Bosra
Bosra, Bostra (arab. بصرى الشام, Busra asz-Szam) – miasto w południowej Syrii, 140 km na południe od Damaszku.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Muhafaza | |
| Dystrykt | |
| Populacja (2004) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
15 |
Położenie na mapie Syrii  | |
 32°31′04,0″N 36°28′53,4″E/32,517778 36,481500
| |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, III, IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Kraje arabskie |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1980 |
| Obiekt zagrożony |
od 2013 |
Historia
edytujPrawdopodobnie starożytna Bosorra, miasto zdobyte i spalone w 163 p.n.e. przez Judę Machabeusza[2][3]. Odbudowane przez Nabatejczyków przed I wiekiem p.n.e. Było głównym ośrodkiem kultu ich głównego bóstwa Duszary – do III wieku organizowano tam co cztery lata igrzyska zwane Actia Dusaria.
W 106 roku Rzymianie wcielając nabatejskie królestwo do Cesarstwa zajęli też Bosrę, przemianowując ją na cześć ówczesnego cesarza na łac. Nova Traiana Bostra (gr. Νεα Τραιανης Βόστρα)[3]. Za czasów rzymskich miasto rozkwitało dzięki uzyskaniu statusu stolicy prowincji Arabia – zbudowano wówczas wiele monumentalnych budowli, w tym okazały teatr. Było miejscem stacjonowania III legionu z Cyrenajki[3]. Jest prawdopodobne, że ok. 200 roku odwiedził je cesarz Septymiusz Sewer wraz z małżonką.
Aleksander Sewer nadał Bostrze rangę kolonii z oficjalną nazwą Colonia Bostra Nea Traiana Alexandrianae; Filip Arab nadał jej tytuł metropolii, tj. najważniejszego miasta regionu. Znaczenie jego podkreślało również prawo bicia własnej monety rozmiennej (od panowania Trajana aż do roku 251)[4].
W okresie wczesnego chrześcijaństwa Bosra była stolicą biskupstwa, a później także siedzibą metropolity.
Po przejściu pod władzę muzułmanów nadal pełniła funkcję centrum administracyjnego i była ważnym punktem postojowym na trasie karawan z Damaszku do Mekki. W 1147 i 1151 miasto było oblegane przez wojska władcy Królestwa Jerozolimskiego Baldwina III, nie zostało jednak zdobyte. W 1260 zdobyli je i spustoszyli Mongołowie. Od XV wieku, już w granicach państwa Osmanów, miasto zaczęło pustoszeć. Ponownie zasiedlone zostało w XIX wieku przez uchodzących z Libanu druzów.
Zabytki
edytujNajważniejsze zabytki Bosry pochodzą zarówno z okresu rzymskiego, jak i chrześcijańskiego oraz islamskiego. Jedyną konstrukcją z czasów nabatejskich jest brama na osi głównej ulicy, zdobiona kapitelami pseudokorynckimi, typowymi dla ówczesnej sztuki Nabatejczyków.
Teatr
edytujNajważniejszą z antycznych budowli jest jeden z największych i najlepiej zachowanych teatrów rzymskich pochodzący z II wieku n.e. i obliczony na 15 tys. widzów. W jego wielkiej półokrągłej widowni (cavea) zachowało się 35 stopni (rzędów) podzielonych przejściami poziomymi i pionowymi, i wzniesionych w całości na sklepionych podwalinach piętrowych. Dwupiętrowa scena tworzy fasadę zbliżoną do kompozycji znanych ze skał Petry, ale od nich późniejszą. Choć imponujący wyglądem, teatr ten nie różni się od innych z epoki cesarstwa, stanowiąc kopię już ukształtowanego typu[5].
Za czasów Omajjadów i Abbasydów otoczono go umocnieniami, a później za Fatymidów w 1089 roku został zamieniony w twierdzę, po której pozostała m.in. najstarsza zachowana średniowieczna wieża[6]. Odrestaurowany i przystosowany do współczesnych inscenizacji.
Inne
edytujDawną arterię miasta prezentuje odsłonięta na całej długości monumentalna ulica kolumnowa z nienaruszonym brukiem oraz z dobrze zachowanymi podziemnymi galeriami i magazynami. Trójprzelotowy łuk otwiera ciąg innej ulicy, prowadzącej do teatru. Jedno ze skrzyżowań zdobi narożna eksedra z fontanną, gdzie przetrwały 14-metrowe kolumny. Naprzeciw usytuowana jest szczególna budowla (zwana „kalybe”), stanowiąca rozległe otwarte podium z absydą, przeznaczone najpewniej na posągi[5].
Inne zachowane zabytki to bramy oraz rzymskie łaźnie. Z czasów chrześcijaństwa zachowały się pozostałości katedry i bazyliki nazywanej „kościołem Bahiry” (był to nestoriański mnich, który spotkał proroka Mahometa, gdy ten miał 12 lat, i przepowiedział mu przyszłość).
Na północ od twierdzy położone jest miasto wzniesione na ruinach i wokół fragmentów dawnych rzymskich budowli (podstawowym budulcem są czarne bloki bazaltowe). W Bosrze znajduje się również XII-wieczny meczet Omara (wykorzystywany obecnie).
Przypisy
edytuj- ↑ Attention Required! [online] [dostęp 2019-12-29].
- ↑ 1Mch 5,28 w przekładach Biblii.
- ↑ a b c Siméon Vailhé, Bostra, [w:] The Catholic Encyclopedia, 1907 (ang.).
- ↑ Y. Meshorer: City-coins of Eretz-Israel and the Decapolis in the Roman Period. Jerusalem: The Israel Museum, 1985, s. 87-88.
- ↑ a b M. Gawlikowski: Sztuka Syrii, dz. cyt., s. 195.
- ↑ D. Nicolle: Saracen Strongholds 1100–1500. The Central and Eastern Islamic Lands, September 2009; ISBN 978-1-84603-375-9, opis ilustracji s. 39.
Bibliografia
edytuj- A. Humphreys, C. Lanigan, J. Wiliams: Bliski Wschód: Syria, Jordania i Liban. Bielsko-Biała: Pascal, 2001. ISBN 83-88355-52-X
- Michał Gawlikowski: Sztuka Syrii. Warszawa: WAiF, 1976
- Skarby Świata. Lista światowego dziedzictwa UNESCO, Jacek Lech (tłum.), Natascha Albus (tłum.), Bielsko-Biała: Pascal, 1998, ISBN 83-87696-12-9, OCLC 749811414.
- Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Praktyczny przewodnik – Bliski Wschód. Bielsko-Biała: Pascal, 2008, s. 306-311. ISBN 978-83-7513-146-8.