Archaik
Archaik (ang. Archean, od gr. arche ‛na przedzie’), archeozoik (z gr. dzoe ‛życie’), azoik (z gr. ‛bez życia’)
- w sensie geochronologicznym: drugi najstarszy eon w dziejach Ziemi po hadeiku, trwający ok. półtora miliarda lat (od 4,0 do 2,5 mld lat temu). Archaik dzieli się na cztery ery: eoarchaik, paleoarchaik, mezoarchaik i neoarchaik.
Tabela stratygraficzna | |||
|
- w sensie chronostratygraficznym: najniższy eonotem, niższy od proterozoiku. Archaik dzieli się na cztery eratemy: eoarchaik, paleoarchaik, mezoarchaik i neoarchaik.
Geologia
edytujArchaik stanowi najstarszy etap dziejów litosfery. Bardzo często jest łączony z proterozoikiem i określany wspólną nazwą prekambru. Temperatura powierzchni we wczesnym archaiku wynosiła mniej niż 100 °C. Stygnąca lawa utworzyła cienką, pękającą skorupę, powstały pierwsze skały magmowe i metamorficzne, a później skały osadowe. Atmosfera składała się głównie z wodoru, metanu, amoniaku i pary wodnej. Trwały nieustanne procesy górotwórcze i wybuchy wulkanów. Skały archaiczne występują w najstarszych fragmentach skorupy kontynentalnej – tarczach. Rozpoznano w nich ślady deformacji – orogenez: saamijskiej, białomorskiej, kenorańskiej, a na pograniczu z proterozoikiem – algomijskiej. Następowały wtedy wielkie intruzje skał magmowych.
Gęsta atmosfera, w skład której mogły wchodzić również takie związki jak: cyjanowodór, siarkowodór, dwutlenek i tlenek węgla, nie przepuszczała promieni słonecznych. Panowało przy tym olbrzymie ciśnienie rzędu 300–400 MPa[potrzebny przypis]. (Dla porównania obecnie ciśnienie atmosferyczne wynosi ok. 0,10 MPa.) Skały, niepokryte roślinnością, ulegały szybkiej erozji. Liczne wyładowania atmosferyczne i erupcje wulkaniczne były jedynymi źródłami światła na Ziemi[potrzebny przypis].
W archaiku powstało życie na Ziemi. Pojawiły się archeany (archeobakterie) i bakterie (w tym sinice).
Zobacz też
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Tabela stratygraficzna opublikowana przez International Commission on Stratigraphy (2013)