[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Rutger Hauer

holenderski aktor

Rutger Oelsen Hauer[3][4] (ur. 23 stycznia 1944 w Breukelen, zm. 19 lipca 2019[5] w Beetsterzwaag) – holenderski aktor filmowy, telewizyjny i teatralny, także scenarzysta, producent, reżyser[6]. Nazywany holenderskim Paulem Newmanem[1][7], był odtwórcą licznych i urozmaiconych ról, zarówno bohaterów, jak i czarnych charakterów[8]. Laureat Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym za rolę porucznika Aleksandra „Saszy” Peczerskiego w dramacie wojennym CBS Ucieczka z Sobiboru (1987)[9][10].

Rutger Hauer
Ilustracja
Rutger Hauer (2018)
Imię i nazwisko

Rutger Oelsen Hauer[1]

Data i miejsce urodzenia

23 stycznia 1944[2]
Breukelen

Data i miejsce śmierci

19 lipca 2019
Beetsterzwaag

Zawód

aktor, scenarzysta, producent, reżyser

Współmałżonek

Heidi Merz
(rozwód)
Ineke ten Kate
(1985–2019; jego śmierć)

Lata aktywności

1969–2019

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się w rodzinie holenderskich wykładowców teatralnych[8] jako syn Teunke (z domu Mellema) i Arenda Hauerów[11][12]. Ponieważ jego rodzice często byli w trasie, wychowywany był wraz z trzema siostrami (jedną starszą i dwiema młodszymi) przez nianię[8] w Amsterdamie[13]. Jego dziadek był kapitanem szkunera[8]. Uczęszczał do szkoły Rudolfa Steinera, ponieważ jego rodzice chcieli, aby rozwinął swoją kreatywność. W 1959, w wieku 15 lat, przerwał naukę, opuścił dom rodzinny i zaciągnął się jako marynarz na dalekomorskich statkach. Jednak, podobnie jak jego pradziadkowi, daltonizm uniemożliwił karierę na morzu. Po rocznej służbie zdecydował się wrócić do Holandii. Następnie wieczorowo ukończył szkołę średnią. W 1960 zaciągnął się do Koninklijke Landmacht, ale w krótkim czasie na skutek załamania psychicznego został umieszczony w specjalistycznym ośrodku, a następnie zwolniony ze służby[14].

Początki kariery

edytuj

W wieku 11 lat wystąpił jako Eurysakes, syn Ajasa w przedstawieniu Ajas[15]. W latach 1962–1967 uczył się w szkole aktorskiej[16]. W 1967 zatrudnił się w objazdowym teatrze Noorder Compagnie, gdzie grał Cyrana w komedii Edmonda Rostanda Cyrano de Bergerac[16] i Lenniego w adaptacji powieści Johna Steinbecka Myszy i ludzie[16].

Współpraca z Verhoevenem

edytuj
 
Rutger Hauer w serialu Floris

Sławę w swojej ojczyźnie zyskał, debiutując w tytułowej roli Florisa van Roozemonda, szlachetnego rycerza na wygnaniu, w serialu rycerskim Floris (1969)[17], od którego zaczęła się jego wieloletnia współpraca z reżyserem Paulem Verhoevenem[18]. Później zagrał w wielu filmach, lecz role u Verhoevena były kluczowe dla rozwoju jego kariery.

W skandalizującym erotycznym dramacie Verhoevena Tureckie owoce (Turks fruit, 1973)[19], zrealizowanym na podstawie powieści Rachatłukum Jana Wolkersa, Hauer wcielił się w rolę artysty rzeźbiarza Erika Vonka. Dwa filmy Verhoevena z udziałem Hauera – Tureckie owoce i dramat wojenny Żołnierz Orański (1977) – w zorganizowanym w 1999 plebiscycie na najlepszy holenderski film XX wieku zajęły odpowiednio pierwsze i drugie miejsce[20]. W 1995 holenderski serwis pocztowy wydał pieczęć z Hauerem ze sceny w Tureckich owocach[21].

Powrócił do współpracy z Verhoevenem przy epickim, osadzonym w średniowieczu dramacie przygodowym Ciało i krew (1985) w roli byłego porucznika Martina z Jennifer Jason Leigh. Pierwotnie Hauer miał zagrać postać policjanta, który stał się robotem w filmie Verhoevena RoboCop (1987)[21], lecz ostatecznie rolę przyjął Peter Weller.

Kariera w Europie

edytuj

Jego pierwszym angielskojęzycznym filmem był brytyjski dreszczowiec Ralpha Nelsona Na tropie Wilby’ego (The Wilby Conspiracy, 1975), gdzie pojawił się jako Blane van Niekerk u boku Sidneya Poitiera i Michaela Caine’a. Rola tytułowego bohatera, bezdomnego alkoholika w filmie Ermanno Olmiego Legenda o świętym pijaku (La leggenda del santo bevitore, 1988) przyniosła mu nagrodę dla najlepszego aktora na festiwalu filmowym w Seattle. Dwa razy przebywał na planie filmowym w Polsce – dreszczowca Anioł śmierci (Beyond Forgiveness, 1995) w drugoplanowej roli doktora Lema u boku Thomasa Iana Griffitha, Joanny Trzepiecińskiej i Artura Żmijewskiego oraz filmu Lecha Majewskiego Młyn i krzyż (2009), inspirowanego obrazem Droga krzyżowa, w roli niderlandzkiego malarza Pietera Bruegla (starszego).

W 2001 wraz z Erikiem van Lieshoutem wyreżyserował swój pierwszy film, krótkometrażowy obraz The Room.

W 2017 użyczył wizerunku i głosu dla postaci Daniela Lazarskiego w grze Observer polskiego studia Bloober Team.

Kariera w Stanach Zjednoczonych

edytuj

Na początku lat 80. Hauer otrzymywał pierwsze propozycje ról w amerykańskich produkcjach. W filmie kryminalnym Bruce’a Malmutha Nocny jastrząb (Nighthawks, 1981) z Sylvestrem Stallone w roli głównej zagrał postać terrorysty Wulfgara. Międzynarodową sławę zdobył rolą złowieszczego Roya Batty’ego, demonicznego przywódcy replikantów, antagonisty Ricka Deckarda (w tej roli Harrison Ford) w filmie Ridleya Scotta Łowca androidów (Blade Runner, 1982), opartym na powieści Philipa K. Dicka. Za kreację Batty’ego zdobył nominację do nagrody Saturna w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy[22]. Za kultową uznano scenę jego pożegnalnego monologu jego autorstwa[23]. Hauer uznał, że tekst napisany przez scenarzystę był nudny, rozwlekły i nieprzystający do dramatyzmu sceny. Powiedział więc tylko jego część, przearanżowaną, a także dodał całkowicie zaimprowizowane: „Wszystkie te chwile przepadną w czasie jak łzy w deszczu. Czas umierać”[23]. Mimo obsadzenia w głównej roli będącego wówczas na szczycie popularności Harrisona Forda, w momencie premiery film spotkał się z chłodnym przyjęciem recenzentów oraz publiczności. Obraz został doceniony dopiero po latach, gdy kolejne pokolenie widzów „odkryło” go na kasetach wideo. Rodzący się ruch fanowski został dostrzeżony przez producentów i doprowadził do wznowienia pokazów kinowych, które okazały się wielkim sukcesem. Rutger Hauer podkreślał, że to właśnie rola przywódcy zrewoltowanych replikantów Nexus-6, była najważniejsza i najbardziej satysfakcjonująca w jego karierze.

Zagrał główną rolę dziennikarza telewizyjnego, który wpada na trop tajnej organizacji chcącej pogrążyć Amerykę w największym kryzysie finansowym w dziejach ludzkości w ekranizacji powieści Roberta Ludluma Weekend Ostermana (1983) w reżyserii Sama Peckinpaha u boku Burta Lancastera, Johna Hurta i Dennisa Hoppera. W dreszczowcu psychologicznym Eureka (1983) Nicolasa Roega z Gene’em Hackmanem, Theresą Russell i Mickeyem Rourke wystąpił w roli Francuza Claude’a Maillota von Horna, żigolaka i łowcy posagów. Zebrał pozytywne recenzje i zdobył uznanie widzów jako rycerz Etienne z Navarry w filmie fantasy Richarda Donnera Zaklęta w sokoła (1985) z Michelle Pfeiffer i Matthew Broderickiem. W chłodno przyjętym przez krytyków dreszczowcu Autostopowicz (1986)[20] z C. Thomasem Howellem i Jennifer Jason Leigh wcielił się w psychopatycznego mordercę. To właśnie rola tytułowego autostopowicza sprawiła, że stał się rozpoznawalny w Hollywood.

Za kreację Aleksandra „Saszy” Pieczerskiego w nagrodzonym Złotym Globem telewizyjnym dramacie wojennym CBS Ucieczka z Sobiboru (1987) u boku Joanny Pacuły i Alana Arkina został uhonorowany Złotym Globem. W filmie sensacyjnym Poszukiwany żywy lub martwy (Wanted: Dead or Alive, 1987)[20] z udziałem muzyka zespołu Kiss – Gene’a Simmonsa zagrał postać Nicka Randalla, „łowcę głów” i byłego agenta CIA. Wystąpił w postapokaliptycznym obrazie Krew bohaterów (1989) w reżyserii Davida W. Peoplesa, współscenarzysty Łowcy androidów, i swobodnej amerykańskiej adaptacji japońskiego cyklu filmów o niewidomym szermierzu Zatoichim pod tytułem Ślepa furia (1989)[20].

Lata 90. to bardzo płodny, choć nie do końca udany okres w karierze aktora. Przeniósł się wprawdzie na stałe do Los Angeles i dostawał coraz więcej propozycji scenariuszowych, ale nie było wśród nich filmów, które otworzyłyby mu drogę do aktorskiej pierwszej ligi. Wśród pierwszoplanowych ról w jego dorobku z tego okresu dominują tytuły zaliczane do kina klasy B – Obroża (1991) Lewisa Teague’a z Mimi Rogers, Apokalipsa (1996) Alberta Pyuna jako Omega Doom z Norbertem Weisserem, W mgnieniu oka (1992) Iana Sharpa jako wypalony, policyjny weteran, który obsesyjnie ściga potwora z Kim Cattrall, Arktyczna depresja (1993) czy Taktyczna napaść (1999) jako kapitan John „Doc” Holiday z Robertem Patrickiem. Znacznie ciekawiej prezentują się drugoplanowe role w kameralnych obrazach takich jak Szymon Mag (1999) czy telewizyjny film Merlin (1998). Za rolę SS-Sturmbannführera Xaviera Marcha w dramacie wojennym HBO Vaterland – Tajemnica III Rzeszy (Fatherland, 1994) z Mirandą Richardson był nominowany do Złotego Globu[23]. Wziął udział w humorystycznej reklamie piwa Guinness i teledysku do piosenki Kylie Minogue „On a Night Like This” (2000).

W pierwszej dekadzie XXI wieku Hauer przypomniał o sobie szerszej publiczności grając epizodyczne, ale zapadające w pamięć role w głośnych filmach: Niebezpieczny umysł (2002), Batman: Początek (2005) i Sin City: Miasto grzechu (2005).

Działalność charytatywna

edytuj

W 2000, podczas zdjęć na wyspach Turks i Caicos, zainteresował się losem tamtejszych mieszkańców borykających się z AIDS i postanowił założyć organizację charytatywną (The Rutger Hauer Starfish Association), pomagającą kobietom w ciąży i dzieciom z wirusem HIV[24][14].

Życie prywatne

edytuj

Był żonaty z Heidi Merz. Mieli córkę Ayeshę (ur. 1966). 22 listopada 1985 ożenił się z Ineke ten Kate, z którą był związany do śmierci.

Zmarł 19 lipca 2019 w wieku 75 lat w swoim domu w Beetsterzwaag w Holandii po krótkiej chorobie[25].

Filmografia

edytuj
filmy fabularne
Rok Tytuł Rola Reżyser
1969 Monsieur Hawarden scena wycięta Harry Kümel
1973 Rumplestiltskin (Repelsteeltje) król
Tureckie owoce (Turks fruit) Eric Vonk Paul Verhoeven
1974 Pusteblume Rick Adrian Hoven
1975 Zimna krew (Das Amulett des Todes) Cris Ralf Gregan, Günter Vaessen
Namiętność Kate (Keetje Tippel) Hugo Paul Verhoeven
Na tropie Wilby’ego (The Wilby Conspiracy) Blane Van Niekerk Ralph Nelson
Het Jaar van de Kreeft Pierre Herbert Curiel
1976 Max Havelaar (Max Havelaar of de koffieveilingen der Nederlandsche handelsmaatschappij) Duclari Fons Rademakers
1977 Żołnierz Orański (Soldaat van Oranje) Erik Lanshof Paul Verhoeven
1978 Pastorale 1943 August Schultz Wim Verstappen
Kobieta między psem i wilkiem (Een vrouw tussen hond en wolf) Adriaan André Delvaux
Mysteries Johan Nagel Paul de Lussanet
1979 Es begann bei Tiffany (TV) John Ryder Wolfgang Becker
Fatalny błąd (Grijpstra & De Gier) Rinus de Gier Wim Verstappen
1980 Spetters Gerrit Witkamp Paul Verhoeven
1981 Nocny jastrząb (Nighthawks) Heymar ‘Wulfgar’ Reinhardt Bruce Malmuth
Chanel – Samotność nr 5 (Chanel Solitaire) Étienne Balsan George Kaczender
1982 Łowca androidów (Blade Runner) Roy Batty Ridley Scott
1983 Weekend Ostermana (The Osterman Weekend) John Tanner Sam Peckinpah
Eureka Claude Maillot Van Horn Nicolas Roeg
1984 Samotny łowca (A Breed Apart) Jim Malden Philippe Mora
1985 Ciało i krew (Flesh & Blood) Martin Paul Verhoeven
Zaklęta w sokoła (Ladyhawke) kpt. Etienne Navarre Richard Donner
1986 Autostopowicz (The Hitcher) John Ryder Robert Harmon
1987 Poszukiwany żywy lub martwy (Wanted: Dead or Alive) Nick Randall Gary Sherman
Ucieczka z Sobiboru (Escape from Sobibor, TV) por. Aleksander „Sasza” Peczerski Jack Gold
1988 Legenda o świętym pijaku (The Legend of the Holy Drinker) Andreas Kartak Ermanno Olmi
1989 W pewną noc, w świetle księżyca (As Long as It’s Love) John Knott Lina Wertmüller
Ogary Broadwayu (Bloodhounds of Broadway) Mózg Howard Brookner
Krew bohaterów (The Blood of Heroes) Sallow David Peoples
Ślepa furia (Blind Fury) Nick Parker Phillip Noyce
Beyond Justice (Desert Law) Tom Burton Duccio Tessari
1991 Obroża (Wedlock) Frank Warren Lewis Teague
Po północy (Past Midnight) Ben Jordan Jan Eliasberg
1992 W mgnieniu oka (Split Second) Harley Stone Tony Maylam, Ian Sharp
Buffy – postrach wampirów (Buffy the Vampire Slayer) Lothos Fran Rubel Kuzui
1993 Arktyczna depresja (Arctic Blue) Ben Corbett Peter Masterson
Podróż (Voyage, TV) Morgan Norvell John Mackenzie
Nieoczekiwany atak (Blind Side, TV) Jake Shell Geoff Murphy
1994 Amelia Earhart: Ostatni lot (Amelia Earhart: The Final Flight) Fred Noonan Yves Simoneau
Nostradamus mnich Roger Christian
Vaterland – Tajemnica III Rzeszy (Fatherland, TV) sturmbannführer Xavier March Christopher Menaul
Gra o przeżycie (Surviving the Game) Thomas Burns Ernest Dickerson
1995 Anioł śmierci (Blood of the Innocent) dr Lem Bob Misiorowski
Mr. Stitch Rue Wakeman Roger Avary
1996 Omega Doom (1996; znany także pod tytułem – Apokalipsa) Omega Doom Albert Pyun
Gwiezdne złoto: Kosmiczny szlak (Precious Find) Armond Crile Philippe Mora
Mariette in Ecstasy Chaplain John Bailey
Na granicy światów (Crossworlds) A.T. (Alex) Krishna Rao
1997 Złowroga głębia (Hostile Waters, TV) kpt. Igor Britanov David Drury
Czerwona linia (Deathline) John Anderson Wade Tibor Takács
Wybuch (Blast) Leo Albert Pyun
Zew krwi (The Call of the Wild: Dog of the Yukon) John Thornton Peter Svatek
Hemoglobina (Bleeders) dr Marlowe Peter Svatek
Pukając do nieba bram (Knockin’ on Heaven’s Door) Curtiz Thomas Jahn
1998 Sprawa Palmera (Bone Daddy) William H. Palmer Mario Philip Azzopardi
Taktyczny atak (Tactical Assault) John „Doc” Holiday Mark Griffiths
1999 Szymon Mag (Simon Magus) hrabia Albrecht, giermek Ben Hopkins
Śmierć w gigabajtach (New World Disorder) David Marx Richard Spence
2000 Wilder dr Sam Dennis Charney Rodney Gibbons
2001 Fruwający wirus (Flying Virus) Ezekial Jeff Hare
Turbulencja 3: Heavy Metal (Turbulence 3: Heavy Metal) MacIntosh Jorge Montessi
2002 Epicentrum (Scorcher) prezydent Nelson Scorcher
Wojownicy (Warrior Angels) Grekkor Byron W. Thompson
Niebezpieczny umysł (Confessions of a Dangerous Mind) Keeler George Clooney
2005 Podniebna wojna (Mirror Wars) tajemniczy człowiek Vasili Chiginsky
Posejdon (The Poseidon Adventure) bp. August Schmidt John Putch
Dracula III: Dziedzictwo (Dracula III: Legacy) hrabia Dracula Patrick Lussier
Batman: Początek (Batman Begins) William Earle Christopher Nolan
Sin City: Miasto grzechu (Sin City) kardynał Patrick H. Roark Frank Miller, Robert Rodriguez, Quentin Tarantino
2006 Polowanie na Eagle One (The Hunt for Eagle One: Crash Point) generał Frank Lewis Brian Clyde
Minotaur (Minotaur) Egeusz Jonathan English
2007 Dead Tone detektyw John Criton Deon Taylor, Brian Hooks
Gol 2 (Goal II: Living the Dream) Rudi Van der Merwe Jaume Collet-Serra
Przeprowadzka McAllistera (Moving McAllister) Maxwell McAllister Andrew Black
2009 Barbarossa: Klątwa przepowiedni (Barbarossa) Fryderyk I Barbarossa Cesano Maderno
2010 Włóczęga ze strzelbą (Hobo with a Shotgun) Hobo Jason Eisener
Młyn i krzyż (The Mill and the Cross) Pieter Bruegel Lech Majewski
2011 Rytuał (The Rite) Istvan Kovak Mikael Håfström
2012 Dracula 3D Abraham Van Helsing Dario Argento
2013 Przyszłość (Il futuro) Maciste Alicia Scherson
2014 Listy Matki Teresy Bejamin Praagh William Riead
2015 Michiel de Ruyter Maarten Tromp Roel Reiné
2017 24 godziny po śmierci (24 Hours to Live) Frank Brian Smrz
2017 Valerian i miasto tysiąca planet (Valerian and the City of a Thousand Planets) prezydent Federacji Luc Besson
2018 Samson Manoach, ojciec Samsona Bruce MacDonald

Seriale TV

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Personalidade: Rutger Hauer (Países Baixos). InterFilmes.com. [dostęp 2017-12-08]. (port.).
  2. ↑ Rutger Hauer w bazie Discogs.com (ang.)
  3. ↑ Rutger Hauer – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2017-12-08]. (rum.).
  4. ↑ Rutger Hauer. Listal. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
  5. ↑ Chris Morri (2019-07-24): Rutger Hauer, ‘Blade Runner’ Co-Star, Dies at 75. „Variety”. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  6. ↑ Rutger Hauer Actor, Producer, Director, Author. „TV Guide”. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  7. ↑ Rutger Hauer – Rutger Khauer – Actor. CinemaRx. [dostęp 2017-12-08]. (rum.).
  8. ↑ a b c d Rutger Hauer. AllMovie. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
  9. ↑ Rutger Hauer w bazie filmpolski.pl
  10. ↑ Rutger Hauer Bio. BuddyTV. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
  11. ↑ Rutger Hauer (23 de Janeiro de 1944). Filmow. [dostęp 2017-12-08]. (port.).
  12. ↑ Rutger Hauer Biography (1944-). Film Reference. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
  13. ↑ Rutger Hauer. TV.com. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-09)]. (ang.).
  14. ↑ a b Fast Facts. „TV Guide”. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  15. ↑ Herman Veenhof (2019-01-22): Ook 75: Rutger Hauer werd een boegbeeld. Nederlands Dagblad. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (niderl.).
  16. ↑ a b c Rutger Hauer. FDb.cz. [dostęp 2017-12-08]. (cz.).
  17. ↑ Rutger Hauer. MYmovies.it. [dostęp 2017-12-08]. (wł.).
  18. ↑ Rutger Hauer. ČSFD.cz. [dostęp 2017-12-08]. (cz.).
  19. ↑ Rutger Hauer. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
  20. ↑ a b c d Ryan Lambie (2012-02-22): 10 greatest Rutger Hauer films that aren’t Blade Runner. denofgeek.com. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (niem.).
  21. ↑ a b Rutger Hauer Trivia. FamousFix. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  22. ↑ Rutger Hauer Awards. FamousFix. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  23. ↑ a b c Paul Farrell (2019-07-24): Rutger Hauer Dead: 5 Fast Facts You Need to Know. Heavy.com. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).
  24. ↑ Rutger Hauer – Bio, Facts, Family. Famous Birthdays. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
  25. ↑ Andrew Pulver (2019-07-24): Rutger Hauer, star of Blade Runner, dies aged 75. „The Guardian”. [dostęp 2019-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-24)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rutger_Hauer&oldid=70922199”