RWD-13
RWD-13 – polski samolot turystyczny skonstruowany przez zespół RWD i produkowany w licznej serii przed II wojną światową.
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
Mieszana (kadłub spawany z rur stalowych), kryta płótnem, drewniane skrzydła oraz usterzenie. |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu | |
| Lata produkcji |
1936–1939 |
| Liczba egz. |
ok. 100 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
PZInż Walter Major |
| Moc |
130 KM |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
11,50 m |
| Długość |
7,85 m |
| Wysokość |
2,05 m |
| Powierzchnia nośna |
16 m² |
| Masa | |
| Własna |
530 kg |
| Użyteczna |
360 kg |
| Startowa |
930 kg |
| Zapas paliwa |
140 l[potrzebny przypis] |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
210 km/h |
| Prędkość przelotowa |
180 km/h |
| Prędkość minimalna |
67 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
3,8 m/s |
| Pułap |
4200 m |
| Zasięg |
900 km |
| Długotrwałość lotu | |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 2 | |
| Rzuty | |
| |
Historia
edytuj
Samolot RWD-13 został skonstruowany pod koniec 1934 roku w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych na Okęciu w Warszawie jako rozwinięcie linii samolotów turystycznych (de facto sportowych): RWD-6 – zwycięzcy Międzynarodowych Zawodów Samolotów Turystycznych Challenge 1932 i RWD-9 – zwycięzcy Challenge 1934. Głównymi konstruktorami byli Stanisław Rogalski i Jerzy Drzewiecki, obliczeniami zajmował się Leszek Dulęba. Ponieważ samolot miał być w odróżnieniu od swoich poprzedników maszyną użytkową, a nie zawodniczą, w porównaniu z RWD-9 miał silnik rzędowy o dwukrotnie mniejszej mocy i mniejszą mechanizację skrzydeł. Mimo to zachował zalety takie jak krótki start i lądowanie, dość dużą prędkość jak na moc silnika oraz łatwość pilotażu i stateczność.
Prototyp (nr rej SP-AOA) został oblatany 14 stycznia 1935. Do 1939 zbudowano około 85 samolotów w wersji turystycznej.
Wbrew obiegowym opiniom do budowy prototypu nie został wykorzystany wycofany samolot RWD-6bis. Mit ten wziął się prawdopodobnie stąd, że na pierwszych szkicach samolot miał oznaczenie RWD-6bis zmienione potem na RWD-13. Samolot RWD-13 konstrukcyjnie dużo bliższy był samolotowi RWD-9.
Samolot okazał się bardzo udaną konstrukcją, która pozwoliła zakładom RWD odnieść sukces komercyjny, również za granicą. Samoloty RWD-13 sprzedawane były m.in. do Hiszpanii i Brazylii.
W 1937 opracowano wersję samolotu sanitarnego RWD-13S, posiadającą miejsce na nosze po prawej stronie kabiny oraz odpowiednią klapę po prawej stronie kadłuba[3]. Opracowano też wersję turystyczno-sanitarną RWD-13TS (znaną też jako RWD-13ST), wyposażoną w 3 fotele oraz drzwi do noszy. Po zdemontowaniu prawego fotela można było w jego miejsce wstawić nosze. Do 1939 zbudowano 15 samolotów RWD-13S, w tym kilka RWD-13TS.
Jeden egzemplarz został przez prezydenta Polski przekazany 14 kwietnia 1939 roku szachowi Iranu. Był to prezent z okazji zaślubin Rezy Szacha z egipską księżniczką Fawitią. Na trasie do Tehereanu samolot pilotowali doktor Eugeniusz Przysiecki oraz kapitan Stefan Kryński. Dalszy los maszyny jest nieznany[4].
Dwa egzemplarze zostały nabyte przez żydowską spółkę z Palestyny o nazwie Awiron w latach 40. XX wieku. Otrzymały napisy rejestracyjne VQ-PAM i VQ-PAL. Służyły do lotów komercyjnych oraz szkolenia pilotów Hagany i Palmachu. Używane były w trakcie zamieszek arabskich po II wojnie światowej. Jeden z samolotów wycofany został ze służby ze względu na uszkodzenia w 1948 roku, drugi służył do lat 50. XX wieku w Siłach Powietrznych Izraela[5].
Wojnę przetrwało kilka egzemplarzy. Nieliczne zostały sprowadzone do Polski. Jeden z nich użytkowany był przez funkcjonariuszy UB. W latach 50. wszystkie samoloty „obce ideologicznie” zostały zniszczone.[potrzebny przypis] Zachował się tylko jeden egzemplarz o nr rej. SP-BNU, który można oglądać w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, drugi zaś (latający) w Museu Asas de um Sonho w Itu k. São Paulo w Brazylii[6].
Konstrukcja
edytuj
Jednosilnikowy trzymiejscowy górnopłat zastrzałowy konstrukcji mieszanej. Kadłub spawany z rur stalowych, kryty płótnem, w przedniej części blachą aluminiową. Proste skrzydła dwudźwigarowe konstrukcji drewnianej kryte płótnem, w przedniej części sklejką, o obrysie prostokątnym, wyposażone w automatyczne sloty. Usterzenie klasyczne, konstrukcji drewnianej, kryte sklejką i płótnem. Podwozie samolotu stałe, klasyczne z płozą ogonową. Kabina trzyosobowa: z przodu dwa fotele z podwójnymi sterownicami, z tyłu jeden fotel i miejsce na bagaż.
Napęd stanowi silnik rzędowy 4-cylindrowy PZInż. Walter Major o mocy startowej 130 KM. Dwa zbiorniki paliwa w płacie mieszczą łącznie 140 litrów paliwa.
Przypisy
edytuj- ↑ samolotypolskie.pl - RWD-13 [online], www.samolotypolskie.pl [dostęp 2019-05-12].
- ↑ Dziesiȩciolecie słuzby zdrowia w lotnictwie, 1928-1938, 1938, s. 74 [dostęp 2019-05-12] (pol.).
- ↑ Skrzydlata Polska i 8'1938 ↓, s. 242-243.
- ↑ Kurjer Poznański, 14 kwietnia 1939r, http://www.polona.pl/item/17882409/6/
- ↑ Szalom 2005 ↓, s. 12.
- ↑ Maciej Stefanicki: Samoloty RWD w Brazylii, Izraelu i USA. [dostęp 2008-10-14]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Andrzej Glass: Samolot turystyczny RWD-13 / Andrzej Glass, Piotr Woźniak. Muzeum Lotnictwa Polskiego, 2004. ISBN 83-915921-9-7.
- Dani Szalom, מטוסי חיל האוויר, Riszon le-Cijon: Bavir - Aviation and Space Publications, 2005, ISBN 965-90455-3-0.
- RWD-13 s. „Skrzydlata Polska”. 8/1938, sierpień 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.