Zakon Smoka
Zakon Smoka[1], daw. Order Smoka[2] (węg. Sárkány Társaság, niem. Drachenorden, łac. Societas Draconistrarum) – order ustanowiony w 1408 przez króla Węgier Zygmunta Luksemburczyka jako zakon rycerski. Został ukształtowany po przegranej bitwie pod Nikopolis w obronie chrześcijaństwa dla wybranych arystokratów i monarchów. Od członków zakonu wymagano obrony wartości chrześcijańskich i walki z niewiernymi, gł. zagrażającym ówczesnej Europie muzułmańskimi Turkami[3].
Zakon rozwijał się w 1. poł. XV w., gł. w niemieckich i włoskich krajach Cesarstwa Rzymskiego. Po śmierci jego fundatora (1437) popularność zakonu w Europie znacznie zmalała. Przetrwał on jednak w Królestwie Węgier jako order monarszy. Ponownie zyskał na znaczeniu po upadku Konstantynopola (1453), zyskując kolejnych członków, poza Węgrami gł. w Chorwacji, Serbii, Albanii i w Krajach Multańskich. O znaczeniu orderu w tym regionie przekonuje przydomek hospodara wołoskiego Włada II, który przybrał miano Dracula (rum. Smok)[4].
Najstarszy zachowany do naszych czasów dokument odnoszący się do Orderu Smoka pochodzi z 1707, który jest kopią jego pierwotnego statutu z 1408 i został opublikowany w r. 1841[5].
Tło historyczne
edytujJedyną legitymacją władzy, która przemówiła za wyborem przez możnowładców węgierskich na króla Zygmunta Luksemburczyka, było jego małżeństwo z Marią Andegaweńską. Po objęciu tronu w Budzie i Zadarze (1387) król-małżonek przebywał głównie na swoim brandenburskim dworze zabierając ze sobą również królową. Swój zarząd nad królestwem władczyni powierzyła mianowanemu przez Zygmunta palatynowi, co dodatkowo osłabiło jego pozycję na Węgrzech. Po śmierci Marii (1395) władza królewska Zygmunta potrzebowała dodatkowego wzmocnienia, jednak skupienie się władcy na polityce europejskiej i jego cesarskie ambicje nie pozwalały na przyjazd do Budy. Wymusiło to na nim szereg daleko posuniętych przywilejów dla szlachty[6].
Przegrana księcia serbskiego Łazarza z Muradem I na Kosowym Polu w 1389 oraz zajęcie przez Turków bułgarskiej warowni Nikopolis znacznie zmieniły sytuację międzynarodową Węgier. W 1396 papież Bonifacy IX ogłosił krucjatę przeciwko Turkom. Miała ona na celu wyzwolenie Bułgarii spod panowania osmańskiego i odsiecz Konstantynopola, co powinno skutecznie powstrzymać ekspansję Turków. Dowodzący wojskami krzyżowców pod Nikopolis Zygmunt, uciekł z pola bitwy. Fakt ten dodatkowo osłabił pozycję króla na Węgrzech, co spowodowało liczne wystąpienia szlachty, która planowała obalić władcę[7][8].
W 1401 Zygmunt Luksemburski odnowił swoje panowanie na Węgrzech, tłumiąc bunty możnowładców do roku 1403. W szczególności konflikt ze szlachtą chorwacką był długotrwały. Ostateczne zwycięstwo nad opozycją zawdzięczał on możnowładcom Górnych Węgier, Ściborowi ze Ściborzyc, Mikołajowi Garai i Hermanowi II. Rozstrzygająca bitwa kampanii chorwackiej odbyła się pod Doborem w Usorze (1408). W tym samym roku, Zygmunt poślubił córkę Hermana II, Barbarę Cylejską[9][10].
Fundacja i organizacja
edytuj12 grudnia 1408 para królewska Węgier, Zygmunt Luksemburczyk i Barbara Cylejska założyli związek rycerski zw. później Orderem Smoka. Statut tego związku nazywa go towarzystwem (łac. societas), którego członkowie noszą znak smoczy (łac. signum draconis). Milczy on jednak co do nazwy organizacji, trudno więc dziś odtworzyć właściwe podstawy prawne grupy rycerstwa skupionej wokół Orderu Smoka. Współczesne źródła odnoszą order do szeregu podobnych zwyczajowych nazw występujących w ówczesnym systemie organizacji rycerskich w Europie, jak np. Gesellschaft mit dem Drachen (niem. Związek ze Smokiem), Divisa seu Societas Draconica (fr. Znak Towarzystwa Smoczego), Societas Draconica seu Draconistarum (wł. Towarzystwo Smocze spod Gwiazdy Smoka) i Fraternitas Draconum (łac. Braterstwo Smocze). Związek inspirowany był wcześniej funkcjonującym na Węgrzech Zakonie Rycerskim św. Jerzego, założonym w 1318 przez króla Karola Roberta. Nowo powstały zakon odwoływał się do jego tradycji, przyjął za swego patrona św. Jerzego, którego legenda o walce ze smokiem stała się również podstawą legendy zakonu[11].
Jednym z głównych celów zakonu była ochrona chrześcijańskiej Europy przed islamskim Imperium osmańskim, które atakowało Bałkany. Oficjalne zakończenie działalności Zakonu Smoka nie miało miejsca. Czas zweryfikował sojusze zawiązane na potrzeby Zakonu gdy muzułmanie przestali już masowo zagrażać Europie[12].
Godło
edytujGodłem zakonu był tzw. Herb Smoka, który przedstawiał zwiniętego w kłębek, ziejącego ogniem smoka oraz napis po łacinie O Quam Misericors est Deus, Pius et Iustus (O, jakże miłosierny, łagodny i sprawiedliwy jest Bóg). Na rewersie widniał czerwony krzyż świętego Jerzego w polu srebrnym.
Członkowie
edytujPierwotnie zakon miał dwudziestu jeden członków[13], którzy byli głównie sojusznikami bądź lennikami Zygmunta Luksemburczyka (np. władca Serbii Stefan Lazarević, możnowładca Górnych Węgier Ścibor ze Ściborzyc, Mikołajowi Garai). Później zostali nimi także niektórzy władcy europejscy, m.in.: Henryk V, król Anglii, Władysław Jagiełło, król Polski, Alfonso V Aragoński, król Neapolu, Krzysztof III, książę Bawarii i król Danii, Ernest Żelazny, władca Austrii, Witold, wielki książę litewski, Wład II Diabeł, nazywany także z rum. Vlad Dracul, hospodar wołoski i jego syn Wład Palownik, zwany „Vlad Dracula” (z rum. Vlad Drăculea), również późniejszy hospodar wołoski, Ludwik II książę legnicko-brzeski; przy czym nie wszyscy spośród nich składali przysięgę wierności królowi Zygmuntowi. W roku 1431 i do roku 1437, przyjęto do Orderu Smoka II klasy następne rodziny, między innymi Batory (dynastia), Bocskai, Bethlen, Szathmáry, Benyovszky, Kende, Rákóczi i Oswalda von Wolkensteina. Różnica między pierwszą klasą, a o wiele liczniejszą drugą, polega na wizerunku godła, gdzie w przypadku drugiej klasy brakuje krzyża[14][15][16].
Tytuł Kawalera Orderu Smoka był i jest dziedziczny[17].
Przypisy
edytuj- ↑ Dariusz Piwowarczyk: Obyczaj rycerski w Polsce późnośredniowiecznej (XIV-XV wiek). Warszawa: DiG, 1998, s. 179.
- ↑ J. K. Wietz, Peter Bohmann: Rys historyczny zgromadzeń zakonnych obojej płci wraz z rycerskiemi zakonami i orderami państw. T. 3. Zakony rycerskie i ordery państw. Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów, 1849, s. 123.
- ↑ Florescu and McNally, Dracula, Prince of Many Faces. pp. 40–2.
- ↑ profesor Constantine Razechevichi, "From the Order of the Dragon to Dracula, Journal of Dracula Studies 1 (1999): pp 3–7"[1]
- ↑ György Fejér (ed.), Codex diplomaticus Hungariae X.4. No. CCCXVII. Buda, 1841. 682–94
- ↑ Dvořáková, Daniela : Rytier a jeho kráľ. Stibor zo Stiboríc a Žigmund Lucemburský. Budmerice, Vydavatel'stvo Rak 2003, ISBN 978-80-85501-25-4
- ↑ David Nicolle, Bitwa pod Nikopolis 1396. Wielkie Bitwy Historii, Wyd. AmerCom, Poznań 2011
- ↑ Emmert, Thomas Allan (1990). Serbian Golgotha: Kosovo, 1389. East European Monographs. ISBN 978-0-88033-175-3
- ↑ Sroka, Stanislaw A. : Ścibor ze Ściborzyc. Rys biograficzny. In: Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu. Kraków, Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana” 2000
- ↑ Dvořáková, Daniela : Rytier a jeho kráľ. Stibor zo Stiboríc a Žigmund Lucemburský. Budmerice, Vydavatel’stvo Rak 2003, ISBN 978-80-85501-25-4
- ↑ Jonathan Dacre Boulton, The Knights of the Crown : The Monarchical Orders of Knighthood in Later Medieval Europe : 1325–1520, Woodbridge: Boydell Press, 1987, s. 348-349 (ang.).
- ↑ Kuzdrzal-Kicki, Wladyslaw. Der Drachenorden: Genese, Gründung und Entartung. Dokumentation und Schlußfolgerungen. Vol. 1. Munich, 1978
- ↑ G. Fejér: Codex Diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, X/4, Budae, 1841, 317. Th. v. Bogyay: Drachenorden, u: Lexikon des Mittelalters, Band 3, Varlag J.B. Metzer, München, 1986, 1346. B. Baranyai, Zsigmond király ú. n. Sárkány-rendje, Századok LIX-LX, 1925-1926, 561-591, 681-719.
- ↑ G. Fejér: Codex Diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, X/4, Budae, 1841, 317.
- ↑ Th. v. Bogyay: Drachenorden, u: Lexikon des Mittelalters, Band 3, Varlag J.B. Metzer, München, 1986, 1346.
- ↑ B. Baranyai, Zsigmond király ú. n. Sárkány-rendje, Századok LIX–LX, 1925–1926, 561–591, 681–719.
- ↑ Statutes of the society, promulgated on 13 December 1408, ed. György Fejér, Codex diplomaticus Hungariae X.4. No. CCCXVII. Buda, 1841. 682–94; earlier edition by J. F. Miller, "Monumenta diplomatica nunc primum ex autographis edita". In Acta Literaria Musei Nationalis Hungarici 1. Buda, 1818. 167–190.