Hedera: verschil tussen versies
Artikel gestroomlijnd en verbeterd. Zie toelichting in overleg. |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
| (15 tussenliggende versies door 9 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Taxobox |
{{Taxobox |
||
| type=plant |
| type=plant |
||
| titelweergave = |
| titelweergave = cursief |
||
| naam= ''Hedera'' |
| naam= ''Hedera'' |
||
| afbeelding= Hedera hibernica flower.jpg |
| afbeelding= Hedera hibernica flower.jpg |
||
| Regel 15: | Regel 15: | ||
| taxon= [[geslacht (biologie)|geslacht]] |
| taxon= [[geslacht (biologie)|geslacht]] |
||
| w-naam= ''Hedera'' |
| w-naam= ''Hedera'' |
||
| auteur= [[L.]] |
| auteur= [[Carl Linnaeus|L.]] |
||
| datum= 1753 |
| datum= 1753 |
||
}} |
}} |
||
'''''Hedera''''' of '''klimop''' is een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van kruipende of klimmende, [[groenblijvend]]e planten uit de [[klimopfamilie]] (''Araliaceae''). |
'''''Hedera''''' of '''klimop''' is een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van kruipende of klimmende, [[groenblijvend]]e planten uit de [[klimopfamilie]] (''Araliaceae''). |
||
Het geslacht kent in de Lage Landen slechts één soort die in het wild voorkomt: |
Het geslacht kent in de Lage Landen slechts één soort die in het wild voorkomt: |
||
* [[ |
* [[klimop]] (''Hedera helix'') |
||
De planten komen van nature voor op de [[Macaronesië|Atlantische eilanden]], |
De planten komen van nature voor op de [[Macaronesië|Atlantische eilanden]], in delen van [[Europa (werelddeel)|Europa]], in Noordwest-[[Afrika]] en via Zuid- en Midden-[[Azië]] oostelijk tot en met [[Japan]]. Op geschikte oppervlakten zoals van [[boom (plant)|bomen]] en [[rots (steen)|rotsen]] zijn ze in staat 25-30 m hoog te klimmen. |
||
De jongen scheuten zijn slank, flexibel en hebben kleine hechtwortels om zich vast te zetten op het oppervlak (boom of rots); de volwassen takken zijn dik, zelfdragend en zonder hechtwortels. |
De jongen scheuten zijn slank, flexibel en hebben kleine hechtwortels om zich vast te zetten op het oppervlak (boom of rots); de volwassen takken zijn dik, zelfdragend en zonder hechtwortels. |
||
Er zijn twee bladvormen: gelobde bladeren op jonge kruipende en klimmende loten en ongelobde bladeren op de volwassen, bloemdragende takken, die zich gewoonlijk ontwikkelen in de boomtoppen of aan de top van rotsen, waar ze volop blootgesteld worden aan het licht. |
Er zijn twee bladvormen: gelobde bladeren op jonge kruipende en klimmende loten en ongelobde bladeren op de volwassen, bloemdragende takken, die zich gewoonlijk ontwikkelen in de boomtoppen of aan de top van rotsen, waar ze volop blootgesteld worden aan het licht. |
||
| Regel 30: | Regel 29: | ||
De kleine [[bloem (plant)|bloemen]] verschijnen in de late herfst in 3-5 cm grote schermen en zijn erg rijk aan [[nectar (plant)|nectar]] en daarmee een belangrijke late voedselbron voor [[bij]]en en andere [[insecten]]. De vruchten zijn kleine, zwarte [[bes (botanisch)|bessen]] die aan het eind van de [[winter]] rijpen. Ze zijn giftig voor mensen, maar een belangrijke voedselbron voor [[vogels]], die zo de zaden verspreiden. |
De kleine [[bloem (plant)|bloemen]] verschijnen in de late herfst in 3-5 cm grote schermen en zijn erg rijk aan [[nectar (plant)|nectar]] en daarmee een belangrijke late voedselbron voor [[bij]]en en andere [[insecten]]. De vruchten zijn kleine, zwarte [[bes (botanisch)|bessen]] die aan het eind van de [[winter]] rijpen. Ze zijn giftig voor mensen, maar een belangrijke voedselbron voor [[vogels]], die zo de zaden verspreiden. |
||
De [[blad]]eren worden gegeten door de larven van een aantal [[Lepidoptera]]-soorten zoals de [[agaatvlinder]] (''Phlogophora meticulosa''), [[open-breedbandhuismoeder]] (''Noctua janthe''), [[getande spanner]] (''Odontopera bidentata''), [[levervlek (vlinder)|levervlek]] (''Euplexia lucipara''), [[paardenbloemspanner]] (''Idaea seriata'', voedt zich uitsluitend met klimop), [[vliervlinder]] (''Ourapteryx sambucaria'') en [[taxusspikkelspanner]] (Peribatodes rhomboidaria |
De [[blad]]eren worden gegeten door de larven van een aantal [[Lepidoptera]]-soorten zoals de [[agaatvlinder]] (''Phlogophora meticulosa''), [[open-breedbandhuismoeder]] (''Noctua janthe''), [[getande spanner]] (''Odontopera bidentata''), [[levervlek (vlinder)|levervlek]] (''Euplexia lucipara''), [[paardenbloemspanner]] (''Idaea seriata'', voedt zich uitsluitend met klimop), [[vliervlinder]] (''Ourapteryx sambucaria'') en [[taxusspikkelspanner]] (''Peribatodes rhomboidaria''). |
||
== Soorten == |
== Soorten == |
||
De afzonderlijke soorten zijn nauw verwant en kunnen onderling kruisen. Ze worden soms wel als ondersoort van de eerst beschreven soort ''Hedera helix'' beschouwd. Naast de hieronder genoemde soorten zijn er nog andere beschreven in het zuidelijk deel van de voormalige [[Sovjet-Unie]], maar de meeste botanici beschouwen deze niet als afzonderlijke soorten. |
De afzonderlijke soorten zijn nauw verwant en kunnen onderling kruisen. Ze worden soms wel als ondersoort van de eerst beschreven soort ''Hedera helix'' beschouwd. Naast de hieronder genoemde soorten zijn er nog andere beschreven in het zuidelijk deel van de voormalige [[Sovjet-Unie]], maar de meeste botanici beschouwen deze niet als afzonderlijke soorten. |
||
* ''[[Hedera algeriensis]]'' – Algerijnse klimop, Noordwest-[[Afrika]] |
* ''[[Hedera algeriensis]]'' – Algerijnse klimop, Noordwest-[[Afrika]] |
||
* ''[[Hedera azorica]]'' – Azorenklimop, [[Azoren]] |
* ''[[Hedera azorica]]'' – Azorenklimop, [[Azoren]] |
||
* ''[[Hedera canariensis]]'' – Canarische-eilandenklimop,[[Canarische Eilanden]] |
* ''[[Hedera canariensis]]'' – Canarische-eilandenklimop, [[Canarische Eilanden]] |
||
* ''[[Hedera colchica]]'' – |
* ''[[Hedera colchica]]'' – Kaukasische klimop, Noord-[[Turkije]] tot [[Iran]] |
||
* ''[[Hedera helix]]'' – [[ |
* ''[[Hedera helix]]'' – [[Klimop]], West- en Midden-[[Europa (werelddeel)|Europa]], behalve langs de Atlantische kusten |
||
* ''[[Hedera hibernica]]'' – Atlantische klimop, Atlantische kustgebieden van [[Europa (werelddeel)|Europa]] van [[Schotland]] |
* ''[[Hedera hibernica]]'' – Atlantische klimop, Atlantische kustgebieden van [[Europa (werelddeel)|Europa]] van [[Schotland]] en [[Ierland (eiland)|Ierland]] tot [[Portugal]] |
||
* ''[[Hedera maderensis]]'' – Madeiraklimop, [[Madeira (eiland)|Madeira]] |
* ''[[Hedera maderensis]]'' – Madeiraklimop, [[Madeira (eiland)|Madeira]] |
||
* ''[[Hedera nepalensis]]'' – Himalayaklimop, [[Himalaya]], [[Volksrepubliek China|China]], [[Taiwan]] |
* ''[[Hedera nepalensis]]'' – Himalayaklimop, [[Himalaya]], [[Volksrepubliek China|China]], [[Taiwan]] |
||
* ''[[Hedera pastuchowii]]'' – Pastuchovs klimop, Centraal-[[Azië]] (zuidelijke staten van de vroegere [[Sovjet-Unie|USSR]]) |
* ''[[Hedera pastuchowii]]'' – Pastuchovs klimop, Centraal-[[Azië]] (zuidelijke staten van de vroegere [[Sovjet-Unie|USSR]]) |
||
* ''[[Hedera rhombea]]'' – Japanse klimop |
* ''[[Hedera rhombea]]'' – Japanse klimop, [[Japan]] |
||
== Gebruik en cultuur == |
== Gebruik en cultuur == |
||
De klimop is populair als tuinplant vanwege de late lokkracht voor insecten en de decoratieve bladeren en bloemen, maar wordt ook vaak gebruikt als wintergroene erfafscheiding. Vooral voor het |
De klimop is populair als tuinplant vanwege de late lokkracht voor insecten en de decoratieve bladeren en bloemen, maar wordt ook vaak gebruikt als wintergroene erfafscheiding. Vooral voor het begroeien van muren zijn het geschikte planten. Er zijn veel [[Ras (plant)|rassen]] met bijzondere kleuren of bladvormen. Bijzonder zijn de niet of zelden klimmende cultuurvormen die gestekt zijn van de volwassen bloeitakken. Ze vormen een struik en worden afhankelijk van de soort een halve tot enkele meters hoog en breed. |
||
Er is veel discussie geweest over de vraag of klimop bomen schade kan toebrengen. De consensus in Europa is dat de bomen er niet sterk onder lijden, wel is er enige concurrentie om voedsel en water en lopen de bomen een wat grotere kans op [[stormschade]]. |
Er is veel discussie geweest over de vraag of klimop bomen schade kan toebrengen. De consensus in Europa is dat de bomen er niet sterk onder lijden, wel is er enige concurrentie om voedsel en water en lopen de bomen een wat grotere kans op [[stormschade]]. |
||
| Regel 53: | Regel 52: | ||
In [[Noord-Amerika]] zijn soorten als ''Hedera helix'' ingevoerd die ter plaatse een probleem vormen. Omdat de schimmels, insecten en andere plagen die de soorten in het gebied van herkomst in toom houden daar grotendeels ontbreken, komen ze er soms massaal voor en kunnen dan andere gewassen overgroeien en verdringen. |
In [[Noord-Amerika]] zijn soorten als ''Hedera helix'' ingevoerd die ter plaatse een probleem vormen. Omdat de schimmels, insecten en andere plagen die de soorten in het gebied van herkomst in toom houden daar grotendeels ontbreken, komen ze er soms massaal voor en kunnen dan andere gewassen overgroeien en verdringen. |
||
Klimop wordt soms als een probleem gezien voor metselwerk. Maar een muur met een mortel met cement als sterk bindmiddel kan door klimop niet of nauwelijks aangetast worden. Een zwakke (kalk-)mortel met reeds verweerde of beschadigde voegen kan versneld uitbreken als de scheuten in de voegen in volume toenemen. |
Klimop wordt soms als een probleem gezien voor metselwerk. Maar een muur met een mortel met cement als sterk bindmiddel kan door klimop niet of nauwelijks aangetast worden. Een zwakke (kalk-)mortel met reeds verweerde of beschadigde voegen kan versneld uitbreken als de scheuten in de voegen in volume toenemen. Anderzijds schermen de bladeren muren af voor eroderende regen- en vorstschade. |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Ivy uf1.jpg|''Hedera helix''-bladeren |
|||
English Ivy Berries.jpg|''Hedera helix''-bessen |
|||
Hedera colchica0.jpg|''Hedera colchica''-bloemen |
|||
Hedera colchica1.jpg|''Hedera colchica''-gebladerte |
|||
Efeu.jpg|Tempelherrenhaus te [[Weimar (Thüringen)|Weimar]] |
|||
</gallery> |
</gallery> |
||
Huidige versie van 22 mrt 2024 om 23:52
| Hedera | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Hedera hibernica | |||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| geslacht | |||||||||||||||||
| Hedera L. (1753) | |||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||
Hedera op  Wikispecies
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Hedera of klimop is een geslacht van kruipende of klimmende, groenblijvende planten uit de klimopfamilie (Araliaceae).
Het geslacht kent in de Lage Landen slechts één soort die in het wild voorkomt:
- klimop (Hedera helix)
De planten komen van nature voor op de Atlantische eilanden, in delen van Europa, in Noordwest-Afrika en via Zuid- en Midden-Azië oostelijk tot en met Japan. Op geschikte oppervlakten zoals van bomen en rotsen zijn ze in staat 25-30 m hoog te klimmen. De jongen scheuten zijn slank, flexibel en hebben kleine hechtwortels om zich vast te zetten op het oppervlak (boom of rots); de volwassen takken zijn dik, zelfdragend en zonder hechtwortels. Er zijn twee bladvormen: gelobde bladeren op jonge kruipende en klimmende loten en ongelobde bladeren op de volwassen, bloemdragende takken, die zich gewoonlijk ontwikkelen in de boomtoppen of aan de top van rotsen, waar ze volop blootgesteld worden aan het licht.
De kleine bloemen verschijnen in de late herfst in 3-5 cm grote schermen en zijn erg rijk aan nectar en daarmee een belangrijke late voedselbron voor bijen en andere insecten. De vruchten zijn kleine, zwarte bessen die aan het eind van de winter rijpen. Ze zijn giftig voor mensen, maar een belangrijke voedselbron voor vogels, die zo de zaden verspreiden.
De bladeren worden gegeten door de larven van een aantal Lepidoptera-soorten zoals de agaatvlinder (Phlogophora meticulosa), open-breedbandhuismoeder (Noctua janthe), getande spanner (Odontopera bidentata), levervlek (Euplexia lucipara), paardenbloemspanner (Idaea seriata, voedt zich uitsluitend met klimop), vliervlinder (Ourapteryx sambucaria) en taxusspikkelspanner (Peribatodes rhomboidaria).
Soorten
[bewerken | brontekst bewerken]De afzonderlijke soorten zijn nauw verwant en kunnen onderling kruisen. Ze worden soms wel als ondersoort van de eerst beschreven soort Hedera helix beschouwd. Naast de hieronder genoemde soorten zijn er nog andere beschreven in het zuidelijk deel van de voormalige Sovjet-Unie, maar de meeste botanici beschouwen deze niet als afzonderlijke soorten.
- Hedera algeriensis – Algerijnse klimop, Noordwest-Afrika
- Hedera azorica – Azorenklimop, Azoren
- Hedera canariensis – Canarische-eilandenklimop, Canarische Eilanden
- Hedera colchica – Kaukasische klimop, Noord-Turkije tot Iran
- Hedera helix – Klimop, West- en Midden-Europa, behalve langs de Atlantische kusten
- Hedera hibernica – Atlantische klimop, Atlantische kustgebieden van Europa van Schotland en Ierland tot Portugal
- Hedera maderensis – Madeiraklimop, Madeira
- Hedera nepalensis – Himalayaklimop, Himalaya, China, Taiwan
- Hedera pastuchowii – Pastuchovs klimop, Centraal-Azië (zuidelijke staten van de vroegere USSR)
- Hedera rhombea – Japanse klimop, Japan
Gebruik en cultuur
[bewerken | brontekst bewerken]De klimop is populair als tuinplant vanwege de late lokkracht voor insecten en de decoratieve bladeren en bloemen, maar wordt ook vaak gebruikt als wintergroene erfafscheiding. Vooral voor het begroeien van muren zijn het geschikte planten. Er zijn veel rassen met bijzondere kleuren of bladvormen. Bijzonder zijn de niet of zelden klimmende cultuurvormen die gestekt zijn van de volwassen bloeitakken. Ze vormen een struik en worden afhankelijk van de soort een halve tot enkele meters hoog en breed.
Er is veel discussie geweest over de vraag of klimop bomen schade kan toebrengen. De consensus in Europa is dat de bomen er niet sterk onder lijden, wel is er enige concurrentie om voedsel en water en lopen de bomen een wat grotere kans op stormschade.
In Noord-Amerika zijn soorten als Hedera helix ingevoerd die ter plaatse een probleem vormen. Omdat de schimmels, insecten en andere plagen die de soorten in het gebied van herkomst in toom houden daar grotendeels ontbreken, komen ze er soms massaal voor en kunnen dan andere gewassen overgroeien en verdringen.
Klimop wordt soms als een probleem gezien voor metselwerk. Maar een muur met een mortel met cement als sterk bindmiddel kan door klimop niet of nauwelijks aangetast worden. Een zwakke (kalk-)mortel met reeds verweerde of beschadigde voegen kan versneld uitbreken als de scheuten in de voegen in volume toenemen. Anderzijds schermen de bladeren muren af voor eroderende regen- en vorstschade.
-
Hedera helix-bladeren -
Hedera helix-bessen -
Hedera colchica-bloemen -
Hedera colchica-gebladerte -
Tempelherrenhaus te Weimar
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Hedera in de Flora of Pakistan
- Hedera in de Flora of Missouri
- Hedera (lijst) in FloraBase - the Western Australian Flora
- (en) Hedera in de NCBI Taxonomy Browser