Piazza del Duomo w Pizie
Piazza del Duomo w Pizie[a] (ang. Piazza del Duomo, Pisa, wł. Piazza del Duomo di Pisa) – zespół zabytkowy w Pizie, składający się z 4 arcydzieł architektury średniowiecznej: katedry, baptysterium, kampanili, zwanej „Krzywą Wieżą” oraz cmentarza. Trzy pierwsze znajdują się na obszernym, pokrytym zieloną murawą placu zwanym Piazza dei Miracoli (Plac Cudów). Powierzchnia placu wynosi 8,87 ha, a powierzchnia strefy ochronnej – 254 ha. Zespół został w 1987 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[1].
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, II, IV, VI |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1987 |
Położenie na mapie Włoch  | |
Położenie na mapie Toskanii  | |
| 43,723428°N 10,394778°E/43,723428 10,394778 | |
Kryteria kulturowe wpisu
edytujPlac katedralny stanowi dziedzictwo kulturowego o wyjątkowej, uniwersalnej wartości. Wypełniające go arcydzieła architektury są świadectwem twórczego ducha XIV wieku i reprezentują zasadniczy etap w historii średniowiecznej architektury, w tym zwłaszcza stylu romańskiego, charakterystycznego dla Pizy. Wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO dokonany został w Paryżu, w dniach 7–11 grudnia 1987 roku na podstawie następujących kryteriów:
- I – Plac stanowi jedyny w swoim rodzaju przykład założenia przestrzennego, na którym znalazły się 4 wyjątkowe arcydzieła architektury: katedra, baptysterium, kampanila i cmentarz.
- II – zabytki Placu znacząco wpłynęły na rozwój architektury i sztuki monumentalnej w dwóch różnych okresach historycznych:
1) od XI wieku do 1284 roku, kiedy ukształtował się nowy model architektury sakralnej Pizy, promieniujący na inne miasta Toskanii (w szczególności Lukki i Pistoi), a także na kościoły Sardynii i Korsyki;
2) w XIV wieku, kiedy architektura w Toskanii została zdominowana przez monumentalny styl Giovanniego Pisano.
- IV – monumentalny kompleks Placu jest wybitnym przykładem architektury chrześcijańskiego średniowiecza.
- VI – dwa z głównych budynków kompleksu architektonicznego są bezpośrednio i istotnie związane z historią fizyki:
Zabytki
edytuj
Rozmieszczenie katedry i baptysterium na placu katedralnym, znanym też jako Campo dei Miracoli (Pole Cudów) wykazuje z jednej strony podobieństwo do analogicznego układu: katedra – baptysterium we Florencji, a z drugiej – do Wzgórza Świątynnego w Jerozolimie, z którą Piza miała wówczas silne powiązania; ówczesny arcybiskup Pizy został patriarchą Jerozolimy, a kontyngent z Pizy wziął udział w I wyprawie krzyżowej. Odpowiednikiem założenia pizańskiego jest na Wzgórzu Świątynnym układ: meczet Al-Aksa, mający formę bazyliki i Kopuła na Skale, oba pełniące wówczas rolę świątyń chrześcijańskich[3].
Katedra
edytujKatedra Santa Maria Assunta została założona w 1064 roku dla uczczenia wielkości Pizy, która była wtedy potężną republiką morską[4]. 26 września 1118 katedra została konsekrowana. Jej budowa przebiegała w dwóch etapach. W pierwszym, zrealizowanym pod kierunkiem architekta Buscheto, powstała oryginalna bazylika z nawą główną i czterema bocznymi oraz z transeptem, składającym się z jednej nawy głównej i dwóch naw bocznych. Na skrzyżowaniu naw zbudowano kopułę. W drugim etapie,zrealizowanym pod kierunkiem Rajnaldo, wydłużono świątynię i zbudowano fasadę. Budowa dobiegła końca w ostatniej ćwierci XII wieku. W 1595 roku katedrę spustoszył katastrofalny pożar, po którym wiele zniszczonych dzieł zastąpiono innymi podejmując zarazem zakrojony na szeroką skalę program dekoracji wnętrza. Fasadę zdobi okładzina z kamiennych bloków, układanych poziomo w pasy, na przemian czarne i białe, zdradzająca wpływy arabskie. Nawa główna jest obramowana z każdej strony dwoma rzędami monolitycznych kolumn, wykonanych z granitu z Elby. Nawy boczne zostały przekryte sklepieniem krzyżowym, a nawa główna – drewnianym, kasetonowym stropem, który w XVII wieku zastąpił oryginalną, odsłoniętą więźbę dachową. Oświetlenie wnętrza zapewniają łukowe okna. Wnętrze jest bogato dekorowane. Do najważniejszych elementów wyposażenia należą: ambona Giovanniego Pisano (1302–1310), grobowiec cesarza Henryka VII oraz mozaika na sklepieniu apsydy z postacią św. Jana Ewangelisty (1302), autorstwa Cimabue[5].
Baptysterium
edytujBaptysterium San Giovanni zostało założone 15 sierpnia 1152 roku w celu udzielania sakramentu chrztu. Powodem, dla którego tak fascynująca i zagadkowa budowla została zbudowana pewnością była chęć dopełnienia architektury katedry. Budowa baptysterium ukończona została około roku 1180, a nadzorował ją architekt Diotisalvi[6]. Budynek został wzniesiony na planie koła o średnicy 35 m[7]. Ma 54,86 m wysokości i jest największym baptysterium we Włoszech. Słynie z doskonalej akustyki. Aby ją zademonstrować zwiedzającym, co 30 minut jeden z pracowników muzeum wykonuje krótki śpiew kierując swój głos ku sklepieniu[6].
Kampanila
edytujBudowę kampanili, znanej jako Krzywa Wieża, rozpoczęto w 1173 roku i ukończono 2 wieki później. Pod koniec XIII wieku wieża zaczęła się przechylać. Jej fundamenty sięgają zaledwie 3 m w głąb ziemi. Składa się z 7 kondygnacji, z których przyziemna udekorowana jest ślepymi arkadami, a wyższe maja formę loggii. Całość wieńczy komora dzwonna[7]. Wieża ma 58,36 m wysokości i 15 średnicy zewnętrznej. Na jej wierzchołek prowadzą 273 stopnie schodów[8].
Camposanto Monumentale
edytujCmentarz Camposanto jest ostatnim pomnikiem, jaki powstał na Piazza del Duomo. Jego długa, marmurowa ściana przylega do północnej strony Placu. Cmentarz został założony w 1277 roku, aby pomieścić groby, które dotychczas były rozproszone wokół katedry. W ciągu XIV wieku ściany wewnętrzne cmentarza pokryły niezwykłe freski, poświęcone tematyce życia i śmierci. Najbardziej znane to Triumf śmierci i Sąd Ostateczny Bonamica Buffalmacca. Na początku XIX wieku cmentarz zyskał – jako jeden z pierwszych cmentarzy w Europie – status muzeum publicznego[9]. W wyniku bombardowań dokonanych w czasie II wojny światowej cmentarz poniósł straty, a jego freski zostały niemal całkowicie zniszczone. Po zakończeniu wojny cmentarz został odrestaurowany, a większość zachowanych fresków, wraz z odkrytymi pod nimi szkicami przygotowawczymi (tzw. sinopiami), została przeniesiona do Museo delle Sinopie w Pizie[10].
-
Katedra -
Baptysterium -
Kampanila -
Cmentarz
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ UNESCO World Heritage Centre: Piazza del Duomo, Pisa. whc.unesco.org. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
- ↑ Associazione Città e Siti Italiani Patrimonio Mondiale UNESCO: La Piazza del Duomo di Pisa. www.sitiunesco.it. [dostęp 2016-12-15]. (wł.).
- ↑ McLean 2000 ↓, s. 97–98.
- ↑ ENIT – Agenzia Nazionale del Turismo: Pisa e piazza dei Miracoli. www.italia.it. [dostęp 2016-12-15]. (wł.).
- ↑ Opera della Primaziale Pisana: CATHEDRAL. www.opapisa.it. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
- ↑ a b Opera della Primaziale Pisana: BAPTISTERY. www.opapisa.it. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
- ↑ a b Cruwys i Riffenburgh 1999 ↓, s. 53.
- ↑ Opera della Primaziale Pisana: TOWER. www.opapisa.it. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
- ↑ Opera della Primaziale Pisana: CAMPOSANTO. www.opapisa.it. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
- ↑ Sacred Destinations: Camposanto, Pisa. www.sacred-destinations.com. [dostęp 2016-12-17]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Elisabeth Cruwys, Beau Riffenburgh: Najpiękniejsze katedry świata (oryg. Cathedras of the World). Wyd. drugie. Warszawa: Penta, 1999. ISBN 83-85440-52-6.
- Alick McLean: Romansk konst i Italien. W: Rolf Toman (red.): Romanik: arkitektur, skulptur, måleri. Köln: Könemann Verlagsgesellschaft mbH, 2000. ISBN 978-3-8290-4660-2. (szw.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Piazza del Duomo a Pisa Strona oficjalna (wł. • ang.)