Jerzy Lanc

Jerzy Lanc (ur. 21 września 1901 w Kostkowicach, zm. 1 marca 1932^[1]^[2] w Łęgu k. Piasutna) – polski nauczyciel.

Życiorys

Urodził się w ewangelickiej rodzinie w miejscowości Kostkowice na Śląsku Cieszyńskim, jako szóste z dwanaściorga dzieci jakie posiadali Jerzy Lanc senior (1864–1927) i jego żona Ewa Lanc z Kowalów (1870–1929). Był żonaty z Anną Ernestyną (ur. 1900), z domu Funda, z którą miał dwóch synów: Bogusława (1929–2002) i Jerzego juniora (ur. 1932), który urodził się już po śmierci ojca.

W 1920 ukończył seminarium nauczycielskie w Cieszynie i zaczął uczyć w Szkole Podstawowej w Rudzicy, w powiecie bielskim. W 1922 został kierownikiem szkoły powszechnej w Szklarce Śląskiej w Wielkopolsce. Do pracy w ówczesnym powiecie odolanowskim namawiał go brat cioteczny Jan Cieńciała, który był tam inspektorem szkolnym^[3]. Lanc zaczął prowadzić tam działalność społeczną i kulturalną. Organizował kursy języka polskiego, geografii i historii Polski. W Szklarce założył Kółko Rolnicze, Klub Piłki Nożnej (26 kwietnia 1925), Oddział Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego oraz Spółkę Rolną (23 lutego 1925)^[4].

W lutym 1931 wyjechał do Piasutna w Prusach Wschodnich, gdzie zorganizował jedyną w okresie międzywojennym polską szkołę na Mazurach, która została otwarta 13 kwietnia 1931 jako Polsko-Ewangelicka Szkoła w Piasutnie-Łęgu^[1]. Od początku był brutalnie zwalczany przez Niemców (napaści, prowokacje, donosy, oskarżenia)^[5].

Jerzy Lanc zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach, znaleziono go martwego we własnym pokoju. Według pierwszej diagnozy postawionej przez niemieckiego lekarza zmarł na zapalenie płuc. Sekcja zwłok wykazała, że zmarł w wyniku zatrucia czadem. Ówczesna opinia polska podejrzewała stronę niemiecką o skryte morderstwo popełnione na Lancu, nauczycielu jedynej polskiej szkoły na Mazurach.

Pogrzeb Jerzego Lanca odbył się 8 marca 1932. Został pochowany na ewangelickim cmentarzu w Szklarce Śląskiej.

Sprawa Lanca była głośna w Polsce lat 30., zwłaszcza po tym jak Melchior Wańkowicz przedstawił jego postać i okoliczności śmierci w książce Na tropach Smętka.

Ordery i odznaczenia

Order Krzyża Grunwaldu III klasy (pośmiertnie, 29 maja 1946)^[6]
Srebrny Krzyż Zasługi (pośmiertnie, 9 listopada 1932)^[7]

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano ulice w Olsztynie, Szczytnie, Kętrzynie, Świętajnie oraz w miejscowości Sośnie (wylot w kierunku Szklarki Śląskiej).

26 kwietnia 2010 Rada Powiatu w Szczytnie podjęła uchwałę o nadaniu filii Środowiskowego Domu Samopomocy w Piasutnie imienia Jerzego Lanca (tablicę pamiątkową odsłonięto 25 września 2010).

22 maja 2012 w Szklarce Śląskiej na szkole, w której uczył Jerzy Lanc, została również odsłonięta tablica pamiątkowa.

W 2019 staraniem Nadleśnictwa Spychowo przed leśniczówką Leśnictwa Strużki (budynkiem dawnej szkoły) został umieszczony kamień z pamiątkowym napisem: „W tym domu uczył i zmarł 1931–1932 Jerzy Lanc”^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b Jan Boenigk, Śladami kroniki polskiej szkoły w Piasutnie (relacje naocznego świadka) Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 1969, s. 385-394.
↑ Jerzy Lanc [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2020-02-04] (pol.).
↑ K. Kajzer, Zginął jak bohater, „Kalendarz Cieszyński 2001”, Cieszyn 2000, s. 248.
↑ Jerzy Lanc - Archiwum Państwowe w Kaliszu [online], www.archiwum.kalisz.pl [dostęp 2020-02-04] .
↑ J. Golec, S. Bojda, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 1, Cieszyn 1993, s. 173; K. Kajzer, Zginął jak bohater, „Kalendarz Cieszyński 2001”, Cieszyn 2000, s. 249.
↑ M.P. z 1946 r. nr 127, poz. 235 „za wybitne zasługi w pracy narodowej, społecznej i kulturalno-oświatowej na Warmii i Mazurach”.
↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 298 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
↑ Uroczystość upamiętniająca polską szkołę w Piasutnie na Mazurach [online], Urząd Gminy Świętajno [dostęp 2020-02-04] .

Bibliografia

Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 1, Cieszyn 1993, s. 173.
Kajzer K., Zginął jak bohater, „Kalendarz Cieszyński 2001”, Cieszyn 2000, s. 247–250.

[:0-1] Jan Boenigk, Śladami kroniki polskiej szkoły w Piasutnie (relacje naocznego świadka) Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 1969, s. 385-394.

[2] Jerzy Lanc [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2020-02-04] (pol.).

[3] K. Kajzer, Zginął jak bohater, „Kalendarz Cieszyński 2001”, Cieszyn 2000, s. 248.

[4] Jerzy Lanc - Archiwum Państwowe w Kaliszu [online], www.archiwum.kalisz.pl [dostęp 2020-02-04] .

[5] J. Golec, S. Bojda, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 1, Cieszyn 1993, s. 173; K. Kajzer, Zginął jak bohater, „Kalendarz Cieszyński 2001”, Cieszyn 2000, s. 249.

[6] M.P. z 1946 r. nr 127, poz. 235 „za wybitne zasługi w pracy narodowej, społecznej i kulturalno-oświatowej na Warmii i Mazurach”.

[7] M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 298 „za zasługi na polu pracy społecznej”.

[8] Uroczystość upamiętniająca polską szkołę w Piasutnie na Mazurach [online], Urząd Gminy Świętajno [dostęp 2020-02-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]