Lublin R.X

Lublin R-X
	Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Plage i Laśkiewicz
Typ	samolot towarzyszący
Konstrukcja	górnopłat zestrzałowy o konstrukcji mieszanej, podwozie klasyczne – stałe
Załoga	2 (pilot, obserwator)
	Historia
Data oblotu	1 lutego 1929
Lata produkcji	1929
Wycofanie ze służby	1935
	Dane techniczne
Napęd	1 silniki gwiazdowe 9-cylindrowy Wright Whirlwind J5B
Moc	220 KM (162 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	13,5 m
Długość	8,33 m
Wysokość	2,98 m
Powierzchnia nośna	25,96 m²
	Masa
Własna	900 kg
Startowa	1366 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	161 km/h
Prędkość minimalna	65 km/h
Prędkość wznoszenia	2,4 m/s
Pułap	3400 m
Zasięg	670 km (normalny); 2500 km (w wersji rajdowej)
Rozbieg	40 m
Dobieg	80 m
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	przewidywane; 1 karabin maszynowy kal. 7,69 mm; (ruchomy na obrotnicy w tylnej kabinie)
	Użytkownicy
	Polska
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lublin R-X – polski samolot towarzyszący i rajdowy marki Lublin z okresu międzywojennego.

Historia

W grudniu 1927 roku w biurze konstrukcyjnym Zakładów Mechanicznych Plage i Laśkiewicz na własne ryzyko opracowano projekt samolotu towarzyszącego zgodnie z obowiązującymi wówczas wymogami polskiego lotnictwa wojskowego. Konstruktorem tego samolotu był inż. Jerzy Rudlicki. Otrzymał on oznaczenie Lublin R-X. W myśl założeń projektu miał on wykonywać zadania rozpoznawcze, łącznikowe, mógł również być samolotem pocztowym.

W 1928 roku wykonano egzemplarz prototypu do badań statycznych oraz egzemplarz do prób w locie. Wtedy to zainteresował się nim Departament Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. Próby statyczne prototyp przeszedł w grudniu 1928 i styczniu 1929 roku. Prototyp do prób w locie już ze znakami wojskowymi został oblatany 1 lutego 1929 roku.

Podczas prób w locie prototyp spisywał się dobrze. Próby wykonywano z podwoziem kołowym jak również z nartami. Samolot w locie wykazywał dużą zwrotność, dobre własności pilotażowe, a także startował i lądował na z niewielkich powierzchni. Mógł być również hangarowany w małych pomieszczeniach oraz transportowany po szosach po złożeniu skrzydeł. Zastosowano w nim tłumiki na rury wydechowe silnika, co znacznie wyciszyło jego pracę, tak że samolot Lublin R-X lecący na wysokości 200 – 300 m był prawie niesłyszalny z ziemi.

W marcu 1929 roku samolot Lublin R-X został poddany próbom w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie, które potwierdziły jego zdolność do wykonywania akrobacji lotniczych. Po tych badaniach dowództwo polskiego lotnictwa wojskowego złożyło zamówienie na 5 samolotów serii informacyjnej, którą oznaczono jako Lublin R-Xa.

Seria informacyjna została wykonana w zakładach Plage i Laśkiewicz w lecie 1929 roku i wyposażono je w tylnej kabinie w obrotnice dla karabinu maszynowego. Skierowano je do prób eksploatacyjnych w pułkach lotniczych. Pomimo jednak dobrych wyników tych prób, nie podjęto ich dalszej produkcji dla wojska wobec opracowania przez inż. Jerzego Rudlickiego nowego samolotu Lublin R-XIII, który miał lepsze osiągi.

Po wykonaniu serii informacyjnej dla lotnictwa wojskowego, w zakładach Plage i Laśkiewicz wykonano jeszcze jeden egzemplarz samolotu Lublin R-Xa w wersji rajdowej. W wersji tej wyposażono go w zbiornik paliwa pozwalający na 15-godzinny lot. Każdy cylinder silnika tego samolotu miał indywidualną rurę wydechową. Samolot ten później jeszcze raz zmodernizowano, wprowadzając w nim jeszcze większy zbiornik paliwa pozwalający na 18 godzinny lot, silnik otrzymał pierścień Townenda i śmigło metalowe, koła osłonięto owiewkami. Tak zmodernizowany samolot otrzymał oznaczenie Lublin R-Xa bis.

Łącznie zbudowano 7 samolotów Lublin R-X, wliczając w to prototyp.

Użycie w lotnictwie

Lotnictwo wojskowe

Pięć seryjnych samolotów Lublin R-Xa w 1930 r.

Po wykonaniu serii informacyjnej samolotów Lublin R-Xa, samoloty te zostały skierowane do prób eksploatacyjnych w 2, 4 i 6 pułku lotniczym, skąd pod koniec 1929 roku zostały przekazane do 2 pułku lotniczego w Krakowie oraz do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Dęblinie.

W 1931 roku 3 samoloty Lublin R-Xa zostały przystosowane dla dowódców jako samoloty sztabowe lub łącznikowe. Przebudowa ta polegała na usunięciu z kabiny obserwatora obrotnicy karabinu maszynowego i wyposażeniu jej w wygodny fotel. Samoloty Lublin R-Xa w lotnictwie wojskowym użytkowane były do 1932 roku.

Loty rajdowe

Lublin R-Xa SP-ABW ląduje w Warszawie po rajdzie nad Azją Mniejszą, 24.10.1932 r.

Wersja rajdowa samolotu Lublin R-Xa z cywilnymi znakami rejestracyjnymi SP-ABW została w czerwcu 1929 roku pokazana na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu.

W dniu 25 sierpnia 1929 roku mjr. pil. inż. Wacław Makowski i mechanik B. Wieman dokonali na nim przelotu z Poznania do Barcelony bez lądowania o łącznej długości 1800 km. Następnie w dniu 3 września 1929 odbyli nim lot powrotny z Barcelony, z lądowaniem w Paryżu i Poznaniu, do Warszawy.

W dniu 3 lipca 1931 roku załoga: kpt. pil. Stanisław Karpiński i inż. J. Suchodolski na tym samym samolocie dokonali lotu dookoła Polski w czasie 12 godzin i 15 minut bez lądowania i przebyciu trasy o długości 1650 km. Ta sama załoga w dniach 23 września – 7 października 1931 roku dokonała lotu dookoła Europy na trasie Warszawa – Bukareszt – Konstantynopol – Rzym – Turyn – Londyn – Warszawa, przelatując odległość 6450 km w czasie 50 godzin.

Po locie dookoła Europy kpt. pil. Stanisław Karpiński postanowił dokonać jeszcze dłuższego rajdu. W tym celu samolot ten przebudowano, otrzymał on oznaczenie Lublin R-Xa bis i nadano mu nazwę „Srebrny Ptak”. Na tak przebudowanym samolocie kpt. pil. Stanisław Karpiński wraz z mechanikiem sierż. W. Rogalskim w dniach od 2 do 24 października 1932 roku przeleciał trasę z Warszawy przez Stambuł, Aleppo, Bagdad, Teheran do Kabulu i z powrotem przez Teheran, Bagdad, Kair, Jerozolimę, Aleppo, Stambuł, Lublin do Warszawy. Długość trasy wyniosła 14 390 km, a lot trwał 108 godzin i 50 minut. Samolot w czasie tego lotu nie miał żadnych awarii ani uszkodzeń.

Samolot Lublin R-Xa bis został skasowany z powodu zużycia jesienią 1935 roku.

Konstrukcja

Samolot Lublin R-X był samolotem towarzyszącym i rajdowym, górnopłatem zastrzałowym o konstrukcji mieszanej.

Kadłub o konstrukcji kratownicowej, spawany z rur stalowych i kryty płótnem. Przednia część kadłuba przy silniki kryta blachą duralową. Na przedzie kadłuba na łożu zamontowany był silnik gwiazdowy. Za silnikiem w kadłubie mieścił się zbiornik paliwa o pojemności 250 l, który mógł być awaryjnie odrzucany. Dalej znajdowały się dwie odkryte kabiny, pierwsza – pilota, druga – obserwatora. Kabina pilota była osłonięta wiatrochronem. Obie kabiny były wyposażone w sterownice. Z lewej strony kadłuba były stopnie ułatwiające wchodzenie do obu kabin. Na końcu kadłuba znajdowało się usterzenie klasyczne, spawane z rur stalowych i kryte płótnem. Usterzenie pionowe było dwudzielne, składane podczas transportu lub hangarowania do góry. Podwozie klasyczne, stałe, z płozą ogonową, koła wymienne z nartami. Golenie podwozia głównego miały amortyzatory olejowo-powietrzne.

Płat samolotu miał kształt prostokątno-eliptyczny, konstrukcję drewnianą, dwudźwigarową, kryty był sklejką do przedniego dźwigara, dalej płótnem. Wsparto go na kadłubie za pośrednictwem piramidki i podparty dwiema parami zestrzałów z rur stalowych oprofilowanych blachą duralową. Lotki dwudzielne umieszczono na całej krawędzi spływu płata. Skrzydło można było demontować i mocować wzdłuż kadłuba. Czas demontażu wynosił około 30 min.

Napęd samolotu stanowił silnik gwiazdowy 9-cylindrowy Wright Whirlwind J5B.

Galeria

Lublin R-X (z lewej) i Breguet 14 (z prawej) podczas Tygodnia Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Krakowie

Samolot propagandowy Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu Lublin R-X SP-ABW

Samolot komunikacyjny Lublin R-IX na lotnisku w Lublinie. W tle z lewej samolot Lublin R-X

Publiczność niosąca na warszawskim lotnisku kapitana Stanisława Karpińskiego po rajdzie nad Azją Mniejszą samolotem Lublin R-Xa SP-ABW

[:1-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[A]

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43