Marcel Łoziński
Marcel Łoziński (ur. 17 maja 1940 w Paryżu) – polski reżyser filmowy, znany z takich filmów dokumentalnych, jak 89 mm od Europy oraz Wszystko może się przytrafić.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 maja 1940 |
|---|---|
| Zawód |
reżyser, dokumentalista |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujW 1965 ukończył studia na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej, a dwa lata później rozpoczął studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Studia reżyserskie skończył w 1971, a dyplom otrzymał w 1976, na podstawie filmu Zderzenie czołowe. W latach 70. i 80. był związany z Telewizją Polską, następnie pracował dla Zespołu Filmowego „X” Andrzeja Wajdy i warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych (WFD), z której został usunięty w styczniu 1980 przez ministra kultury, gdy dwa jego filmy (Egzamin dojrzalości, Próba mikrofonu) zostały zatrzymane przez cenzurę. W sierpniu tego samego roku został ponownie przyjęty przez WFD, lecz w trakcie stanu wojennego był nieaktywny jako producent filmów dokumentalnych, choć rejestrował wraz z kolegami z WFD działalność podziemnej „Solidarności”. Od połowy lat 80. XX wieku realizował ponownie dokumenty, lecz znany międzynarodowej widowni był dopiero od lat 90., dzięki filmom 89 mm od Europy i Wszystko może się przytrafić[1].
Styl filmowy
edytujFilmy Łozińskiego poruszały wiele kwestii drażliwych zarówno dla władzy komunistycznej, jak i dla społeczeństwa polskiego po transformacji ustrojowej. Reżyser krytykował indoktrynację partyjną młodzieży wkraczającej w dorosłość (Egzamin dojrzałości) oraz manipulację wypowiedziami przechodniów na użytek propagandy telewizyjnej (Ćwiczenia warsztatowe); był też autorem jednego z pierwszych dostępnych w szerokim obiegu filmów dokumentalnych o zbrodni katyńskiej (Las Katyński), ale również o pogromie kieleckim (Świadkowie) oraz działalności lewicowych reformatorów spoza PZPR (45–89)[1]. W dokumencie Jak to się robi ukazywał z kolei działalność specjalisty od marketingu politycznego, demaskując przy tym metody autokreacji wybranych polityków[2]. Stopniowo twórczość Łozińskiego nabierała charakteru esejów filozoficznych o naturze życia i śmierci (Wszystko może się przytrafić, z udziałem syna Tomka)[1], o odpowiedzialności reżysera i celu reżyserii filmów dokumentalnych (Żeby nie bolało)[3], a nawet dialogu z reprezentującym nowe pokolenie dokumentalistów synem Pawłem Łozińskim (Ojciec i syn w podróży, powstały na podstawie przemontowanej wersji filmu Pawła Łozińskiego Ojciec i syn)[1][4]. Zwłaszcza film Wszystko może się przytrafić był ceniony przez krytyków i publiczność, która w plebiscycie internetowym z 2016 roku wybrała właśnie to dzieło Łozińskiego jako najlepszy polski film dokumentalny w historii[5].
Marcel Łoziński wypracował własną metodę twórczą, którą nazywał „zagęszczaniem rzeczywistości”. Do filmowanego świata podstawiał własnych bohaterów, aby ujawnić cechy filmowanej rzeczywistości, które były niedostępne dla kamery. Łoziński zrywał więc z dokumentalnym kinem obserwacyjnym; swój filmowy świat porównywał do akwarium, którym należało potrząsnąć, żeby pobudzić śpiące rybki[6].
Działalność okołofilmowa, wpływ
edytujMarcel Łoziński jest wykładowcą w Mistrzowskiej Szkole Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy oraz członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej[1]. Jego metodę rejestracji rzeczywistości naśladował między innymi Jacek Bławut[7].
Filmografia
edytuj- 1972 – Koło Fortuny
- 1972 – Happy end – wspólnie z Pawłem Kędzierskim
- 1974 – Wizyta
- 1975 – Król
- 1975 – Zderzenie czołowe
- 1977 – Jak żyć
- 1978 – Egzamin dojrzałości
- 1980 – Próba mikrofonu
- 1984 – Ćwiczenia warsztatowe
- 1985 – Moje miejsce
- 1988 – Świadkowie
- 1989 – Polska 45 – 89
- 1990 – Las Katyński
- 1992 – Siedmiu Żydów z mojej klasy
- 1993 – 89 mm od Europy
- 1995 – Wszystko może się przytrafić
- 1995 – Po zwycięstwie 89 – 95
- 1998 – Żeby nie bolało
- 2001 – Pamiętam
- 2006 – Jak to się robi
- 2007 – A gdyby tak się stało
- 2009 – Poste Restante
- 2011 – Tonia i jej dzieci
- 2013 – Ojciec i syn w podróży
Nagrody i nominacje
edytuj| Rok | Tytuł | Instytucja | Nagroda[8] |
|---|---|---|---|
| 1972 | Absolutorium | Festiwal Etiud Studenckich w Łodzi | Nagroda Wydziału Kultury PRN |
| 1973 | Koło fortuny | Międzynarodowe Dni Filmów Sportowych w Oberhausen | Nagroda Jury Krytyki |
| 1975 | Wizyta | Krakowski Festiwal Filmowy | Nagroda Klubu Krytyki Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich |
| 1976 | Zderzenie czołowe | Złoty Lajkonik | |
| 1978 | Król | Przegląd Filmów Krótkometrażowych w Rzeszowie | Nagroda Główna |
| 1981 | Egzamin dojrzałości | Krakowski Festiwal Filmowy | Brązowy Lajkonik w kategorii filmu dokumentalnego |
| Próba mikrofonu | Nagroda FIPRESCI w kategorii filmu dokumentalnego | ||
| Brązowy Lajkonik w kategorii filmu dokumentalnego | |||
| Jak żyć | Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” | Nagroda za debiut reżyserski | |
| Międzynarodowe Forum Filmowe „Człowiek-Praca-Twórczość” | III Nagroda „Brązowy Medal” | ||
| Nagroda dziennikarzy „Czarcia Łapa” | |||
| 1985 | Ćwiczenia warsztatowe | Komitet Kultury Niezależnej | Nagroda Kuturalna „Solidarności” |
| 1986 | Świadkowie | Nagroda Kulturalna „Solidarności” | |
| 1987 | Ćwiczenia warsztatowe | Krakowski Festiwal Filmowy | Brązowy Lajkonik |
| 1990 | 49–85 | Lubuskie Lato Filmowe | Złote Grono |
| Krakowski Festiwal Filmowy | Nagroda Dziennikarzy II stopnia | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Edmonton | Nagroda INPUT | ||
| Las Katyński | Międzynarodowy Festiwal Filmu Dokumentalnego „Vision du Reel” w Nyonie | Srebrna Sestercja | |
| Lubuskie Lato Filmowe | Złote Grono | ||
| Krakowski Festiwal Filmowy | Nagroda Dziennikarzy II stopnia | ||
| Świadkowie | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sztokholmie | Nagroda INPUT | |
| 1993 | Siedmiu Żydów z mojej klasy | Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej | Nagroda Specjalna |
| 1993 | 89 mm od Europy | Nagroda Specjalna | |
| Bałtycki Festiwal Filmowy i Telewizyjny w Gudhjem | II Nagroda | ||
| Lubuskie Lato Filmowe | Nagroda Organizatorów im. Juliusza Burskiego | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Marsylii „Vue sur le Docs” | Nagroda Specjalna im. Jeana d'Arcy | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen | Grand Prix | ||
| Nagroda Klubów Filmowych FICC | |||
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Villi do Conde | I Nagroda | ||
| 1994 | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco | Wyróżnienie Specjalne | |
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Montrealu | Grand Prix | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Animowanych w Lipsku | Złoty Gołąb | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Clermont-Ferrand | Nagroda Specjalna Jury | ||
| 1995 | Flickerfest International Short Film Festival w Sydney | Nagroda dla najlepszego filmu dokumentalnego | |
| Wszystko może się przytrafić | Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen | Nagroda Klubów Filmowych FICC | |
| Wyróżnienie Jury Katolickiego | |||
| Lubuskie Lato Filmowe | Dyplom Honorowy | ||
| Krakowski Festiwal Filmowy | Złoty Smok | ||
| Nagroda miesięcznika „Film Pro” | |||
| Festiwal Filmów Państw Bałtyckich w Bornholmie | Grand Prix | ||
| 1996 | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco | Golden Gate Award w kategorii filmu dokumentalnego | |
| 1998 | Żeby nie bolało | Festiwal Filmów Państw Bałtyckich w Bornholmie | Nagroda |
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Animowanych w Lipsku | Złoty Gołąb | ||
| Nagroda Federacji Klubów Filmowych Don Kichot | |||
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Antropologicznych w Parnu | Nagroda Specjalna | ||
| 2003 | Pamiętam | Warszawski Festiwal Filmów o Tematyce Żydowskiej | Grand Prix „Kamera Dawida” |
| 2006 | Jak to się robi | Festiwal Form Dokumentalnych „Nurt” w Kielcach | Nagroda Specjalna „Charaktery” |
| Nagroda Publiczności | |||
| Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce | Złote Zęby dla najbardziej interesującego filmu dokumentalnego | ||
| 2007 | Festiwal Filmów z Europy Środkowej i Wschodniej „goEast” w Wiesbaden | Nagroda Główna w kategorii filmów dokumentalnych | |
| Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” | Nagroda Specjalna Organizatorów | ||
| 2009 | Poste restante | Europejska Nagroda Filmowa | Najlepszy film krótkometrażowy |
| Krakowski Festiwal Filmowy | Nagroda FIPRESCI | ||
| Srebrny Smok dla najlepszego filmu dokumentalnego | |||
| 2011 | Tonia i jej dzieci | Lubuskie Lato Filmowe | Złote Grono w konkursie filmów dokumentalnych |
| Krakowski Festiwal Filmowy | Nagroda Prezesa Telewizji Polskiej za najlepszą reżyserię | ||
| Złoty Lajkonik | |||
| 2013 | Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Żydowskie Motywy” | Nagroda im. Antoniego Marianowicza dla najlepszego filmu polskiego | |
| Ojciec i syn w podróży | Krakowski Festiwal Filmowy | Srebrny Róg dla najlepszego pełnometrażowego filmu dokumentalnego | |
| 2014 | Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Antropologicznych w Parnu | Nagroda dla najlepszego Autoportretu |
Upamiętnienie
edytujW 2024 roku odsłonił gwiazdę w Łódzkiej Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Jan Strękowski, Marcel Łoziński | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2021-07-18] (pol.).
- ↑ Tadeusz Szyma, Jak to się robi, „Kino”, 40 (474), 2006, s. 70-71.
- ↑ Irena Antonina Teleżyńska, „Żeby nie bolało” jako postulat antropologiczny, „Kwartalnik Filmowy” (97-98), 2017, s. 307–312, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-07-18].
- ↑ Teresa Rutkowska, Marnotrawne ojcostwo, marnotrawne synostwo i granat w piwnicy uczuć, „Kwartalnik Filmowy” (103), 2018, s. 113–124, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-07-18].
- ↑ "Wszystko może się przytrafić" najlepszym polskim dokumentem 100-lecia [online], Culture.pl, 16 kwietnia 2016 [dostęp 2021-07-18] (pol.).
- ↑ Agnieszka Zwiefka, Prawdziwa fikcja. O przekraczaniu granic gatunkowych w filmie dokumentalnym, „Kultura i Edukacja”, 125 (3), 2019, s. 86, DOI: 10.15804/kie.2019.03.06 [dostęp 2022-05-12].
- ↑ Małgorzata Stasiak, Podobni, ale inni: o działalności Jacka Bławuta i Marcela Łozińskiego, „Kino”, listopad 2009, s. 40-41.
- ↑ Marcel Łoziński w bazie filmpolski.pl
- ↑ Dokumentalista Marcel Łoziński odsłonił swoją gwiazdę na Piotrkowskiej [online], dzieje.pl [dostęp 2024-10-11] (pol.).
Bibliografia
edytuj- M. Hendrykowski, Marcel Łoziński, Warszawa, Biblioteka „Więzi”, 2008, ISBN 978-83-60356-47-0.
Linki zewnętrzne
edytuj- Marcel Łoziński w bazie filmpolski.pl
- Marcel Łoziński w bazie IMDb (ang.)
- Marcel Łoziński, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].
- Dokumenty Marcela Łozińskiego w bibliotece multimedialnej Ninateka