Monarki

Monarki
	Monarchidae
	Bonaparte, 1854
	; Przedstawiciel rodziny – hawajczyk rdzawoczelny (Chasiempis sandwichensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	monarki
	Typ nomenklatoryczny
	Monarcha Vigors & Horsfield, 1827
Synonimy
	Muscipetidae Reichenbach, 1850; Myiagrinæ Cabanis, 1851; Tchitreadæ Blyth, 1852; Monarchiens Bonaparte, 1854; Monarchinæ Bonaparte, 1854; Muscipetinæ Sundevall, 1872; Terpsiphoninæ Shelley, 1896; Seisurinæ Mathews, 1920; Grallinidæ Mathews, 1930; Grallinidae Mayr & Amadon, 1951; Monarchinae Delacour & Vaurie, 1957;
Rodzaje
	15 rodzajów – zobacz opis w tekście
	15 rodzajów – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Monarki^[12], monarkowate^[13] (Monarchidae) – rodzina ptaków z podrzędu śpiewających (Oscines) w obrębie rzędu wróblowych (Passeriformes), obejmująca około stu gatunków. Są to małe lub średniej wielkości ptaki. Są owadożerne, często polują na owady, łapiąc je w locie.

Zasięg występowania

Monarki zamieszkują Czarną Afrykę (wraz z Madagaskarem), południową i wschodnią część Azji oraz Australię i Oceanię^[14]^[15].

Podział systematyczny

W latach 90. XX wieku Ch. Sibley i współpracownicy przeprowadzili badania pokrewieństwa (przy użyciu hybrydyzacji DNA-DNA) między różnymi gatunkami m.in. tej rodziny. Efektem tych prac było włączenie monarkowatych – w randze podrodziny Monarchinae – i wachlarzówek (Rhipidurinae) do rodziny dziwogonów (Dicruridae)^[16]. W 2008 L. Christidis i W.E. Boles podnieśli monarkowate i wachlarzówki do rangi rodzin^[17].

Po tych rewizjach taksonomicznych do rodziny monarkowatych zaliczane są następujące rodzaje^[12]:

Grallina Vieillot, 1816
Arses Lesson, 1831
Myiagra Vigors & Horsfield, 1827
Symposiachrus Bonaparte, 1854
Carterornis Mathews, 1912
Metabolus Bonaparte, 1854
Monarcha Vigors & Horsfield, 1827
Pomarea Bonaparte, 1854
Chasiempis Cabanis, 1847
Neolalage Mathews, 1928 – jedynym przedstawicielem jest Neolalage banksiana (G.R. Gray, 1870) – pacyficzka złotawa
Mayrornis Wetmore, 1932
Clytorhynchus Elliot, 1870
Trochocercus Cabanis, 1851
Hypothymis Boie, 1826
Terpsiphone Gloger, 1827

Uwagi

↑ Typ nomenklatoryczny: Muscipeta Cuvier, 1817 (= Terpsiphone Gloger, 1827).
↑ Typ nomenklatoryczny: Myiagra Vigors & Horsfield, 1827.
↑ Typ nomenklatoryczny: Tchitrea Lesson, 1830 (= Terpsiphone Gloger, 1827).
↑ Typ nomenklatoryczny: Terpsiphone Gloger, 1827.
↑ Typ nomenklatoryczny: Seisura Vigors & Horsfield, 1827 (= Myiagra Vigors & Horsfield, 1827).
↑ Typ nomenklatoryczny: Grallina Vieillot, 1816.

Przypisy

↑ ^a ^b Ch.-L. Bonaparte. Notes sur les Collections rapportées en 1853, par M.A. Delattre, de son voyage en Californie et dans le Nicaragua. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 38, s. 650, 1854. (fr.).
↑ ^a ^b Ch.-L. Bonaparte. Conspectus systematis ornithologiæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrième série. 1 (2), s. 113, 1854. (fr.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. i–viii; 1–36; i–xxxi. (niem.).
↑ J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. T. 1: Singvögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1850–1851, s. 56. (niem.).
↑ E. Blyth: Catalogue of the birds in the Museum Asiatic Society. Calcutta: J. Thomas, 1849, s. 203. (ang.).
↑ C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen. Försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1872, s. 25. (szw. • łac.).
↑ G.E. Shelley: The birds of Africa, comprising all the species which occur in the Ethiopian region. Cz. 1. London: Published for the author by R.H. Porter, 1896, s. 98. (ang.).
↑ G.M. Mathews: The Birds of Australia. Cz. 8. London: H.F. & G. Witherby, 1920, s. 61. (ang.).
↑ G.M. Mathews: Systema Avium Australasianarum: a systematic list of the birds of the Australasian region. (London): British Ornithologists’ Union, 1930, s. 650. (ang.).
↑ E. Mayr & D. Amadon. A classification of Recent birds. „American Museum novitates”. 1496, s. 31, 1951. (ang.).
↑ J.T. Delacour & Ch. Vaurie. A classification of the Oscines (Aves). „Contributions in science”. 16, s. 5, 1957. (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M.P.M.& M. Kuziemko P. Mielczarek & M.P.M.& M., Rodzina: Monarchidae Bonaparte, 1854 – monarki – Monarchs (wersja: 2022-08-28), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2023-06-24] .
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 329, 1999. ISSN 0550-0842.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy), Monarchs [online], IOC World Bird List (v13.1) [dostęp 2023-06-24] (ang.).
↑ Monarch-flycatchers (Monarchidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)]. (ang.).
↑ Ch. Sibley & J.E. Ahlquist (1990): Phylogeny and classification of birds. Yale University Press, New Haven, Conn.
↑ L. Christidis, W.E. Boles: Systematics and Taxonomy of Australian Birds.. Canberra: CSIRO Publishing, 2008. ISBN 978-0-643-06511-6.

[3] Typ nomenklatoryczny: Muscipeta Cuvier, 1817 (= Terpsiphone Gloger, 1827).

[5] Typ nomenklatoryczny: Myiagra Vigors & Horsfield, 1827.

[7] Typ nomenklatoryczny: Tchitrea Lesson, 1830 (= Terpsiphone Gloger, 1827).

[10] Typ nomenklatoryczny: Terpsiphone Gloger, 1827.

[12] Typ nomenklatoryczny: Seisura Vigors & Horsfield, 1827 (= Myiagra Vigors & Horsfield, 1827).

[14] Typ nomenklatoryczny: Grallina Vieillot, 1816.

[bon54a-1] Ch.-L. Bonaparte. Notes sur les Collections rapportées en 1853, par M.A. Delattre, de son voyage en Californie et dans le Nicaragua. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 38, s. 650, 1854. (fr.).

[bon54b-2] Ch.-L. Bonaparte. Conspectus systematis ornithologiæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrième série. 1 (2), s. 113, 1854. (fr.).

[rei-4] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. i–viii; 1–36; i–xxxi. (niem.).

[cab-6] J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. T. 1: Singvögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1850–1851, s. 56. (niem.).

[bly-8] E. Blyth: Catalogue of the birds in the Museum Asiatic Society. Calcutta: J. Thomas, 1849, s. 203. (ang.).

[sun-9] C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen. Försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1872, s. 25. (szw. • łac.).

[she-11] G.E. Shelley: The birds of Africa, comprising all the species which occur in the Ethiopian region. Cz. 1. London: Published for the author by R.H. Porter, 1896, s. 98. (ang.).

[mat20-13] G.M. Mathews: The Birds of Australia. Cz. 8. London: H.F. & G. Witherby, 1920, s. 61. (ang.).

[mat30-15] G.M. Mathews: Systema Avium Australasianarum: a systematic list of the birds of the Australasian region. (London): British Ornithologists’ Union, 1930, s. 650. (ang.).

[mayr&ama-16] E. Mayr & D. Amadon. A classification of Recent birds. „American Museum novitates”. 1496, s. 31, 1951. (ang.).

[del&vau-17] J.T. Delacour & Ch. Vaurie. A classification of the Oscines (Aves). „Contributions in science”. 16, s. 5, 1957. (ang.).

[mk-18] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M.P.M.& M. Kuziemko P. Mielczarek & M.P.M.& M., Rodzina: Monarchidae Bonaparte, 1854 – monarki – Monarchs (wersja: 2022-08-28), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2023-06-24] .

[Mielczarek&Cichocki-19] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 329, 1999. ISSN 0550-0842.

[ioc-20] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy), Monarchs [online], IOC World Bird List (v13.1) [dostęp 2023-06-24] (ang.).

[ibc-21] Monarch-flycatchers (Monarchidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)]. (ang.).

[22] Ch. Sibley & J.E. Ahlquist (1990): Phylogeny and classification of birds. Yale University Press, New Haven, Conn.

[23] L. Christidis, W.E. Boles: Systematics and Taxonomy of Australian Birds.. Canberra: CSIRO Publishing, 2008. ISBN 978-0-643-06511-6.

[12]

[13]

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[c]

[5]

[6]

[d]

[7]

[e]

[8]

[f]

[9]

[10]

[11]

[14]

[15]

[16]

[17]