Jadwiga Wajsówna

Jadwiga Wajsówna
Data i miejsce urodzenia	30 stycznia 1912 ; Pabianice
Data i miejsce śmierci	1 lutego 1990 ; Pabianice
Dorobek medalowy
	Reprezentacja Polska
	Igrzyska olimpijskie
	Światowe Igrzyska Kobiet
	Mistrzostwa Europy
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dom Jadwigi Wajsówny w Pabianicach przy ul. Kilińskiego 24

Tablica na domu Jadwigi Wajsówny przy ul. Kilińskiego 24 w Pabianicach

Grób Jadwigi Wajs na Cmentarzu Starym w Pabianicach

Jadwiga Wajsówna, po mężu Grętkiewiczowa, a następnie Marcinkiewiczowa (ur. 30 stycznia 1912 w Pabianicach, zm. 1 lutego 1990 tamże) – polska lekkoatletka, medalistka olimpijska.

Życiorys

Urodziła się 30 stycznia 1912 w Pabianicach jako córka Artura i Pauliny Janowskiej. Jej rodzina wywodziła się z Westfalii^[1]. Wszyscy jej bracia (Ludomir /Ludwik/, Eugeniusz /Eligiusz/, Józef, Zygmunt i Stanisław) byli związani z Sekcją Młodych Stronnictwa Narodowego^[2]. Treningi w Sokole Pabianice rozpoczęła w wieku 8 lat^[3]. W wieku kilkunastu lat również zapisała się do sekcji młodych Stronnictwa Narodowego. W szóstą rocznicę powstania Obozu Wielkiej Polski uroczyście udekorowano ją w Łodzi Mieczykiem Chrobrego (8 grudnia 1932)^[2]. W 1934 odniosła zwycięstwa w zawodach lekkoatletycznych w Brukseli i Londynie. W tym samym roku po raz pierwszy otrzymała wielką honorową nagrodę sportową^[4]. Trzykrotnie reprezentowała Polskę w tej konkurencji na igrzyskach olimpijskich, zawsze zajmując miejsce w ścisłej czołówce. W Los Angeles 1932 zdobyła brązowy medal wynikiem 38,74 m^[5]. Na następnych igrzyskach w Berlinie 1936 została srebrną medalistką z wynikiem 46,22 m – tym rezultatem poprawiła własny rekord Polski, który został pobity dopiero 20 lat później^[6]^[7]. Po igrzyskach po raz drugi została uhonorowana wielką honorową nagrodę sportową^[8]. Uzyskała także kwalifikację olimpijską w gimnastyce, jednak z powodu kolizji terminów zawodów z rzutem dyskiem nie wystąpiła w tej konkurencji ^[9]. 7 stycznia 1938 w Pabianicach wyszła za mąż za automobilistę Franciszka Grętkiewicza^[10]^[11] (zmarł w 1945, miała z nim synów: Andrzeja Jerzego i Macieja; jej drugim mężem był Jan Marcinkiewicz, który zmarł w 1964, dzieci nie mieli)^[2]. W styczniu 1939 wyprowadziła się do Łodzi. W maju tego samego roku złożyła ślubowanie przed igrzyskami olimpijskimi w Helsinkach^[12].

Podczas wojny wyjechała z Warszawy. Utrzymywała kontakty z Marią Kwaśniewską i Eugeniuszem Lokajskim. W 1943 roku została aresztowana przez Gestapo i podczas przesłuchań straciła zęby^[12]. Podczas powstania warszawskiego kopała rowy i budowała umocnienia. Po kapitulacji przedostała się do Bochni, gdzie pracowała w piekarni^[12]. Pod koniec wojny zamieszkała w Łodzi, a następnie wróciła do Pabianic. Po zakończeniu wojny powróciła do uprawiania sportu. Została zawodniczką Dziewiarskiego Klubu Sportowego^[13]. W sierpniu 1946 w Oslo została brązową medalistką Mistrzostw Europy w Oslo (1946). Na tych samych zawodach zajęła 4. miejsce w pchnięciu kulą (11,50)^[13]. Podczas Igrzysk olimpijskich w Londynie 1948 zajęła 4. miejsce (39,30 m)^[13]. W 1949 została trenerką w Łódzkim Klubie Sportowym. Jednocześnie reprezentowała jego barwy do 1958 roku^[13]. Po zakończeniu kariery zawodniczej pracowała w Pabianicach w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci i Kole Dzieci Specjalnej Troski ^[14] oraz Polskim Komitecie Olimpijskim ^[14].

Zwyciężyła w rzucie dyskiem podczas IV Światowych Igrzysk Kobiet w 1934 w Londynie (43,795)^[2].

Zdobyła wiele tytułów mistrzyni Polski:

rzut dyskiem: 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1945, 1946, 1947, 1948
pchnięcie kulą: 1934, 1935, 1936, 1937, 1945, 1947
skok wzwyż: 1933, 1935, 1936
skok w dal z miejsca: 1936, 1937.

Sześć razy była wicemistrzynią Polski:

rzut dyskiem: 1931
pchnięcie kulą: 1932, 1933
skok wzwyż: 1932, 1934, 1937

Jako pierwsza kobieta na świecie rzuciła dyskiem ponad 40 m. Ośmiokrotnie biła rekord świata w latach 1932–1934. Dziesięciokrotnie była rekordzistką Polski w rzucie dyskiem oraz trzy razy w pchnięciu kulą.

Rekordy życiowe:

rzut dyskiem – 46,22
pchnięcie kulą – 12,24
skok wzwyż – 1,48
skok w dal z miejsca – 2,39

Kilkakrotnie była klasyfikowana w pierwszej dziesiątce Plebiscytu Przeglądu Sportowego na najlepszych sportowców Polski: 3. miejsce w 1932, 2. miejsce w 1933 i 1934, 4. miejsce w 1936 i 3. miejsce 1948. Laureatka Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1934 i 1936). W 1936 otrzymała Honorowe obywatelstwo Pabianic ^[14]. Na jej cześć została nazwana jedna z ulic w Pabianicach na osiedlu Bugaj.

Ordery i odznaczenia

Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 9 listopada 1932^[15], 19 marca 1937^[16])

Przypisy

↑ Szujecki 2020 ↓, s. 302.
↑ ^a ^b ^c ^d T. Plaskota, Sportowcy narodowcy, [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, t. 4, red. K. Kawęcki, Warszawa 2024, s. 387.
↑ Szujecki 2020 ↓, s. 303.
↑ Szujecki 2020 ↓, s. 321.
↑ Szujecki 2020 ↓, s. 315.
↑ W. Lipniacki, A. Miller: Od Aten do Melbourne 1896-1956. Warszawa: Sport i Turystyka, 1957, s. 162.
↑ Janusz Waśko, Andrzej Socha: Athletics National Records Evolution 1912 – 2006. Zamość – Sandomierz: 2007, s. 283.
↑ Mała encyklopedia sportu. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.
↑ Szujecki 2020 ↓, s. 324.
↑ Jadwiga Wajsówna na ślubnym kobiercu. „ABC”. Nr 1, s. 2, 9 stycznia 1939.
↑ Szujecki 2020 ↓, s. 331.
↑ ^a ^b ^c Szujecki 2020 ↓, s. 332.
↑ ^a ^b ^c ^d Szujecki 2020 ↓, s. 333.
↑ ^a ^b ^c Szujecki 2020 ↓, s. 334.
↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 298 „za zasługi na polu sportu i propagandy Polski zagranicą”.
↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.

Linki zewnętrzne

Sylwetka na stronie portalu olimpijskiego PKOl. olimpijski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-28)].
Biografia na stronie PTTK Pabianice. pabianice.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-26)].
Największe sukcesy i wyniki. wulkana.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-10)].
Książka o życiu i czasach Jadwigi Wajsówny - "Królowa Dysku"

[CITEREFSzujecki2020302-1] Szujecki 2020 ↓, s. 302.

[:0-2] T. Plaskota, Sportowcy narodowcy, [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, t. 4, red. K. Kawęcki, Warszawa 2024, s. 387.

[CITEREFSzujecki2020303-3] Szujecki 2020 ↓, s. 303.

[CITEREFSzujecki2020321-4] Szujecki 2020 ↓, s. 321.

[CITEREFSzujecki2020315-5] Szujecki 2020 ↓, s. 315.

[6] W. Lipniacki, A. Miller: Od Aten do Melbourne 1896-1956. Warszawa: Sport i Turystyka, 1957, s. 162.

[7] Janusz Waśko, Andrzej Socha: Athletics National Records Evolution 1912 – 2006. Zamość – Sandomierz: 2007, s. 283.

[8] Mała encyklopedia sportu. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.

[CITEREFSzujecki2020324-9] Szujecki 2020 ↓, s. 324.

[10] Jadwiga Wajsówna na ślubnym kobiercu. „ABC”. Nr 1, s. 2, 9 stycznia 1939.

[CITEREFSzujecki2020331-11] Szujecki 2020 ↓, s. 331.

[CITEREFSzujecki2020332-12] Szujecki 2020 ↓, s. 332.

[CITEREFSzujecki2020333-13] Szujecki 2020 ↓, s. 333.

[CITEREFSzujecki2020334-14] Szujecki 2020 ↓, s. 334.

[15] M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 298 „za zasługi na polu sportu i propagandy Polski zagranicą”.

[16] M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.

[nr-17] rozegrano

[nr-18] rozegrano

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[A]

[A]