[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Mitologia chińska: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
tony w transkrypcji pinyin oznaczamy znakami diakrytycznymi a nie cyferkami
PG (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
159 897 edycji
Anulowanie wersji 68383471 autorstwa 195.117.148.3 (dyskusja) ?
Znacznik: Anulowanie edycji
 
(Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 16 użytkowników)
Linia 1:
{{Dopracować|Transkrypcyjny misz-masz, poza wyliczanką różnych bogów hasło nie posiada treści}}
'''Mitologia chińska''' – [[mitologia]] [[cywilizacjaCywilizacja|cywilizacji]] [[Chińska Republika Ludowa|Chin]]. Wydarzenia wielu legend chińskiej mitologii rozgrywają się za czasów [[Trzech Dostojnych i Pięciu Cesarzy|Sanhuangwudi]].
 
== Ważniejsze bóstwa ==
[[Plik:Dragon gods - Project Gutenberg eText 15250.jpg|thumbnail|right|250px|Bogowie-smoki, z ''Mity i Legendy Chin'', [[1922]], E. T. C. Werner]]
* [[Triada Czystych|Troje Czystych]] -(三清) – najwyżsi bogowie taoizmu.
** [[Yuanshi Tianzun]] (元始天尊)
** [[Lingbao Tianzun]] (靈寶天尊)
** [[Taishang Laojun|Daode Tianzun]] (道德天尊)
* [[Ośmiu Nieśmiertelnych]] (八仙)
* [[Ośmiu Nieśmiertelnych]] Taoizm / [[He Xiangu]], [[Cao Guojiu]], [[Li Tieguai]], [[Lan Caihe]], [[Lü Dongbin]], [[Han Xiangzi]], [[Zhang Guolao]], [[Zhongli Quan]]
**[[He Xiangu]] (何仙姑)
**[[Cao Guojiu]] (曹國舅)
**[[Li Tieguai]] (李鐵拐)
**[[Lan Caihe]] (藍采和)
**[[Lü Dongbin]] (呂洞賓)
**[[Han Xiangzi]] (韓湘子)
**[[Zhang Guolao]] (張果老)
**[[Zhongli Quan]] (鐘離權)
* [[Czworo Niebiańskich Królów]] (四大天王)
**[[Wajśrawana|Duo Wen Tianwang]] (多聞天王, sanskr. Vaiśravaṇa)
**Zeng Zhang Tianwang (增長天王, sanskr. Virūḍhaka)
**Chi Guo Tianwang (持國天王, sanskr. Dhṛtarāṣṭra)
**Guang Mu Tianwang (廣目天王, sanskr. Virūpākṣa)
 
* [[A Xiang]] (阿香 a4xiang1Ā Xiāng) -– kierowcawoźnica karocyrydwanu Boga[[Leigong|boga Błyskawicpiorunów]].
* [[Bei Di]] (北帝)
* [[Bi Fang]] (必方 bi4fang1Bì Fāng) -– mityczny bóg ognia (pisanyzapisywany również jako 畢方).
*[[Śmiejący się Budda|Budai]] (布袋) – Śmiejący się [[Budda]]; popularny [[Buddyzm|buddyjski]] byt; bóg szczęścia i dobrobytu.
* [[Bi Gan]], [[Caishen|Cai Shen]] - bóg fortuny i szczęścia; przemieszcza się na tygrysie.
* [[Caishen]] (財神) – bóg fortuny i szczęścia; przemieszcza się na tygrysie; deifikowany minister na dworze królewskim [[Dynastia Shang|dynastii Shang]], Bi Gan (比干).
* [[Caishen|Cai Shen]]
* [[Chang'eChang’e]] -(嫦娥) – żona [[Houyi]]; bogini księżyca.
* [[Cangjie]] (倉頡) - Cangjie– stworzył [[pismo chińskie]]
* [[Che Gong]] (車公)
*[[Chenghuang|Cheng Huang]] (城隍)
* [[Chi You]] (蚩尤) - bóg wojny, który walczył z [[Huang Di]]. Wynalazca metalowej broni.
* [[Chi You]] (蚩尤) – bóg wojny, który walczył z [[Huang Di]]. Wynalazca metalowej broni.
* [[Dizang|Dizang Wang]] (地藏王菩薩), wybawca zmarłych.
* [[Dizang|Dizang Wang]] (地藏王) – wybawca zmarłych.
* [[Erlang Shen]]
* [[Erlang Shen]] (二郎神)
* [[Fei Lian]] lub [[Feng Bo]] Bóg wiatru. Wróg Shen Yi.
* [[Fei Lian]] (飛廉) lub [[Feng Bo]] (蜚廉) – bóg wiatru; wróg Shen Yi.
* [[Fuxing]] - bóg powodzenia.
* [[Fuxing (bóstwo)|Fuxing]] (福星) – bóg powodzenia.
* [[Fuxi]] (伏羲) - jest bratem i mężem Nüwy.
* [[Fuxi]] (伏羲) – jest bratem i mężem Nüwy.
* [[Gonggong]] (共工) - zły [[demon]] wody, który zniszczył górę [[Buzhou]].
* [[Gonggong]] (共工) – zły [[demon]] wody, który zniszczył górę [[Buzhou]].
* [[Guanyin]] (觀音) Bogini [[karuna|współczucia]] i litości.
* [[Guanyin]] (觀音) – bogini [[Karuna|współczucia]] i litości.
* [[Guan Gong]] (關聖帝君), Bóg Braterstwa.
* [[HaiGuan ReYu|Guan Gong]] (海若 hai3re4關公) Bóg– bóg morzabraterstwa.
* [[Hai Re]] (海若 Hǎi Rè) – bóg morza.
* [[Houyi]] - uratował Chiny; wspaniały łucznik - zestrzelił osiem z dziewięciu [[słońce|słońc]] ziemi.
* Hong Sheng (洪聖)
* [[Śmiejący się Budda|Budai]] - Śmiejący się [[Budda]]; popularny [[Buddyzm|buddyjski]] byt; bóg szczęścia i dobrobytu.
* [[Houyi]] (后羿) – uratował Chiny; wspaniały łucznik – zestrzelił dziewięć z dziesięciu [[Słońce|słońc]] ziemi.
* [[Huang Di]] (黃帝) - inaczej Żółty Cesarz, ojciec wszystkich Chińczyków [[Chińczycy Han|Han]].
* [[Huang Di]] (黃帝) – inaczej Żółty Cesarz, ojciec wszystkich Chińczyków [[Chińczycy Han|Han]].
* [[Hung Shing]]
* [[Jingzha]]
* [[Kua Fu]] -(夸父) – Kua Fu goni słońce. (夸父追日)
* [[Kuixing]] (魁星)
* [[Leigong|Lei Gong]] (雷公 lei2gong0Léigōng) -– bóg błyskawicypiorunów.
* [[Long Mu]] (龍母)
* [[Luxing]] -(祿星) – bóg troszczący się m.in. o karierę.
* [[Mazu (bogini)|Mazu]] (媽祖) – bogini nieba i morza; zwana również Cesarzową Niebios (天后 Tiānhòu).
* [[Man Cheong]]
* [[ManMeng MoPo]] (孟婆)
* [[Menshen]] (門神) – bogowie u wrót, chroniący przed złem i nieszczęściami.
* [[Mazu (bogini)|Mazu]] (Tin Hau) - Bogini Nieba i Morza.
* [[Meng PoMuzha]] (木吒)
* [[Nefrytowy Cesarz]] (玉皇 Yùhuáng) – bóg bogów.
* [[Menshen]] - bogowie u wrót, chroniący przed złem i nieszczęściami.
* [[MuzhaNezha]] (哪吒)
* [[Nüba]] (女魃) – starożytna bogini suszy.
* [[Nefrytowy Cesarz]] - bóg bogów
* [[Nüwa]] (女媧) – Nüwa łata rozdzielone niebo za pomocą kamieni o siedmiu różnych kolorach. Łata staje się [[Tęcza|tęczą]]. Mówi się, że odtworzyła ona również ludzkość. Powstało o niej wiele chińskich kreskówek.
* [[Nezha]]
* [[Pangu]] (盤古) – Pangu rozdzielił ziemię od nieba – opowieść o stworzeniu ziemi w chińskiej mitologii.
* [[Nu Ba]] - starożytna Bogini Suszy.
* [[Sanpo]] (三婆) – starsza siostra Mazu.
* [[Nüwa]] (女媧) - Nüwa łata rozdzielone niebo za pomocą kamieni o siedmiu różnych kolorach. Łata staje się [[tęcza|tęczą]]. Mówi się, że odtworzyła ona również ludzkość. Powstało o niej wiele chińskich kreskówek.
* [[Shangdi]] (上帝)
* [[Pangu]] (盤古) - Pangu rozdzielił ziemię od nieba - opowieść o stworzeniu ziemi w chińskiej mitologii.
* [[Shennong]] (神農) – zapoczątkował [[rolnictwo]].
* [[Qi Xi]]
* [[Shoulao|Shouxing]] (壽星) – bóg długowieczności.
* [[Qi Yu]]
* [[Sun Wukong]] (孙悟空) – Król Małp z opowieści ''[[Wędrówka na Zachód]]''.
* [[Sam Po]] - siostra Mazu.
* [[Tam Kung|Tan Gong]] (譚公) – bóg morza.
* [[Shangdi]]
* [[ShennongTudigong]] (神農土地公) -– zapoczątkowałbóg [[rolnictwo]]ziemi.
*[[Wenchang (bóstwo)|Wenchang]] (文昌) – bóg literatury i piśmiennictwa.
* [[Shing Wong]]
*Wen Wu (文武 Wén Wǔ) – dwóch sędziów świata podziemnego - Wen Panguan (文判官) oraz Wu Panguan (武判官).
* [[Shoulao|Shouxing]] - bóg długowieczności.
* [[Xiwangmu]] (西王母) – Królowa Matka Zachodu.
* [[Sun Wukong]] - Król Małp z opowieści ''[[Wyprawa na Zachód]]''.
* [[TamYan KungDi]] - bóg morza.(炎帝)
* [[Jama (bóstwo)|Yan Luo Wang]] (閻羅王 Yánluó Wáng) – władca piekieł (skrócona wersja 閻魔羅社, sanskr. Yamarāja); w piekle prowadził kartotekę każdej duszy.
* [[Tudigong]] - bóg ziemi.
* [[Yu]] (禹) – Wielki Yu, legendarny założyciel [[Dynastia Xia|dynastii Xia]], zapanował nad powodziami regulując koryta rzek.
* [[Xiwangmu]] (西王母) - Królowa Matka zachodu.
* [[Zao Jun]] (灶君) – popularny bóg kuchni, strzegł ogniska domowego.
* [[Yan Di]]
*[[Zhinü]] (织女) – niebiańska tkaczka, żona Niulanga (牛郎 Niúláng, dosł. wypasacz bydła).
* [[Yan Luo]] (閻羅 yan2luo2) - władca piekieł (skrócona wersja 閻魔羅社 [[sanskryt]] [[Jama (bóstwo)|Yama Raja]]).
* [[Zhong Kui]] (鍾馗 Zhōng Kuí) – mityczna postać, która rzekomo opanowała demony.
* [[Yen Lo Wang]] - w piekle prowadził kartotekę każdej duszy.
* [[Zhurong|Zhu Rong]] (祝融) – bóg ognia, pokonał Gong Gong.
* [[Yu]] (大禹) - Wielki Yu, elegendarny założyciel [[dynastia Xia|dynastii Xia]], zapanował nad powodziami regulując koryta rzek
* [[Pengzu]] - długowieczny heros kulturowy
* [[Yù Huáng]] Taoizm / władca Nieba i Ziemi. Znany też jako Dziadek Niebo.
* [[Zao Jun]] - popularny bóg kuchni, strzegł ogniska domowego.
* [[Zhong Kui]] (鍾馗 zhong1kui2) - mityczna postać, która rzekomo opanowała demony.
* [[Zhurong|Zhu Rong]] (祝融) - bóg ognia, pokonał Gong Gong.
 
== Mityczne stwory ==
[[Plik:Spirit of the well - Project Gutenberg eText 15250.jpg|thumbnail|right|250px|Duch studni, z ''Mity i legendy Chin'', 1922, E. T. C. Werner]]
* [[Ba She]] (巴蛇 ba1she2''Ba Shé'') -– wąż, który pożerał słonie.
* [[Lew chiński]] -– symbol dostojeństwa i potęgi, ochraniał przed złymi mocami i duchami.
* Ptaki:
** [[Chun]]
** [[Fenghuang]] (鳳凰) – chiński [[feniks]])
** [[Ji Guang]] (吉光 ji2guang1Jí Guāng)
** Jao
** [[Jingwei]] (精衛) -– mityczny ptak, który próbuje wypełnić oceany patykami.
** [[Shang- Yang (mitologia)|Shang Yang]] (商羊)
** [[Dziewięciogłowy Ptak]] (九頭鳥)
** [[Su Shuang]] (鷫鵊 su4shuang3''Sù Shuǎng'') -– mityczny ptak, czasem przedstawiany jako ptak wodny, na przykład [[żurawŻurawie (ptakptaki)|żuraw]].
** [[Peng]] (鵬) -– mityczny ptak olbrzymich rozmiarów o niesamowitej sile latania; znany także, jako chiński [[Ruk|rok]].
** [[Qing Niao]] (青鳥 qing1niao3Qīng Niǎo) -– mityczny ptak, posłannik [[Xiwangmu|Xi Wangmu]].
** [[Zhu]] -(鴸) – zły omen.
** [[Zhu Que|Zhuniao]] (朱鳥)
* [[smokSmok chiński|Chińskie Smoki]]
** [[Yinglong]] -(應龍) – potężny sługa [[Huang Di]].
** [[Smoczy Król]] (龍王)
** [[Smok chiński#Rodzaje smoków|Shenlong]] -(神龍) – smok deszczu.
** [[Smok chiński|Dilong]] -(地龍) – smok ziemi.
** [[Smok chiński#Rodzaje smoków|Tianlong]] -(天龍) – smok nieba.
** [[Jiaolong]] -(蛟龍) – kolejny smok bez rogu; żyje w bagnach, najniższy smok.
* [[Qilin]] (w Japonii - Kirin麒麟) -– iluzoryczne zwierzę o wielu wcieleniach.
* [[Kui]] (夔 kui2Kuí) -– mityczny jednonogi potwór.
* [[Kun]] (鯤 kun1Kūn) -– mityczna olbrzymia ryba.
* [[Skaczące zwłoki]] -(僵尸) – ich dotknięcie natychmiast zabija; powstają, gdy dusza nie opuści zmarłego ciała.
* [[Yaoguai]] -(妖怪) – demony.
* [[Huli jing]] -(狐狸精) – duch-lis.
* [[Nian]] (年獸 Nián shòu)
* [[Głowa Wołu i Twarz Konia]] (牛頭馬面) -– dwaj strażnicy piekieł (podziemi).
* [[Pixiu]] (貔貅)
* [[Rui Shi]] (瑞獅)
* [[Taotie]] (饕餮 tao1tie4Tāotiè) -– mityczne stworzenie podobne do [[rzygaczRzygacz|gargulca]], którego wizerunki często znajdowano na naczyniach z brązu.
* [[Xiezhi]] (獬豸) -– mityczny jednorożec posiadający dar odróżniania prawdy od kłamstwa.
 
== Mityczne miejsca ==
* [[Xuanpu]] (玄圃 ''Xuán pǔXuánpǔ''), – mityczna kraina czarów na [[Kunlun|Górze Kunlun]] (崑崙).
* [[Yaochi]] (瑤池 ''Yáochí''), – mieszkanie nieśmiertelnych, mieszka tam Xi Wang Mu[[Xiwangmu]].
* [[Fusang]] (扶桑 ''Fúsāng''), – mityczna wyspa, często interpretowana jako Japonia.
* [[Queqiao]] (鵲橋 ''Quèqiáo'') – pomost stworzony przez ptaki, poprzez [[Droga Mleczna|Drogę Mleczną]].
* [[Penglai (mitologia)|Penglai]] (蓬萊 ''Pénglái'') – raj, legendarna wyspa cudów na [[Morze Wschodniochińskie|Morzu Wschodniochińskim]].
* [[Longmen (mitologia)|Longmen]] (龍門 ''Lóngmén'') – brama smoków, która zamienia karpie w smoki.
* [[Fengdu]] – piekło.
 
== Pisemne źródła mitologii chińskiej ==
* ''[[Księga Gór i Mórz|Księga gór i mórz]]'', zbiór przekazów dotyczących rzeczywistych i mitycznych miejsc, zawiera najstarszą warstwę chińskich legend. Powstała około [[II wiek p.n.e.|II w. p.n.e.]]
* [[Zhiguai]], gatunek literacki, który zajmuje się ezoterycznymi wydarzeniami i historiami.
* Wyprawa''[[Wędrówka na Zachód, przez]]'' [[Wu Cheng'enCheng’en]]a, o demonach i wrogich zwierzętach.
* ''Dziwne Chińskieopowieści Opowieści,zebrane przezw studiu Liaozhai'' [[Pu Songling]]a, z wieloma historiami o duchach lisów.
* ''Stworzenie Bogów'' lub ''[[Fengshen Yanyi]]'' (封神演義)
* ''[[Hei'anHei’an Zhuan]]'' lub ''Epika Ciemności'': jedyny zbiór legend w [[epikaEpika|epice]].
* Kroniki i księgi klasyczne, jak na przykład [[Zapiski historyka|Shiji]], [[LushiLüshi Chunqiu]], [[Liji]], [[Shangshu]]
* Wiersze, jak na przykład ''[[Lisao]] przez'' [[Qu Yuan]]a.
 
== Zobacz też ==
* [[astrologia chińska]]
* [[lista bogów]]
* [[Yijing]]
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.godchecker.com/pantheon/chinese-mythology.php Chińska mitologia na Godchecker]
* [http://www.gutenberg.org/files/15250/15250-h/15250-h.htm Myths & Legends of China autorstwa E.T.C. Wernera] {{lang|en}}
* [http://history.1001n.com.cn/info/info.asp?id=4764 汉族中原古帝神话传说]
 
* [http://history.1001n.com.cn/info/info.asp?id=4763 汉族神话]
{{Kontrola autorytatywna}}
* [http://www.comp.nus.edu.sg/~yuenck/hist/gu.txt 不荒唐(po Chińsku) mitologia i historia]
 
[[Kategoria:Mitologia chińska| ]]
 
{{link GA|tr}}
 
[[ca:Mitologia xinesa]]
[[cs:Čínská mytologie]]
[[de:Chinesische Mythologie]]
[[en:Chinese mythology]]
[[es:Mitología china]]
[[eu:Txinatar mitologia]]
[[fa:اساطیر چین]]
[[fr:Mythologie chinoise]]
[[ko:중국 신화]]
[[hr:Kineska mitologija]]
[[id:Mitologi Cina]]
[[it:Mitologia cinese]]
[[he:אגדות סיניות]]
[[lt:Kinų mitologija]]
[[hu:Kínai mitológia]]
[[ms:Mitos Cina]]
[[nl:Chinese mythologie]]
[[ja:中国神話]]
[[no:Kinesisk mytologi]]
[[oc:Mitologia chinesa]]
[[pt:Mitologia chinesa]]
[[ro:Mitologie chineză]]
[[ru:Китайская мифология]]
[[simple:Chinese mythology]]
[[sr:Кинеска митологија]]
[[sh:Kineska mitologija]]
[[fi:Kiinalainen mytologia]]
[[sv:Kinesisk mytologi]]
[[tr:Çin mitolojisi]]
[[uk:Китайська міфологія]]
[[zh-yue:中國神話]]
[[zh:中国神话]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Mitologia_chińska”