Nieobjęta ziemia

Nieobjęta ziemia – tom wierszy Czesława Miłosza wydany w 1984 r. przez Instytut Literacki w Paryżu jako 370. tom Biblioteki „Kultury”.

Nieobjęta ziemia

Autor	Czesław Miłosz
Typ utworu	tom poezji
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Paryż
Język	polski
Data wydania	1984
Wydawca	Instytut Literacki

Pierwszy wydany po przyznaniu poecie Nagrody Nobla w 1980 r. tom poezji zawiera utwory powstałe w latach 1981-1984. Oprócz wierszy i małych form prozatorskich zbiór zawiera liczne epigrafy (motta), listy od Józefa Czapskiego i Jeanne Hersch, poematy: Ogród Rozkoszy Ziemskich (inspirowany tryptykiem Hieronima Boscha) i Ksiądz Ch., po latach oraz przekłady poetyckie D.H. Lawrence'a i Walta Whitmana.

„Forma bardziej pojemna”

Tom jest efektem poszukiwań przez Miłosza „formy bardziej pojemnej”, skomponowanej na pograniczu wypowiedzi poetyckiej, eseistycznej i prozatorskiej, znacznie poszerzającej możliwość wyrazu. We wstępie autor pisze:

Czemu nie zawrzeć w jednej książce sentencji zakreślonych przy lekturze różnych pisarzy, dlatego że uderzyły nas jako trafne, własnych wierszy, przekładów z innych poetów, zapisów prozą, a nawet listów od przyjaciół, jeżeli dotyczyły niepokojących nas pytań?

Można ją czytać jako dziennik prowadzony przez „podróżnego świata” w latach 1981-1984, złożony nie tylko z wierszy, ale także cytatów z dzieł innych pisarzy i filozofów (m.in. Pascala, Goethego, Oskara Miłosza, Swedenborga, Simone Weil, Casanovy, Paula Valéry), refleksji prozą wyjętych z brulionów i notatników, fragmentów listów od przyjaciół, krótkich notatek-rozważań, mott, odnośników, przypisków itp.

Heloiza

Po latach Nieobjętą ziemię poeta nazwał tomem o miłości i śmierci. Inspiracją do powstania zbioru stała się znajomość z młodą polonistką i dziennikarką z Polski Ewą, z którą ponad siedemdziesięcioletni wówczas poeta spotkał się jesienią 1978 r. w Nowym Jorku. Znajomość trwała trzy lata. Poeta nosił się nawet z zamiarem opuszczenia żony Janiny, jednak przysięga małżeńska miała dla niego dużą wartość. W kwietniu 1984 r. napisał pożegnalny wiersz Do Heloizy, którego ostatecznie nie zdecydował się włączyć do zbioru. Utwór po raz pierwszy ukazał się w numerze specjalnym „Zeszytów Literackich” w 2011 r. zatytułowanym I książki mają swój los. Konstanty Jeleński w liście do Czesława Miłosza z 30 czerwca 1984 r. pisał:

Jest to tom „pod znakiem Ewy”, spięty (od Ogrodu Ziemskich Rozkoszy do Poety siedemdziesięcioletniego klamrą jej klejnotu (…). Dziwne to jednak (dziwne, dziwne…), ze Ewa odeszła w chwili, gdy ten tom był gotowy do druku, tak jakby „tom” i „czas miłości” były równolegle z góry zakreślone do 1000 dni i 170 stron.

Według biografa poety Andrzeja Franaszka, Nieobjętą ziemię można traktować jako przewodnik po poetyckim i intelektualnym świecie Czesława Miłosza.

Wydania polskie

• Paryż: Instytut Literacki, 1984
• Kraków: WTO, 1985 (drugi obieg)
• Kraków: Krakowskie Towarzystwo Wydawnicze, 1986 (drugi obieg)
• Łódź: Wydawnictwo Solidarność Walcząca, 1987 (drugi obieg)
• Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1988 (pierwsze oficjalne wydanie krajowe)
• Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996
• Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2011

Przekłady na języki obce

• Unattainable Earth, New York: The Ecco Press, 1986
• Terre inepuisable, Paris: Fayard, 1988, 1989

Wybór recenzji

• Błoński Jan, Muzyka późnych lat albo o formie moralnej, „Tygodnik Powszechny” 1986, nr 27, s. 3.
• Dedalus Stefan (Adam Poprawa), Obejmowanie ziemi, „Obecność” 1986, nr 15, s. 108-112.
• Duszka Wanda, Wejście do ogrodu, „Znak” 1986, nr 7-8, s. 245-251.
• Fiut Aleksander, „Wymyka się co dotykalne”, „Zeszyty Literackie” 1985, nr 11, s. 140-146.
• Michałowski Piotr, Miłosza wszechświat poszczególny, „Nowe Książki” 1989, nr 9, s. 37-39.
• Szaruga Leszek, Księga, „Wybór” 1985, nr 8, s. 1-2.
• Woroszylski Wiktor, Lipiec, wakacje, lektury, „Więź” 1985, nr 10-12, s. 252-256.
• Zawada Andrzej, „Przeciwko chaosowi i nicości”, „Odra” 1989, nr 6, s. 97-99.

Bibliografia

• Andrzej Franaszek, Miłosz. Biografia, Kraków: Znak, 2012 (rozdz. Heloiza).
• Piotr Kłoczowski, Nota edytorska, [w:] Czesław Miłosz, Nieobjęta ziemia, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2011, s. 168.

Linki zewnętrzne

• Jan Błoński – Muzyka późnych lat