagasikaria C. Davis
Malpighia L. – malpigia
Malpighiodes Nied.
Mascagnia (Bertero ex DC.) Colla
Mcvaughia W.R.Anderson
Mezia Schwacke ex Nied.
Microsteira Baker
Mionandra Griseb.
Niedenzuella W.R.Anderson
Peixotoa A.Juss.
Philgamia Baill.
Psychopterys W. R. Anderson & S. Corso
Pterandra A.Juss.
Ptilochaeta Turcz.
Rhynchophora Arenes
Spachea A.Juss.
Sphedamnocarpus Planch. ex Benth.
Stigmaphyllon A.Juss.
Tetrapterys Cav.
Thryallis Mart.
Triaspis Burch.
Tricomaria Gillies ex Hook. & Arn.
Tristellateia Thouars
Verrucularia A.Juss.

Pozycja w systemach Reveala

James L. Reveal w swym systemie z lat 90. XX wieku zaliczył malipigiowate do rzędu Vochysiales: gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Magnoliopsida Brongn., podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Geranianae Thorne ex Reveal, rząd Vochysiales Dumort., podrząd Malpighiineae Engl., rodzina malpigiowate (Malpighiaceae Juss.)^[5].

W systemie z 2007 Reveal rodzinę umieścił w rzędzie wilczomleczowców Euphorbiales obejmującym znaczną część malpigiowców w ujęciu APWeb^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-18] (ang.).
↑ ^a ^b Malpighiaceae genera. [w:] Malpighiaceae [on-line]. Univ. of Michigan. [dostęp 2018-12-04].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 317-318. ISBN 978-1-842466346.
↑ Crescent Bloom: Malpighiaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-12-18]. (ang.).
↑ Reveal J. L.: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. 2007. [dostęp 2009-12-18]. (ang.).

Linki zewnętrzne

W. R. Anderson, C. Anderson i C. C. Davis: Malpighiaceae. 2006–. [dostęp 2009-03-10]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-18] (ang.).

[malpi-3] Malpighiaceae genera. [w:] Malpighiaceae [on-line]. Univ. of Michigan. [dostęp 2018-12-04].

[christenhusz-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 317-318. ISBN 978-1-842466346.

[A-5] Crescent Bloom: Malpighiaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-12-18]. (ang.).

[rev20-6] Reveal J. L.: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. 2007. [dostęp 2009-12-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]