Kenozoik
Era kenozoiczna, kenozoik – era, która rozpoczęła się ok. 66 mln lat temu (od wymierania kredowego) i wciąż trwa. Era kenozoiczna bywa czasem określana mianem ery ssaków, owadów lub ery roślin kwiatowych, bowiem te grupy przeszły w niej intensywny rozwój ewolucyjny.
| Tabela stratygraficzna | |||
| |||
Najważniejsze wydarzenia w skali globalnej
edytuj| Era | Okres (lat temu) |
Epoka (lat temu) |
Środowisko abiotyczne | Środowisko biotyczne |
|---|---|---|---|---|
| Kenozoik | czwartorzęd (2,58 mln do dziś) |
holocen (11700 b2k do dziś)[1] |
Ocieplenie klimatu, zanik lądolodów kontynentalnych na półkuli północnej (skandynawskiego w Europie i laurentyjskiego w Ameryce Płn.), powstanie Bałtyku. | Intensywny rozwój społeczności ludzkiej, wyginięcie wielkich ssaków |
| plejstocen (2,58 mln – 11700 b2k) |
Cykliczne zmiany klimatu (glacjały i interglacjały), wielokrotne transgresje lądolodów kontynentalnych. | Pojawienie się Homo sapiens i olbrzymich ssaków plejstoceńskich. | ||
| neogen (23,03 mln – 2,58 mln) |
pliocen (5,333 mln – 2,58 mln) |
Morze Śródziemne odzyskuje połączenie z Oceanem Atlantyckim, powstaje Przesmyk Panamski | Wymieranie lasów, rozprzestrzenienie trawożernych kopytnych. | |
| miocen (23,03 mln – 5,333 mln) |
Orogeneza alpejska – powstają Alpy, Andy i Himalaje, powstanie Morza Śródziemnego | Stepowienie dużych obszarów. Istnieje już większość obecnych rodzin ptaków i ssaków. | ||
| paleogen (65 mln – 23,03 mln) |
oligocen (33,9 mln – 23,03 mln) |
Duża aktywność wulkaniczna | Pojawiają się jeleniowate, ewoluują pierwsze naczelne | |
| eocen (56,0 mln – 33,9 mln) |
Oddzielenie się Ameryki Północnej od Europy i Ameryki Południowej od Antarktydy. | Pojawia się wiele występujących do dziś rzędów gadów i ssaków. | ||
| paleocen (66,0 mln – 56,0 mln) |
Strefy subtropikalne sięgają do regionów polarnych | Ssaki archaiczne |
Dawniejszy podział ery kenozoicznej
edytuj| Era | Okres (lat temu) |
Podokres (lat temu) |
epoka (lat temu) |
|---|---|---|---|
| Kenozoik | czwartorzęd (1,87 mln do dziś) |
holocen (11700 b2k do dziś) | |
| plejstocen (1,87 mln – 11700 b2k) | |||
| trzeciorzęd (65 mln – 1,87 mln) |
neogen (24 mln – 1,87 mln |
pliocen (5,332 mln – 1,806 mln) | |
| miocen (23,03 mln – 5,332 mln) | |||
| paleogen (65 mln – 24 mln) |
oligocen (33,9 mln – 23,03 mln) | ||
| eocen (55,8 mln – 33,9 mln) | |||
| paleocen (65,5 mln – 55,8 mln) | |||
Geologia
edytujIntensywna orogeneza alpejska doprowadziła w paleocenie do wyniesienia Gór Skalistych, a w następnych epokach gór Sierra Nevada i nowego pasma Gór Skalistych. Przez znaczną część eocenu Afryka i Ameryka Południowa były całkowicie odizolowane od lądów półkuli północnej.
Fauna
edytujW erze mezozoicznej doszło do wykształcenia najpierwotniejszych ssaków – jajorodnych stekowców. Już w kredzie istniały ssaki żyworodne – torbacze, a nawet łożyskowce. W kenozoiku ssaki nadal ewoluowały. Na początku paleogenu były to przede wszystkim pozostałości kredowe: wieloguzkowce, torbacze i prymitywne ssaki łożyskowe. Nie było dużych drapieżników. Na półkuli północnej pojawiły się pierwsze naczelne (Plesiadapiforma). Nastąpiła intensywna ewolucja łożyskowców i ich specjalizacja. Pojawiły się pradrapieżne i prakopytne (paleocen). Eocen („świt nowych czasów”) zawdzięcza nazwę pojawieniu się wielu występujących do dziś rzędów ssaków, a także niektórych istniejących nadal rodzin. Do najbardziej wyspecjalizowanych należą: nietoperze, walenie i brzegowce. Wtedy też pojawiły się lemurowate i wyrakowate. Parzystokopytne reprezentowane są m.in. przez maleńkiego „jelenia” Diacodexis, a nieparzystokopytne przez pierwszego konia – Hyracotherium.
Flora
edytujWe wczesnym trzeciorzędzie wokół biegunów rozciągały się lasy wielkolistnych drzew zrzucających liście na zimę. Pozostałe obszary globu porastały lasy tropikalne.
Przypisy
edytuj- ↑ Mike Walker i inni. Formal definition and dating of the GSSP (Global Stratotype Section and Point) for the base of the Holocene using the Greenland NGRIP ice core, and selected auxiliary records. „Journal of Quaternary Science”. 1 (24), s. 3–17, 2009.
Bibliografia
edytuj- ICS-Chart/Time Scale. International Commission on Stratigraphy. [dostęp 2014-04-23]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj
- http://www.pgi.gov.pl/images/stories/przeglad/pdf/pg_2005_05_18.pdf – dyskusja na temat statusu czwartorzędu i neogenu
← mln lat temu Kenozoik
| ||||||||||||
| ←4,6 mld | 541 | 485 | 443 | 419 | 359 | 299 | 252 | 201 | 145 | 66 | 23 | 2 |