Józef Kurylak
Józef Kurylak (ur. 20 maja 1942 w Komarowicach) – polski poeta i eseista, tajny współpracownik SB.
| Data i miejsce urodzenia |
20 maja 1942 |
|---|---|
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka |
współczesna literatura polska |
| Ważne dzieła | |
|
Ciemna głęboka woda bez Boga | |
Życiorys
edytujUrodził się w Komarowicach pod Dobromilem, jako syn Leona i Zofii. Po zakończeniu II wojny światowej i zmianie granic państwowych został, wraz z rodziną i innymi Polakami, przymusowo wysiedlony z rodzinnych stron i zamieszkał w Przemyślu. Jego ojciec pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej[1].
W 1963 roku rozpoczął studia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Studiował tam polonistykę. W 1964 roku studia porzucił ze względu na stan zdrowia[1]. Dwa lata później powrócił na polonistykę, rozpoczynając studia na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie studiów niczym szczególnym się nie wyróżniał, nie interesowała go gramatyka historyczna języka polskiego, stronił od polityki, interesował się tylko poezją[2]. Studia przerwał w roku 1975, mając zaliczone tylko trzy lata[3].
Wrócił do Przemyśla i pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej w Hucisku Nienadowskim[4]. W latach 1978–1985 pracował w Oddziale Wojewódzkim Stowarzyszenia PAX[5], a następnie w Archiwum Państwowym w Przemyślu[6].
TW „X”
edytujZe względu na trudną sytuację materialną dał się zwerbować przez SB do współpracy i otrzymał pseudonim „X”. Werbunek został dokonany 27 sierpnia 1968 roku w Warszawie. Dostarczał informacje o nieformalnych grupach literackich[7]. Przekazywane przez niego informacje miały niewielką wartość operacyjną, znaczna ich część miała charakter plotkarski, niektórymi nawet dezinformował bezpiekę. Ostatnie spotkanie TW „X” z oficerem prowadzącym miało miejsce w styczniu 1989 roku[8].
Agenturalna przeszłość Kurylaka została ujawniona w 2011 roku przez Bohdana Urbankowskiego[9].
Poeta
edytujPublikował wiersze stale od 1960 roku[10]. W 1990 zadebiutował samodzielnym tomikiem poezji – Ziemskie prochy, za który został nagrodzony Nagrodą im. Kazimiery Iłłakowiczówny, przyznawanej najlepszemu debiutowi roku[9]. W roku następnym wydał kolejny tomik Jasno ciemno, który w 1992 roku otrzymał nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek[11]. Jego wiersze były publikowane w rozmaitych czasopismach[9].
Kurylak został członkiem SPP OW i polskiego PEN Clubu, znawcą twórczości i wydawcą tekstów Mieczysława Jastruna oraz Stanisława Grochowiaka. Przeciwnik poezji uprawianej przez Wisławę Szymborską[12].
Poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Do Józefa Kurylaka, opublikowany w tomiku poezji pt. Z żółtego metalu z 2000 roku[13].
W swojej poezji wielokrotnie ustosunkowywał się do swojej przeszłości agenturalnej i oceniał ją surowo. W roku 2010 napisał:
Podziemia mojej natury – tajemne.
Możliwe, że czarna woda je wypełnia,
w której się pożerają potwory. Możliwe
że mieszkając w Weimarze w 1934 roku
byłbym wyznawcą mistyki Hitlera:
mam słabość do geniuszy mroku[9].
Natomiast w roku 2012, gdy jego przeszłość agenturalna była już znana, napisał:
Ciemna woda stawu
ciemna głębsza w nocy
wie kiedy umrę
Zna moją
przeszłość
ciemną jak ona[9].
Dzieła
edytuj- Ziemskie prochy (1990)
- Jasno ciemno (1991)
- Kołatanie do bramy (1993)
- Góra duchów (1995)
- Dolina poetów nad Wiarem (1998)
- Zmierzch jest doktorem filozofii (2001)
- Tragedia zwierząt (2002)
- Wojna tajemnic (2002)
- Staw chorążego (2006)
- Chłop i poeta (2008) (jako dodatek do czasopisma 'Topos')
- Dziewczyna z uciętą głową (2010)
- Ciemna głęboka woda bez Boga (2013) – finał Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego „Orfeusz” 2014[14]
- Thau (2018) - nominacja do Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego „Orfeusz” 2019[15]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Iwaczenko 2012 ↓, s. 187.
- ↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 187-188.
- ↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 202.
- ↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 203.
- ↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 209-212.
- ↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 212.
- ↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 191-193.
- ↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 194-214.
- ↑ a b c d e Iwaczenko 2012 ↓, s. 215.
- ↑ Ewa Głębicka, Polskie grupy literackie 1945-1989, wydanie II poszerzone, Wiedza Powszechna 2000, s. 351.
- ↑ Marzęcka 2011 ↓, s. 139.
- ↑ Marzęcka 2011 ↓, s. 138-139.
- ↑ Szuber 2000 ↓, s. 23.
- ↑ Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K.I. Gałczyńskiego – finaliści. www.orfeusz-nagroda.pl. [dostęp 2015-07-04].
- ↑ Orfeusz - Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego - NOMINOWANI [online], www.orfeusz-nagroda.pl [dostęp 2019-05-02].
Bibliografia
edytuj- Dariusz Iwaczenko. Tajny współpracownik „X” : studium współpracy agenturalnej Józefa Kurylaka. „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”. Nr 1(10), s. 185-216, 2012.
- Barbara Marzęcka: Kurylak Józef. W: Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku. Słownik biobibliograficzny. opracował zespół pod redakcją Alicji Szałagan. T. I. Warszawa: 2011, s. 138–139.
- Janusz Szuber: Z żółtego metalu. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2000, s. 23. ISBN 83-7188-341-2.