Archie Moore
Archie Moore, pierw. Archibald Lee Wright (ur. 13 grudnia 1913 w Benoit, zm. 9 grudnia 1998 w San Diego[1]) – amerykański bokser, zawodowy mistrz świata kategorii półciężkiej.
| |
| Pseudonim |
The Old Mongoose |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Obywatelstwo | |
| Wzrost |
180 cm |
| Styl walki |
praworęczny |
| Kategoria wagowa |
półciężka, ciężka |
| Bilans walk zawodowych | |
| Liczba walk |
219 |
| Zwycięstwa |
185 |
| Przez nokauty |
121 |
| Porażki |
23 |
| Remisy |
10 |
| Nieodbyte |
1 |
Data urodzin Moore’a nie jest pewna. Jego matka twierdziła, że urodził się 13 grudnia 1913 w Benoit, ale on sam podawał datę 13 grudnia 1916 w Collinsville w stanie Illinois. Jako młody człowiek miał kłopoty z prawem i został umieszczony w domu poprawczym za próbę kradzieży.
Rozpoczął karierę zawodowego boksera w 1935. Spotykał się z wieloma znanymi bokserami. W 1939 pokonał go Teddy Yarosz, a 1941 Moore zremisował z Eddiem Bookerem. Po tej walce musiał przerwać zawodowe uprawianie boksu, ponieważ miał kłopoty ze zdrowiem (wrzody żołądka). Podjął karierę w 1942. Wygrał w tym roku z Jackiem Chase'em i ponownie zremisował z Bookerem. W 1943 dwukrotnie wygrał i raz przegrał z Chase'em. W następnym roku pokonali go Charlie Burley i Booker, ale wygrał pozostałych siedem walk. W 1945 po wygraniu 8 walk zmierzył się z Jimmym Bivinsem, który go znokautował w 6. rundzie. W tym samym roku Moore wygrał z Cocoa Kidem oraz przegrał i wygrał z Holmanem Williamsem.
W 1946 stoczył 8 walk, wygrywając 5 i remisując jedną (pokonał go przyszły mistrz świata wagi ciężkiej Ezzard Charles). W następnym roku wygrał 7 walk przy 1 porażce (ponownie z Charlesem). W 1948 walczył 14 razy, 10 razy zwyciężając i 4 razy przegrywając (w tym po raz kolejny z Charlesem). Na 13 walk w 1949 wygrał 12 (w tym z Haroldem Johnsonem i Jimmym Bivinsem). W 1950 stoczył tylko dwie walki, ale w 1951 aż 18, tylko 1 przegrywając i 1 remisując. Znokautował w rym roku Santiago Lovella w 1. rundzie oraz Bivinsa, a także ponownie wygrał oraz przegrał z Haroldem Johnsonem.
Na początku 1952 pokonał w ich czwartej walce Johnsona, a po wygraniu kolejnych czterech walk uzyskał po raz pierwszy szansę walki o tytuł mistrza świata. Miał wówczas 39 lat. 17 grudnia 1952 w Saint Louis pokonał na punkty Joeya Maxima i został nowym mistrzem świata w kategorii półciężkiej[2]. W następnych dwóch latach Moore był niepokonany. W 1953 najpierw stoczył 6 walk towarzyskich w wadze ciężkiej (w tym z wysoko notowanym Kubańczykiem Niño Valdésem), a następnie wygrał na punkty 24 czerwca w Ogden walkę rewanżową o tytuł z Maximem[3]. W 1954 dwukrotnie skutecznie walczył w obronie pasa: najpierw po raz trzeci wygrał na punkty z Maximem 27 stycznia w Miami[4], a 11 sierpnia w Madison Square Garden w Nowym Jorku zmierzył się po raz piąty (ale po raz pierwszy w walce o tytuł mistrza świata) z Haroldem Johnsonem. Moore przegrywał do początku 14. rundy (w 10. rundzie był nawet na deskach), ale w przedostatniej rundzie zaatakował i zwyciężył przez techniczny nokaut[5][6]. Moore pokonał również w tym roku liczącego się boksera wagi ciężkiej Boba Bakera.
Moore stoczył tylko trzy walki w 1955. Najpierw ponownie pokonał Niño Valdésa 5 maja w Las Vegas (walka ta była uznana przez stan Nevada za pojedynek o tytuł mistrza świata wagi ciężkiej), następnie obronił tytuł w wadze półciężkiej nokautując w 3. rundzie 22 czerwca w Nowym Jorku ówczesnego mistrza świata kategorii średniej Bobo Olsona[7], a 21 września na Yankee Stadium w Nowym Jorku spróbował odebrać tytuł mistrza świata w wadze ciężkiej Rocky’emu Marciano. Moore rozpoczął bardzo dobrze, powalając Marciano w 2. rundzie (był to drugi nokdaun w karierze Marciano), ale od 6. rundy champion przejął kontrolę, powalając Moore’a dwukrotnie w tej rundzie, raz w ósmej, a wreszcie nokautując w dziewiątej[8]. Była to, jak się okazało, ostatnia walka Marciano, który wycofał się niepokonany. W 1956 Moore najpierw wygrał 8 walk towarzyskich w wadze ciężkiej, potem pokonał w obronie tytułu w wadze półciężkiej Yolande Pompeya przez techniczny nokaut w 10. rundzie 5 czerwca w Londynie[9].
Do walki o pozostawiony przez Marciano tytuł mistrza świata wagi ciężkiej zostali wyznaczeni Moore i Floyd Patterson. 30 listopada 1956 w Chicago Patterson znokautował Moore’a w 5. rundzie, zostając w wieku 21 lat najmłodszym mistrzem świata wagi ciężkiej (do czasu Mike’a Tysona)[10]. Moore obronił tytuł w wadze półciężkiej wygrywając przez nokaut w 7. rundzie z Tonym Anthonym 20 września 1957 w Los Angeles[11]. W tym samym roku Moore pokonał jeszcze Eddiego Cottona i Rogera Rischera.
Następna walka Moore’a w obronie pasa mistrza świata miała dramatyczny przebieg. Odbyła się 10 grudnia 1958 w Montrealu Challengerem był Yvon Durelle, który w 1. rundzie trzykrotnie powalił Moore’a na deski, a po raz kolejny uczynił to w 5. rundzie. Doświadczenie Moore’a doszło jednak do głosu. Stopniowo przejmował inicjatywę, by w 10. rundzie powalić Durelle’a, a 11. rundzie go znokautować[12][13]. W walce rewanżowej Moore nie dał się zaskoczyć i 12 sierpnia 1959 w Montrealu znokautował Durelle’a w 3. rundzie[14].
25 października 1960 National Boxing Association pozbawiła Moore’a tytułu mistrza świata za brak walki w jego obronie przez ponad rok. Ciągle był jednak uważany za mistrza przez New York State Athletic Commission (NYSAC) i pomniejsze organizacje. 29 października tego roku niepodziewanie przegrał na punkty z Giulio Rinaldim. W walce między tymi zawodnikami o tytuł mistrza świata uznawany przez NYSAC 10 czerwca 1961 w Madison Square Garden w Nowym Jorku Moore był jednak górą i zwyciężył na punkty[15]. 21 października tego pokonał Pete’a Rademachera przez TKO w 6. rundzie.
W lutym 1962 NYSAC i inne komisje bokserskie wycofały uznanie dla Moore’a jako mistrza świata. Swych ostatnich kilka walk stoczył on w wadze ciężkiej. 28 maja tego roku zremisował z Williem Pastrano, a 15 listopada 1962 zmierzył się z Cassiusem Clayem, lepiej znanym pod późniejszym nazwiskiem Muhammad Ali. Młodszy o 27 lat Clay wygrał przez TKO w 4. rundzie. Później Moore stoczył tylko jedną walkę, wygrywając 15 marca 1963 przez TKO w 3. rundzie z Mikiem DiBiase, znanym bardziej jako wrestler.
Archie Moore zyskał przez wiele lat ogromną popularność. Już w trakcie kariery bokserskiej pojawiał się w filmach (zagrał zbiegłego niewolnika Jima w filmowej adaptacji z 1960 książki Przygody Hucka Marka Twaina). Później wystąpił m.in. w Przełęczy Złamanych Serc z 1975.
Został wybrany w 1990 do Międzynarodowej Bokserskiej Galerii Sławy.
Był jedynym bokserem, który walczył zarówno z Rockym Marciano, jak i z Muhammadem Alim. Spotykał się w ringu z mistrzami olimpijskimi z 1932 (Santiago Lovell), 1956 (Pete Rademacher) i 1960 (Muhammad Ali), przegrywając tylko z tym ostatnim.
Przypisy
edytuj- ↑ Archie Moore [online], International Boxing Hall of Fame [dostęp 2015-03-01] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1952-12-17 Archie Moore w pts 15 Joey Maxim, The Arena, St Louis, Missouri, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1953-06-24 Archie Moore w pts 15 Joey Maxim, Municipal Stadium, Ogden, Utah, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1954-01-27 Archie Moore w pts 15 Joey Maxim, Orange Bowl, Miami, Florida, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1954-08-11 Archie Moore w rsc 14 (15) Harold Johnson, Madison Square Garden, Manhattan, NYC, New York, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-24] (ang.).
- ↑ Jack Cuddy. Moore decks Johnson, Craves Shot at Marciano. „Deseret News”, 1954-08-12. [dostęp 2015-03-01]. (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1955-06-22 Archie Moore w co 3 (15) Carl Bobo Olson, Polo Grounds, Manhattan, NYC, New York, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1955-09-21 Rocky Marciano w co 9 (15) Archie Moore, Yankee Stadium, Bronx, NYC, New York, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1956-06-05 Archie Moore w rsc 10 (15) Yolande Pompey, The Arena, Harringay, London, England - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1956-11-30 Floyd Patterson w co 5 (15) Archie Moore, The Stadium, Chicago, Illinois, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1957-09-20 Archie Moore w rsc 7 (15) Tony Anthony, Olympic Auditorium, Los Angeles, California, USA - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1958-12-10 Archie Moore w co 11 (15) Yvon Durelle, The Forum, Montreal, Canada - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-05] (ang.).
- ↑ Archie Moore [online], legendyboksu.pl [dostęp 2019-08-21] (pol.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1959-08-12 Archie Moore w co 3 (15) Yvon Durelle, The Forum, Montreal, Canada - WORLD [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
- ↑ Barry J. Hugman, 1961-06-10 Archie Moore w pts 15 Giulio Rinaldi, Madison Square Garden, Manhattan, NYC, New York, USA - NY/EBU [online], boxrec.com [dostęp 2015-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Mike Fitzgerald, Pete Ehrmann: The Ageless Warrior: The Life of Boxing Legend Archie Moore. Sports Publishing LLC, 2004. ISBN 1-58261-255-2.
- James B. Roberts, Alexander G. Skutt: The Boxing Register. International Hall of Fame Official Record Book. Wyd. 4. Ithaca: McBooks Press, Inc., 2006, s. 518-523. ISBN 978-1-59013-121-3. (ang.).
- Archie Moore [online], legendyboksu.pl [dostęp 2019-05-30] (pol.).
- Archie Moore [online], International Boxing Hall of Fame [dostęp 2015-03-01] (ang.).
- Archie Moore (Archibald Lee Wright) (the „Old Mongoose”) [online], The Cyber Boxing Zone Encyclopedia [dostęp 2015-03-01] (ang.).
- Wykaz walk zawodowych Moore’a [online], boxrec.com [dostęp 2017-08-18] (ang.).
- Archie MOORE [online], Sport & Note [dostęp 2015-03-01] (ang.).
- Archie Moore w bazie IMDb (ang.)