HMS Acasta (1929)

HMS Acasta
	; acasta
Klasa	niszczyciel
Typ	A
	Historia
Stocznia	John Brown & Company, Clydebank
Początek budowy	1 lutego 1929
Położenie stępki	13 sierpnia 1928
Wodowanie	8 sierpnia 1929
	Royal Navy
Wejście do służby	11 lutego 1930
Wycofanie ze służby	Zatopiony chroniąc lotniskowiec HMS Glorius
Zatopiony	8 czerwca 1940
Los okrętu	Zatonął 8 czerwca 1940
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 1350 t; pełna: 1747 t
Długość	98,5 m
Szerokość	9,8 m
Zanurzenie	3,7 m
	Napęd
	3 kotły, 2 turbiny Parsonsa o łącznej mocy 34 000 KM, 2 śruby
Prędkość	35,25 węzłów
Zasięg	4800 Mm przy 15 w
	Uzbrojenie
	4 działa 120 mm (4xI); 2 działka 40 mm plot (2xI); 8 wt 533 mm (2xIV); 6 bg (stan początkowy)
Wyrzutnie torpedowe	kal.533mm
Załoga	138

HMS Acasta – brytyjski niszczyciel typu A z lat 30. XX wieku. Brał udział w II wojnie światowej, podczas której został zatopiony 8 czerwca 1940 przez niemieckie pancerniki. Nosił znak taktyczny H09.

Budowa i modernizacje

HMS „Acasta” należał do pierwszego typu brytyjskich standardowych niszczycieli z lat 30. (grupy typów A-I). Został zamówiony 6 marca 1928 w ramach programu z 1927 roku, w stoczni John Brown w Clydebank (wraz z HMS „Achates”). Stępkę pod jego budowę położono 13 sierpnia 1928, kadłub wodowano 8 sierpnia 1929. Budowę ukończono 11 lutego 1930^[1]^[2], a okręt wcielono do służby w marynarce brytyjskiej Royal Navy 14 lutego 1930^[1]. Cena (bez uzbrojenia) wynosiła ok. 220.783 funtów szterlingów^[3].

Uzbrojenie okrętu odpowiadało innym niszczycielom typu A. Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiły cztery armaty kalibru 120 mm, rozmieszczone po dwa na dziobie i rufie, w superpozycji. Do obrony przeciwlotniczej służyły dwa automatyczne działka 40 mm Vickers Mark II (tzw. pom-pom). Na śródokręciu niszczyciel posiadał dwa poczwórne aparaty torpedowe kalibru 533 mm. Uzbrojenie przeciwpodwodne stanowiło tylko sześć bomb głębinowych w trzech zrzutniach na rufie^[4]. Z powodu wczesnego zatopienia, okręt nie przechodził większych modernizacji. Możliwe, że wiosną 1940 jedynie zamieniono na nim drugi poczwórny aparat torpedowy na działo przeciwlotnicze 76 mm i wzmocniono uzbrojenie przeciwpodwodne do 2 miotaczy i 1 zrzutni bomb głębinowych z ok. 30-40 bombami (salwa z 5 bomb), lecz źródła są co do tego rozbieżne^[5].

Służba

Przed wojną

HMS „Acasta” początkowo służył w 3. Flotylli Niszczycieli (3rd Destroyer Flotilla) na Morzu Śródziemnym. Przechodził w tym okresie kilka krótkich remontów. 12 czerwca 1934 miał kolizję z niszczycielem HMS „Codrington”(inne języki) pod Maltą (naprawę na Malce ukończono 27 lipca)^[6]. W 1937 patrolował u wybrzeży ogarniętej wojną domową Hiszpanii, w ramach międzynarodowego Komitetu Nieinterwencji. W maju 1937 został skierowany do Wielkiej Brytanii na remont do Devonport, trwający do kwietnia 1938, podczas którego zainstalowano hydrolokator Asdic. Wszedł następnie w skład 7. Flotylli Niszczycieli i służył na wodach irlandzkich. Po remoncie, od początku 1939 służył w bazie Plymouth, bez przydziału do flotylli (jako emergency destroyer). M.in. w marcu 1939 służył do prób wyposażenia elektroakustycznego budowanego dla Argentyny krążownika „La Argentina”^[6].

II wojna światowa

W chwili wybuchu II wojny światowej, HMS „Acasta” stacjonował początkowo w Portsmouth, wchodząc w skład 35. Dywizjonu 18. Flotylli Niszczycieli, działającego w składzie Sił kanału La Manche (Channel Force), a następnie od 7 września w składzie Dowództwa Zachodnich Podejść (Western Approaches Command)^[7]. Służył głównie w osłonie konwojów na zachód od Wysp Brytyjskich. 10 kwietnia 1940 został skierowany do służby na wodach norweskich w składzie Home Fleet (Floty Metropolii), działając ze Scapa Flow. W dniach 13-15 kwietnia „Acasta” osłaniał konwój NP.1 złożony z 5 statków pasażerskich przewożących wojsko z Wielkiej Brytanii do Norwegii (m.in. polskie „Chrobry” i „Batory”)^[a]. Między 9 a 16 maja eskortował do Clyde w Wielkiej Brytanii uszkodzony na skałach krążownik HMS „Penelope”^[6]. W dniach 22-25 maja eskortował wraz z bliźniaczym HMS „Ardent” transportowiec „Ulster Prince” z wojskiem w celu wymiany garnizonu brytyjskiego, wysadzonego w kwietniu na Wyspach Owczych^[8].

8 czerwca 1940 wraz z „Ardentem” eskortował do Wielkiej Brytanii z Norwegii lotniskowiec HMS „Glorious”. Między innymi na skutek błędów popełnionych przez dowódcę lotniskowca, zespół został po godz. 16 przechwycony przez niemieckie pancerniki „Scharnhorst” i „Gneisenau”, które następnie zatopiły wszystkie trzy okręty^[9]. „Acasta” początkowo postawił zasłonę dymną przed lotniskowcem, po czym podjął próbę ataku torpedowego^[9]. Po przejściu przed dziobem „Scharnhorsta”, niszczyciel zaatakował go czterema torpedami, z których większość udało się pancernikowi wymanewrować, lecz jedna trafiła go w prawą burtę na rufie o 17.39 (18.39 czasu niemieckiego). Pancernik został poważnie uszkodzony, nabrał 2500 ton wody do kadłuba i zginęło na nim 48 osób (remont trwał do końca roku)^[10]. Mimo braku szans, niszczyciel toczył także pojedynek artyleryjski, uszkadzając pociskiem lufę armaty 283 mm drugiej wieży (B) pancernika^[9]. Wielokrotnie trafiony niszczyciel zatonął ok. 18.20^[9], w rejonie pozycji 68°45′N 4°30′E/68,750000 4,500000^[6]. Niemcy zdołali uratować tylko 1 marynarza (Cyril „Nick” Carter)^[9], zginęło 161 osób, w tym 8 oficerów wraz z dowódcą Charlesem Glasfurdem^[6].

Za służbę HMS „Acasta” otrzymał 3 wyróżnienia bitewne battle honours: Atlantyk 1939-40, Norwegia 1940, walka z "Scharnhorstem" 1940^[2]. Dowódca kmdr por. Charles Glasfurd został pośmiertnie uhonorowany wyróżnieniem w rozkazie (Mentioned in Despatches)^[11].

Dowódcy podczas II wojny św.

wrzesień 1939 - ?: Cdr (kmd por.) P.J. Oliver^[7]
28 listopada 1939 - 8 czerwca 1940†: Lt Cdr/Cdr (kmdr ppor./kmdr por.) Charles Glasfurd^[11]

Dane

Uzbrojenie:

4 działa 120 mm Mk.IX L/41 na podstawach Mk.XIV (4xI)
2 działka automatyczne plot 40 mm Vickers Mark II (2xI)
4 karabiny maszynowe 7,7 mm Lewis
8 wyrzutni torped 533 mm w poczwórnych aparatach QR.III (2xIV)
3 pojedyncze zrzutnie bomb głębinowych (6 bomb)

Wyposażenie

3-metrowy dalmierz MQ.1
dalocelownik DDS
stacja hydrolokacyjna Asdic
trał TSDS

Uwagi

↑ Konwój NP.1: statki pasażerskie „Empress of Australia” (19.665 BRT), „Reina del Pacifico” (17.707 BRT), „Monarch of Bermuda” (22.424 BRT), „Chrobry” (11.442 BRT), „"Batory” (14.287 BRT) - osłona w składzie krążowników „Manchester”, „Birmingham”, „Cairo”(inne języki), niszczycieli „Ardent”, „Acasta”, „Codrington”(inne języki), „Fearless”(inne języki), "Brazen", "Griffin", „Highlander”, „Vanoc”, "Whirlwind", "Volunteer", "Witherington" i okrętu warsztatowego "Vindictive" - Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL 1940, Part 2 of 4 w serwisie naval-history.net [dostęp 26-6-2009]

Przypisy

↑ ^a ^b English 1993 ↓, s. 15.
↑ ^a ^b Geoffrey B Mason, HMS ACASTA (H 09) - A-class Destroyer w serwisie naval-history.net [dostęp 11-11-2010]
↑ English 1993 ↓, s. 15 podaje cenę za oba okręty 441.566 funtów szt..
↑ Daszjan 2003 ↓.
↑ Morozow 1997 ↓, s. 10, 16.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e English 1993 ↓, s. 17.
↑ ^a ^b Don Kindell, ROYAL NAVY SHIPS, SEPTEMBER 1939 [dostęp 15-11-2010]
↑ Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL 1940, Part 2 of 4 w serwisie naval-history.net [dostęp 16-11-2010]
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Klimczyk 2004 ↓, s. 30-32.
↑ W.H. Garzke, R.O. Dulin, Battleships. Axis and Neutral Battleships of World War II, Annapolis 1985, ISBN 0-87021-101-3, s.157-158
↑ ^a ^b Royal Navy (RN) Officers 1939-1945 [dostęp 11-11-2010]

Bibliografia

John English: Amazon to Ivanhoe. British Standard Destroyers of the 1930s. Kendal: World Ship Society, 1993. ISBN 0-905617-64-9. (ang.).
A. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Wielikobritanii. Czast 2 (Корабли Второй мировой войны. ВМС Великобритании. Часть 2). „Morskaja Kollekcja”. 5/2003, 2003. (ros.).
M. Morozow (red.): A. Daszjan: Britanskie esmincy w boju. Czast 3 (Британские эсминцы в бою. Часть 3). 1997. ISBN 5-88711-054-6. (ros.).
Tadeusz Klimczyk. Utrata lotniskowca HMS Glorious. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 3/2004, 2004.

[8] Konwój NP.1: statki pasażerskie „Empress of Australia” (19.665 BRT), „Reina del Pacifico” (17.707 BRT), „Monarch of Bermuda” (22.424 BRT), „Chrobry” (11.442 BRT), „"Batory” (14.287 BRT) - osłona w składzie krążowników „Manchester”, „Birmingham”, „Cairo”(inne języki), niszczycieli „Ardent”, „Acasta”, „Codrington”(inne języki), „Fearless”(inne języki), "Brazen", "Griffin", „Highlander”, „Vanoc”, "Whirlwind", "Volunteer", "Witherington" i okrętu warsztatowego "Vindictive" - Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL 1940, Part 2 of 4 w serwisie naval-history.net [dostęp 26-6-2009]

[CITEREFEnglish199315-1] English 1993 ↓, s. 15.

[naval-2] Geoffrey B Mason, HMS ACASTA (H 09) - A-class Destroyer w serwisie naval-history.net [dostęp 11-11-2010]

[CITEREFEnglish199315_podaje_cenę_za_oba_okręty_441.566_funtów_szt.-3] English 1993 ↓, s. 15 podaje cenę za oba okręty 441.566 funtów szt..

[CITEREFDaszjan2003-4] Daszjan 2003 ↓.

[CITEREFMorozow199710,_16-5] Morozow 1997 ↓, s. 10, 16.

[CITEREFEnglish199317-6] English 1993 ↓, s. 17.

[nav-sept-7] Don Kindell, ROYAL NAVY SHIPS, SEPTEMBER 1939 [dostęp 15-11-2010]

[9] Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL 1940, Part 2 of 4 w serwisie naval-history.net [dostęp 16-11-2010]

[CITEREFKlimczyk200430-32-10] Klimczyk 2004 ↓, s. 30-32.

[garzke-11] W.H. Garzke, R.O. Dulin, Battleships. Axis and Neutral Battleships of World War II, Annapolis 1985, ISBN 0-87021-101-3, s.157-158

[rn-12] Royal Navy (RN) Officers 1939-1945 [dostęp 11-11-2010]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

[9]

[10]

[11]

acasta
Klasa	niszczyciel
Typ	A
Historia
Stocznia	John Brown & Company, Clydebank
Początek budowy	1 lutego 1929
Położenie stępki	13 sierpnia 1928
Wodowanie	8 sierpnia 1929
Royal Navy
Wejście do służby	11 lutego 1930
Wycofanie ze służby	Zatopiony chroniąc lotniskowiec HMS Glorius
Zatopiony	8 czerwca 1940
Los okrętu	Zatonął 8 czerwca 1940
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 1350 t pełna: 1747 t
Długość	98,5 m
Szerokość	9,8 m
Zanurzenie	3,7 m
Napęd
3 kotły, 2 turbiny Parsonsa o łącznej mocy 34 000 KM, 2 śruby
Prędkość	35,25 węzłów
Zasięg	4800 Mm przy 15 w
Uzbrojenie
4 działa 120 mm (4xI) 2 działka 40 mm plot (2xI) 8 wt 533 mm (2xIV) 6 bg (stan początkowy)
Wyrzutnie torpedowe	kal.533mm
Załoga	138