[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Boeing

amerykańskie przedsiębiorstwo i producent lotniczy

Boeing Company – amerykański koncern lotniczy, zbrojeniowy i kosmiczny z siedzibą w Chicago. Dwa najważniejsze działy stanowią:

Boeing Company
Logo
ilustracja
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Illinois

Siedziba

Chicago

Data założenia

1916

Forma prawna

spółka akcyjna

Zatrudnienie

165 500 osób (2014)[1]

ISIN

US0970231058

Symbol akcji

NYSE: BA

Dane finansowe
Przychody

90,762 mld USD (2014)[1]

Wynik netto

5,446 mld USD (2014)[1]

Aktywa

99,198 mld USD (2014)[1]

Kapitał własny

8,790 mld USD (2014)[1]

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Boeing Company”
Położenie na mapie Illinois
Mapa konturowa Illinois, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Boeing Company”
Położenie na mapie Chicago
Mapa konturowa Chicago, po prawej znajduje się punkt z opisem „Boeing Company”
Ziemia41°52′59,5″N 87°38′20,0″W/41,883194 -87,638889
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Pierwszy samolot Boeinga, B & W Seaplane

Boeing produkuje różne typy samolotów i śmigłowców, przeznaczonych zarówno dla wojska, jak i służb cywilnych. Uczestniczy w programach badania kosmosu, produkując zespoły i podzespoły do rakiet nośnych, sztucznych satelitów i statków kosmicznych.

Jest spółką akcyjną, notowaną na Nowojorskiej Giełdzie (NYSE) od 5 sierpnia 1934[5]. W 1997 Boeing przejął firmę McDonnell Douglas, największego producenta samolotów wojskowych i jedynego konkurenta wśród odrzutowców komercyjnych na rynku USA.

Historia

edytuj

Początki

edytuj
 
William Edward Boeing (z lewej)
 
Boeing Model 6
 
XB-15
 
Boeing Monomail
 
Boeing 314 Clipper

Firma została założona w 1916 w Seattle pod nazwą „Pacific Aero Products Co”. Nadana rok później nazwa „Boeing Airplane Company” pochodzi od nazwiska współzałożyciela – Williama E. Boeinga. Pierwszym samolotem wyprodukowanym przez firmę był wodnosamolot Boeing Model 1, znany również pod oznaczeniem B & W Seaplane. Samolot został zaprojektowany wspólnie przez Boeinga i oficera US Navy Conrada Westervelta. Pierwszym samolotem sygnowanym nazwą Boeinga był wodnosamolot Boeing Model 2, znany również pod oznaczeniem Boeing Model C. Maszyna w 1917 została zakupiona przez amerykańską marynarkę w liczbie 50 sztuk. Po zakończeniu I wojny światowej, Boeing konstruował nowe samoloty, m.in. łodzie latające, samoloty pocztowe, samoloty treningowe, myśliwskie, które eksportował m.in. do Kanady. Pierwszym samolotem wytwórni powstałym z myślą o przewozach pasażerskich był Boeing Model 6, znany również pod oznaczeniem B-1. Maszyna mogła przewozić pilota, dwóch pasażerów i ładunek poczty. Coraz większą wagę przykładano do transportu cywilnego. W 1927 Boeing założył linie lotnicze nazwane Boeing Air Transport, które uruchomiły regularne połączenie Chicago – San Francisco. Były to również pierwsze linie lotnicze, które na pokładach swoich samolotów obok pilotów zatrudniły również personel pokładowy – stewardesy.

Firma nabywała również inne firmy z branży lotniczej. W 1929 Boeing kupił Pratt and Whitney (wówczas był to producent samolotów). Powstał wówczas koncern United Aircraft and Transport. Ustawa antytrustowa z czerwca 1934 zakazała jednak działania takich korporacji i koncern podzielono na trzy działy, w tym: Boeing Airplane Company oraz United Airlines. Założyciel firmy załamany tym faktem postanowił sprzedać swoje udziały i wycofał się z biznesu lotniczego.

5 sierpnia 1934 akcje Boeinga zadebiutowały na giełdzie. Firma inwestowała w nowe technologie, jako pierwsza na amerykańskim rynku producentów lotniczych zastosowała w swoich samolotach konstrukcje ze spawanych stalowych ram, które w latach 30. zastąpiono profilowanymi elementami metalowymi. W 1930 powstały pierwsze jednopłatowe samoloty Boeinga: Boeing Monomail, przeznaczony do przewozu towarów i poczty, myśliwski P-26 Peashooter, rok później pierwszy bombowiec B-9. W 1934 rozpoczęto pracę nad czterosilnikowym bombowcem XB-15, a później Modelem 299, pierwowzorem późniejszego B-17 Flying Fortress. Wykorzystując doświadczenia zdobyte przy konstrukcji dużych samolotów, na zamówienie linii lotniczych Pan Am zbudowano łódź latającą zdolną pokonywać trasy transatlantyckie. Boeing 314 Clipper, największy samolot pasażerski swoich czasów, mogący zabrać na pokład 90 pasażerów, odbył pierwszy lot w czerwcu 1938.

II wojna światowa

edytuj

W czasie II wojny światowej zakłady produkowały głównie samoloty bombowe: B-17 i Boeing B-29 Superfortress. Większość zatrudnionych stanowiły kobiety. Zaprojektowane przez Boeinga bombowce powstawały, w ramach wojennej kooperacji, również w innych wytwórniach, m.in.: Lockheeda, Douglasa, Bella. Jeszcze podczas wojny, w 1943, rozpoczęto projekt, którego rezultatem była budowa bombowca Boeing B-47 Stratojet. Pod koniec wojny macierzyste zakłady Boeinga zatrudniały 45 000 ludzi.

Okres powojenny

edytuj
 
Siedziba główna Boeing Company w Chicago
 
Boeing 377
 
Boeing B-47 Stratojet
 
Boeing B-52 stratofortress
Samoloty pasażerskie
 
Boeing 707
 
Boeing 717
 
Boeing 727-200
 
Boeing 737-300
 
Boeing 747-400
 
Boeing 757
 
Boeing 767-300
 
Boeing 777-200
 
Boeing 787

Po zakończeniu wojny i spadku zapotrzebowania na samoloty bombowe firma zmuszona była ograniczyć zatrudnienie i zwolnić ok. 70 000 pracowników. Luksusowy samolot pasażerski Boeing 377 Stratocruiser, zbudowany w oparciu o transportowego Stratofreightera, zbudowany w ponad 50 egzemplarzach, nie spełnił oczekiwań finansowych firmy. Sytuację ratowała sprzedaż bombowców lub samolotów z nich się wywodzących, przerobionych na samoloty transportowe i latające cysterny (KC-97 Stratotanker).

W drugiej połowie lat 40. firma zaczęła wkraczać w erę samolotów odrzutowych. Ważną konstrukcją był B-47 Stratojet, zbudowany w oparciu o niemieckie doświadczenia z okresu II wojny światowej. Pomiędzy 1947 a 1956 wyprodukowano ponad 2000 egzemplarzy tego wielosilnikowego bombowca. Jego następcą stał się B-52 Stratofortress, oblatany w 1952, używany w amerykańskim lotnictwie do dziś. W latach 60., dzięki zakupowi firmy Vertol, Boeing stał się producentem helikopterów: CH-47 Chinook i CH-46 Sea Knight, używanych przez oddziały armii, marynarki i marines. Również w 1952 zaprojektowano Model 367-80 (Dash 80), którego rozwinięciem stały się samoloty KC-135 Stratotanker – pierwszy powietrzny zbiornikowiec o napędzie odrzutowym, oraz Boeing 707, pierwszy dalekodystansowy samolot pasażerski wyprodukowany przez firmę. Dzięki tej czterosilnikowej maszynie, zdolnej przewieźć 156 pasażerów, Stany Zjednoczone stały się potentatem w produkcji samolotów pasażerskich. Jego następcami były: B720 i B727. B727, trzysilnikowa maszyna przeznaczona do lotów średniodystansowych, produkowany był do 1984 i zdobył uznanie pilotów i pasażerów (do dziś lata ich około 1 300). W 1967 Boeing zbudował kolejny samolot pasażerski, krótko- i średniodystansowy – dwusilnikowy B737, produkowany (z licznymi modyfikacjami) do dziś.

Po zakończeniu II wojny światowej firma prowadziła badania nad napędem rakietowym i rakietami bojowymi. Owocem prób stał się naddźwiękowy pocisk przeciwlotniczy IM-99 Bomarc z 1955, wyprodukowany w liczbie 700 sztuk. Kolejnym był międzykontynentalny pocisk balistyczny LGM-30 Minuteman, przyjęty na uzbrojenie w październiku 1962[6]. Boeing włączył się w podbój przestrzeni kosmicznej, czego efektem były: Lunar Orbiter, który przesłał zdjęcia 99% powierzchni Księżyca (1966), pierwszy człon rakiety Saturn V (S-IC), Lunar Roving Vehicle – pojazd wykorzystany podczas trzech ostatnich misji programu Apollo i inne.

Na początku lat 70. sytuacja firmy pogorszyła się. Związane to było z ograniczeniem programu lotów kosmicznych i zawieszeniem przez rząd amerykański finansowego wsparcia naddźwiękowego odrzutowca pasażerskiego, oznaczonego jako SST (Supersonic Transport), który miał być odpowiedzią na francusko-brytyjski projekt Concorde’a. Dużym problemem był kryzys na rynku samolotów pasażerskich, a także opóźnienie i większe od założonych koszty produkcji nowego modelu B747 Jumbo Jet. Firma zwolniła prawie połowę z 80 000 swoich pracowników, próbowała inwestycji w różnych, nieraz odległych od lotnictwa działach gospodarki. Pojawienie się Jumbo Jeta (wejście do służby w 1970) zrewolucjonizowało wręcz rynek przewozów pasażerskich. Ostatnia wersja jumbo jeta (747-8) była produkowana do 2023 roku

W pierwszej połowie lat 80. sytuacja ekonomiczna zaczęła się poprawiać. Samoloty produkowane przez Boeinga, a także ich militarne wersje, stały się podstawowym wyposażeniem wielu linii lotniczych i sił zbrojnych. Wzrastała liczba pasażerów, linie zgłaszały zapotrzebowanie na coraz to większą liczbę maszyn. Pojawiła się jednak konkurencja w postaci europejskiego konsorcjum Airbusa, założonego w 1970 po znakomitych efektach programu Concorde. Boeing wprowadził w tym czasie nowe modele samolotów pasażerskich: średniodystansowego B757, oraz jego szerokokadłubowego krewniaka B767 oraz zmodyfikowaną wersję B737.

Boeing, wykorzystując doświadczenia z okresu programu Apollo, współpracował przy budowie promów kosmicznych i Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. To i następne dziesięciolecie przyniosło rozwój produkcji wojskowej koncernu, opracowywano (również w kooperacji) m.in.: V-22 Osprey, będącego krzyżówką samolotu i śmigłowca, bombowiec typu „stealth” B-2, myśliwiec F/A-22 Raptor, śmigłowiec RAH-66 Comanche, system obrony przeciwlotniczej bliskiego zasięgu Avanger, system antyrakietowy Roland i inne. Pojawiły się również zamówienia na remonty i modernizację dotychczas używanego wyposażenia wojskowego, m.in. B-52 i KC-135.

W 1994 firma wprowadziła na rynek dwusilnikowy B777. Ten bardzo nowoczesny, zaprojektowany przy użyciu wyłącznie komputerów samolot pasażerski uzupełnił lukę między modelami B767 i B747. Kolejna, udoskonalona wersja B737 pojawiła się w połowie lat 90.

W 1996 Boeing dokonał fuzji z działem lotniczym i obronnym firmy Rockwell International Corporation, zaś w sierpniu 1997 z McDonnell Douglas Corporation, w 2000 z Hughes Electronics Corporation, producentem m.in. satelitów, Jeppesen Sanderson Inc. i Hawker de Havilland. Efektem połączenia z McDonnell Douglasem było wprowadzenie do produkcji B717 (1998), zaprojektowanego jeszcze jako MD-95, krótkodystansowego samolotu pasażerskiego dla ok. 100 pasażerów, odznaczającego się niskimi kosztami użytkowania, niskim poziomem hałasu i dużym komfortem podróżowania.

Kolejne lata nie były już tak udane dla koncernu. We znaki dawała się konkurencja ze strony Airbusa, który sukcesywnie wprowadzał nowe typy samolotów, wypierając Boeinga z rynków, na których był on praktycznie monopolistą. Nadzieją jest nowy samolot średniodystansowy B787 Dreamliner, znany również jako B7E7, który miał wejść do użytku w 2008. Jednak z różnych powodów jego pierwszy lot testowy odbył się dopiero 15 grudnia 2009. Firma twierdzi, że jeszcze przed oblataniem miała zamówienia na 850 maszyn, z których każda sprzedana będzie za około 150 mln dolarów. Dużą porażką dla firmy, nie tylko finansową, ale i prestiżową, była przegrana jej projektu X-32 w konkursie na nowy samolot bojowy (Joint Strike Fighter), następcę wysłużonych już amerykańskich maszyn. Boeing został również oskarżony o szpiegostwo przemysłowe przez konkurencyjny koncern Lockheed Martin. Karą stało się anulowanie przez Pentagon kontraktów o miliardowej wartości.

Według badania waszyngtońskiej organizacji Good Jobs First koncern Boeing otrzymał ok. 13,2 mld dolarów dotacji z programów federalnych i stanowych w okresie 2010–2013 – najwięcej spośród wszystkich zbadanych firm w USA[7].

W ramach prowadzonego przez NASA programu Commercial Crew Program Boeing wraz z Bigelow Aerospace pracuje nad koncepcyjnym pojazdem orbitalnym CST-100.

Samoloty

edytuj

Cywilne

edytuj

Wojskowe

edytuj

Inne

  • Konwersje C-135/KC-135
    • Boeing RC-135
    • Boeing EC-135
    • Boeing NC-135
    • WC-135 Constant Phoenix
    • OC-135B Open Skies

Produkcja i zamówienia

edytuj
Dostawy według lat[8]
707 717 727 737 747 757 767 777 787 Suma
1958 8 8
1959 77 77
1960 91 91
1961 80 80
1962 68 68
1963 34 6 40
1964 38 95 133
1965 61 111 172
1966 83 135 218
1967 118 155 4 277
1968 111 160 105 376
1969 59 114 114 4 291
1970 19 55 37 92 203
1971 10 33 29 69 141
1972 4 41 22 30 97
1973 11 92 23 30 156
1974 21 91 55 22 189
1975 7 91 51 21 170
1976 9 61 41 27 138
1977 8 67 25 20 120
1978 13 118 40 32 203
1979 6 136 77 67 286
1980 3 131 92 73 299
1981 2 94 108 53 257
1982 8 26 95 26 2 20 177
1983 8 11 82 22 25 55 203
1984 8 8 67 16 18 29 146
1985 3 115 24 36 25 203
1986 4 141 35 35 27 242
1987 9 161 23 40 37 270
1988 165 24 48 53 290
1989 5 146 45 51 37 284
1990 4 174 70 77 60 385
1991 14 215 64 80 62 435
1992 5 218 61 99 63 446
1993 152 56 71 51 330
1994 1 121 40 69 41 272
1995 89 25 43 37 13 207
1996 76 26 42 43 32 219
1997 135 39 46 42 59 321
1998 282 53 54 47 74 510
1999 12 320 47 67 44 83 573
2000 32 282 25 45 44 55 483
2001 49 299 31 45 40 61 525
2002 20 223 27 29 35 47 381
2003 12 173 19 14 24 39 281
2004 12 202 15 11 9 36 285
2005 13 212 13 2 10 40 290
2006 5 302 14 12 65 398
2007 330 16 12 83 441
2008 290 14 10 61 375
2009 372 8 13 88 481
2010 376 12 74 462
2011 372 9 20 73 3 477
2012 415 31 26 83 46 601
2013 440 24 21 98 65 648
2014 485 19 6 99 114 723
2015 495 18 16 98 135 762
2016 490 9 13 99 137 748
2017 529 14 10 74 136 763
2018 580 6 27 48 145 806
2019 127 7 43 45 158 380
2020 43 5 30 26 53 157
2021 263 7 32 24 14 340
2022 387 5 33 24 31 480
Suma 1010 155 1831 11 264 1572 1049 1271 1701 1037 20 620
Model 707 717 727 737 747 757 767 777 787
Aktywne[9][10] 105 38 8077 396 585 764 1341 1015 12 321

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e The Boeing Company 2014 Annual Report. [dostęp 2015-05-02]. (ang.).
  2. ↑ Who Are the Major Airplane Manufacturing Companies? [online], Investopedia [dostęp 2024-08-25] (ang.).
  3. ↑ ST. LOUIS, Jan. 7, 2010.
  4. ↑ Boeing Defense, Space & Security locations in the U.S.. boeing.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-29)].. Boeing 2009.
  5. ↑ NYSE > Listings > Listings Directory The Boeing Company. [dostęp 2010-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-15)]. (ang.).
  6. ↑ Michael Lombardi: Ace in the Hole: The Minuteman program, the largest and longest running program in Boeing history, celebrates its golden anniversary. Boeing, 2008-11. [dostęp 2011-07-03]. (ang.).
  7. ↑ Philip Mattera: Subsidizing the Corporate One Percent: Subsidy Tracker 2.0 Reveals Big-Business Dominance of State and Local Development Incentives. Good Jobs First, Waszyngton, USA, luty 2014. s. 5. [dostęp 2014-03-18]. (ang.).
  8. ↑ Orders & Deliveries. boeing.com.
  9. ↑ airfleets.net.
  10. ↑ rzjets.net.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Boeing&oldid=74898713”