Kot błotny

Kot błotny
	Felis chaus
	Schreber, 1777
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	kotowate
Podrodzina	koty
Rodzaj	kot
Gatunek	kot błotny
Synonimy
	Felis catolynx Pallas, 1811; Felis affinis J.E. Gray, 1830; Felis kutas Pearson, 1832; Felis rüppelii Brandt, 1832; Lynchus erythrotus Hodgson, 1836; Chaus lybicus J.E. Gray, 1843; Felis jacquemontii I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1844; Felis shawiana Blanford, 1876; Felis chaus typica de Winton, 1898; Felis chaus nilotica de Winton, 1898; Felis chaus furax de Winton, 1898; Lyncus chrysomelanotis Nehring, 1902; Felis (Felis) maimanah Zukowsky, 1915; Felis affinis fulvidina O. Thomas, 1929; Felis chaus prateri Pocock, 1939; Felis chaus kelaarti Pocock, 1939; Felis chaus valbalala Deraniyagala, 1955; Felis (Felis) chaus oxiana Heptner, 1969;
Podgatunki
	F. ch. chaus Schreber, 1777; F. ch. affinis J.E. Gray, 1830; F. ch. fulvidina O. Thomas, 1929;
	F. ch. chaus Schreber, 1777; F. ch. affinis J.E. Gray, 1830; F. ch. fulvidina O. Thomas, 1929;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Kot błotny^[22], chaus^[23]^[24], kot bagienny, kot trzcinowy (Felis chaus) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae). Opisany w 1777 roku. Spokrewniony ze żbikiem europejskim. Jeden z dwóch kotów (obok kota nubijskiego) znanych z egipskich malowideł; był przez Egipcjan używany do polowania na ptaki. Przypomina budową kota domowego, lecz wyróżnia go maskujące umaszczenie.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber, nadając mu nazwę Felis chaus^[2]. Miejsce typowe to obszar rzeki Terek, na północ od Kaukazu, w Rosji^[25]. Holotyp fizycznie nie istnieje; Schreber swój opis oparł na tekście Güldenstädta z 1776 roku^[26]^[27].

Tradycyjnie wyróżniano do dziewięciu podgatunków^[25]^[28], jednak liczba ta została ograniczona na podstawie analiz morfometrycznych i molekularnych^[27]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[29].

Etymologia

Felis: łac. feles lub felis „kot”^[30].
chaus: rodzima nazwa dla kota błotnego^[31].
affinis: łac. adfinis lub affinis „związany, sprzymierzony, dobrosąsiedzki”, od ad „w kierunku”; finis „koniec, granica”^[32].
fulvidina: późnołac. fulvidus „śniady, żółty”, od łac. fulvus „śniady, złoto-żółty”^[33]; przyrostek -ina „odnoszący się”^[34].

Zasięg występowania

Kot błotny występuje w Azji, zamieszkując w zależności od podgatunku^[29]:

F. chaus chaus – Egipt i Bliski Wschód do Turkiestanu, Uzbekistanu, Kazachstanu i Afganistanu.
F. chaus affinis – wschodni Afganistan, subkontynent indyjski i Sri Lanka.
F. chaus fulvidina – południowo-wschodnia Azja, prawdopodobnie Chińska Republika Ludowa.

Morfologia

Długość ciała 61–85 cm, długość ogona 20–31 cm; masa ciała dorosłych samców 5,7–12 kg, dorosłych samic 2,6–9 kg^[28]; wysokość w kłębie to 40–50 cm. Na rozległym obszarze występuje w 3 podgatunkach (czy rasach geograficznych) różniących się ubarwieniem, długością sierści i wielkością. Zazwyczaj jest to kot o płowym (czasem rudawym lub rudobrązowym) ubarwieniu. Ma uszy z krótkimi pędzelkami (jak u rysia). Ogon czarno zakończony, puszysty, z wyraźnymi pierścieniami. Z pyska przypomina kota domowego.

Ekologia

Zajmuje różne siedliska, jednak preferuje tereny stepowe, nadrzeczne i bagienne. Na Nizinie Lenkorańskiej w Azerbejdżanie występował w nadmorskich zaroślach i trzcinowiskach^[35]. Zauważany jest również w gęstych dżunglach. Czasami spotyka się go w okolicach sztucznych stawów rybnych, zbiorników oraz sztucznie nawadnianych pól. Może również występować w suchych, otwartych lasach^[28]. Nie boi się ludzi i często osiedla się w pobliżu ich siedzib. Są spotykane od poziomu morza aż po wysokość 2400 m n.p.m. w Himalajach^[36].

Żywi się głównie gryzoniami, ale także zającami, płazami, robakami^[36] oraz ptakami, wężami, jaszczurkami i rybami. Koty błotne potrafią nurkować (wykorzystują tę zdolność w celu złapania ryby bądź ucieczki przed psami lub ludźmi)^[36].

Ciąża u samicy trwa około 66 dni, w miocie jest 3–5 młodych. Podczas rui samce wydają charakterystyczny dźwięk podobny do szczekania psa. Jest to jeden z niewielu gatunków kotów, u których samiec opiekuje się młodymi. Żyją średnio 14 lat^[36]. Dojrzałość płciową osiągają po 1,5–2 latach.

Zagrożenia i ochrona

Poluje się na niego ze względu na ładne futro; na jedno damskie okrycie trzeba 12 skórek tego kota. W niektórych krajach jest także tępiony jako szkodnik.^{[potrzebny przypis]}

Sytuacja prawna w poszczególnych krajach wygląda następująco^[36]:

Polowanie zabronione	Polowanie dozwolone	Status niejasny
Bangladesz, Chiny, Indie, Izrael, Pakistan, Tadżykistan, Tajlandia, Turcja	Bhutan, Gruzja, Laos, Liban, Nepal, Sri Lanka, Wietnam	Afganistan, Armenia, Azerbejdżan, Kambodża, Egipt, Iran, Irak, Kazachstan, Syria, Turkmenistan, Uzbekistan

Przypisy

↑ Felis chaus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 3. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1777, s. ryc. cx.b, tekst 414. (niem.).
↑ P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 23. (łac.).
↑ J.E. Gray: Illustrations of Indian Zoology, chiefly selected from the collection of Major-General Hardwicke. Cz. 1. London: Treuttel, Wurtz, Treuttel, Jun. and Richter, 1934, s. ryc. 3. (ang.).
↑ J.T. Pearson. [Proceedings of Societies]. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 1, s. 75, 1832. (ang.).
↑ J.F. von Brandt. Illustrissimo atque doctissimo Fischero de Waldheim. „Bulletin de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 4 (2), s. 211, 1832. (łac.).
↑ B.H. Hodgson. Synoptical Description of Sundry New Animals, enumerated in the Catalogue of Nipálese Mammals. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 5 (233), 1836. (ang.).
↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 44. (ang.).
↑ I. Geoffroy Saint-Hilaire: Zoologie. Mammifères. Description d’une nouvelle espèce sous le nom de Chat de Jacqvehost, Felis Jacquemontii (3).. W: V. Jacquemont: Voyage dans l’Inde pendant les années 1828 à 1832. Cz. 4. Paris: Firmin Didot, 1844, s. 58. (fr.).
↑ W.T. Blanford. Description of Felis Shawiana, a new Lyncine Cat from Eastern Turkestan. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 45 (2), s. 49, 1876. (ang.).
↑ de Winton 1898 ↓, s. 291.
↑ de Winton 1898 ↓, s. 292.
↑ de Winton 1898 ↓, s. 293.
↑ A. Nehring. Über einen neuen Sumpfluchs (Lyucus chrysomelanotis, n. sp.) aus Palästin. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. 1902, s. 124, 1902. (niem.).
↑ L. Zukowsky. Drei neue Kleinkatzenrassen aus Westasien. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 80 (10), s. 139, 1915. (niem.).
↑ O. Thomas. The Delacour exploration of French Indo-China.—Mammals. III. Mammals collected during the winter of 1927–28. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1927 (1), s. 834, 1928. (ang.).
↑ Pocock 1939 ↓, s. 298.
↑ Pocock 1939 ↓, s. 300.
↑ P.E.P. Deraniyagala. A new subspecies jungle cat from South India. „Spolia Zeylanica”. 27, s. 201, 1955. (ang.).
↑ В.Г. Гептнер. К номенклатуре палеарктических кошек. „Зоологический журнал”. 48, s. 1259, 1969. (ros.).
↑ T.N.E.T.N.E. Gray T.N.E.T.N.E. i inni, Felis chaus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-11] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 135. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 34, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 157. ISBN 83-01-14344-4.
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Felis chaus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-11].
↑ J.A. Güldenstädt. Chaus, animal feli affine descriptum. „Novi commentarii Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae”. 20, s. 483–500, 1775. (łac.).
↑ ^a ^b A.C. Kitchener, C. Breitenmoser-Würsten, E. Eizirik, A. Gentry, L. Werdelin, LA. Wilting, N. Yamaguchi, A.V. Abramov, P. Christiansen, C. Driscoll, J.W. Duckworth, W.E. Johnson, S.J. Luo, E. Meijaard, P O’Donoghue, J. Sanderson, K. Seymour, M. Bruford, C. Groves, M. Hoffmann, K. Nowell, Z. Timmons & S. Tobe. A revised taxonomy of the Felidae : The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group. „Cat News”. Special Issue (80), s. 11–13, 2017. (ang.).
↑ ^a ^b ^c M.E. Sunquist & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 165. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 284.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 179.
↑ affinis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-11] (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 93.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 111.
↑ Berg Lew Siemionowicz (tłum. Skirgiełło Alina, Straszewska Katarzyna): Przyroda ZSRR, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962, s. 231)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e I. Ogurlu I, E. Gundogdu, I.C. Yildirim. Population status of jungle cat (Felis chaus) in Egirdir lake, Turkey. „Journal of Environmental Biology”. 31, s. 179–183, 2010-03-25. (ang.).

Bibliografia

W.E. de Winton. Felis chaus and its allies, with descriptions of new subspecies. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 2 (10), s. 291–294, 1898. (ang.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
R.I. Pocock: The Fauna of British India, including Ceylon and Burma. Mammalia. Wyd. 2. Cz. 1: Primates and Carnivora (in part), Families Felidae and Viverridae. London: Taylor and Francis, 1939, s. 1–463. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Felis chaus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Schreber-2] J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 3. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1777, s. ryc. cx.b, tekst 414. (niem.).

[Pallas-3] P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 23. (łac.).

[Gray-4] J.E. Gray: Illustrations of Indian Zoology, chiefly selected from the collection of Major-General Hardwicke. Cz. 1. London: Treuttel, Wurtz, Treuttel, Jun. and Richter, 1934, s. ryc. 3. (ang.).

[Pearson-5] J.T. Pearson. [Proceedings of Societies]. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 1, s. 75, 1832. (ang.).

[Brandt-6] J.F. von Brandt. Illustrissimo atque doctissimo Fischero de Waldheim. „Bulletin de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 4 (2), s. 211, 1832. (łac.).

[Hodgson-7] B.H. Hodgson. Synoptical Description of Sundry New Animals, enumerated in the Catalogue of Nipálese Mammals. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 5 (233), 1836. (ang.).

[Gray1843-8] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 44. (ang.).

[Geoffroy-9] I. Geoffroy Saint-Hilaire: Zoologie. Mammifères. Description d’une nouvelle espèce sous le nom de Chat de Jacqvehost, Felis Jacquemontii (3).. W: V. Jacquemont: Voyage dans l’Inde pendant les années 1828 à 1832. Cz. 4. Paris: Firmin Didot, 1844, s. 58. (fr.).

[Blanford-10] W.T. Blanford. Description of Felis Shawiana, a new Lyncine Cat from Eastern Turkestan. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 45 (2), s. 49, 1876. (ang.).

[CITEREFde_Winton1898[https://www.biodiversitylibrary.org/page/19336082_291]-11] Winton 1898 ↓, s. 291.

[CITEREFde_Winton1898[https://www.biodiversitylibrary.org/page/19336083_292]-12] Winton 1898 ↓, s. 292.

[CITEREFde_Winton1898[https://www.biodiversitylibrary.org/page/19336084_293]-13] Winton 1898 ↓, s. 293.

[Nehring-14] A. Nehring. Über einen neuen Sumpfluchs (Lyucus chrysomelanotis, n. sp.) aus Palästin. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. 1902, s. 124, 1902. (niem.).

[Zukowsky-15] L. Zukowsky. Drei neue Kleinkatzenrassen aus Westasien. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 80 (10), s. 139, 1915. (niem.).

[Thomas-16] O. Thomas. The Delacour exploration of French Indo-China.—Mammals. III. Mammals collected during the winter of 1927–28. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1927 (1), s. 834, 1928. (ang.).

[CITEREFPocock1939[https://archive.org/details/PocockMammalia1/page/n376/mode/1up?view=theater_298]-17] Pocock 1939 ↓, s. 298.

[CITEREFPocock1939[https://archive.org/details/PocockMammalia1/page/n378/mode/1up?view=theater_300]-18] Pocock 1939 ↓, s. 300.

[Deraniyagala-19] P.E.P. Deraniyagala. A new subspecies jungle cat from South India. „Spolia Zeylanica”. 27, s. 201, 1955. (ang.).

[Heptner-20] В.Г. Гептнер. К номенклатуре палеарктических кошек. „Зоологический журнал”. 48, s. 1259, 1969. (ros.).

[iucn-21] T.N.E.T.N.E. Gray T.N.E.T.N.E. i inni, Felis chaus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-11] (ang.).

[Cichocki&inni-22] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 135. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-23] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 34, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[pwn-24] Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 157. ISBN 83-01-14344-4.

[MSW3-25] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Felis chaus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-11].

[gul-26] J.A. Güldenstädt. Chaus, animal feli affine descriptum. „Novi commentarii Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae”. 20, s. 483–500, 1775. (łac.).

[Kitchener&inni-27] A.C. Kitchener, C. Breitenmoser-Würsten, E. Eizirik, A. Gentry, L. Werdelin, LA. Wilting, N. Yamaguchi, A.V. Abramov, P. Christiansen, C. Driscoll, J.W. Duckworth, W.E. Johnson, S.J. Luo, E. Meijaard, P O’Donoghue, J. Sanderson, K. Seymour, M. Bruford, C. Groves, M. Hoffmann, K. Nowell, Z. Timmons & S. Tobe. A revised taxonomy of the Felidae : The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group. „Cat News”. Special Issue (80), s. 11–13, 2017. (ang.).

[hmw1-28] M.E. Sunquist & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 165. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[Burgin&inni-29] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792031_284]-30] Palmer 1904 ↓, s. 284.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791926_179]-31] Palmer 1904 ↓, s. 179.

[The-Key-to-Scientific-Names-10349421-32] affinis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-11] (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=123_93]-33] Jaeger 1944 ↓, s. 93.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=141_111]-34] Jaeger 1944 ↓, s. 111.

[Berg_Lew_Siemionowicz_tłum-35] Berg Lew Siemionowicz (tłum. Skirgiełło Alina, Straszewska Katarzyna): Przyroda ZSRR, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962, s. 231)

[Ogurlu2010-36] I. Ogurlu I, E. Gundogdu, I.C. Yildirim. Population status of jungle cat (Felis chaus) in Egirdir lake, Turkey. „Journal of Environmental Biology”. 31, s. 179–183, 2010-03-25. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]