Kantons van Zwitserland

Het Bondsverdrag dat van 1815 tot 1848 de basis was van het eedgenootschap

De Zwitserse kantons zijn de 26 deelstaten van Zwitserland. Het gaat om Aargau, Appenzell Ausserrhoden, Appenzell Innerrhoden, Basel-Landschaft, Basel-Stadt, Bern, Fribourg, Genève, Glarus, Graubünden, Jura, Luzern, Neuchâtel, Nidwalden, Obwalden, Sankt Gallen, Schaffhausen, Schwyz, Solothurn, Thurgau, Ticino, Uri, Vaud, Wallis, Zug, Zürich. De bondsstaat Zwitserland is ontstaan doordat drie staatjes, de oerkantons, in 1291 hun samenwerking bezegelden. In de loop van de eeuwen zijn er meer kantons bijgekomen en zijn de indeling en de staatsrechtelijke verhoudingen tussen de kantons vaak gewijzigd.

Instituties

Elk kanton heeft zijn eigen grondwet, een eigen kantonsparlement (veel eenkamerparlementen van 58 tot 200 zetels), kantonsregering en rechtbanken. In sommige kantons houdt men openbare algemene vergaderingen, de Landsgemeinden, waar alle volwassenen van het dorp of het kanton bij wijze van directe democratie mogen deelnemen aan het openbaar debat en meestemmen over de genomen beslissingen. De deelregeringen bestaan uit vijf of zeven ministers. Volgens de Zwitserse Grondwet komt de residuaire bevoegdheid toe aan de kantons, wat betekent dat de kantons bevoegd zijn voor alles wat niet expliciet aan de Confederatie is toevertrouwd door de Zwitserse Grondwet en de federale wetten. Binnen de kantons genieten de gemeentes vaak uitgebreide autonomie, zij het dat dit verschilt per kanton.

Geschiedenis

Zwitserland ontstond toen drie kleine staatjes, Uri, Unterwalden en Schwyz, in de Bondsbrief van 1291 het Zwitsers Eedgenootschap sloten, om elkaar bij te staan in hun onafhankelijke positie t.o.v. de Habsburgers. Zo ontstond de Zwitserse statenbond. Tot aan de Franse Revolutie bestond deze statenbond uit onafhankelijke staatjes, met eventueel onderhorige gebieden. Na het falen van de napoleontische Helvetische Republiek, een eenheidsstaat, werd weer een confederatie ingericht in 1803. Nu waren de voormalige onderhorige gebieden volwaardige partners. Toen de Franse Revolutie eindigde in 1815, keerden de Franstalige kantons terug naar de confederatie. In 1848 werd Zwitserland na de Sonderbund-oorlog een federale staat. In 1979 scheidde Jura zich af van Bern, en kreeg Zwitserland zijn huidige samenstelling met 26 kantons.

Lijst

Deze tabel toont de kantons in de volgorde zoals opgenomen in de Zwitserse Grondwet.

Afkorting	Kanton	Sinds	Hoofdstad	Bevolking	Oppervlakte	Dichtheid	Aantal gemeentes	Taal/Talen
ZH	Zürich	1351	Zürich	1.228.600	1.729	701	171	Duits
BE	Bern	1353	Bern	947.100	5.959	158	383	Duits, Frans
LU	Luzern	1332	Luzern	350.600	1.493	233	87	Duits
UR	Uri	1291	Altdorf	35.000	1.077	33	20	Duits
SZ	Schwyz	1291	Schwyz	131.400	908	143	30	Duits
OW	Obwalden	1291	Sarnen	32.700	491	66	7	Duits
NW	Nidwalden	1291	Stans	38.600	276	138	11	Duits
GL	Glarus	1352	Glarus	38.300	685	51	3	Duits
ZG	Zug	1352	Zug	100.900	239	416	11	Duits
FR	Fribourg	1481	Fribourg	239.100	1.671	141	167	Frans, Duits
SO	Solothurn	1481	Solothurn	245.500	791	308	122	Duits
BS	Bazel-Stad	1501	Bazel	186.700	37	5.072	3	Duits
BL	Bazel-Land	1501	Liestal	261.400	518	502	86	Duits
SH	Schaffhausen	1501	Schaffhausen	73.400	298	246	27	Duits
AR	Appenzell Ausserrhoden	1513	Herisau	53.200	243	220	20	Duits
AI	Appenzell Innerrhoden	1513	Appenzell	15.000	173	87	6	Duits
SG	Sankt Gallen	1803	Sankt Gallen	452.600	2.026	222	85	Duits
GR	Graubünden	1803	Chur	185.700	7.105	26	180	Duits, Reto-Romaans, Italiaans
AG	Aargau	1803	Aarau	550.900	1.404	388	220	Duits
TG	Thurgau	1803	Frauenfeld	228.200	991	229	80	Duits
TI	Ticino	1803	Bellinzona	311.900	2.812	110	157	Italiaans
VD	Vaud	1803	Lausanne	626.200	3.212	188	339	Frans
VS	Wallis	1815	Sion	278.200	5.224	53	143	Frans, Duits
NE	Neuchâtel	1815	Neuchâtel	166.500	803	206	53	Frans
GE	Genève	1815	Genève	414.300	282	1.442	45	Frans
JU	Jura	1979	Delémont	69.100	838	82	64	Frans
CH	Zwitserland		Bern	7.261.200	41.285	174	2.520	Duits, Frans, Italiaans, Reto-Romaans

Kaart

Namen in andere talen

Afkorting	Engels	Frans	Italiaans	Duits	Reto-Romaans	Spaans	Esperanto
AG	Argovia	Argovie	Argovia	Aargau	Argovia	Argovia	Argovio
AI	Appenzell Inner Rhodes	Appenzell Rhodes-Intérieures	Appenzello Interno	Appenzell Innerrhoden	Appenzell dadens	Appenzell Rodas Interiores	Apencelo Interna
AR	Appenzell Outer Rhodes	Appenzell Rhodes-Extérieures	Appenzello Esterno	Appenzell Ausserrhoden	Appenzell dador	Appenzell Rodas Exteriores	Apencelo Ekstera
BS	Basle-City	Bâle-Ville	Basilea Città	Basel-Stadt	Basilea-Citad	Basilea-Ciudad	Bazelo-Urbo
BL	Basle-Country	Bâle-Campagne	Basilea Campagna	Basel-Landschaft	Basilea-Champagna	Basilea-Campaña	Bazelo-Kamparo
BE	Bern	Berne	Berna	Bern	Berna	Berna	Berno
FR	Fribourg	Fribourg	Friburgo	Freiburg of Fribourg	Friburg	Friburgo	Friburgo
GE	Geneva	Genève	Ginevra	Genf	Genevra	Ginebra	Ĝenevo
GL	Glarus	Glaris	Glarona	Glarus	Glaruna	Glaris	Glaruso
GR	Grisons	Grisons	Grigioni	Graubünden	Grischun	Grisones	Grizono
JU	Jura	Jura	Giura	Jura	Giura	Jura	Ĵuraso
LU	Lucerne	Lucerne	Lucerna	Luzern	Lucerna	Lucerna	Lucerno
NE	Neuchâtel	Neuchâtel	Neuchâtel	Neuenburg	Neuchâtel	Neuchatel	Neŭŝatelo
NW	Nidwald	Nidwald	Nidvaldo	Nidwalden	Sutsilvania	Unterwalden bajo
OW	Obwald	Obwald	Obvaldo	Obwalden	Sursilvania	Unterwalden alto
SH	Schaffhausen	Schaffhouse	Sciaffusa	Schaffhausen	Schaffusa	Schaffhausen	Ŝafhaŭzo
SZ	Schwyz	Schwyz of Schwytz	Svitto	Schwyz	Sviz	Schwyz	Ŝvico
SO	Solothurn	Soleure	Soletta	Solothurn	Soloturn	Soleura	Soloturno
SG	St. Gall	Saint-Gall	San Gallo	St. Gallen	Son Gagl	Sankt Gallen	Sankt-Galo
TG	Thurgovia	Thurgovie	Turgovia	Thurgau	Turgovia	Turgovia	Turgovio
TI	Ticino	Tessin	Ticino	Tessin	Tessin	Tesino	Tiĉino
UR	Uri	Uri	Uri	Uri	Uri	Uri	Urio
VS	Valais	Valais	Vallese	Wallis	Vallais	Valais	Valezo
VD	Vaud	Vaud	Vaud	Waadt	Vad	Vaud	Vaŭdo
ZG	Zug	Zoug	Zugo	Zug	Zug	Zug	Zugo
ZH	Zürich	Zurich	Zurigo	Zürich	Turitg	Zürich	Zuriko

Geschiedenis van de afzonderlijke kantons

	Geschiedenis van Aargau
	Geschiedenis van Appenzell Ausserrhoden
	Geschiedenis van Appenzell Innerrhoden
	Geschiedenis van Bazel-Land
	Geschiedenis van Bazel-Stad
	Geschiedenis van Bern
	Geschiedenis van Fribourg
	Geschiedenis van Genève
	Geschiedenis van Glarus
	Geschiedenis van Graubünden
	Geschiedenis van Jura
	Geschiedenis van Luzern
	Geschiedenis van Neuchâtel
	Geschiedenis van Nidwalden
	Geschiedenis van Obwalden
	Geschiedenis van Sankt Gallen
	Geschiedenis van Schaffhausen
	Geschiedenis van Schwyz
	Geschiedenis van Solothurn
	Geschiedenis van Thurgau
	Geschiedenis van Ticino
	Geschiedenis van Uri
	Geschiedenis van Wallis
	Geschiedenis van Vaud
	Geschiedenis van Zug
	Geschiedenis van Zürich

Zie ook

ISO 3166-2:CH

Zie de categorie Cantons of Switzerland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.