Aria

Enrico Caruso śpiewa arię La donna e mobile z opery Rigoletto Verdiego (ok. 1908)

Aria (wł. aria, l.mn. arie dosł. powietrze) – wokalno-instrumentalna forma muzyczna z kantylenowo rozwiniętym głosem solowym^[1]^[2].

Aria jest zwykle częścią większej formy muzycznej, jak kantata, oratorium lub opera. Umieszczana jest najczęściej w punkcie kulminacyjnym dramaturgii utworu. Na ogół przyjmuje formę pieśni trzyczęściowej.

Występuje również jako forma wyłącznie instrumentalna, np. jako część suity barokowej o charakterze nietanecznym.

Samodzielną formą arii jest aria koncertowa – utwór muzyczny na głos i orkiestrę, zwykle w formie sonaty.

Istnieją następujące rodzaje arii:

aria de cour – krótka pieśń zwrotkowa, na jeden lub kilka głosów z towarzyszeniem lutni, rozpowszechniona we Francji w XVI i XVII w.;
aria wariacyjna – oparta na ostinatowej melodii basowej, pojawiła się ok. 1600;
aria da capo – aria trzyczęściowa o budowie ABA, szczególnie rozwinęła się w szkole neapolitańskiej;
aria dal segno – łączyła elementy arii da capo i formy sonatowej z kontrastującymi tematami, była charakterystyczna dla opery seria;
arietta – aria o mniejszych rozmiarach, przedstawiana zwykle w formie 2-częściowej lub jako utwór instrumentalny;
cavatina – krótkie arioso, zamykające recytatyw, miała niewielkie rozmiary, prostą strukturę, charakter liryczny;
aria di bravura – aria, której głównym zadaniem był popis możliwości wokalnych;
aria polonezowa – pojawiła się w muzyce polskiej i niemieckiej XIX w.

Zobacz też

Przypisy

↑ Michels 2002 ↓, s. 110-111.
↑ Habela 1968 ↓, s. 18.

Bibliografia

Ulrich Michels: Atlas muzyki. T. 1. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, s. 110-111. ISBN 83-7255-085-9. (pol.).
Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 50-51. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. Warszawa: PWM, 1968, s. 18. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. A. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

[CITEREFMichels2002110-111-1] Michels 2002 ↓, s. 110-111.

[CITEREFHabela196818-2] Habela 1968 ↓, s. 18.

[1]

[2]