Burak
Burak (Beta L.) – rodzaj roślin należący do rodziny szarłatowatych (dawniej w wyodrębnianych osobno komosowatych). Obejmuje 12 gatunków[4] występujących w basenie Morza Śródziemnego[5] – w południowej Europie, północnej Afryce i południowo-zachodniej Azji, poza tym niektórzy przedstawiciele zostali szeroko rozpowszechnieni na świecie[6]. W naturze przedstawiciele rodzaju rosną w miejscach kamienistych oraz na siedliskach ruderalnych. Szereg odmian uprawnych uzyskanych z buraka zwyczajnego to popularne warzywa[5].
 Burak zwyczajny | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
burak |
| Nazwa systematyczna | |
| Beta L. Sp. Pl. 222. 1 Mai 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
B. vulgaris Linnaeus[3] | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny osiągające do 2 m wysokości, z łodygą prostą, pojedynczą lub rozgałęzioną, płożącą lub wzniesioną, często żebrowaną. Rośliny często czerwono nabiegłe i zwykle nagie[5][6].
- Liście
- Skrętoległe, ogonkowe, ze spłaszczonym ogonkiem, z blaszką liściową całobrzegą lub o brzegu falistym[6].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane pojedynczo lub po 2–3 w luźne kłosy. Mają zielonawy 5-krotny okwiat, grubiejący podczas owocowania, jedna zalążnia wpółdolna zwieńczona dwiema lub trzema szyjkami słupka. Pręcików jest 5. Kwiaty wsparte są dwoma podkwiatkami[5].
- Owoce
- Suche, jednonasienne, pękające wieczkiem. Czasem zrośnięte są po kilka w tzw. kłębek.
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae) w ujęciach włączających doń komosowate Chenopodiaceae[2] lub z komosowatych w ujęciach zachowujących odrębność tej rodziny[7]. W obrębie rodziny (niezależnie od jej ujęcia) włączany jest do podrodziny Betoideae i plemienia Beteae[7].
- Gatunki flory Polski
W Polsce występuje tylko uprawiany burak zwyczajny. Wyróżniany w Krytycznej liście roślin naczyniowych Polski Beta maritima L. (jako efemerofit)[8] w bazach taksonomicznych stanowi synonim buraka zwyczajnego (Beta vulgaris L.)[4], a ściślej jego podgatunek Beta vulgaris subsp. maritima (L.) Arcang[7][9].
- Wykaz gatunków[9]
- Beta corolliflora Zosimovic ex Buttler
- Beta lomatogona Fisch. & C.A.Mey.
- Beta macrocarpa Guss.
- Beta macrorhiza Steven
- Beta nana Boiss. & Heldr.
- Beta palonga R.K.Basu & K.K.Mukh.
- Beta patula Aiton
- Beta trigyna Waldst. & Kit.
- Beta trojana Pamukç. ex Aellen
- Beta vulgaris L. – burak zwyczajny
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-18].
- ↑ a b The Plant List Beta. [dostęp 2011-03-30].
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 84. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c Beta Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
- ↑ a b c Genus Beta L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-04].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 41, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b Beta L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-04].