[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Transformers

Ten artykuł dotyczy rasy inteligentnych robotów. Zobacz też: inne znaczenia terminu „Transformers” i „Transformery”.

Transformers – fikcyjna rasa pozaziemskich mechanicznych istot, mających zdolność przeobrażania się w pojazdy. Debiutowały w 1983 jako zabawki firmy Hasbro, inspirowane przejętymi przez nią zabawkami Car Robots oraz Diaclone firmy Takara. Transformery wyróżniały się na tle innych zabawek tym, że poza charakterystyczną dla nich unikatową funkcjonalnością (roboty, które zmieniają się w samochody) miały również opracowany specjalnie dla nich świat przedstawiony. Powstały komiksy, filmy, seriale i gry komputerowe o Transformerach. Mechaniczne istoty są podzielone na dwie pogrążone w wojnie domowej frakcje: Autoboty i Decepticony.

Transformers
Logo
Ilustracja
Modele głównych bohaterów serii filmów aktorskich Transformers: Optimus Prime i Bumblebee
Twórca

Hasbro

Pierwsze dzieło

Seria zabawek marki Transformers

Data powstania

1983

Właściciel

Hasbro

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia franczyzy

edytuj
 
Wystawa zabawkowych Transformerów na corocznym zlocie fanów BotCon

W 1980 roku japońska firma Takara wprowadziła na rynek zabawki marki Diaclone. Były to pojazdy kosmiczne, z których każdy miał alternatywną formę kształtu i pilota. Dwa lata później Takara rozwinęła pomysł ze zmiennokształtnymi zabawkami i stworzyła Car Robots, czyli samochody, które można zmienić kilkoma ruchami w roboty. W 1983 japońska firma sprzedała prawa do marki amerykańskiej firmie Hasbro, która przemianowała ją na Transformers[1].

Transformery wyróżniały się na tle innych zabawek tym, że poza charakterystyczną dla nich unikatową funkcjonalnością (roboty, które zmieniają się w samochody) miały również opracowany specjalnie dla nich świat przedstawiony[2]. Transformery były promowane na szeroką skalę. Powstały opowieści i komiksy o tym jak rozbiły się na Ziemi około 4 miliony lat p.n.e. i przebudziły w latach 80. XX wieku. W 1984 Marvel Productions wyprodukował pierwszy we franczyzie serial animowany, Transformery[1].

W 2007 na podstawie zabawek powstał pierwszy film aktorski, Transformers. Jego producentem był Steven Spielberg, a reżyserem Michael Bay. W dniu premiery film zarobił ponad 27 milionów dolarów amerykańskich[3].

Świat przedstawiony

edytuj
 
Osoba w cosplayu Galvatrona, głównego czarnego charakteru w świecie Transformerów

Pierwszym medium, w którym przedstawiono historię Transformerów były komiksy od Marvel Comics z lat 1983–1991. Według nich Transformery są kosmiczną rasą pochodzącą z planety Cybertron, na której wszystko jest mechaniczne. Planeta była pogrążona w wojnie domowej pomiędzy frakcją Autobotów pod przywództwem Optimusa Prime'a, a Decepticonów pod przywództwem Megatrona, którzy utworzyli imperium stanowiące zagrożenie dla wszechświata. Tysiąc lat od rozpoczęcia wyniszczającej wojny, obie frakcje zaczęły eksplorować kosmos w poszukiwaniu zasobów. Dwie grupy, Autobotów i Decepticonów, rozbija się na Ziemi, gdzie w tajemniczych okolicznościach Transformery zostają wyłączone. Przebudzają się w roku 1984. Decepticony zaczynają plądrować ziemskie źródła energii, a Autoboty postanawiają stanąć w obronie mieszkańców planety. Autoboty, aby wtopić się w otoczenie, zmieniają się w samochody osobowe i ciężarowe, a Decepticony w samoloty odrzutowe i broń[4].

Inne media związane z franczyzą Transformerów zazwyczaj opowiadają podobną historię[5][6][7].

Produkcje

edytuj

Zabawki

edytuj
 
Projekt zabawki Optimusa Prime'a

Franczyzę zapoczątkowały zabawkowe roboty zmieniające się w pojazdy firmy Hasbro, które powstały w 1983. Wcześniej firma kupiła prawa do podobnych zabawek marki Diaclone i Car Robots od firmy Takara[1]. Po sukcesie amerykańskiego produktu Hasbro rozszerzyło swoją ofertę o transformujące się robo-dinozaury, roboty transformujące się w broń lub odtwarzacz kaset, a także doczepianą do figurek osobno zabawkową broń[8]. Wraz z rozwojem franczyzy powstały różne pomniejsze marki zabawek Transformers, takie jak:

  • BotBots – Zabawki z tej serii są reklamowane jako przedmioty codziennego użytku z supermarketu, które zostały zmienione w samoświadome roboty za sprawą tajemniczego pioruna[9].
  • Cyberverse – Seria zabawek promowana mniej poważnym klimatem i czerpiąca inspiracje z serialu Transformers: Cyberverse[9].
  • Rescue Bots – Seria zabawkowych robotów, które dzięki swoim mocom ratują ludzi przed typowymi przyziemnymi wypadkami i katastrofami[9].
  • Trylogia Prime Wars
    • Chapter 1: Combiner Wars – Seria mająca w ofercie Autoboty, które mieszają się z Decepticonami[9].
    • Chapter 2: Titans Return – Seria mająca w ofercie nowe większe roboty zwane Titan Masters[9].
    • Chapter 3: Power of the Primers – Seria mająca w ofercie nowe postacie, członków dynastii Prime[9].
  • War for Cybertron: Siege – Seria wyróżniająca się tym, że każda postać posiada przynajmniej jedną transformującą się broń[9].

Komiksy

edytuj

Istniały trzy główne serie komiksów promowane marką Transformers i oparte na serii zabawek. Pierwsza była publikowana przez Marvel Comics od 1984 do 1991[4]. Drugą, Transformers: Armada, publikowało Dreamwave Productions od 2002 do 2004[10][11]. Trzecią publikowało IDW Publishing od 2005 do 2018[12].

Seriale animowane

edytuj
Tytuł Początek Zakończenie Kraj produkcji Przypis
Transformers 1984 1987   Stany Zjednoczone
  Japonia
  Korea Południowa 		[13]
Toransufômâ: Scramble City Hatsudôhen 1986 1986   Japonia [14]
Transformers: The Headmasters 1987 1988   Japonia [15]
Transformers: Victory 1989 1990   Japonia [16]
Transformers Generation 2 1992 1994   Stany Zjednoczone [17]
Beast Wars: Transformers 1996 1999   Kanada [18]
Beast Machines: Transformers 1999 2000   Kanada [19]
Transformers: Car Robots (jap. トランスフォーマー カーロボット Toransufōmā kārobotto) 2000 2002   Japonia
  Korea Południowa
  Stany Zjednoczone 		[20]
Transufômâ: Maikuron densetsu 2002 2003   Japonia
  Stany Zjednoczone 		[21]
Chô robot seimeitai Transformer: Micron densetsu 2003 2003   Japonia [22]
Transformerzy: Wojna o Energon 2004 2004   Japonia
  Stany Zjednoczone 		[23][24]
Transformers: Cybertron 2005 2006   Japonia
  Stany Zjednoczone 		[25]
Transformerzy: Cybertron 2005 2005   Japonia [26]
Transformers: Animated 2007 2009   Stany Zjednoczone [27]
Transformers: Prime 2010 2016   Stany Zjednoczone [28]
Transformers: Rescue Bots 2011 2016   Kanada
  Stany Zjednoczone 		[29]
Transformers Prime: Legacy 2013 –   Japonia [30]
Transformers: Exodus 2013 2017   Stany Zjednoczone [31]
Transformers: Go! 2013 2014   Stany Zjednoczone [32]
Transformers: Interstellar 2014 2015   Kanada [33]
Transformers: the Reckoning 2014 2015   Stany Zjednoczone [34]
Transformers: Robots in Disguise 2015 2017   Stany Zjednoczone [35]
Transformers: Rebels 2015 2015   Stany Zjednoczone [36]
Transformers: United 2015 2018   Stany Zjednoczone [37]
Transformers Project: Nemesis 2016 2017   Stany Zjednoczone [38]
Transformers: Ascension 2016 2016   Wielka Brytania [39]
Transformers: Combiner Wars 2016 2016   Stany Zjednoczone [40]
Transformers: Titans Return 2017 2018   Stany Zjednoczone [41]
Transformers: Misfortune 2017 2017   Kanada [42]
Transformers: Power of the Primes 2018 2018   Stany Zjednoczone [43]
Transformers: Cyberverse 2018 –   Stany Zjednoczone [44]
Transformers: Shadowplay 2018 2019   Stany Zjednoczone [45]
Transformers Contention 2018 2018   Stany Zjednoczone [46]
Transformers: Rescue Bots Academy 2019 –   Stany Zjednoczone [47]

Filmy

edytuj

Animowane

edytuj
Tytuł Premiera Reżyser Kraj produkcji Przypis
The Transformers: The Movie 1986-08-08 8 sierpnia 1986(dts) Nelson Shin   Japonia
  Stany Zjednoczone 		[48]
Bîsuto uôzu chô seimeitai Toransufômâ supesharu 1998-12-19 19 grudnia 1998(dts) Akira Nishimori   Japonia [49]
Transformers Prime Beast Hunters: Predacons Rising (Direct-to-video) 2013-10-04 4 października 2013(dts) Vinton Heuck, Scooter Tidwell   Stany Zjednoczone [50]

Seria filmów aktorskich

edytuj
 
Michael Bay – twórca filmowej aktorskiej serii filmów Transformers
Osobny artykuł: Transformers (seria filmów).

Od 2007 do 2017 Michael Bay wyreżyserował pięć filmów z serii Transformers. Choć filmy były negatywnie oceniane przez krytyków, były bardzo dochodowe. Film Transformers 3 zarobił najwięcej, 1 123 miliony dolarów[51]. Sam Michael Bay odniósł się do tego słowami Pozwólmy im nienawidzić, i tak obejrzą film[52]. Po tym jak piąty film z serii, Transformers: Ostatni rycerz, został uznany za finansowe rozczarowanie[53], studio zleciło wyreżyserowanie kolejnego filmu innemu reżyserowi i przydzieliło mu mniejszy budżet. Choć film Bumblebee zarobił najmniej z całej serii[54], został najlepiej oceniony przez krytyków, otrzymując między innymi 93% pozytywnych opinii na Rotten Tomatoes[55]. Po premierze jeden z producentów, Di Bonaventura, zapowiedział, że w planach jest kontynuacja Bumblebee, a kolejny film sygnowany marką Transformers będzie rebootem. Oba filmy z serii Bumblebee miałyby się dziać w nowej ciągłości fabularnej[56].

Tytuł Premiera Reżyser Budżet
(szacowany w $) 		Dochód (w $) RT Przypisy
Transformers 2007-08-17 17 sierpnia 2007(dts) Michael Bay 150 000 000 709 709 780 58% [57][58]
Transformers: Zemsta upadłych 2009-06-19 19 czerwca 2009(dts) 200 000 000 836 303 693 19% [59][60]
Transformers 3 2011-07-23 23 lipca 2011(dts) 195 000 000 1 123 746 996 35% [51][61]
Transformers: Wiek zagłady 2014-06-19 19 czerwca 2014(dts) 210 000 000 1 104 039 076 18% [62][63]
Transformers: Ostatni rycerz 2017-06-18 18 czerwca 2017(dts) 217 000 000 605 425 157 15% [64][65]
Bumblebee 2018-12-03 3 grudnia 2018(dts) Travis Knight 135 000 000 467 705 125 93% [54][55]

Gry komputerowe

edytuj
Tytuł Gatunek Data premiery Platforma Producent Wydawca Przypis
Transformers Strategiczna, FPS 1985 C64 Denton Designs Ocean Software [66]
Transformers Platformowa 1986 C64 Denton Designs Ocean Software [67]
The Transformers: Battle to Save the Earth Akcji 1986 C64 Activision [68]
Transformers: Convoy no Nazo Platformowa 1986-12-05 5 grudnia 1986(dts) NES ISCO Takara [69]
Transformers: The Headmasters Akcji 1987-08-28 28 sierpnia 1987(dts) FDS Takara [70]
Beast Wars: Transformers Akcji 1997-12-05 5 grudnia 1997(dts) PC, PS1 SCE Cambridge Studio Hasbro Interactive [71]
Kettou Beast Wars Akcji 1999-03-19 19 marca 1999(dts) GBC Gaibrain Takara [72]
Transformers: Beast Wars Transmetals Akcji 2000-11-15 15 listopada 2000(dts) N64 Locomotive Corporation Bam Entertainment [73]
Transformers Bijatyka 2003-10-30 30 października 2003(dts) PS2 WinkySoft Takara [74]
Transformers Akcji 2004-05-07 7 maja 2004(dts) PS2 Melbourne House Infogrames [75]
Transformers: Autobots Zręcznościowa 2007-06-21 21 czerwca 2007(dts) NDS Vicarious Visions Activision Blizzard [76]
Transformers: Decepticons Zręcznościowa [77]
Transformers: The Game Akcji 2007-06-26 26 czerwca 2007(dts) PC, PS2, PS3, PSP, Wii, X360 Traveller’s Tales Activision Blizzard [78]
Transformers: Centrum Zabawy Edukacyjna 2007-07-13 13 lipca 2007(dts) PC Alternative Software Activision Blizzard [79]
Transformers Animated: The Game Akcji 2008-10-21 21 października 2008(dts) NDS Artificial Mind & Movement Inc. Activision Blizzard [80]
Transformers: Zemsta upadłych Akcji 2009-06-23 23 czerwca 2009(dts) NDS, PC, PS2, PS3, PSP, Wii, X360 Luxoflux Activision Blizzard [81]
Transformers: Wojna o Cybertron Akcji 2010-06-22 22 czerwca 2010(dts) NDS, PC, PS3, X360, Wii High Moon Studios Activision Blizzard [82]
Transformers: Dark of the Moon Akcji 2011-06-14 14 czerwca 2011(dts) X360, PS3 High Moon Studios Activision Blizzard [83]
Transformers: Upadek Cybertronu Akcji 2012-08-21 21 sierpnia 2012(dts) PC, PS3, PS4, X360, XONE High Moon Studios Activision Blizzard [84]
Transformers Prime: The Game Akcji 2012-10-30 30 października 2012(dts) 3DS, NDS, Wii, WiiU Now Production Activision Blizzard [85]
Transformers: Rise of the Dark Spark RPG, Akcji 2014-06-24 24 czerwca 2014(dts) 3DS, PC, PS3, PS4, WiiU, X360, XONE Edge of Reality Activision Blizzard [86]
Angry Birds Transformers Zręcznościowa, platformowa 2014-10-15 15 października 2014(dts) AND, iOS Rovio Entertainment [87]
Transformers: Battle Tactics Strategiczna 2015-01-30 30 stycznia 2015(dts) AND, iOS DeNa Corp. – [88]
Transformers: Devastation Akcji 2015-10-06 6 października 2015(dts) PS3, PS4, PC, X360, XONE PlatinumGames Activision Blizzard [89]
Transformers: Earth Wars Strategiczna 2016-05-31 31 maja 2016(dts) AND, iOS Space Ape Games Backflip Studios [90]
Transformers: Forged to Fight Bijatyka 2017-04-05 5 kwietnia 2017(dts) AND, iOS Kabam Kabam [91]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Radosław Nawrot, 'Bumblebee', czyli po to rozkładało się te samochodziki [online], Gazeta Wyborcza, 5 stycznia 2019 [dostęp 2019-07-10] (pol.).
  2. ↑ Transformers: jak roboty zmieniły popkulturę [online], Multikino Vue [dostęp 2019-07-10] (ang.).
  3. ↑ Transformers - pochwała postprodukcji [online], Polskie Radio, 12 czerwca 2014 [dostęp 2019-07-10] (ang.).
  4. ↑ a b Budiansky i inni, Transformers classics. Volume 1, San Diego, Calif.: IDW, 2011, ISBN 978-1-60010-935-5, OCLC 751524430 [dostęp 2019-07-11].
  5. ↑ Transformers: Fall of Cybertron [online], Komputer Świat, 26 czerwca 2012 [dostęp 2019-07-11] (pol.).
  6. ↑ Transformers: Robots in Disguise [online], Netflix [dostęp 2019-07-11] (pol.).
  7. ↑ Transformers [online], Kraina Zabawy [dostęp 2019-07-11] (pol.).
  8. ↑ Brian Cronin, The 15 Most EXPENSIVE Transformers Toys You WISH You Owned [online], CBR, 5 sierpnia 2017 [dostęp 2019-07-11] (ang.).
  9. ↑ a b c d e f g Transformers Universe - Autobots and Decepticons [online], transformers.hasbro.com [dostęp 2019-07-11].
  10. ↑ James. Raiz, First contact, Ontario: Dreamwave, 2003, ISBN 0-9732786-1-7, OCLC 52399397 [dostęp 2019-07-11].
  11. ↑ Simon. Furman, Transformers Armada omnibus, San Diego, Calif.: IDW, 2010, ISBN 978-1-60010-715-3, OCLC 666503744 [dostęp 2019-07-11].
  12. ↑ Tom Speelman, The Impact & Legacy of IDW's Transformers Comics [online], CBR, 29 grudnia 2018 [dostęp 2019-07-11] (ang.).
  13. ↑ Transformers w bazie IMDb (ang.)
  14. ↑ Toransufômâ: Scramble City Hatsudôhen w bazie IMDb (ang.)
  15. ↑ Transformers: The Headmasters w bazie IMDb (ang.)
  16. ↑ Transformers: Victory w bazie IMDb (ang.)
  17. ↑ Transformers Generation 2 w bazie IMDb (ang.)
  18. ↑ Beast Wars: Transformers w bazie IMDb (ang.)
  19. ↑ Beast Machines: Transformers w bazie IMDb (ang.)
  20. ↑ Toransufômâ: Kârobotto w bazie IMDb (ang.)
  21. ↑ Transformers Prime w bazie IMDb (ang.)
  22. ↑ Chô robot seimeitai Transformer: Micron densetsu w bazie IMDb (ang.)
  23. ↑ Transformer: Super Link w bazie IMDb (ang.)
  24. ↑ Transformers: Superlink w bazie IMDb (ang.)
  25. ↑ Transformers: Cybertron w bazie IMDb (ang.)
  26. ↑ Transformers: Galaxy Force w bazie IMDb (ang.)
  27. ↑ Transformers: Animated w bazie IMDb (ang.)
  28. ↑ Transformers Prime w bazie IMDb (ang.)
  29. ↑ Transformers: Rescue Bots w bazie IMDb (ang.)
  30. ↑ Transformers Prime: Legacy w bazie IMDb (ang.)
  31. ↑ Transformers: Exodus w bazie IMDb (ang.)
  32. ↑ Transformers: Go! w bazie IMDb (ang.)
  33. ↑ Transformers: Interstellar w bazie IMDb (ang.)
  34. ↑ Transformers the Reckoning w bazie IMDb (ang.)
  35. ↑ Transformers: Robots in Disguise w bazie IMDb (ang.)
  36. ↑ Transformers: Rebels w bazie IMDb (ang.)
  37. ↑ Transformers: United w bazie IMDb (ang.)
  38. ↑ Transformers Project Nemesis w bazie IMDb (ang.)
  39. ↑ Transformers Ascension w bazie IMDb (ang.)
  40. ↑ Transformers: Combiner Wars w bazie IMDb (ang.)
  41. ↑ Transformers: Titans Return w bazie IMDb (ang.)
  42. ↑ Transformers: Misfortune w bazie IMDb (ang.)
  43. ↑ Transformers: Power of the Primes w bazie IMDb (ang.)
  44. ↑ Transformers: Cyberverse w bazie IMDb (ang.)
  45. ↑ Transformers Shadowplay w bazie IMDb (ang.)
  46. ↑ Transformers Contention w bazie IMDb (ang.)
  47. ↑ Transformers: Rescue Bots Academy w bazie IMDb (ang.)
  48. ↑ The Transformers: The Movie (1986) w bazie IMDb (ang.)
  49. ↑ Bîsuto uôzu chô seimeitai Toransufômâ supesharu w bazie IMDb (ang.)
  50. ↑ Transformers Prime Beast Hunters: Predacons Rising w bazie IMDb (ang.)
  51. ↑ a b Transformers 3 (2011) w bazie IMDb (ang.)
  52. ↑ Greg Gilman, Michael Bay on 'Transformers' Haters: 'Let Them Hate, They're Still Going to See the Movie' [online], TheWrap, 27 czerwca 2014 [dostęp 2019-07-13] (ang.).
  53. ↑ Scott Mendelson, 'Transformers: The Last Knight': It's No Box Office Bomb, But It's Still A Disaster [online], Forbes [dostęp 2019-07-13] (ang.).
  54. ↑ a b Bumblebee (2018) w bazie IMDb (ang.)
  55. ↑ a b Bumblebee [online], Rotten Tomatoes (ang.).
  56. ↑ Bumblebee Producer Says Next Transformers Movie Will Be A Reboot [online], GameSpot, 18 marca 2019 [dostęp 2019-07-13] (ang.).
  57. ↑ Transformers (2007) w bazie IMDb (ang.)
  58. ↑ Transformers [online], Rotten Tomatoes (ang.).
  59. ↑ Transformers: Zemsta upadłych w bazie IMDb (ang.)
  60. ↑ Transformers [online], Rotten Tomatoes (ang.).
  61. ↑ Transformers: The Dark Moon [online], Rotten Tomatoes (ang.).
  62. ↑ Transformers: Wiek zagłady (2014) w bazie IMDb (ang.)
  63. ↑ Transformers: Age of Extintion [online], Rotten Tomatoes (ang.).
  64. ↑ Transformers 5: Ostatni Rycerz (2017) w bazie IMDb (ang.)
  65. ↑ Transformers: The Last Knight [online], Rotten Tomatoes (ang.).
  66. ↑ Simon Plumbe, Game Review:- Transformers - Commodore 64 / Spectrum (Ocean Software) [online], Auto Assembly, 6 kwietnia 2016 [dostęp 2019-07-13] (ang.).
  67. ↑ The Transformers [online], Spectrum Computing [dostęp 2019-07-13] (ang.).
  68. ↑ The Transformers: Battle to Save the Earth for Commodore 64 - GameFAQs [online], gamefaqs.gamespot.com [dostęp 2019-07-13].
  69. ↑ Transformers: Convoy no Nazo for NES - GameFAQs [online], gamefaqs.gamespot.com [dostęp 2019-07-13].
  70. ↑ Transformers: The Headmasters for Famicom Disk System - GameFAQs [online], gamefaqs.gamespot.com [dostęp 2019-07-13].
  71. ↑ Beast Wars: Transformers PS1, PC [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  72. ↑ Kettou Beast Wars for Game Boy Color - GameFAQs [online], gamefaqs.gamespot.com [dostęp 2019-07-13].
  73. ↑ Transformers: Beast Wars Transmetals for Nintendo 64 - GameFAQs [online], gamefaqs.gamespot.com [dostęp 2019-07-13].
  74. ↑ Transformers (Japan) for PlayStation 2 - GameFAQs [online], gamefaqs.gamespot.com [dostęp 2019-07-13].
  75. ↑ Transformers PS2 [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  76. ↑ Transformers: Autobots DS [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  77. ↑ Transformers: Decepticons DS [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  78. ↑ Transformers: The Game PC, PS2, PS3, X360, Wii, PSP [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  79. ↑ Transformers: Centrum Zabawy, Transformers Creative Studio PC [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  80. ↑ Transformers Animated: The Game DS [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  81. ↑ Transformers: Zemsta upadłych, Transformers: Revenge of the Fallen - The Game X360, PS3, Wii, PS2, NDS, PSP, PC [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  82. ↑ Transformers: Wojna o Cybertron, Transformers: War For Cybertron [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  83. ↑ Transformers: Dark of the Moon X360, PS3 [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  84. ↑ Transformers: Upadek Cybertronu, Transformers: Fall of Cybertron PC, X360, PS3, XONE, PS4 [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  85. ↑ Transformers Prime: The Game Wii, 3DS, NDS, WiiU [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  86. ↑ Transformers: Rise of the Dark Spark PC, X360, PS3, WiiU, PS4, XONE, 3DS [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  87. ↑ Angry Birds Transformers iOS, AND [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  88. ↑ Transformers: Battle Tactics iOS, AND [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  89. ↑ Transformers: Devastation X360, XONE, PS3, PS4, PC [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  90. ↑ Transformers: Earth Wars AND, iOS [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
  91. ↑ Transformers: Forged to Fight iOS, AND [online], GRY-Online.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Transformers&oldid=72207818”