Uszanka kalifornijska

Uszanka kalifornijska
	Zalophus californianus
	(Lesson, 1828)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Parvordo	płetwonogie
Rodzina	uchatkowate
Rodzaj	uszanka
Gatunek	uszanka kalifornijska
Synonimy
	Otaria californiana Lesson, 1828; Otaria gillespii MacBain, 1858; Arctocephalus Gilliespii: J.E. Gray, 1866; Zalophus Gilliespii: Gill, 1866;
	Otaria californiana Lesson, 1828; Otaria gillespii MacBain, 1858; Arctocephalus Gilliespii: J.E. Gray, 1866; Zalophus Gilliespii: Gill, 1866;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Uszanka kalifornijska^[7], uchatka kalifornijska^[8], lew morski^[8] (Zalophus californianus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny uchatkowatych (Otariidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1828 roku francuski chirurg i zoolog René Lesson, nadając mu nazwę Otaria californiana^[2]. Holotyp pochodził z Zatoki San Francisco, w Kalifornii, w Stanach Zjednoczonych^[9].

Dawniej określany jako Z. c. californianus, jeden z trzech podgatunków Z. californianus; trzy blisko spokrewnione taksony, Z. californianus, Z. wollebaeki i wymarły Z. japonicus, są obecnie odrębnymi gatunkami^[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[10].

Etymologia

Zalophus: gr. ζα- za- „bardzo”; λοφος lophos „czub”^[11].
californianus: Kalifornia California, od mitycznej Królowy Calafii, która rządziła rajską wyspą bogatą w złoto i zaludnioną przez Amazonki, stworzona około 1500 roku przez hiszpańskiego powieściopisarza Garciego Rodrigueza de Montalvo^[12].

Zasięg występowania

Uszanka kalifornijska występuje we wschodniej części północnego Oceanu Spokojnego od południowo-środkowej Alaski do archipelagu Islas Marías w pobliżu Nayarit w Meksyku, w tym Zatoce Kalifornijskiej^[10].

Morfologia

Długość ciała samic 200 cm, samców 240 cm; masa ciała samic 110 kg, samców 390 kg i więcej^[13]. Noworodki osiągają długość 80 cm i masę 6–9 kg^[13]. Występuje dymorfizm płciowy – dorosłe samce są 3–4 razy cięższe i 1,2 razy dłuższe od dorosłych samic^[13]. Ciemnobrunatna sierść. Wzór zębowy zmienny: 79% I ${\tfrac {3}{2}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ PC ${\tfrac {5}{5}}$ = 34, 21% I ${\tfrac {3}{2}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ PC ${\tfrac {6}{5}}$ = 36^[13].

Ekologia

Tryb życia

Uszanka kalifornijska jest bardzo towarzyska. Żyje w koloniach liczących setki, czasem nawet tysiące osobników. Najliczniejsze grupy tworzy w okresie rozmnażania, kiedy na miejscach porodów gromadzi się ogromna liczba zwierząt. Uchatki dzielą swój czas między polowanie w wodzie i odpoczynek na lądzie. Mimo walcowatego ciała również na ziemi są bardzo ruchliwe i potrafią się szybko przemieszczać. Odbijają się przednimi i zadnimi płetwami, zachowując wyprostowane ciało. Gromadzą się na brzegu lub na skałach w grupach liczących kilkadziesiąt sztuk. Pod wodą pozostają kilka minut, po czym wynurzają się, by nabrać powietrza.

Zachowanie

Często wychodzi na ląd, by tam odpocząć. Gdy czuje się zagrożony, potrafi być groźny i szybko przemieszcza się specyficznym ruchem: czołgania się i kuśtykania. Jest bardzo łatwy w tresurze. Potrafi nurkować na głębokość 300 metrów i wstrzymać oddech na 15 minut.

Pożywienie i polowanie

Uszanka kalifornijska ma duży apetyt. Przeciętny dorosły osobnik, ważący ok. 250 kg w ciągu dnia zjada ponad 30 kg pożywienia, co stanowi 14% jego masy. Uzupełnia w ten sposób energię, jaką musi wydatkować w formie ciepła podczas pływania w zimnej wodzie. Poluje w ten sposób, że swą zdobycz zagania na głębinę lub zanurza się aż do dna i uważnie przeszukuje szczeliny między kamieniami. Oprócz ryb łowi też ośmiornice i inne głowonogi, czasem skorupiaki. Uchatka kalifornijska pod wodą świetnie widzi i zdobyczy poszukuje głównie wzrokiem. Dużą rolę odgrywają zapewne podczas połowów długie, rosnące wokół paszczy wąsy czuciowe.

Rozmnażanie

W Kalifornii okres rozmnażania uchatek trwa od maja do sierpnia. Miejsca parzenia się i narodzin młodych znajdują się na plażach. Wkrótce po narodzeniu się młodych dorosłe samce rozpoczynają walki o terytorium. Najpierw każdy stara się wystraszyć rywala groźną postawą i zachowaniem. Najczęściej się to udaje, do prawdziwych walk dochodzi rzadko. Każdy dorosły samiec ma wokół siebie harem założony z kilku samic i ich młodych. Samiec w tym okresie nie ma prawie czasu na zdobywanie pożywienia i żyje z wytworzonych wcześniej zapasów tłuszczu. Ciąża foki trwa 11–13 miesięcy, po których na świat przychodzi jedno młode ważące 6–8 kg. Uchatki osiągają dojrzałość płciową w wieku 4 lat.

Uszanka kalifornijska i człowiek

Na początku XIX wieku na wybrzeżu kalifornijskim polowano na uszanki ze względu na ich tłuszcz. Rozkrawano tłuszcz martwych zwierząt na kawałki i gotowano, by uzyskać olej. Z trzech zabitych zwierząt osiągano jedną beczkę oleju. Skórę wykorzystywano do produkcji kleju. Dziś uszanki kalifornijskie często pojawiają się w ogrodach zoologicznych, cyrkach i akwariach. Znane są ze swej inteligencji i skłonności do zabawy, cieszą się dużą sympatią u dorosłych i dzieci.

16 kwietnia 2008 r. w opolskim zoo na wybiegu znaleziono martwego samca – George’a; dzień później padła samica. Sekcja zwłok wykazała, że obydwie uszanki miały żołądek pełen kamieni i monet^[14].

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)^[6]. Kiedyś polowano często na uszanki, dziś są pod ochroną, dzięki czemu ich liczba ustabilizowała się. W Kalifornii żyje około 50 tysięcy zwierząt, na Galapagos 40 tysięcy.

Uwagi

↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Otaria gillespii MacBain, 1858.

Przypisy

↑ Zalophus californianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b R.-P. Lesson: Phoque. Phoca. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 13. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1828, s. 420. (fr.).
↑ J. MacBain. On the Skull of a Seal (Otaria Gillespii, M’Bain) from the Gulf of California; with some preliminary observations on the Amphibious Carnivora. „Proceedings of the Royal Physical Society of Edinburgh”. 1, s. 422, 1858. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 55. (ang.).
↑ T.S. Gill. Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes. „Communications of the Essex Institute”. 5, s. 13, 1866–1867. (ang.).
↑ ^a ^b D. Aurioles-Gamboa & J.D.A.G.& J. Hernández-Camacho D. Aurioles-Gamboa & J.D.A.G.& J., Zalophus californianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-12] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 386, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Zalophus californianus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-12].
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher& W. Sechrest: IllustratedChecklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: LynxEdicions, 2020, s. 440. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 713, 1904. (ang.).
↑ californianus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d M. Webber: Family Otariidae (EaredSeals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: LynxEdicions, 2014, s. 100–101. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ www.nto.pl – Martwe uchatki w opolskim zoo

Linki zewnętrzne

D.D. Aurioles-Gamboa D.D., J.J. Hernández-Camacho J.J., Zalophus californianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-13] (ang.).

[uwaga1-4] Niepoprawna późniejsza pisownia Otaria gillespii MacBain, 1858.

[itis-1] Zalophus californianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[les-2] R.-P. Lesson: Phoque. Phoca. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 13. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1828, s. 420. (fr.).

[mac-3] J. MacBain. On the Skull of a Seal (Otaria Gillespii, M’Bain) from the Gulf of California; with some preliminary observations on the Amphibious Carnivora. „Proceedings of the Royal Physical Society of Edinburgh”. 1, s. 422, 1858. (ang.).

[gray-5] J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 55. (ang.).

[gill-6] T.S. Gill. Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes. „Communications of the Essex Institute”. 5, s. 13, 1866–1867. (ang.).

[iucn-7] D. Aurioles-Gamboa & J.D.A.G.& J. Hernández-Camacho D. Aurioles-Gamboa & J.D.A.G.& J., Zalophus californianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-12] (ang.).

[miiz-8] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-9] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 386, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[msw-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Zalophus californianus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-12].

[icmw-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher& W. Sechrest: IllustratedChecklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: LynxEdicions, 2020, s. 440. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[pal-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 713, 1904. (ang.).

[13] californianus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-12] (ang.).

[hmw-14] M. Webber: Family Otariidae (EaredSeals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: LynxEdicions, 2014, s. 100–101. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[15] www.nto.pl – Martwe uchatki w opolskim zoo

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]