Sègle VI abC
../.. | sègle VIII abC | sègle VII abC | sègle VI abC | sègle V abC | sègle IV abC | ../..
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
601-597 : repòsta egipciana en Siria onte lei Caldèus deguèron faciar de revòutas. La pus importanta foguèt aquela dau reiaume de Juda que foguèt reprimida en 597 avC. Lo rèi babilonian Nabuchodonosor II i installèt un rèi feble.
v. 600 : fondacion de Massalia per lei Grècs de Focèa.
595-593 : importanta revòuta de la populacion de Babilònia. Afebliguèt Nabuchodonosor II que poguèt pas combatre una tiera de revòutas en Siria-Palestina (Juda, Edòm, Moab, Ammon e Fenicia). Lei rebèls recebèron l'ajuda d'Egipte.
591-586 : en Siria-Palestina, reaccion caldèa après lei revòutas deis ans precedents. A partir de 589 avC, Nabuchodonosor II i engatjèt de mejans importants. En 587 avC, prenguèt Jerusalèm e anientèt lo reiaume de Juda en desportant la màger part de son elèit a Babilònia. Pauc a pauc, Tir, ben protegida per sei defensas naturalas e sa flòta, demorèt l'unic de resisténcia dins la region.
590 : destruccion de Rushahinili, capitala d'Urartu, per lei Medes e leis Escites. Aquò marquèt la disparicion dau reiaume coma poissança importanta de Mesopotamia. Dins aquò, Urartu subrevisquèt benlèu quauquei decennis suplementàrias e lei circonstàncias precisas de sa disparicion son desconegudas.
585 : gràcias a una intervencion diplomatica de Nabuchodonosor II, fin de la guèrra entre lei Lidians e lei Medes.
585-572 : sètge e presa de Tir per Nabuchodonosor II. Pasmens, leis abitants de la vila capitèron de gardar una autonòmia importanta en cambi de la participacion de sei naviris ais operacions caldèas còntra leis Egipcians.
570-567 : perseguida de la guèrra entre Egipte e Babilònia. Après de victòrias entre Palestina, lei tropas de Nabuchodonosor II capitèron d'intrar en Egipte. Poguèron pas i demorar mai lei trèbols intèrnes que toquèron lo territòri dau faraon Apriès empediguèron una còntra-ofensiva egipciana. La situacion s'estabilizèt ansin pauc a pauc marcant l'acabament d'un conflicte començat en 610 avC.
562 : mòrt de Nabuchodonosor II que marquèt lo començament dau declin definitiu de Babilònia.
561 : en Atenas, de trèbols sociaus grèus permetèron a Pisistrates de prendre lo poder amb lo sostèn dei faccions popularas. Dins aquò, se turtèt a l'oposicion dei populacions litoralas e deis abitants pus rics. Finalament, foguèt obligat d'abandonar la direccion de la vila.
556-539 : en Babilònia, rèine de Nabonide. Desirós de sostenir la divinitat Sin, se turtèt a l'ostilitat dau clergat de Marduk qu'esistèt pas de sostenir seis adversaris. Ansin, en 539 avC, la vila foguèt aisament conquista per lei Pèrsas que l'annexèron a son empèri.
554-550 : en Atenas, presa dau poder per una aliança formada per Megaclès e Pisistrates. Aquela aliança durèt solament quatre ans avans un exili novèu de Pisistrates.
553-550 : revòuta de Cir (sostengut per lei Babilonians) còntra lei Medes. Capitèt de s'impausar e de prendre la tèsta de l'empèri constituït per lei Medes. Aquò marquèt la formacion de l'Empèri Aquemenida. Au contrari deis empèris precedents, Cir II laissèt una autonomia importanta ai pòbles vencuts, çò que permetèt d'estabilizar rapidament la situacion e de limitar lei revòutas intèrnas.
547 : conquista de Lidia per Cir II après una ataca dau rèi Crèsus còntra la vila de Pteria.
547-543 : guèrra pèrsa en Anatolia Occidentala per sometre lei ciutats-estats grègas d'Ionia qu'avián aprofichat la disparicion de Lidia per assaiar de restaurar son independéncia. En particular, en 546 avC, l'armada pèrsa prenguèt Focèa entraïnant l'exili d'una partida importanta de sa populacion que s'installèt dins sei colonias. Massalia conoguèt ansin un desvolopament rapide e important.
540 : per de rasons mau conegudas, Cartage comencèt la conquista dei ciutats fenicianas de Sicília. Aquò inicièt la formacion de l'espaci cartaginés qu'anava venir una poissança importanta en Mediterranèa Occidentala.
540-539 : conquista de Babilònia per Cir II. Après la presa de la vila, Cir II publiquèt una declaracion onte mencionèt divèrsei drechs acordats a la populacion babiloniana. Aqueu tèxte es de còps considerat coma un element precursor de la Declaracion Universala dei Drechs de l'Òme.
538-527 : après quatre ans de guèrra civila, Pisistrates capitèt de prendre lo poder en Atenas. Dins aquò, respectèt lo quadre generau politic de la ciutat. Apliquèt tanben son programa en favor dei faccions popularas (lucha còntra l'oligarquia, reforma agrària) e favorizèt lo desvolopament dau comèrci, de l'esplecha dei minas de Laurion e l'expansion atenenca dins la Mar Egèa. Enfin, reformèt l'òbra legislativa de Dracon. A sa mòrt, foguèt remplaçat per sei fius Hipparc e Hippias.
v. 530 : mòrt de Cir II. Foguèt remplaçat per son fiu Cambis II.
v. 530 : creacion de la premiera moneda atenenca.
525 : aprofichant de divisons intèrnas, Cambis II ataquèt e conquistèt Egipte a l'eissida de la batalha de Pelusum. Ocupèt egalament Cirenaïca.
522-519 : assassinat de Cambis II per sei generaus. Nomèron Darius Ièr per lo remplaçar. Pasmens, aquò entraïnèt de revòutas dins mai d'una província. Foguèron reprimidas entre 521 e 519 avC e sei caps executats.
519 : conquista de l'illa de Samos per una armada aquemenida. Aquò marquèt la premiera etapa de la temptativa pèrsa de conquistar Grècia (→ 490 avC).
514 : assassinat dau tiran atenenc Hipparc en causa d'una querèla amorosa. Son fraire transformèt alora sa tirania en regime de terror vertadier (→ 510 avC).
513 : lassat deis atacas dei nomadas escites còntra son empèri, Darius Ièr organizèt una campanha vèrs Danubi. Pasmens, seis adversaris refusèron lo combat e lo sobeiran aquemenida deguèt se retirar car son avitalhament èra menaçat. Lo resultat de l'expedicion foguèt pas totalament nul car Tràcia e Macedònia acceptèron la senhoriá pèrsa.
510 : en Sicília, lei tropas cartaginesas empediguèron lei Grècs de conquistar la totalitat de l'illa.
510 : intervencion espartenca per reversar lo tiran atenenc Hippias. Pasmens, lei venceires restabliguèron l'oligarquia locala e la question sociala atenenca venguèt tornarmai una question sensibla (→ 508 avC).
508 : per resòuvre lei tensions que menaçavan l'òrdre interior au sen de la ciutat, l'Atenenc Clistenes permetèt l'adopcion dei premiereis institucions democraticas.
505 : après de tensions entre Esparta e seis aliats, formacion de la Liga de Peloponès. Mai ò mens dominada per leis Espartencs, aquela coalicion permetèt d'estabilizar sa dominacion dins lo sud de Grècia. Per seis aliats, foguèt una proteccion eficaça còntra leis ambicions deis autrei ciutats majoras de Grècia.
Decès
[modificar | Modificar lo còdi]- Cambis II, emperaire aquemenida.
- Cir II, emperaire aquemenida.
- Hipparc, tiran d'Atenas.
- Hippias, tiran d'Atenas.
- Nabonide, rèi de Babilònia.
- Nabuchodonosor II, rèi de Babilònia.
- Pisistrates, tiran d'Atenas.
- Rusa III, rèi d'Urartu.
- Rusa IV, rèi d'Urartu.